intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp dạy học nâng cao chất lượng yếu tố hình học cho học sinh lớp 5

Chia sẻ: Tomjerry004 | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:22

22
lượt xem
5
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu và thực hiện nhằm mục đích giúp học sinh phát triển kĩ năng vẽ hình, quan sát hình vẽ để phân tích bài toán, xác đinh được các mối liên hệ giữa các yếu tố hình học và tìm ra các bước giải bài toán dựa trên hình vẽ trước khi trình bài bài làm.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp dạy học nâng cao chất lượng yếu tố hình học cho học sinh lớp 5

  1. 1 MỘT SỐ BIỆN PHÁP DẠY HỌC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG  YẾU TỐ HÌNH HỌC CHO HỌC SINH LỚP 5 ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ 1. PHẦN MỞ ĐẦU 1.1. Lý do chọn đề tài     Như chung ta đã biết môn toán là môn học có vai trò vô cùng quan trọng   đối với các em học sinh tiểu học. Bởi ngay từ các lớp đầu cấp các em được hinh ̀   thanh nh ̀ ững khái niệm, kiên th ́ ưc, ky năng c ́ ̃ ơ ban ban đâu toan hoc, và t ̉ ̀ ́ ̣ ừ đó các   em bắt đầu từng bước để  phát triển về  năng lực tư  duy, từng bước phát triển  khả  năng suy luận logic bằng ngôn ngữ  toán học như: đọc, nói, viết, đặt tính,   tính toán, đo đạc về độ dài, diện tích, thể tích....Các em được hình thành phương  ̉ ́ ̀ ững vấn đề  gần gũi, thân quen trong cuộc sống trong cuộc   phap giai toan vê nh ́ sống, tạo cảm hứng về sự tìm tòi, sáng tạo, nâng cao năng lực tưởng tượng, gây  hứng thú trong học tập, từ đó hình thành năng lực tự học, làm việc có kế hoạch  khoa học, chủ động linh hoạt sáng tạo cho học sinh. Ở tiểu học môn toán được   ́ ạch kiến thức sau:  phân chia thành cac m 1. Số học  2. Đại lượng và đo đại lượng . 3. Một số yếu tố thống kê .    4. Yếu tố hình học. 5. Giải toán có lời văn. Tuy nhiên trong các mạch kiến thức trên thì yếu tố hình học không phải   là mạch kiến thức hạt nhân cốt lõi ở môn toán cấp tiểu học, nhưng yếu tố hình  học có tác dụng giúp học sinh làm quen các biểu tượng ban đầu về  hình học,  làm quen với một số  khái niệm cơ  bản, về  công thức tính cơ  bản của một số  hình, tạo cơ sở, nền tảng, tiền đề  vững chắc cho việc học môn hình học ở  các  ́ ọc tiếp theo.  câp h
  2. 2 Như chúng ta đã biết, đặc điểm tâm lý lứa tuối của các em còn nhỏ nên  tư  duy của học sinh tiểu học la t ̀ ư  duy cụ  thể  là chiếm phần quan trọng và  nhiều hơn. Vì thế, các em thường gặp nhiều khó khăn trong việc lĩnh hội các  kiến thức hình học mang tính chất tư duy trừu tượng,  những vấn đề mang tính  mới mẻ. Những khai niêm v ́ ̣ ề hinh hoc, môi quan hê cac yêu tô hinh hoc  đ ̀ ̣ ́ ̣ ́ ́ ́ ̀ ̣ ối với   học sinh tiểu học là mơi me, tr ́ ̉ ừu tượng.  Một số  giáo viên chỉ  chú trọng các mạch kiến thức: số  học, đại lượng,  giải toán mà bỏ qua hoặc dạy sơ sài về yếu tố hình học nên mấy năm gần đây   chất lượng về    giải toán hình học của các em có khuynh hướng ngày càng đi  xuống. Hiện nay, khi tình hình công nghệ  thông tin ngày càng phát triển, nhiều  em học sinh đã sao nhãng việc học tập đắm chìm trong chơi game và nghiện   game online, dẫn đến việc học tập ngày càng sa sút.    Từ tình hình trên, tính cấp thiết của đề tài  là nghiên cứu và giảng dạy  về mạch kiến thức có yếu tố hình học ở lớp 5, khơi gợi cho các em  sự say mê,   hứng thú vào học toán, đặc biệt là yếu tố  hình học. Các em được học hình học   thông qua các đồ vật trong thực tế một cách trực quan bằng hình ảnh cụ thể từ  đó gắn với các khai niên c ́ ̣ ơ ban ban đâu, cac hình, các em đã đ ̉ ̀ ́ ược làm quen với   một số yếu tố mới của các hình như: hình vuông, hình tròn, hình thoi, hình tam  giác,   hình   bình   hành,   hình   thang,   hình   tròn,   hình   hộp   chữ   nhật,   hình   lập  phương,... để  hinh thanh quy t ̀ ̀ ắc, công thức tính chu vi, diện tích, thể  tích. Do   đó, Dạy yếu tố  hình học lớp 5 là cơ  sở  tốt nhất để  các em tiếp tục học môn  hình học ở các lớp của câp h ́ ọc sau này. Từ đó các em sẽ có niềm vui trong học   tập mà quên đi sự cám dỗ của nạn nghiện game online, tránh xa các tệ nạn của   xã hội. Để giúp cho giáo viên giải quyết những vương măc trong quá trình d ́ ́ ạy   học cac yêu tô hinh hoc câp tiêu hoc nói chung và  ́ ́ ́ ̀ ̣ ́ ̉ ̣ ở  lớp 5 nói riêng, người giáo  viên phải có trình độ  kiến thức tốt về  hình học và lòng yêu nghề, biết thiêt kê ́ ́ 
