Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp hướng dẫn học sinh học tốt phân môn Tập đọc lớp Ba

Chia sẻ: Bananalachuoi | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:31

Thêm vào BST

Báo xấu

45
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm là để trao đổi với các đồng chí đồng nghiệp, nhằm mục đích góp phần nâng cao chất lượng học tốt phân môn Tập đọc cho học sinh lớp Ba nói riêng và môn Tiếng Việt nói chung.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp hướng dẫn học sinh học tốt phân môn Tập đọc lớp Ba

BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN “ Một số biện pháp hướng dẫn học sinh học tốt phân môn Tập đọc lớp Ba ” 1. Lời giới thiệu Chúng ta biết rằng, tiếng Việt có vai trò cực kì quan trọng trong đời sống con người. Với con người, tiếng Việt là công cụ để giao tiếp và tư duy. Đối với học sinh tiểu học thì tiếng Việt càng có vai trò quan trọng hơn, vì đó là tiếng phổ thông dùng trong giao tiếp chính thức hàng ngày của các em. Bên cạnh đó, tiếng Việt còn có nhiệm vụ hình thành năng lực hoạt động ngôn ngữ cho học sinh. Năng lực hoạt động ngôn ngữ này được thể hiện ở bốn dạng hoạt động tương ứng với bốn kỹ năng “nghe, nói, đọc, viết”. Dạng hoạt động ngôn ngữ này là quá trình chuyển từ hình thức chữ viết sang lời nói có âm thanh và hình thức chữ viết thành các đơn vị không có âm thanh. Đây là một việc làm quan trọng để tạo cho các em có khả năng sử dụng tiếng Việt thành thạo trong học tập và giao tiếp. Từ đó, giúp các em nói viết đúng, chính xác, phù hợp với từng hoàn cảnh giao tiếp, đồng thời góp phần mở mang tri thức, rèn luyện tình yêu tiếng Việt và giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. Để trau dồi cảm thụ văn học cho học sinh lớp Ba thông qua việc học tốt phân môn Tập đọc là tốt nhất. Vì học tốt phân môn Tập đọc giúp cho học sinh có khả năng khắc họa hình ảnh và gây ấn tượng mạnh mẽ, tạo nên một hình thức giao tiếp có biểu cảm sinh động. Học tốt phân môn Tập đọc còn giúp các em cảm nhận được nhiều nét đẹp của thơ văn, phong phú thêm về tâm hồn và làm cho lời nói rõ ràng, cụ thể, diễn đạt được mọi sắc thái biểu cảm, bộc lộ tâm tư tình cảm một cách tế nhị. Như vậy, học tốt phân môn Tập đọc sẽ làm cho các nhân vật, sự vật trong bài học trở nên sinh động, hấp dẫn, gần gũi với con người hơn. Học sinh đọc tốt phân môn Tập đọc sẽ giúp các em hiểu biết rộng hơn, sâu hơn, suy nghĩ một cách lôgic hơn, các em dễ dàng tiếp thu được cái hay, cái đẹp của Tiếng Việt, hướng tới các em lòng yêu cái thiện, góp phần hình thành nhân cách học sinh. Thực tế trong giảng dạy những năm qua, bản thân nhận thấy khả năng thể hiện giọng đọc của học sinh còn ở mức đơn giản, một số em đọc còn chậm, nên trong giao tiếp còn gặp rất nhiều khó khăn. Vì thế, trong khi dạy 1
