Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp giúp học sinh giải toán về tỉ số phần trăm lớp 5

Chia sẻ: Tomjerry004 | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

58
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến đưa ra các biện pháp cụ thể nhằm giúp học sinh thực hiện tốt việc học các bài toán về Tỉ số phần trăm, học sinh có hiểu biết thêm về thực tế ,vận dụng được vào việc tính toán trong thực tế như: Tính tỉ số phần trăm các loại học sinh (theo giới tính hoặc theo xếp loại học lực,..) trong lớp mình học, trong nhà trường; tính tiền vốn, tiền lãi khi mua bán hàng hoá hay khi gửi tiền tiết kiệm; tính sản phẩm làm được theo kế hoạch dự định, ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp giúp học sinh giải toán về tỉ số phần trăm lớp 5

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “Một số biện pháp giúp học sinh giải toán về tỉ số phần trăm lớp 5”. 1. Phần mở đầu 1.1. Lí do chọn đề tài Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã xác định mục tiêu: “Xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lượng; chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế hệ thống giáo dục va đao tao; gi ̀ ̀ ̣ ữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và bản sắc dân tộc. Phấn đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực”. Thực tế dạy học ở môn Toan ́ ở các trường TH hiện nay cho thấy, PPDH toán của GV vẫn chưa đáp ứng được mục tiêu và nội dung của chương trình giáo dục, nhất là trong giai đoạn hiện nay. Người học luôn có nhu cầu tìm tòi sáng tạo, nhu cầu tham gia trải nghiệm các hoạt động thực tiễn. Trong khi đó môn Toán lơp 5 la môt c ́ ̀ ̣ ấu thành hoàn chỉnh cua ch ̉ ương trinh môn toan ̀ ́ ở bâc̣ ̉ ̣ tiêu hoc. Ch ương trinh tiêp tuc th ̀ ́ ̣ ực hiên nh ̣ ưng yêu câu đôi m ̃ ̀ ̉ ới vê giao duc toan ̀ ́ ̣ ́ ̣ “ giai đoan hoc tâp sâu” hoc ̣ ̣ ̣ (so vơi giai đoan tr ́ ̣ ươc), gop phân đôi m ́ ́ ̀ ̉ ới giao duc ́ ̣ ̉ ́ ưng nh phô thông, nhăm đap ̀ ́ ưng yêu câu cua giao duc va đao tao trong giai đoan ̃ ̀ ̉ ́ ̣ ̀ ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ công nghiêp hoa, hiên đai hoa. ́ ̀ ̣ ̃ ̣ ̀ ở đâu cho thuyêt phuc h (Cân got dua lai phân m ̀ ́ ̣ ơn khoang 2 trang) ̉ ̣ ̀Giai toan co l Nôi dung vê ̉ ́ ́ ơi văn ̀ ̣ ơi l chiêm môt th ́ ̀ ượng lơn trong nôi dung ́ ̣ chương trinh môn toan l ̀ ́ ̉ ́ ưć giai toan vê ti sô phân ́ ớp 5, trong đo mang kiên th ̉ ́ ̀ ̉ ́ ̀ trăm la môt dang toan kho, triu t ̀ ̣ ̣ ́ ́ ̀ ượng, đa dang, ph ̣ ức hợp. Thê nh ́ ưng thơi l ̀ ượng 2
̀ ̀ ̣ ̉ ́ ừa hinh thanh kiên th danh cho phân nay lai qua it, chi 8 tiêt v ̀ ́́ ̀ ̀ ́ ức mới vừa luyên ̣ ̣ tâp. ̣ ̣ ̀ ̉ ́ ̀ ̉ ́ ̀ ̉ ́ ̀ Day hoc vê “Ti sô phân trăm” va “Giai toan vê ti sô phân trăm” không chi ̀ ̉ ̉ ́ ́ ́ ưc toan hoc co liên quan ma con giup hoc sinh găn hoc v cung cô cac kiên th ́ ́ ̣ ́ ̀ ̀ ́ ̣ ́ ̣ ới ̀ ường với thực tê cuôc sông lao đông va san xuât cua xa hôi. hanh, găn nha tr ̀ ́ ́ ̣ ́ ̣ ̀ ̉ ́ ̉ ̃ ̣ ̀ ̣ ̀ ươi giao viên phai xac đinh ro yêu câu vê nôi dung, m Vi