  3. 3 ̣ ̣ ̣ ́ ực hoc tâp cua  h hoat đông hoc phat huy tinh tich c ́ ́ ̣ ̣ ̉ ọc sinh mới đat kêt qua cao ̣ ́ ̉   trong vấn đề nâng cao chất lượng dạy học. Từ tính cấp thiết trên, bản thân tôi chọn đề tài nghiên cứu sang kiên kinh ́ ́   ̣ nghiêm “ Một số  biện pháp dạy học nâng cao chất lượng yếu tố  hình học cho  học sinh lớp 5”. Với mong muốn góp phần công sức của mình trong việc nâng  cao chất lượng dạy học mạch kiến thức về  yếu tố hình học trong trường tôi,   cũng như  trong các trường trên địa bàn huyện nhà và trong ngành giáo dục tiểu  học. 1.2. Điểm mới của đề tài  Đề  tài:  “Một số  biện pháp dạy học nâng cao chất lượng yếu tố  hình  học cho học sinh lớp 5” là một sáng kiến mới của bản thân tôi sau hơn 10 năm  trực tiếp  giảng dạy lớp 5 cua ban thân tôi trăn tr ̉ ̉ ở, tìm tòi nghiên cứu được với   những điểm mới sau: ­ Giáo viên tổ chức dạy học theo các phương pháp dạy học tích cực như:   Phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực của  học sinh. Giúp học  sinh có hứng thú thực hành, tìm tòi, khám phá, sáng tạo để  chiếm lĩnh kiến thức.   Học sinh được phát triển toàn diện về kiến thức – năng lực – phẩm chất. Đáp ứng   được yêu cầu đổi mới toàn diện giáo dục theo Nghị Quyết 29 NQ­TW về đổi mới  căn bản giáo dục và đào tạo. ­ Giúp học sinh phát triển kĩ năng vẽ hình, quan sát hình vẽ để phân tích bài  toán, xác đinh được các mối liên hệ giữa các yếu tố  hình học và tìm ra các bước  giải bài toán dựa trên hình vẽ trước khi trình bài bài làm. ­ Phát triển năng lực tư duy trừu tượng cho học sinh từ năng lực vẽ hình  học phẳng sang năng lực tư duy hình học không gian như: Các hình hộp chữ nhật,   hình lập phương,....vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết các vấn đề thực tiễn   trong cuộc sống.
  4. 4 * Phạm vi nghiên cứu của đề tài ­Đề tài “Một số biện pháp dạy học nâng cao chất lượng yếu tố hình học  cho học sinh lớp 5” được nghiên cứu dựa trên đối tượng học sinh lớp 5 ở trường   tôi công tác. 2. PHẦN NỘI DUNG 2.1 Thực trạng dạy yếu tố hình học cho học sinh lớp 5  trong mấy năm gần đây.    Qua thời gian hơn 10 năm trực tiếp giảng dạy lớp 5, và làm công tác tổ  chuyên môn khối 4 ­ 5, bản thân tôi cũng như nhiều giáo viên nhận thấy rằng: Một số  giáo viên chỉ  chú trọng các mạch kiến thức: số  học, đại lượng,  giải toán mà ít chú trọng về dạy các yếu tố hình học nên mấy năm gần đây chất   lượng về  giải toán hình học của các em có khuynh hướng ngày càng đi xuống. ­ Các em chỉ ghi nhớ các công thức và quy tắc một cách máy móc là học   thuộc lòng nên khi vận dụng vào giải toán có yếu tố  hình học các chỉ  dựa vào   phân tích dữ kiện dựa trên câu văn như giải toán có lời văn mà các em không liên   hệ được các yếu tố trên hình vẽ. ­ Kĩ năng  thực hành vẽ hình và phân tích mối liên hệ  dựa trên quan sát  hình của các em còn hạn chế. ­ Năng lực tư  duy trừu tượng của các em phát triển chưa nhiều, nên trí   tưởng tượng về hình học còn gặp nhiều khó khăn. Kết quả kiểm tra chất lượng cuối năm 2018 – 2019 của lớp tôi như sau:              Bảng số liệu về giải toán không điển hình của học sinh lớp 5 mà tôi   chủ nhiệm, đầu năm học 2019­2020:           Cuối năm  Đầu năm  Các kĩ năng 2018 ­2019 2019 ­ 2020 C H T C H T Kĩ năng ghi nhớ quy tắc, công thức. 10% 55% 35% 8% 57% 35% Kĩ năng vận dụng quy tắc, công thức. 29% 41% 30% 20% 45% 35%
  5. 5 Kĩ năng vẽ hình 20% 40% 40% 15% 45% 40% Kĩ năng quan sát, phân tích mối quan  25% 45% 30% 20% 50% 30% hệ Kĩ năng trình bày bài giải 25% 40% 35% 20% 45% 35%   Từ  kết quả trên bản thân tôi thấy kĩ năng giải toán có nội dung hình học còn   thấp so với các ki năng  vi ̃ ệc học các mạch kiến thức khác.               Trong dạy yếu tố hình học đa số các em đều ghi nhớ các quy tắc,công   thức vã vẽ hình đều rất tốt. Tuy nhiên kĩ năng vận dụng quy tắc, công thức và   phân tích, tìm ra môi quan hệ  khi quan sát hình còn thấp, kéo theo kĩ năng trình   bày bài của các em chưa tốt.             Vì vậy, tôi tiến hành điều tra, phân tich  th ́ ực trạng, suy ngâm vê s ̉ ̀ ự tiếp   nhận yếu tố  hình học lớp 5 cua  h ̉ ọc sinh, cách tổ  chức dạy học của bản thân   và rút ra được những hạn chế và nguyên nhân sau: *Những hạn chế của giáo viên: ­ Thiết kế các hoạt động hoc ch ̣ ưa hợp ly, ch ́ ưa tich c ́ ực.  ­ Giáo viên còn nói nhiều, con làm thay cho h ̀ ọc sinh, giao việc cho học   sinh chưa cụ thể theo từng đối tượng, thiếu quan tâm tiếp cận kịp thời cho các  nhóm học sinh đặc biệt nhóm học sinh thuộc đối tượng còn hạn chế. ­ Giáo viên chưa chú ý khơi gợi, tao tinh huông hoc tâp đ ̣ ̀ ́ ̣ ̣ ể  hoc sinh có ̣   hứng thú, tìm tòi, trải nghiệm, chiêm linh ki ́ ̃ ến thức mới.  ­ Giáo viên chưa phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo của học sinh, coǹ   áp đặt. *Những hạn chế của học sinh:. ­ Học sinh chưa năm v ́ ưng cac yêu tô hinh hoc, ch ̃ ́ ́ ́ ̀ ̣ ưa xác định được mối  quan hệ  giữa các yêu tô hinh hoc. Cac mach k ́ ́ ̀ ̣ ́ ̣ iến thức về  hình học của các em  được hình thành riêng le theo tr ̉ ực quan từng hình, chưa có hệ  thống trong mối   quan hệ giữa hình này và hình kia.
  6. 6             ­ Nhiều học sinh thuộc quy tắc nhưng còn hạn chế về vận dụng các quy   tắc, công thức tính chu vi, diện tích các hình hình học vào bài tập cụ thể. ­ Việc tóm tắt đề toán còn dài dòng theo lỗi diễn đạt của giải toán có lời  văn, mà hạn chế hay bỏ qua bước vẽ hình và ghi các dữ kiện đã cho lên hình và  xác định yêu cầu cần tìm của bài toán. *Nguyên nhân dẫn:  a.Về giáo viên: ­ Giáo viên chưa nắm bắt một cách   đầy đủ  các yếu tố  hình học, môí  ̣ liên hê trong môn Toán  lơp 5. ́ ­ Giáo viên mới chỉ  quan tâm tới kết quả bài làm của học sinh mà chưa  quan tâm tới phương pháp phân tich hình h ́ ọc tim cách gi ̀ ải. ­ Giáo viên chưa có sự đầu tư suy nghĩ, hoăc con han chê  nghiên c ̣ ̀ ̣ ́ ứu xây   dựng bài soạn thật sinh động nhằm kích thích sự  tò mò, hứng thú học tập, tạo  tình huống để  học sinh phát hiện vấn đề  và tích cực hoạt động để  giải quyết   vấn đề của bài học. ­ Dạy học còn nặng về áp đặt kiến thức một chiều sẽ làm hạn chế năng  lực tìm tòi, tự học của các em. b.Về phía học sinh: ­ Các em chưa nắm chắc kiến thức về mạnh kiến thức các yếu tố  hình  học ở lớp dưới hoặc còn nắm bắt kiến thức một cách rơi rac. ̀ ̣ ­ Các em còn thụ động, lười suy nghĩ, ngồi trong chờ vào thầy cô truyền   đạt một chiều do đó kiến thức sẽ ghi nhớ không vững chắc, dễ  quên, thiếu đồ  dùng học tập. ­ Học sinh không thuôc các quy t ̣ ắc, công thức tính chu vi và diện tích các   ̣ ̣ ̣ ̣  mà chỉ  làm bài tập theo khuôn mẫu có  hình hình hoc, cach vân dung linh hoat,  ́ sẵn, nên găp dang m ̣ ̣ ơi nh ́ ư  hình phức tạp hay lồng ghép với mạch kiến thức  ́ ́ ́ ́ ̀ ừ đâu.  khác thì lung tung, không biêt băt đâu t
  7. 7 ­ Các em chưa nắm chắc các bước vẽ, phân tích hình, các bước giải toán  mang nội dung hình học. . ­ Một số  em chưa chịu khó học tập, việc vận dụng làm bài tập các em  còn làm khuôn mâu. ̃  Từ thực trạng trên vấn đề đặt ra ở đây là làm thế nào để  các em hứng   thú trong việc tìm tòi, chiếm lĩnh, vân dung  ki ̣ ̣ ến thức về  các yếu tố  hình học   một cách chủ động, nhằm phát triển năng lực quan sát, phân tích các yếu tố hình  học tốt hơn trong quá trình học tập. 2.2.  Một số  biện pháp dạy học nâng cao chất lượng yếu tố  hình   học cho học sinh lớp 5. 2.2.1. Giáo viên nghiên cứu nắm chắc hệ thống kiến thức, nội dung   toán có yếu tố hình học trong chương trình toán lớp 5 để  giúp các em học   tốt các yếu tố hình học. Ở lớp 5, nội dung của mạch kiến thức hình học gồm:  ­ Hình tam giác ­ Diện tích hình tam giác .  ­ Hình thang ­ Diện tích hình thang .  ­ Hình tròn ­  Chu vi hình tròn ­ Diện tích hình tròn.  ­ Hình hộp chữ nhật, hình lập phương; Diện tích xung quanh;Diện tích   toàn phần; Thể tích hình hộp chữ nhật, hình lập phương. Vơi n ́ ội dung của mạch kiến thức Hình học được đưa vào dạy ở  lớp 5   chúng ta thấy:  Một số đối tượng hình học các em đã được học  ở  lớp dưới và   một số đối tượng khác mới được đưa vào dạy ở lớp 5. Ở các lớp dưới, học sinh  chỉ  được nhận biết một cách trực quan bằng cách quan sát hoặc mô tả  bằng  những yếu tố  tổng quát.  Nhưng  yêu c ̃ ầu về  kiến thức, kĩ năng trong dạy học   các yếu tố hình học ở lớp 5 được kế thừa và phát triển ở mức độ cao hơn.   * Về kiến thức: 