phân môn Tập đọc cho học sinh lớp Ba, bản thân đã tìm tòi nghiên cứu kĩ sách giáo khoa, sách giáo viên, sách tham khảo, dự giờ đồng nghiệp, tìm hình thức tổ chức giảng dạy phù hợp để tạo hứng thú cho các em học tốt phân môn Tập đọc, yêu thích học môn Tập đọc môn học đem đến biết bao vẻ đẹp, niềm vui. Đồng thời học tốt phân môn Tập đọc còn góp phần giúp các em tích cực trong việc học tập các môn học khác và làm nền tảng để học tốt môn Tiếng Việt ở các lớp trên. Chính vì vậy, năm nay tôi chọn đề tài Một số biện pháp hướng dẫn học sinh học tốt phân môn tập đọc lớp Ba để trao đổi với các đồng chí đồng nghiệp, nhằm mục đích góp phần nâng cao chất lượng học tốt phân môn Tập đọc cho học sinh lớp Ba nói riêng và môn Tiếng Việt nói chung. 2. Tên sáng kiến: “Một số biện pháp hướng dẫn học sinh học tốt phân môn Tập đọc lớp Ba”. 3. Tác giả sáng kiến: Họ và tên: Đỗ Thị Thanh Hà Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường Tiểu học Chấn Hưng Số điện thoại: 0374138870 E_mail: dothanhha2626@gmail.com 4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Họ và tên: Đỗ Thị Thanh Hà Chức vụ: Giáo viên Địa chỉ: Trường Tiểu học Chấn Hưng, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc 5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: “Một số biện pháp hướng dẫn học sinh học tốt phân môn Tập đọc lớp Ba”. 6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử Từ tháng 8 năm 2019 7. Mô tả bản chất của sáng kiến: 2
7.1 Thực trạng vấn đề nghiên cứu 7.1.1. Vai trò của phân môn Tập đọc. Tập đọc là phân môn đảm nhiệm việc hình thành và phát triển cho học sinh kỹ năng đọc, một kỹ năng quan trọng hàng đầu của học sinh ở cấp tiểu học, cấp học đầu tiên trong trường phổ thông. Đọc giúp học sinh chiếm lĩnh được một ngôn ngữ để dùng trong giao tiếp và học tập, đây là một công cụ giúp học sinh học tốt các môn học; 7.1.2. Nội dung chương trình phân môn Tập đọc lớp Ba: Chương trinh Tâp đoc l ̀ ̣ ̣ ơp 3 đ ́ ược găn v ́ ới 15 chu điêm: Măng non; Mai âm; ̉ ̉ ́ ́ Tơi tŕ ương; Công đông; Quê h ̀ ̣ ̀ ương; Băc trung nam; Anh em môt nha; Thanh ́ ̣ ̀ ̀ ̣ ̀ ̉ ̣ ̉ ́ ́ ̣ ̣ ̣ ̃ ̣ ̉ thi va nông thôn; bao vê Tô quôc; Sang tao; Nghê thuât; Lê hôi; Thê thao; Ngôi nha chung; Bâu tr ̀ ̀ ơi va măt đât. Hoc trong 35 tuân, hai tuân hoc môt chu điêm ̀ ̀ ̣ ́ ̣ ̀ ̀ ̣ ̣ ̉ ̉ ̀ ̣ ̣ ̉ ̉ ̣ (4 bai tâp đoc), riêng chu điêm “Ngôi nha chung ” hoc trong 3 tuân (6 bai tâp ̀ ̀ ̀ ̣ ̣ đoc). ̉ ̀ ̣ * Chuân cân đat: ̣ ̀ ̣ ̉ ̉ ơi hợp li va b + Đoc ranh mach, trôi chay, biêt ngăt nghi h ́ ́ ́ ̀ ươc đâu đoc phân biêt ́ ̀ ̣ ̣ lơi ng ̀ ươi dân chuyên v ̀ ̃ ̣ ơi ĺ ơi nhân vât, ̀ ̣ diễn cảm văn bản, thuộc lòng được một số bài văn, bài thơ trong chương trình học. ̉ ̣ ̀ ̣ + Hiêu nôi dung bai đoc. * Các kĩ năng sống cần giáo dục học sinh qua các bài Tập đọc lớp 3: + Kĩ năng tự nhận thức, kĩ năng xác định giá trị, kĩ năng lắng nghe tích cực, kĩ năng thể hiện sự cảm thông, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng thể hiện sự tự tin, kĩ năng kiển soát cảm xúc, kĩ năng ứng phó với căng thẳng, kĩ năng tìm kiếm sự hỗ trợ, kĩ năng thương lượng, kĩ năng giải quyết mâu thuẫn, kĩ năng hợp tác, kĩ năng tư duy phê phán, kĩ năng tư duy sáng tạo, kĩ năng giải quyết vấn đề, kĩ năng đảm nhận trách nhiệm, kĩ năng quản lí thời gian, kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin… 7.2. Thực trạng của việc dạy và học phân môn Tập đọc trong trường tiểu học hiện nay 7.2.1. Khái quát về nhà trường. 3