vây, yêu câu ng ̀ ́ ̉ ́ ̃ ̀ ̀ ̣ ức ̣ ̃ đô cung nh ư phương phap day hoc nôi dung nay. T ́ ̣ ̣ ̣ ̀ ừ đo nhăm tao ra môt hê thông ́ ̀ ̣ ̣ ̣ ́ phương phap day hoc phu h ́ ̣ ̣ ̀ ợp vơi đôi t ́ ́ ượng hoc sinh, đap ̣ ́ ứng được yêu câu vê ̀ ̀ ̉ ơi PPDH theo ch đôi m ́ ương trinh thay sach giao khoa ̀ ́ ́ ở Tiêu hoc. ̉ ̣ ́ ơi HS tiêu hoc, cac em đa đ Đôi v ́ ̉ ̣ ́ ̃ ược lam quen v ̀ ới những dang toan c ̣ ́ ơ ban. ̉ Từ viêc ve nh ̣ ̃ ưng s ̃ ơ đô cu thê, cac em dê dang tim ra đ ̀ ̣ ̉ ́ ̃ ̀ ̀ ược cac l ́ ời giai bai toan. ̉ ̀ ́ ̉ ̣ ̀ ́ ̀ ̀ ́ ́ ̉ ̀ ̣ ̉ ̀ ̉ ̣ ̀ ̉ ̉ Chăng han bai toan vê tim hai sô khi biêt tông va hiêu, tông va ti, hiêu va ti cua hai ̉ ́ ̀ ̃ ̃ ược sơ đô cua bai toan vi du nh sô đo… Tuy nhiên không phai luc nao cung ve đ ́ ́ ̀ ̉ ̀ ́ ́ ̣ ư ́ ̀ ̉ ́ ̀ ̣ ̀ ̉ ́ ̀ ̉ bai toan vê ti sô phân trăm. Măc du đa biêt cach tim ti sô phân trăm cua hai sô ̀ ̀ ̃ ́ ́ ́ nhưng nhưng bai toan ap dung trong đ ̃ ̀ ́ ́ ̣ ời sông hang ngay vê ti sô phân trăm vân la ́ ̀ ̀ ̀ ̉ ́ ̀ ̃ ̀ nhưng điêu kho đôi v ̃ ̀ ́ ́ ới đa sô hoc sinh.H ́ ̣ ọc về tỉ số phần trăm và giải toán về tỉ số phần trăm không chỉ củng cố các kiến thức toán học có liên quan mà còn giúp học sinh gắn việc học với thực hành, gắn nhà trường với thực tế cuộc sống lao động và sản xuất. Qua các bài toán về tỉ số phần trăm, học sinh có hiểu và vận dụng được vào việc tính toán trong thực tế như: Tính tỉ số phần trăm các loại học sinh (theo giới tính hoặc theo học lực,…) trong lớp mình học hay trong nhà trường, tính tiền vốn, tiền lãi khi mua bán hàng hóa hay khi gửi tiền tiết kiệm; tính sản phẩm làm được theo kế hoạch dự định v.v... ̀ ̣ Chinh vi vây, v ́ ơi yêu câu đăt ra la HS phai năm v ́ ̀ ̣ ̀ ̉ ́ ững cach giai 3 bai toan ́ ̉ ̀ ́ cơ ban: ̉ + Tim ti sô phân trăm cua hai sô ̀ ̉ ́ ̀ ̉ ́ + Tim môt sô phân trăm cua môt sô ̀ ̣ ́ ̀ ̉ ̣ ́ + Tim môt sô khi biêt môt sô phân trăm cua no. ̀ ̣ ́ ́ ̣ ́ ̀ ̉ ́ 3
̉ ưng bai toan cu thê, găp nh Khi HS co ki năng giai t ́ ̃ ̀ ̀ ́ ̣ ̉ ̣ ững bai toan mang tinh ̀ ́ ́ tông h ̉ ợp, ân ̉ lam thê nao đê cac em nhin ra dang toan, đ ̀ ́ ̀ ̉ ́ ̀ ̣ ́ ưa vê bai toan c ̀ ̀ ́ ơ ban hay ̉ ̣ ́ ̀ ́ ́ ̉ ́ ̀ ̀ ̉ ược. Đo la câu hoi môt sô bai toan khac co liên quan đên ti sô phân trăm va giai đ ́ ́ ́ ̀ ̉ ́ ̉ kho – Tôi phai trăn tr ở va suy nghi…Cuôi cung tôi đa tim ra môt h ̀ ̃ ́ ̀ ̃ ̀ ̣ ướng đi, môṭ ̉ ́ ̣ ̣ ̀ ực tê cua l giai phap vân dung vao th ́ ̉ ơp minh va đa thu đ ́ ̀ ̀ ̃ ược kêt qua kha quan. Tôi ́ ̉ ̉ ̣ ̣ ưa ra kinh nghiêm cua ban thân: “ manh dan đ ̣ ̉ ̉ Một số biện pháp giúp học sinh giải toán về tỉ số phần trăm lớp 5”. 1.2. Điểm mới của sáng kiến Sáng kiến đưa ra các biện pháp cụ thể nhằm giúp học sinh thực hiện tốt ̣ ̣ ́ ̀ ́ ̀ ̉ ́ ̀ ̣ ́ ̉ ̀ ực tê ,vân viêc hoc cac bai toan vê Ti sô phân trăm, hoc sinh co hiêu biêt thêm vê th ́ ́ ̣ ̣ dung được vao viêc tinh toan trong th ̀ ̣ ́ ́ ực tê nh ́ ư: Tinh ti sô phân trăm cac loai hoc ́ ̉ ́ ̀ ́ ̣ ̣ sinh (theo giơi tinh hoăc theo xêp loai hoc l ́ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ực,..) trong lơp minh