  8. 8    ­ Học sinh phải nhận biết được các dạng hình tam giác, hình thang.   Biết kẻ chiều cao của một hình tam giác tương ứng với đáy đã cho và chiều cao   của hình thang . ­ Học sinh phải nhận biết hình hộp chữ  nhật, hình lập phương và một  số đặc điểm của nó. ­ Học sinh phải so sánh được  thể tích của hai hình.                ­ Các em hiểu và nắm được bảng đơn vị đo thể tích và mối quan hệ giữa các   đơn vị đo thể tích.    * Về kĩ năng:     ­ Các em phải biết tính chu vi, diện tích của các hình tam giác, hình  thang, hình tròn. Từ  đó phát triển nâng cao hơn với các bài toán tính diện tích   hình phức tạp hơn bằng cách chia hình phức tạp đó thành các hình cơ  bản đã   học.    ­ Các em phải tính được diện tích xung quanh, diện tích toàn phần và   thể tích của hình hộp chữ nhật, hình lập phương.   ­ Như  vậy, ngoài việc giới thiệu mới bổ  sung, hệ  thống hóa các đặc  điểm của một số  hình phẳng (hình tam giác, hình thang, hình tròn). Toán 5 còn   giới thiệu một số hình không gian như hình hộp chữ nhật, hình lập phương.  ­ Bổ sung một số nội dung có nhiều ứng dụng trong thực tiễn đời của  cuộc sống như:              +Thực hành tính diện tích (mảnh vườn, hồ ao, nhà cửa,... ). + “Xem biểu đồ hình quạt” như một cách để biểu diễn số liệu thống kê. + Bước đầu đưa vào các bài toán có nội dung thực tế, các bài toán phát  triển trí tưởng tượng không gian (nhận dạng hình , vị  trí trong không gian, hình  khai triển như: hình hộp chữ nhật, hình lập phương,...).   2.2.2. Chu tr ́ ọng các phương pháp dạy học tích cực như: Phương pháp  dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh, kết hợp với   phương tiện trực quan trên cơ sở phát huy tính tích cực, chủ động của học 
  9. 9 sinh để  hổ  trợ  cho việc tìm ra quy tắc tính chu vi, diện tích, thể  tích các  hình được học.              Yêu cầu về kiến thức và kĩ năng trong dạy học các yếu tố hình học ở   lớp 5 chủ yếu là về nhận biết các yếu tố của một số hình để qua đó mà rèn các  kĩ năng tính chu vi, diện tích và thể tích. Sở dĩ, những hạn chế còn tồn tại trong   dạy học hiện nay cũng xuất phát từ chỗ: nhu cầu học tập của học sinh thay đổi  mà phương pháp dạy học của giáo viên thì chưa thay đổi kịp hoặc do theo quán   tính, giáo viên không an tâm khi giao việc cho các em thế là cứ làm thay, cứ nói  hộ. Và cứ  luôn luôn như  thế, chúng ta sẽ  đào tạo ra thế hệ  học sinh thụ động,  ́ ức ap đăt.  tiêp thu kiên th ́ ́ ̣ Chính vì vậy, chúng ta cần sử  dụng các phương pháp dạy học tích cực  mà phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh: Tổ  chức cho các em được thực hành, trải nghiệm, và khám phá, tạo sự  hứng thú  trên con đường chiếm lĩnh tri thức. Có như vậy các em mới tự mình phát hiện ra  được bản chất của vấn đề theo các bước sau: Bước 1. Tình huống xuất phát và nêu vấn đề. Bước 2. Giúp HS bộc lộ ý tưởng ban đầu. Bước 3. Đề xuất phương án tính diện tích hình thang. Bước 4. Thực hành giải quyết vấn đề. Bước 5. Kết luận, hợp thức hóa kiến thức. Ví dụ:    Dạy bài  Diện tích hình thang ”  Bước 1:  Giáo viên yêu cầu học sinh lấy ra 2 tấm bìa hình thang bằng   nhau (đã chuẩn bị sẵn ở nhà) đặt lên bàn . Giáo viên đặt vấn đề: : Chúng ta đã học hình chữ  nhật và biết quy tắc tính diện tích hình chữ  nhật. Các tiết trước chúng ta học hình tam giác và biết quy tắc tính diện tích  hình tam giác. Đối với hình thang chúng ta vừa mới học xong chúng cũng sẽ tính  được diện tích của nó. Vậy, hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau đi tìm quy tắc tính 
  10. 10 diện tích hình thang dựa trên các quy tắc, công thức tính diện tích các hình các  em đã học.               Bước 2: Yêu cầu học sinh .   Với 2 hình thang đã chuẩn bị  sẵn cùng các dụng cụ: kéo, thước, bút  chì... Các em hãy vận dụng quy tắc, công thức tính diện tích các hình các em đã   học để xây dựng quy tắc tính diện tích hình thang .              Bước 3: Học sinh hoạt động nhóm ( đề xuất phương án tính diện tích   hình thang): 6­7 phút. Bước 4:  Các nhóm thực hành, trải nghiệm, khám phá tìm cách xây dựng   quy tắc, công thức tính diện tích hình thang của nhóm mình bằng cách thực hành  cắt, ghép hình sẽ tự tìm ra quy tắc và công thức tính diện tích hình thang.. Bước 5:  Giáo viên hướng dẫn cho các nhóm chia sẽ  kết quả  của nhóm   mình trước lớp, để  đi đến thống nhất quy tắc và công thức cần tìm. Đối với bài  này, có thể xây dựng tính quy tắc hình thang dựa trên hình chữ nhật hoặc hình tam   giác.    *Cách 1: Xây dựng trên hình chữ nhật. *Cách 2: Xây dựng trên hình tam giác.