Năm học 2019 – 2020 nhà trường có 995 học sinh gồm 28 lớp. Trong đó khối lớp 3 có 5 lớp. Cơ sở vật chất nhà trường đã được đầu tư đầy đủ và khá khang trang với đầy đủ các phòng học. Đặc biệt là khung cảnh sư phạm ở đây thật tốt, đảm bảo là ngôi trường “ Xanh, sạch, đẹp” với những bồn hoa cây cảnh quanh năm xanh mát, … Đội ngũ giáo viên đủ về số lượng đạt chuẩn và trên chuẩn về chuyên môn nghiệp vụ lại nhiệt tình có lòng yêu nghề, mến trẻ, tận tụy trong công việc. Đặc biệt Ban giám hiệu luôn có sự chỉ đạo sát sao, kịp thời và đúng đắn trong mọi hoạt động của nhà trường. Học sinh chủ yếu là con em nông thôn trong xã có đạo đức tốt cần cù trong học tập, đa số phụ huynh luôn quan tâm đến việc học tập của học sinh. Hơn năm qua nhà trường luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và đạt nhiều thành tích cao góp phần vào thành tích chung của huyện nhà. 7.2.2. Thực trạng dạy và học phân môn Tập đọc trong trường hiện nay. A. Thuận lợi * Nhà trường: Công tác chỉ đạo chuyên môn của BGH luôn sát sao, nhà trường luôn coi trọng việc dạy đúng và đủ các môn học là cần thiết trong việc phát triển toàn diện nhân cách học sinh. Bởi vậy, đã kịp thời như tổ chức các chuyên đề cấp tổ, cấp trường về các môn học nói chung và phân môn Tập đọc nói riêng để giáo viên trao đổi học tập kinh nghiệm cũng như phương pháp của đồng nghiệp. Trong mọi hoạt động của nhà trường Ban giám hiệu luôn coi việc đổi mới phương pháp dạy học là nhiệm vụ trọng tâm. Coi trọng việc dạy cho học sinh có phương pháp học tập đúng, rèn kĩ năng thực hành ứng dụng trong cuộc sống. Trong hoạt động dạy học, nhà trường luôn lấy học sinh làm trung tâm, áp dụng các phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực của học sinh. Trong đó phân môn Tập đọc là một trong những phân môn được giáo viên và học sinh trong trường đầu tư thời gian và trí tuệ nhiều nhất. Nhà trường tổ chức tốt cho các lớp họp cha mẹ học sinh ngay từ đầu năm học để thống nhất một số nội dung trong quá trình học tập và chấn chỉnh 4
nề nếp học tập của các em, vì thế rất thuận lợi cho giáo viên trong quá trình giảng dạy nhằm góp phần nâng cao chất lượng học tốt phân môn Tập đọc của học sinh. * Giáo viên Đội ngũ giáo viên trẻ, khỏe, nhiệt tình, vững vàng về chuyên môn lại được trang bị đầy đủ tài liệu, đồ dùng dạy học giúp giáo viên có thể tìm kiếm nhiều thông tin bổ ích hỗ trợ cho các bài giảng của mình sinh động hơn, hấp dẫn hơn. Giáo viên trong trường luôn nhận thức được vai trò của việc trong việc giáo dục toàn diện học sinh đặc biệt là giúp các em có kiến thức Tiếng việt vững vàng để làm nền tảng cho bậc học sau. Bởi