hoc, trong nha ́ ̀ ̣ ̀ trương; tinh tiên vôn, tiên lai khi mua ban hang hoa hay khi g ̀ ́ ̀ ́ ̀ ̃ ́ ̀ ́ ửi tiên tiêt kiêm; tinh ̀ ́ ̣ ́ ̉ ̉ ̀ ược theo kê hoach d san phâm lam đ ́ ̣ ự đinh, ... ̣ ̉ ̀ Đê tim ra phương phap day hoc vê Ti sô phân trăm va Giai toan vê ti sô ́ ̣ ̣ ̀ ̉ ́ ̀ ̀ ̉ ́ ̀ ̉ ́ ̀ ̀ ợp , không lung tung, không đ phân trăm sao cho phu h ́ ́ ơn điêu, nham chan, hiêu ̣ ̀ ́ ̉ kiến thức cơ bản và vận dụng “Giai toan vê ti sô phân trăm”. Và v ̉ ́ ̀ ̉ ́ ̀ ới mong muốn góp phần nhỏ bé công sức của mình vào sự nghiệp đào tạo những chủ nhân tương lai, nâng cao chất lượng dạy học về môn Toán ở trường tiểu học mà tôi đang giảng dạy nói riêng và trên địa bàn huyện nói chung. Đồng thời qua đó để đúc rút những kinh nghiệm thiết thực cho bản thân trong công tác giảng dạy sau này. 1.3. Phạm vi nghiên cứu Các bài toan có liên quan đ ́ ến ti sô phân trăm ̉ ́ ̀ ở Toán Tiểu học. 2. Phần nội dung 2.1. Thực trạng vê day hoc ti sô phân trăm va Giai toan vê ti sô phân ̀ ̣ ̣ ̉ ́ ̀ ̀ ̉ ́ ̀ ̉ ́ ̀ ở lơp 5 hiên nay ́ ̣ 4
2.1.1. Thực trạng chung Những bài toán về tỉ số phần trăm vừa thiết thực lại vừa rất trừu tượng, học sinh phải làm quen với nhiều thuật ngữ mới như: đạt một số phần trăm chỉ tiêu; vượt kế hoạch; vượt chỉ tiêu; vốn; lãi; lãi suất…, đòi hỏi phải có năng lực tư duy, khả năng suy luận hợp lí cũng như cách phát hiện và giải quyết các vấn đề. Qua thực tế, khi dạy học yếu tố giải toán về tỉ số phần trăm, tôi nhận thấy những hạn chế của học sinh thường gặp phải là: Học sinh chưa kịp làm quen với cách viết thêm kí hiệu “%” vào bên phải của số nên thường không hiểu rõ ý nghĩa của tỉ số phần trăm. Học sinh khó nhận dạng bài tập. Dạng bài tập tìm tỉ số phần trăm của hai số đã được khái quát thành quy tắc ( muốn tìm tỉ số phần trăm của hai số, ta tìm thương của hai số, nhân thương đó với 100 rồi viết thêm kí hiệu “%” vào bên phải của tích vừa tìm được), nhưng với hai dạng bài tập còn lại chỉ thể hiện ra dưới hình thức bài tập mẫu, yêu cầu học sinh vận dụng tương tự. Vì không nắm vững ý nghĩa của tỉ số phần trăm, không phân tích rõ được bản chất bài toán, chưa nắm rõ mối quan hệ giữa ba dạng toán cơ bản về tỉ số phần trăm nên hiểu một cách mơ hồ. Nhiều em xác định được dạng toán nhưng lại vận dụng một cách rập khuôn, máy móc mà không hiểu được thực chất của vấn đề cần giải quyết nên khi gặp bài toán có cùng nội dung nhưng lời lẽ khác đi thì các em lại lúng túng. Nhiều năm trước, khi dạy giải toán về tỉ số phần trăm, tôi thật sự lúng túng. Khi hình thành kiến thức mới, giáo viên phải làm việc tương đối nhiều, việc tổ chức dạy học theo tinh thần lấy học làm trung tâm chưa hiệu quả khi dạy học yếu tố này. Học sinh chưa tích cực, chưa chủ động, đôi khi còn tỏ ra chán nản. Chuyển sang khâu luyện tập thực hành, giáo viên vẫn phải theo dõi và giúp đỡ rất nhiều học sinh mới hoàn thành các bài tập đúng tiến độ. 5