  11. 11    Vơi bi ́ ện pháp này, tôi tin rằng học sinh sẽ  hứng thú trong học tập vì   được thực hành trải nghiệm.  Từ đó, các em sẽ đam mê học các yếu tố hình học  và kiến thức của các em sẽ  vững chắc do được khám phá chiếm lĩnh mà có và  cùng giúp các em phát triển năng lực một cách nhanh chống và toàn diện.  2.2.3. Dạy chú trọng rèn kĩ năng vẽ hình, quan sát hình và phân tích   tìm ra mối liên hệ để giải bài toán có yếu tố hình học của học sinh. ­ Từ  thực trạng hiện nay, vẫn còn nhiều giáo viên hướng dẫn học sinh   phân tích bài toán có yếu tố  hình học mà căn cứ  vào dữ  kiện ngôn ngữ  để  tìm  những dữ kiện đã cho, đã biết và xác định yêu cầu cần tìm của bài toán để tóm  tắt dài dòng theo lỗi diễn đạt của giải toán có lời văn, mà ít chú trọng hay bỏ  qua bước vẽ hình và ghi các dữ kiện đã cho lên hình và xác định yêu cầu cần tìm  của bài toán. Thì sẽ làm cho các em nhàm chán, ể oải và thụ động, không muốn   học. ­Do đó, biện pháp “Dạy chú trọng rèn kĩ năng vẽ hình, quan sát hình và  phân tích tìm ra mối liên hệ để giải bài toán có yếu tố  hình học của học sinh”.   Giúp các em hứng thú trong học tập, dễ  hiểu trong chiếm lĩnh kiến thức, phát   huy tối đa năng lực tư duy trừu tượng của trí não.  Ví dụ: Tính diện tích hình thang có đáy lớn 12 cm, đáy bé 8 cm, chiều  cao 5 cm. Cách 1 Nếu giáo viên dạy theo kiểu giải toán có lời văn: Bài toán cho biết những gì? Bài toán yêu cầu gì?  Các em vận dụng công thức tình hình tháng để tính.                Ta thấy rằng đây là cách dạy từ ghi nhớ quy tắc, công thức để giải bài  toán. Tuy bài toán được giải đúng nhưng yếu tố hình học không được khắc sâu,   sẽ  xảy ra trường hợp khi cho một hình vẽ  có sẵn thì các em không xác định   được đâu là đáy lớn, đâu là đáy bé, đâu là chiều cao, kiến thức không tồn tại bền  
  12. 12 vững và khi các em gặp dạng bài khó hơn, có nhiều kiến thức lồng ghép vào   nhau thì học sinh sẽ lúng túng, mơ hồ, không tìm ra phương hướng giải. Cách 2                      Giáo viên yêu cầu học sinh đọc bài toán.                      Dựa vào dữ kiện bài toán yêu cầu các em vẽ hình thang, xác định   đâu là đáy lớn, đâu là đáy bé, đâu là chiều cao rồi ghi các dữ  kiện đã cho  vào   hình vẽ.                                                                8 cm                                                   A                                B                                               5 cm                                                                                                             D                 H          12cm                   C                                     Xác định cái cần tìm  mối quan hệ giữa cái cần tìm và cái đã cho   ( vận dụng công thức để tính).                  Với cách 2, học sinh được rèn kĩ năng vẽ hình, được rèn kĩ năng phân  tích trên hình vẽ để xác định dữ kiện nào đã cho và mối quan hệ với cái cần tìm.  Từ đó, vận dụng công thức để giải. Cách làm này sẽ làm cho trí não của các em   phát triển năng lực tư  duy, lưu giữ  những hình  ảnh sống động của các yếu tố  hình học, các em có được mối liên hệ  từ  công thức với các yếu tố  trên hình,  nhận biết được đáy lớn, đáy bé, chiều cao  ở  trên hình vẽ  và sẽ  được khắc sâu   vững chắc vào trong trí não. Đây cũng là cách để  dạy cho các em kĩ năng quan   sát, phân tích hình để  tìm phương hướng giải các bài toán có yếu tố  hình học  khó hơn.                Tôi tin răng với biện pháp này, các em sẽ hứng thú trong học toán có   yếu tố hình học và chất lượng học tập của các em được nâng lên rõ rệt.   