vậy giờ dạy môn Tiếng Việt đặc biệt là phân môn Tập đọc luôn là mối quan tâm của giáo viên trong trường. * Học sinh: Các em học sinh trong trường chủ yếu là con em nông thôn đều rất ngoan, chăm chỉ, thực hiện tốt theo Năm điều Bác Hồ dạy, có ý thức học tập chăm chỉ, sách vở, đồ dùng học tập tương đối đầy đủ. Bên cạnh đó, các em cũng rất hiếu động, thích được tìm tòi, khám phá; có khả năng trực quan nhạy bén.Một số em mạnh dạn, tự tin thể hiện giọng đọc sáng tạo, hồn nhiên của mình trong các giờ Tập đọc khá tốt. Xét về mặt tâm lí học sinh Tiểu học luôn muốn được khẳng định mình trước bạn bè, thầy cô, thích được khen do vậy đa phần các em chăm học, ham tìm tòi khám phá kiến thức. B. Khó khăn * Nhà trường Do điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học còn thiếu thốn, kinh phí hạn hẹp nên việc mua sắm đồ dùng phục vụ dạy học còn hạn chế. Đặc biệt trang thiết bị phục vụ phân môn Tập đọc còn ít. * Giáo viên: 5
Thực tế vẫn còn một số giáo viên chưa chú ý đến việc hướng dẫn học sinh học tốt môn Tập đọc, nên phần nào đã ảnh hưởng đến việc nâng cao chất lượng học tốt phân môn tập đọc cho học sinh. Mặc dù nhận thức đúng vị trí vai trò của phân môn Tập đọc, giáo viên đã có nhiều cố gắng trong việc đổi mới phương pháp dạy học nhưng đôi khi cũng ngại không dám thoát li các gợi ý của sách hướng dẫn vì sợ sai. Các hình thức dạy học còn đơn điệu, khô cứng. Chính vì vậy học sinh không hứng thú trong các giờ học phân môn Tập đọc và đặc biệt không trau dồi được cho mình những kĩ năng đọc . Từ đó dễ tạo cho các em có thói quen ỷ lại, thụ động, dễ quên và trì trệ trong tư duy. Bảng thống kê một số phương pháp dạy học mà giáo viên thường sử dụng khi dạy học sinh học phân môn tập đọc Phương Thường xuyên Thỉnh thoảng Chưa bao giờ pháp Số lượng Tỉ lệ Số lượng Tỉ lệ Số Tỉ lệ ( %) ( %) lượng ( %) Trực quan 4/5 GV 100 1/5 GV 20 0 0 Thực hành 4/5 GV 80 1/5 GV 20 0 0 giao tiếp Trò chơi 1/5 GV 20 2/5 GV 40 2/5 GV 40 Cùng 3/5 GV 40 2/5 GV 60 0 0 tham gia Cụ thể 1/5 GV 20 2/5 GV 40 2/5 GV 40 hóa sản phẩm của HS * Học sinh Khi tham gia vào các hoạt động học tập của phân môn Tập đọc một số em còn rụt rè chưa dám bộc lộ hết khả năng của mình. Một số em do chất giọng vùng miền nên trong giao tiếp hàng ngày vẫn còn gặp nhiều khó khăn về cách dùng từ, cách diễn đạt lời nói. 6
Do ảnh hưởng của thời kì hội nhập, của phim truyện nước ngoài, của mạng Internet, của trò chơi điện tử,… đã tác động không nhỏ đến những học sinh thiếu động cơ, thái độ học tập dẫn đến việc các em sao nhãng học hành, ít đọc sách, ít học bài. Hoàn cảnh gia đình của một số em còn gặp nhiều khó khăn về kinh tế, cha mẹ thường xuyên đi làm xa nhà nên thiếu sự quan tâm đến việc học tập của con em mình. Chính vì thế một số cha mẹ học sinh ít gặp gỡ, liên lạc với giáo viên giảng dạy nên rất khó khăn cho giáo viên trong việc phối kết hợp giữa các môi trường giáo dục như: Gia đình Nhà trường Xã hội. Kết luận chung: Nhìn chung, dạy