̣ ̉ ́ ̣ ̣ ̉ ̀ ̣ ̀ ức đanh gia cac nôi dung bai tâp vê ti Lâp bang sô liêu cu thê vê HS đat vê m ́ ́ ́ ̣ ̀ ̣ ̀ ̉ ̉ ́ ́ ̣ ̀ ợp sô phân trăm. XEM SGK đê thiêt kê nôi dung đanh gia HS phu h ́ ̀ ́ ́ ́ ̣ Vi du: HS ch ưa biêt cach viêt %; HS ch ́ ́ ́ ưa nhân đ ̣ ược dang BT vê ti sô %; ̣ ̀ ̉ ́ ̀ ̃ ơi cac dang bai tâp khac; HS con lân lôn cac dang trong tinh ti HS con nhâm lân v ̀ ́ ́ ̣ ̀ ̣ ́ ̀ ̃ ̣ ́ ̣ ́ ̉ sô % ́ ̉ ̀ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ̣ ̉ Cân suy nghi va thiêt lâp bang sô liêu cu thê ̀ 2.1.2. Nguyên nhân Nguyên nhân chủ yếu là do học sinh đã vận dụng một cách máy móc bài tập mẫu mà không hiểu bản chất của bài toán nên khi không có bài tập mẫu thì các em làm sai. Đặc biệt học sinh có sự nhầm lẫn giữa hai dạng bài tập “Tìm giá trị tỉ số phần trăm của một số cho trước” và “Tìm một số khi biết giá trị tỉ số phần trăm của số đó”. Điều này còn thể hiện rất rõ khi học sinh gặp các bài toán đơn lẻ được sắp xếp xen kẽ với các yếu tố khác (theo nguyên tắc tích hợp), thường là các em có biểu hiện lúng túng khi giải quyết các vấn đề bài toán đặt ra. Về phía giáo viên, phần lớn là do thói quen, chủ quan, thường hay xem nhẹ khâu phân tích các dữ liệu bài toán. Mặt khác, đôi khi còn lệ thuộc vào sách giáo khoa quá nên rập khuôn một cách máy móc, dẫn đến học sinh hiểu bài chưa kĩ, giáo viên giảng giải nhiều nhưng lại chưa khắc sâu được bài học dẫn đến làm bài lúng túng. Với thực trạng và những nguyên nhân nêu trên thì cần phải có một biện pháp cụ thể giúp học sinh biết phân tích đề toán để làm rõ những điều kiện đã cho của bài toán, tránh sự nhầm lẫn nói trên. Từ đó biết tóm tắt đề bài sao cho 6
khi nhìn vào phần tóm tắt học sinh có thể tự tin mà lựa chọn phương pháp giải thích hợp. 2.2. Một số biện pháp giúp học sinh giải toán về tỉ số phần trăm ở lớp 5 Cân thêm môt vai biên phap n ̀ ̣ ̀ ̣ ́ ưa đê co s ̃ ̉ ́ ức thuyêt phuc ́ ̣ 2.2.1. Hướng dẫn học sinh viết kí hiệu “%” Giáo viên cho ví dụ thực tế trong lớp học để học sinh vừa làm quen với dạng toán đầu tiên vừa khắc sâu cách viết kí hiệu “%” vào bên phải của kết quả. Ví dụ: Lớp 5A Trường Tiểu học Thái Thủy có 33 học sinh, trong đó có 12 học sinh nữ. Hỏi số học sinh nữ chiếm bao nhiêu phần trăm số học sinh của cả lớp? Bước 1: Phân tích đề toán Các nhóm thảo luận để phân tích bài toán: Học sinh trong nhóm hỏi nhau. Bài yêu cầu làm gì? (Tìm số học sinh nữ chiếm bao nhiêu phần trăm số học sinh cả lớp? ) Bạn hiểu câu hỏi của bài như thế nào? (Nếu số học sinh cả lớp được chia làm 100 phần bằng nhau thì số học nữ chiếm bao nhiêu phần?) Số học sinh cả lớp là bao nhiêu? (33 em) Trong đó học sinh nữ có mấy bạn? (12 em) Bước 2: Tóm tắt đề toán Với dạng bài này, các em cũng dễ dàng tóm tắt như sau: Lớp có: 33 học sinh Nữ có: 12 học sinh Nữ chiếm …. % ? Bước 3: Lựa chọn phương pháp giải toán thích hợp. Tỉ số của hoc sinh nữ và học sinh cả lớp là 12 : 33. 7