  13. 13 2.2.4. Rèn kĩ năng  nhận dạng và vận dụng các công thức tính toán  chu vi, diện tích diện tích xung quanh, toàn phần và thể  tích các hình đã  học thông qua vẽ hình, tính toán. . Đây là biện pháp cốt lõi, là xương sống trong dạy mạch kiến thức hình  học. Giáo viên cần hướng dẫn các em kĩ năng như  vẽ  hình, từ  hình vẽ  các em  viết các dữ kiện, phân tích và xác định được cái đã cho, cái cần tìm và mối quan  hệ giữa cái đã cho và cái cần tìm, mối quan hệ logic là đặc trưng riêng của yếu   tố hình học. Từ đó các em nắm được cách giải và các bước giải  Ví dụ:     Hình tam giác .  Tổ chức HS vẽ hình tam giác rồi từ tam giác ấy sẽ vẽ chiều cao của nó.  Các bước như sau :  Bước 1 : Yêu cầu mỗi em một hình tam giác .  Thực tế cho thấy sẽ có nhiều dạng tam giác được vẽ khác nhau, có em   vẽ thẳng có em vẽ xiên. Chung quy lại là có 3 dạng cơ bản :               ­ Tam giác vuông .               ­ Tam giác có cả 3 góc đều nhọn .               ­ Tam giác có 1 góc tù và 2 góc nhọn . Từ các tam giác  mà học sinh  đã vẽ  để  hướng dẫn các em vẽ chiều cao cho  thích hợp     Bước 2 : Yêu cầu học sinh vẽ chiều cao cho tam giác.    ­ Đối với tam giác vuông :   ­ Cách 1 : Có thể lấy một cạnh góc vuông làm đáy còn cạnh góc vuông  kia sẽ là chiều cao    ­ Cách 2 : Lấy cạnh còn lại làm đáy sau đó hạ từ đỉnh góc vuông xuống   cạnh đáy mới sao cho vuông góc cạnh đáy, đó là chiều cao .               C                                  C                                  C             Chiều cao                                                                                                                                      đáy                                                               đáy                                         Chiều cao 
  14. 14                        A       đáy           B           A      ch.cao          B     A                   B                 ­ Đối với tam giác có 3 góc đều nhọn .   ­ Từ 3 đỉnh hạ xuống cạnh đáy sao cho vuông góc với cạnh đáy .    Như vậy sẽ có 3 tam giác với 3 đường cao khác nhau .       C                                    C                                  C                            H                   H                                       A          H               B       A                            B   A                              B    Đối với tam giác có 1 góc tù và 2 góc nhọn .   ­ Cách 1: Lấy cạnh đối diện với góc nhọn làm đáy .   ­ Ta kéo dài cạnh đáy về phía góc nhọn .    ­ Từ  đỉnh của góc nhọn hạ  một đường thẳng vuông góc với đoạn ta  vừa kéo dài ra. Như  vậy, đường thẳng hạ  từ  đỉnh góc nhọn xuống vuông góc  với đoạn  kéo dài ra từ đáy chính là chiều cao.   ­ Cách 2 :Lấy cạnh đối diện với góc tù làm đáy.     ­ Từ  góc tù ta hạ  một đường thẳng vuông góc với cạnh đáy, đường   thẳng đó chính là chiều cao của tam giác .          C                                        C                                   C                                                                                           H                                             đáy                                        đáy                                                                                  ch.cao                                                                                                                           A                 đáy              B                  A      ch.cao   B           A              B                                                   H                                                  Với bài tập trên, đã luyện cho các em kĩ năng vẽ hình, từ kĩ năng vẽ hình đó 
  15. 15 các em nhận ra được rằng một vấn đề rất quan trọng, không thể thiếu và trong vẽ  hình có thể có nhiều tình huống để xử lí.                 2.2.5. Dạy kiến thức mới nên lồng vào việc củng cố một số  đối   tượng hình học đã học ở lớp dưới nhằm làm nổi bật được tính hệ  thống  của chương trình hình học đồng thời tích hợp các mạch kiến thức khác  như  : Số học, giải toán, đại lượng cùng các môn học khác để  thấy rõ yếu   tố hình học không hoàn toàn độc lập.                            Trong môn toán va trong h ̀ ầu hết các môn học  ở  tiểu học đều có  chương trình được xây dựng theo cấu trúc đồng tâm cho phù hợp với đặc điểm   lứa tuổi các em. Chúng ta chú ý đến vấn đề nay, kh ̀ ơi gợi lại cho các em sự liên  ́ ưc, hoăc có th thông kiên th ́ ̣ ể mở ra cho các em một cánh cửa để cho các em say   mê học tập bằng câu dẫn “lên lớp trên chúng ta sẽ  được học”. Song song với   cấu trúc đồng tâm, đó là sự tích hợp với các mạch kiến thức khác trong toán học  và sự tích hợp với các môn học khác trong chương trình.       Ví dụ: Một mảnh đất hình chữ  nhật có chiều dài 18m và chiều rộng 15m.   Người ta dành 20% diện tích mảnh đất để làm nhà. Tính diện tích phần đất làm   nhà.                                                                        ( Bài 3 trang 77  SGK toán 5)                          15 m Phần đất làm nhà                                                                                                                                                                                         18m              Các em dễ dành nhìn thấy đây là bài toán được lồng ghép giữa hai mạch   kiến thức có yếu tố học và tỉ số phần trăm.