và học phân môn Tập đọc của trường tôi có nhiều thuận lợi và thành công song vẫn chưa phát huy được hết ý nghĩa thực chất của nó đối với việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chưa được đồng bộ, thống nhất, chưa có chiều sâu. 7.3. Một số phương pháp giúp học sinh học tốt phân môn Tập đọc lớp Ba. Trong sự nghiệp giáo dục hiện nay, theo tinh thần đổi mới phương pháp dạy học là nhằm thay đổi cách thức, phương pháp học tập của học sinh : chuyển từ học tập thụ động sang học tập tích cực, chủ động, sáng tạo, chú trọng bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Để đổi mới phương pháp học tập của học sinh tất nhiên phải đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên. Cốt lõi là làm sao để người giáo viên luôn giữ vai trò tổ chức chỉ đạo, học sinh tích cực chủ động lĩnh hội tri thức, tạo cho học sinh sự tham gia hứng thú và trách nhiệm. Người giáo viên đảm nhận vai trò xây dựng kế hoạch, hướng dẫn hoạt động và hợp tác. Người học được người dạy theo sát, giúp đỡ trong quá trình học nên tích cực, tự giác và thể hiện sự năng động trong hoạt động học tập, kết quả cuối cùng là học sinh đã tiếp thu được những nguồn tri thức mới bằng sự khám phá của bản thân với sự định hướng , giúp đỡ của giáo viên. Tự mình khám phá ra tri thức học sinh sẽ cảm nhận được sự hứng thú say mê và yêu mến môn học hơn ngàn lần những gì học sinh tiếpnhận một cách thụ động từ giáo viên. Xuất phát từ nghiên cứu lí luận dạy và học lịch sử và căn cứ vào thực trạng của trường, tôi đã tiến hành một số phương pháp dạy học sau: * Phương pháp đàm thoại: 7
Phương pháp này phù hợp với tâm lý trẻ ở lứa tuổi tiểu học, các em thích được hoạt động và hoạt động bằng lời nói, giáo viên đưa ra một hệ thống câu hỏi tìm hiểu bài, học sinh tự trả lời và nêu ra được nội dung bài, muốn đọc diễn cảm được văn bản thì trước hết phải cảm thụ được bài văn, phải tái hiện được các nhân vật có hình tượng đẹp, hoặc nhân vật là những vai phản diện chính trong bài. Vì vậy giáo viên cần hướng dẫn các em bằng câu hỏi dễ hiểu, dễ nhớ, dễ trả lời. * Phương pháp trực quan: Phương pháp này phù hợp với tư duy và tâm lý lứa tuổi học sinh tiểu học nên giáo viên có thể dùng nhiều hình thức trực quan như: bằng lời nói, dáng điệu, nét mặt, các động tác làm mẫu, vật thật, tranh ảnh, ... Trong các hình thức trực quan đó thì trực quan bằng giọng điệu của giáo viên là hình thức trực quan sinh động nhất và có hiệu quả cao nhất. Tùy vào mỗi bài thơ, bài văn viết ở thể loại khác nhau, nên có giọng đọc khác nhau, có bài giọng nghiêm trang, trầm lắng, có bài giọng đọc tình cảm, âu yếm, có bài đọc với giọng phấn khởi, náo nức,... Chính vì thế giáo viên cần thể hiện giọng đọc đúng theo từng thể loại, tránh thể hiện giọng đọc đều đều làm cho học sinh không phân biệt được giọng đọc của từng nhân vật. Ngoài ra trực quan bằng dáng điệu, nét mặt của giáo viên cũng giúp học sinh dễ hiểu và dễ nhớ bài. * Phương pháp luyện đọc thực hành: Phương pháp này được áp dụng nhiều trong giờ tập đọc. Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh được rèn luyện kỹ năng đọc như: đọc cá nhân, đọc nhóm, đọc đồng thanh, đọc theo cách phân vai, ... để phát hiện từ quan trọng, hình ảnh tiêu biểu và hiểu nội dung, nắm được ý chính của bài, thuộc bài ngay tại lớp. * Phương pháp trò chơi: Đây là một phương pháp mới giúp cho học sinh có hứng thú khi đọc bài. Cuối mỗi tiết tập đọc giáo viên tổ chức cho học sinh đọc dưới hình thức chơi trò chơi bằng cách: thi đọc phân vai theo từng nhân vật; thi đọc diễn cảm một câu văn, đoạn văn hoặc một khổ thơ phù hợp với từng đối tượng học sinh để làm cho giờ học mang lại hiệu quả cao nhất. 8
Như vậy để học sinh học tốt phân môn tập đọc thì người giáo viên phải kết hợp một cách linh hoạt các phương pháp mới, làm cho giờ học sinh động, hấp dẫn người học. Bên cạnh đó, trong giờ học giáo viên phải luôn biết lấy học sinh làm trung tâm còn mình chỉ là người hướng dẫn, tổ chức tiết học sao cho phù hợp với đối tượng học sinh, làm sao giúp học sinh tự tìm ra cách đọc tốt nhất, phù hợp nhất với nội dung của từng bài. 7.4. Các bước tiến hành hướng dẫn học sinh học tốt phân môn Tập đọc lớp Ba ước 1. Luy B ện đọc đúng: Để học sinh đọc đúng văn bản, trước hết bản thân khi đọc mẫu phải đọc đúng, chuẩn từng câu, thể hiện được ngữ điệu đọc, tốc độ đọc, cách biểu cảm trên gương mặt nhằm thu hút học sinh chú ý vào nội dung bài. Như vậy, đọc đúng từng câu nối tiếp là khi đọc các em không đọc thừa tiếng, không đọc sót tiếng mà phải đọc đúng phương pháp, thể hiện đúng hệ thống ngôn ngữ chuẩn. Nói cách khác, đọc đúng là không đọc theo cách phát âm địa phương mà phải đọc đúng về âm, vần, thanh và đọc chính xác các âm vị tiếng Việt. Khi các em đọc nối tiếp từng câu, tôi theo dõi để sửa lỗi phát âm cho các em, kết hợp luyện đọc đúng một số từ ngữ mà các em phát âm chưa chính xác. Với hình thức này sẽ có nhiều em được tham gia vào quá trình đọc, qua đó bộc lộ năng lực đọc của từng em. Từ đó, giúp tôi có biện pháp giúp đỡ, động viên kịp thời và lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp, tránh áp đặt nhàm chán. Ví dụ dạy bài Người mẹ (Tiếng Việt 3 tập 1, trang 29), khi học sinh đọc câu nối tiếp có một số từ như khẩn khoản (đoạn 1), lã chã (đoạn 3), ngạc nhiên (đoạn 4) các em còn đọc là , khẫn khoãn, lả chả, ngạt nhiên, ... Đây là cách phát âm sai do ảnh hưởng của ngôn ngữ địa phương, lúc này bản thân đã đọc mẫu chuẩn cho học sinh đọc theo. Nếu học sinh vẫn đọc chưa đúng các từ đó thì tôi giúp em hiểu nghĩa từng từ (khẩn khoản có nghĩa là cố nói để người khác đồng ý với yêu cầu của mình; lã chã là (mồ hôi, nước mắt) chảy nhiều và kéo dài, ...) để giúp các em đọc đúng. Nếu sau khi giải nghĩa từ mà học sinh vẫn đọc chưa đúng thì tôi lại hướng dẫn học sinh đánh vần từng từ (khờ ân khân hỏi khẩn, khờ oan khoan hỏi khoản, ...) để học sinh phân biệt và khắc sâu cách đọc, dẫn đến dễ dàng đọc đúng. 9