Ta có : 12 : 33 = 0,3636 0,3636 x 100 : 100 = 36,36 : 100 = 36,36% Vậy tỉ số của học sinh nữ và số học sinh cả lớp là 36,36% Giáo viên hướng dẫn học sinh cách viết gọn và dễ nhớ như: 12 : 33 = 0,3636 = 36,36% Giáo viên theo dõi để nhắc nhở các em viết kí hiệu % vào bên phải kết quả. Đồng thời giúp đỡ những học sinh làm bài chậm. Lưu ý: Đối với dạng bài này thì học sinh thường hay quên nhân nhẩm thương với 100, mà chỉ tìm thương của hai số rồi viết thêm kí hiệu % vào bên phải thương nên sai, cho nên trong khi cung cấp kiến thức ban đầu cho học sinh thì giáo viên cần lưu ý cho các em nhiều hơn nữa việc nhân nhẩm thương với 100 rồi mới ghi kí hiệu % vào. 2.2.2. Hướng dẫn học sinh nhận dạng bài tập vê ti sô phân trăm va ̀ ̉ ́ ̀ ̀ bai giai co liên quan ̀ ̉ ́ Dạng bài thứ hai và dạng thứ ba chỉ thể hiện dưới hình thức bài tập mẫu nên học sinh chưa nắm rõ. Giáo viên cần cho học sinh nắm chắc từng dạng và sau đó có sự so sánh giữa hai dạng bài với nhau. Dạng thứ hai: Tìm giá trị tỉ số phần trăm của một số cho trước Ví dụ: Một người bán 120 kg gạo, trong đó có 35 % là gạo nếp. Hỏi người đó bán được bao nhiêu ki lô gam gạo nếp? (Bài tập 2, trang 77, sách Toán 5) Các nhóm đọc kĩ bài toán, xác định được cái đã cho và cái cần tìm, gợi ý và hỏi nhau bằng một số câu hỏi như: Bài toán cho biết gì và hỏi gì? Bài toán cho biết “ 35% là số gạo nếp” nói lên điều gì? (Tức là tổng số gạo mà người đó bán gồm cả gạo tẻ và gạo nếp được chia làm 100 phần bằng nhau thì số gạo nếp chiếm 35 phần). Để biết người đó bán được bao nhiêu ki lô gam gạo nếp ta làm như thế nào? 8
Với dạng bài toán này, tôi thường tổ chức cho các em thảo luận nhóm (nhóm đôi hoặc nhóm bàn) để tóm tắt bài toán, thông thường các em sẽ tóm tắt như sau: Tổng số gạo tẻ vả gạo nếp : 120 kg Gạo nếp chiếm : 35% Gạo nếp: ………………….. kg ? Mặc dù cách tóm tắt như trên đã thể hiện được nội dung và yêu cầu của bài toán, tuy nhiên đối với những học sinh còn hạn chế về kiến thức kỹ năng sẽ khó nhận diện được dạng toán và xác định cách giải một cách mơ hồ cho nên tôi mạnh dạn đưa ra cách tóm tắt như sau: Tổng số gạo: 100% : 120 kg Số gạo nếp : 35% : … kg ? Lựa chọn phương pháp giải bài toán Từ cách tóm tắt của bài toán, học sinh nhìn vào sơ đồ sẽ dễ dàng nhận ra cái gì cần tìm, dựa vào cái đã có để tìm cái chưa có. Trước hết phải sử dụng bước rút về đơn vị tức là tìm 1% của 120kg gạo (120 : 100 = 1,2 ) rồi sau đó tìm 35% của 120kg gạo (1,2 x 35 = 42) Đối với học sinh khá giỏi có thể làm gộp nhưng phải chỉ ra được bước rút về đơn vị: 120: 100 x 35 = 42 Rút về đơn vị Bài giải Số gạo nếp bán được là: 120 x 35 : 100 = 42 (kg) Đáp số: 42kg 9
Sau khi học sinh giải được bài toán, giáo viên khắc sâu lại cách giải toán bằng cách nêu câu hỏi: Muốn tìm 35% của 120 ta làm sao? (nhiều học sinh nhắc lại cách thực hiện) Khi học sinh đã giải được bài toán, tôi cung cấp thêm cho học sinh một số yếu tố thường gặp trong các bài toán về tỉ số phần trăm, những yếu tố này thông thường là chiếm 100% như : + Tổng số ( học sinh ; gạo ; sản phẩm; thu nhập;…) + Diện tích cả mảnh đất ( thửa ruộng, mảnh vườn;…) + Số tiền vốn ( tiền mua, tiền gửi, tiền bỏ ra;…) + Theo dự kiến ( theo kế hoạch ; ….) Một số bài toán ở dạng này nhưng có xen kẽ thêm một số yếu tố khác