  16. 16              Với bài này bước 1 các em phải dùng kiến thức về tính diện tích hình  chữ nhật để tính diện tích mảnh đất. Bước 2 các em phải dùng kiến thức về tỉ  số phần trăm để tìm diện tích phần đất làm nhà.             Đây là biện pháp giúp cho các em nhận biết được dạng yếu tố hình học   không phải lúc nào cũng độc lập mà nó được lồng ghép với các mạch kiến thức  khác như: số  học, đại lượng, giải toán,... Từ  đó các em sẽ  hứng thú hơn khi   khám phá bài toán trong việc lồng ghép các mạch kiến thức của yếu tố hình học  và các mạch kiến thức khác trong học môn toán.                 2.2.6. Thiết kế bổ sung bài tập mơi cho các đ ́ ối tượng học sinh  khác nhau (Hoàn thành tốt; hoàn thành; còn hạn chế) nhằm khắc sâu kiến  thức cho học sinh và tạo điều kiện nâng dần kiến thức cho học sinh cho   học sinh năng khiếu. Đối với học sinh tiểu học việc nắm vững kiến thức có yếu tố hình học  là hết sức cần thiết do đó ôn tập, luyện tập là hết sức quan trọng bởi có ôn tập,  luyện tập thì học sinh nắm được kiến thức. Trong quá trình dạy học, đặc biệt là  dạy theo đối tượng học sinh, ta thấy có nhiều bài toán hình học rất hay và mỗi bài   toán có mỗi cách giải khác nhau. Trong các tiết ôn tập, luyện tập là điều kiện để  giáo viên vừa khắc sâu kiến thức vừa học cho học sinh đồng thời phát hiện ra  được những học sinh tiếp thu chậm để giúp đỡ,  vừa có dịp để phát triển nâng cao  kiến thức cho những học sinh khá giỏi các em có thể tìm ra nhiều cách giải khác   nhau cho một bài toán. 2.2.7.  Thiết kế ma trân đê,  đ ̣ ̀ ề kiểm tra:   Có nhiều hình thức ra đề kiểm tra như cho học sinh trực tiếp vẽ hình,   đếm hình, chọn phương án đúng, sai, bằng hình thức trắc nghiệm, trắc nghiệm  có giải thích cách làm, hoặc giải bài bằng  tự  luận. Câu truc nôi dung hinh hoc ́ ́ ̣ ̀ ̣   ̉ ̉ ̉ phai đam bao 4 mưc đô theo TT 22. ́ ̣ ­Mức 1: Nhận biết, nhắc lại được kiến thức, kĩ năng đã học.
  17. 17 ­Mức 2: Hiểu kiến thức, kĩ năng đã học, trình bày, giải thích được kiến thức  theo cách hiểu của cá nhân. ­Mức 3: Biết vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết những vấn đề  quen thuộc, tương tự trong học tập, cuộc sống. ­Mức 4: Vận dụng các kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết vấn đề mới  hoặc đưa ra những phản hồi hợp lý trong học tập, cuộc sống một cách linh  hoạt.           Biện pháp “Thiết kế ma trận đề, đề kiểm tra”. Giúp cho giáo viên kiểm  soát được kết quả học tập của học sinh. Giúp giáo viên phân loại được đối  tượng học sinh theo các mức độ: Hoàn thành tốt; Hoàn thành; còn hạn chế. Từ  đó giáo viên sẽ có biện pháp bổ trợ kiến thức cho nhóm học sinh còn hạn chế,  và hoàn thành ở mức độ chưa vững chắc, khích lệ tinh thần học tập của tất cả  các em.            Với biện pháp này, bản thân tôi đã áp dụng có hiệu quả: Các em học sinh  còn hạn chế đã tiến bộ rõ rệt. Các em học sinh có năng khiếu không ngừng phát  triển năng lực tự học, tự khám phá. MA TRẬN ĐỀ Số câu và  Mức 1 Mức 2 Mức 3     Mức 4 Tổng Kiến thức số điểm TN TL TN TL TN TL TN TL TN TL Yếu tố  Số câu 3 3 2 1 2 1 2 1 9 6 hình học Số điểm 1,5 1,5 1,0 1,5 1,0 1,5 1,0 1,0 4,5 5,5         2.2.8. Nhưng kêt qua đ ̃ ́ ̉ ạt được năm hoc 2019 – 2020 c ̣ ủa lớp 5 mà tôi   giảng dạy:                Trong năm học này, tôi đã sử  dụng các biện pháp dạy học nâng cao  chất lượng yếu tố  hình học cho học sinh lớp 5 và đạt được kết quả  khả  quan   như bảng thống kê sau:
  18. 18              Bảng số liệu về giải toán không điển hình của học sinh lớp 5 mà tôi   chủ nhiệm, cuối năm học 2019­2020: Đầu năm Giữa HK Cuối kì 1 Dự kiến Các kĩ năng 2019 ­2020 2019 ­2020 2019 ­2020 cuối năm 2019 ­ 2020 C H T C H T C H T C H T Kĩ năng ghi nhớ  quy  8% 57% 35% 5% 58% 37% 2% 58% 40% 0% 58% 42% tắc, công thức. Kĩ   năng   vận   dụng  20% 45% 35% 15% 50% 35% 10% 50% 40% 0% 50% 50% quy tắc, công thức. Kĩ năng vẽ hình 15% 45% 40% 10% 45% 45% 5% 50% 45% 0% 50% 50% Kĩ   năng   quan   sát,  20% 50% 30% 10% 55% 35% 5% 55% 40% 0% 55% 45% phân   tích   mối   quan  hệ Kĩ năng trình bày bài  20% 45% 35% 15% 47% 38% 8% 50% 42% 0% 53% 47% giải * Đánh giá kết quả đạt được:        Từ các bảng thống kê cho thấy: Chất lượng các kĩ năng về tiếp thu các yếu   tố hình học của lớp 5 tôi giảng dạy, có kết quả kiểm tra qua từng giai đoạn có   sự chuyển biến rõ nét, tăng so với đầu năm. Mặc dù năm học 2019 – 2020 trong   tình hình cả  nước phòng chống đại dịch vi rút corona. Việc phòng chống dịch  bệnh đã làm cho quá trình học tập của các em đã bị gián đoạn, đã gặp rất nhiều   khó khăn trong học tập, sự  tinh giảm chương trình cũng gây ra rất nhiều trở  ngại cho việc dạy và học của thầy trò chúng tôi nói riêng và cả nước nói chung.   Nhưng với lòng đam mê nghề nghiệp bằng tất cả trái tim, với những biện pháp  tôi đã thực hiện như đã trình bày ở trên. Tôi tin tưởng rằng kết quả dự kiến cuối   năm, số học sinh đạt mức chưa hoàn thành không có em nào, chiếm tỉ lệ 0%. 