thì yêu cầu học sinh cũng phải tóm tắt đề bài để xác định được dạng toán mới dễ dàng giải được bài toán như: Một cửa hàng bỏ ra 6 000 000 đồng tiền vốn. Biết cửa hàng đó đã lãi 15%, tính số tiền lãi. (Bài tập 2, trang 79, sách Toán 5 ) Học sinh tóm tắt theo nhóm như sau: Tiền vốn : 100% : 6 000 000 đồng Tiền lãi : 15% : …………đồng ? Ngoài ra cũng có một số bài tập nên hướng dẫn HS giải bằng cách tính nhẩm hoặc tìm tỉ số. Ví dụ: Lớp 5C Trường Tiểu học Thái Thủy trồng được 400 cây keo. Hãy tính nhẩm 5% , 20% , 25%, 40%, 60% số cây đó? Hướng dẫn HS cách giải như sau: 5% số cây là : 400 : 100 x 5 = 20 cây 10% số cây là: 20 x 2 = 40 cây ( vì 10% gấp 2 lần 5% ) 20% số cây là: 20 x 4 = 80 cây ( vì 20% gấp 4 lần 5% ) (hoặc 40 + 40 = 80, vì 10% + 10% = 20%) 10
25% số cây là: 20 x 5 = 100 cây ( vì 25% gấp 5 lần 5% ) ( hoặc 80 + 20 = 100, vì 20% + 5% = 25% ) 40% số cây là: 80 x 2 = 160 cây ( vì 40% gấp 2 lần 20% ) Dạng thứ ba: Tìm một số khi biết giá trị tỉ số phần trăm của số đó Ví dụ: Kiểm tra sản phẩm một xưởng may, người ta thấy có 732 sản phẩm đạt chuẩn, chiếm 91,5% tổng số sản phẩm. Tính tổng số sản phẩm? Sau khi học sinh đọc kĩ đề bài , nhóm thảo luận bằng một số câu hỏi: Bài toán cho biết gì? (có 732 sản phẩm đạt chuẩn, chiếm 91,5% tổng số sản phẩm) Bài toán yêu cầu gì? (tính tổng số sản phẩm đạt chuẩn và chưa đạt chuẩn). Tổng số sản phẩm đạt chuẩn và chưa đạt chuẩn của xưởng may chiếm bao nhiêu phần trăm ? (100 %) Đây là bước rất quan trọng vì nếu học sinh không tóm tắt được bài toán thì sẽ không xác định được dạng toán và không giải đượcbài toán . Với bài này, tôi cho học sinh thảo luận nhóm để tóm tắt bài toán . Học sinh có thể tóm tắt như sau: Sản phẩm đạt chuẩn chiếm 91,5%: 732 sản phẩm Tổng sản phẩm của xưởng may:……... sản phẩm ? Sau khi các nhóm trình bày, GV có thể hướng dẫn tóm tắt như sau: Sản phẩm đạt chuẩn: 91,5% : 732 sản phẩm Tổng sản phẩm xưởng may: 100%:…… sản phẩm? Lựa chọn phương pháp giải toán Học sinh nhìn vào tóm tắt của bài toán sẽ dễ dàng nêu được các bước giải của bài toán: Rút về đơn vị (tìm 1% số số sản phẩm của xưởng may 732 : 91,5 = 8 học sinh) 11
Tìm tổng số sản phẩm của xưởng may (tìm 100% số HS 6 x 100 = 600 học sinh) HS vận dụng nhanh có thể làm: 732 : 91,5 x 100 = 800 (học sinh) Rút về đơn vị Muốn tìm một số biết 91,5% của nó là 732, ta làm như thế nào? (học sinh nhắc lại nhiều lần nội dung này ) Sau khi học sinh giải được bài toán, giáo viên sẽ hệ thống lại hai dạng toán (dạng 2 và dạng 3) để cho học sinh thấy sự khác nhau cơ bản của hai dạng bài, vì học sinh hay nhầm lẫn giữa nhân với 100 và chia cho 100 ở hai dạng này. Ví dụ: Dạng thứ hai Dạng thứ ba Tổng số gạo: 100% : 120 kg SP đạt chuẩn: 91,5% : 732 sp Số gạo nếp : 35% :…. kg? Tổng sản phẩm: 100% :… sp ? Đã có số tương ứng với 100% nên Chưa có số tương ứng với 100% số cần tìm là số tuơng ứng với 35% nên số cần tìm là số ứng với 100% (Ở dạng này phải lấy số tương ứng (ở dạng này cần phải lấy số tương với 100% chia cho 100 để tìm số ứng với 100% chia cho 91,5 để tìm tương ứng với 1% rồi nhân với 35 để số tương ứng với 1% rồi nhân với được số tương ứng với 35% là số 100 để được số tương ứng với cần tìm) 100% là số cần tìm.) (120 : 100 x 35) ( 732 : 91,5 x 100 ) hoặc ( 120 x 35 : 100 ) hoặc ( 732 x 100 : 91,5) 12
2.2.3. Khơi dậy phong trào thi đua nhằm thu hút học sinh tham gia tich c ́ ực vào cac bài h ́ ọc Khi đi vào các tiết luyện tập hay các tiết luyện toán giáo viên sẽ có thời gian để củng cố kiến thức đã học, đồng thời khơi dậy sự hứng thú bằng cách thi đua học tập giữa các cá nhân cũng như giữa các nhóm với nhau. Ví dụ 1: Lớp 5A Trường Tiểu học Thái Thủy có 32 bạn, trong đó có 14 bạn thích học Toán. Hỏi số học sinh thích học Toán chiếm bao nhiêu phần trăm số học sinh của lớp? Cho thực hiện cá nhân, nếu em nào làm xong trước và đúng thì được cắm một lá cờ thi đua vào ô tên của mình. Học sinh làm bài có kết quả đúng là: Bài giải Tỉ số phần tăm của học sinh thích học Toán và học sinh cả lớp là: 14 : 32 = 0,4375 0,4375 = 43,75% Đáp số: 43,75% Mỗi cá nhân đều có thể tự phấn đấu để đạt được thành tích riêng nên em nào cũng hăng hái làm bài hết khả năng của mình. Ví dụ 2: Một mảnh đất hình chữ nhật có chiều dài 18m và chiều rộng 15m. Người ta dành 20% diện tích mảnh đất để làm nhà. Tính diện tích phần đất làm nhà? (Bài tập 3, trang 77, sách Toán 5 ) Cho thực hiện bài làm theo nhóm, nếu nhóm nào làm nhanh nhất và đúng sẽ được bình chọn là nhóm xuất sắc nhất trong tiết học hôm nay. Học sinh làm bài có kết quả đúng là: Bài giải Diện tích mảnh đất hình chữ nhật là: 18 x 15 = 270 (m2) Diện tích để làm nhà là: 270 x 20 : 100 = 54 (m2) 13
Đáp số: 54 m2 Nhóm nào cũng muốn mình được mệnh danh là xuất sắc nên các thành viên đều góp ý xây dựng bài nhiệt tình, sôi nổi. Tinh thần thi đua, ham học của các em cũng được nâng cao rõ rệt. Có nhiều cách để lôi cuốn học sinh tham gia làm bài khác nhau nhằm đưa lại kết quả cao trong học tập mà hai ví dụ trên và nhiều ví dụ thực tế khác tôi đã áp dụng để cho học sinh khám phá. Sau khi áp dụng những giải pháp trên vào các tiết học, tôi thấy hiệu quả giảng dạy được nâng lên đáng kể. học sinh tiếp cận nhanh với các dữ liệu bài toán cho và nắm rất rõ yêu cầu bài toán đặt ra cần phải giải quyết. Khái niệm về tỉ số phần trăm trở nên gần gũi và quen thuộc hơn đối với các em. Đặc biệt là các biện pháp đã giúp học sinh nhận dạng bài tập một cách chính xác, kĩ năng giải toán được hình thành. Qua đó, khả năng tư duy, suy luận cũng được phát triển. Bản thân tôi cũng cảm thấy tự tin hơn nhiều, không còn lúng túng khi tổ chức các hoạt động học tập cho các em. Đặc biệt, nếu trước đây học sinh thường tỏ ra chán nản, không mấy hứng thú với loại toán này thì nay, qua quan sát tôi thấy học sinh thật sự chăm chú và hứng thú khi giải toán. Các em còn tham gia thảo luận sôi nổi khi phân tích những đề toán khó. Việc tạo ra hứng thú học tập, niềm say mê toán học ở các em cũng là một trong những mục tiêu quan trọng hàng đầu của hoạt động dạy học nói chung