  19. 19      Kết quả trên cho thấy số học sinh đạt mức chưa hoàn thành đã không còn, tỉ  lệ  học sinh đạt mức hoàn thành được giảm xuống và tỉ  lệ  học sinh đạt mức   hoàn thành tốt được nâng lên đáng kể.      Kết quả  đạt được cho thấy các biện pháp nêu trên bước đầu đem lại hiệu   quả  tích cực trong  việc nâng cao chất lượng dạy các yếu tố  hình học cho học  sinh lớp 5 nói riêng vàmôn Toán nói chung. 3. PHẦN KẾT LUẬN 3.1. Ý nghĩa của sáng kiến Việc nâng cao chất lượng dạy học mạch kiến thức có yếu tố  hình học  cho học sinh ở trường tiểu học là tiền đề để các em học tập tốt môn hình học ở  các cấp học sau này. Vì vậy, quan tâm đúng mức về việc rèn các kĩ năng chiếm  lĩnh  mạch kiến thức có các yếu tố hình học cho học sinh có hiệu quả thì người  giáo viên phải làm tốt các việc sau:  ­ Một là: Giáo viên nghiên cứu nắm chắc hệ thống kiến thức, nội dung toán có  yếu tố hình học trong chương trình toán lớp 5 để giúp các em học tốt các yếu tố  hình học. ́ ọng các phương pháp dạy học tích cực một cách linh hoạt như:  ­ Hai là: Chu tr Phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh, kết   hợp với phương tiện trực quan trên cơ  sở  phát huy tính tích cực, chủ  động của  học sinh để hổ trợ cho việc tìm ra quy tắc tính chu vi, diện tích, thể tích các hình  được học. ­ Ba là: Dạy chú trọng rèn kĩ năng vẽ hình, quan sát hình và phân tích tìm ra mối  liên hệ để giải bài toán có yếu tố hình học của học sinh. ­ Bốn là: Rèn kĩ năng  nhận dạng và vận dụng các công thức tính toán chu vi,   diện tích diện tích xung quanh, toàn phần và thể tích các hình đã học thông qua  vẽ hình, tính toán. .  ­ Năm là: Dạy kiến thức mới nên lồng vào việc củng cố một số đối tượng hình  học đã học ở lớp dưới nhằm làm nổi bật được tính hệ thống của chương trình 
  20. 20 hình học đồng thời tích hợp các mạch kiến thức khác như  : Số  học, giải toán,   đại lượng cùng các môn học khác để  thấy rõ yếu tố  hình học không hoàn toàn  độc lập.    ­ Sáu là: Thiết kế  bổ  sung bài tập mơi cho các đ ́ ối tượng học sinh khác nhau   (Hoàn thành tốt; hoàn thành; còn hạn chế) nhằm khắc sâu kiến thức cho học   sinh và tạo điều kiện nâng dần kiến thức cho học sinh cho học sinh năng khiếu.   Thường xuyên kiểm tra, chấm chữa, đánh giá sự  tiến bộ  của học sinh (nhất là   học sinh chưa hoàn thành) để kịp thời có biện pháp điều chỉnh thích hợp, từ  đó  tiếp tục phân loại đối tượng học sinh và lập kế  hoạch phụ  đạo, giúp đỡ  trong   thời gian tiếp theo.  ­ Bảy là: Thiết kế ma trân đê,  đ ̣ ̀ ề kiểm tra:  Giáo viên biết thiết kế ma trận đề,   đề kiểm tra để kiểm soát được kết quả học tập của học sinh. Từ đó, giáo viên   phân loại được đối tượng học sinh theo 4 mức độ như hướng dẫn của thông tư  22 để có biện pháp hỗ  trợ kịp thời giúp học sinh không ngừng tiến bộ  về kiến   thức, năng lực, phẩm chất. ­ Ngoài ra giáo viên còn hướng dẫn học sinh về nhà chia sẽ những kiến thức đã  học với người thân và mọi người xung quanh để  giúp học sinh luyện tập củng  cố kĩ năng đã học ở trên lớp.          Qua quá trình nghiên cứu, thực hiện các biện pháp trên, nên kĩ năng giải   toán có yếu tố  hình học của học sinh bước đầu đã tạo ra sự  chuyển biến tích  cực trong học tập môn Toán của lớp tôi nói riêng và  ở  trường tôi nói chung.   Công tác rèn kĩ năng giải toán có yếu tố hình học cho học sinh tiểu học là một  công việc đòi hỏi mỗi giáo viên chúng ta phải kiên trì, mềm mỏng và phải thật  sự hiểu trẻ, có tâm huyết với nghề, có tình yêu thương trẻ thì sẽ thành công.  3.2. Đề xuất Để  việc nâng cao chất lượng dạy học các yếu tố  hình học cho học sinh   lớp 5 có hiệu quả, chúng tôi xin đưa ra một số kiến nghị sau:  3.2.1. Đối với giáo viên.
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2