và dạy học toán nói riêng. Nhờ đâu mà các em có được tình cảm đó? Chính là nhờ việc các em hiểu rõ thực chất bài toán, nội dung các bài toán không nằm ngoài những vấn đề thiết thực trong đời sống của các em và cũng có thể xem như một nhu cầu cần được đáp ứng. Những giải pháp trên đã hình thành ở học sinh kĩ năng giải toán có lời văn nói chung và giải toán về tỉ số phần trăm nói riêng: Biết phân tích đề bài, biết trình bày tóm tắt và giải toán, đồng thời khơi dậy niềm đam mê và hứng thú học tập ở các em. 14
3. Phần kết luận (Phân nay khoang 2 trang) ̀ ̀ ̉ 3.1. Ý nghĩa của sáng kiến Giải toán về tỉ số phần trăm là một kiến thức mới mẻ so với các lớp học dưới, bản thân nó vốn thiết thực nhưng lại rất trừu tượng, để nâng cao chất lượng dạy và học yếu tố này cũng như góp phần hình thành mục tiêu chung của phân môn, tôi thấy cần phải lưu ý các biện pháp sau đây: Việc hướng dẫn học sinh viết kí hiệu “%” vào bên phải của kết quả có tác dụng ghi nhớ cho các em về cách trình bày dạng toán về tỉ số phần trăm. Sau mỗi lần làm bài như; lấy ví dụ, làm bài luyện tập, tiết luyện toán các em đã dần quen thuộc với cách ghi kí hiệu % vào bên phải tích tìm được. Hướng dẫn học sinh nhận dạng bài tập có ý nghĩa hết sức quan trọng nhằm giúp cho học sinh nắm chắc từng dạng và sau đó có sự so sánh giữa hai dạng bài với nhau. Khi khắc sâu được từng dạng thì các em vận dụng nhanh hơn, hiệu quả hơn và hứng thú với bài học hơn. Biện pháp khơi dậy phong trào thi đua nhằm thu hút học sinh tham gia vào bài học cũng không kém phần quan trọng trong việc dạy học của giáo viên. Khi đi vào các tiết luyện tập hay các tiết luyện toán giáo viên sẽ có thời gian để củng cố kiến thức đã học, đồng thời khơi dậy sự ham học bằng cách thi đua học tập giữa các cá nhân cũng như giữa các nhóm với nhau. Từ đó tôi thấy các em tích cực hơn, chủ động hơn và thể hiện sự thích thú trong bài học của mình. Những biện pháp trên thật sự đã giúp tôi nâng cao dần hiệu quả giảng dạy của các bài học liên quan đến “Giải toán về tỉ số phần trăm”. Từ việc nghiên cứu những biện pháp hướng dẫn học sinh giải toán về tỉ số phần trăm cũng giúp tôi rút ra được những bài học kinh nghiệm quý báu khi dạy học yếu tố giải toán có lời văn. Mặt khác, như đã trình bày ở phần mở đầu, có rất nhiều vấn đề xung 15
quanh đề tài này đang cần có những biện pháp tốt để nâng cao chất lượng dạy và học. Tuy nhiên, trong điều kiện khả năng cho phép, tôi chỉ tập trung nghiên cứu vài biện pháp gắn liền với quy trình giải toán về tỉ số phần trăm. 3.2. Kiến nghị đề xuất: Không Trên đây là một số biện pháp và kết quả đạt được trong quá trình dạy giải toán về tỉ số phần trăm. Mặc dù bản thân đã có nhiều cố gắng nhưng không tránh khỏi những thiếu sót, rất mong được sự trao đổi, góp ý của chuyên môn, đồng nghiệp và bạn bè để giúp tôi hoàn thiện sáng kiến này nhằm thực hiện tốt việc dạy học môn toán với dạng toán về tỉ số phầm trăm. Xin chân thành cảm ơn ! ̀ ̀ ̀ ̉ CÔ GĂNG LAM ĐE TAI KHOANG T ́ ́ Ư 17 ĐÊN 20 TRANG ̀ ́ 16
17