Vậy, được đọc và nghe bạn đọc từng câu bằng trực giác còn giúp các em nhận thức được đơn vị nhỏ nhất của lời nói là câu và câu diễn đạt trọn ý. Ngoài các tiết học, trong giờ giải lao bản thân còn thường xuyên trò chuyện với những em hay phát âm sai do ngôn ngữ địa phương để vừa giúp em luyện phát âm đúng những từ em hay phát âm sai và dần dần giúp em phát âm thành thạo tiếng Việt phổ thông. Bước 2. Luy ện đọc đo ạn trước lớp, đọc đoạn trong nhóm Khi học sinh đọc đoạn nối tiếp trong bài, tôi theo dõi để gợi ý hướng dẫn cách ngắt nghỉ, cách đọc đúng ngữ điệu, đúng nhịp thơ, cách phân biệt giọng đọc của người dẫn chuyện với lời nhân vật (nếu có), qua đó giúp học sinh hiểu nghĩa một số từ ngữ trong bài học và từ ngữ chưa quen thuộc với học sinh địa phương (nếu có). Ví dụ dạy bài Người liên lạc nhỏ (Tiếng Việt 3 tập 1, trang 112), khi học sinh đọc đoạn nối tiếp bản thân đã hướng dẫn học sinh dựa vào nghĩa và quan hệ ngữ pháp giữa các tiếng, từ để thể hiện giọng đọc và cách ngắt, nghỉ hơi cho đúng. Nào,/ bác cháu ta lên đường! // (giọng đọc thân mật, vui vẻ của ông ké) Bé con/ đi đâu sớm thế? // (giọng đọc dữ tợn, hống hách của bọn lính) Mắt giặc tráo trưng/ mà hóa thong manh. // (giọng đọc giễu cợt bọn lính) Ngoài cách hướng dẫn trên, bản thân còn thường xuyên nhắc nhở học sinh khi đọc không được tách một từ ra làm hai. Ví dụ dạy bài Hai bàn tay em (Tiếng Việt 3 tập 1, trang 7), khi học sinh đọc tôi hướng dẫn học sinh đọc không ngắt hơi và tách danh từ đi sau Hai bàn/tay em mà phải đọc hết câu thơ mới được ngắt hơi Hai bàn tay em / Bước 3. Luy ện đọc rõ ràng, lưu loát, trôi chảy văn bản Để học sinh học tốt phân môn Tập đọc, đòi hỏi các em trước hết phải đọc đúng, đọc rõ ràng, lưu loát, trôi chảy văn bản. Vì khi đọc đúng, rõ ràng, lưu loát, trôi chảy văn bản thì các em đã phát âm được chính xác các từ ngữ trong văn bản, biết ngắt hơi, nghỉ hơi sau các dấu câu và giữa các cụm từ, từ đó giúp người nghe hiểu đúng nghĩa các từ ngữ trong văn bản. 10
Ví dụ dạy bài Người mẹ (Tiếng Việt 3 tập 1, trang 29), khi đọc thi đoạn 4 theo nhóm bản thân hướng dẫn học sinh đọc với 3 giọng đọc khác nhau để thu hút người nghe chú ý vào bài học. Thấy bà, /Thần Chết ngạc nhiên, /hỏi:// (giọng đọc chậm, rõ ràng từng chữ) Làm sao/ngươi có thể tìm đến tận nơi đây ?// (giọng Thần Chết ngạc nhiên) Bà mẹ trả lời:// (giọng đọc chậm, rõ ràng từng chữ) Vì tôi là mẹ. // (giọng điềm đạm, khiêm tốn) Hãy trả con cho tôi! // (giọng dứt khoát) Như vậy, ngoài hình thức luyện đọc trên, bản thân còn dựa vào cách đọc riêng của từng bài để linh hoạt tổ chức các hoạt động đọc theo nhóm cho học sinh một cách phong phú, đa dạng như: đọc theo nhóm đôi, nhóm ba, nhóm bốn; ...thi đọc theo nhóm, đọc đồng thanh một đoạn văn, một khổ thơ hoặc đọc cả bài. Khi đọc cần nhắc học sinh không đọc quá to mà đọc với giọng vừa phải để không làm ảnh hưởng nhiều đến nhóm khác. Bên cạnh đó, các em cũng cần chú ý lắng nghe, theo dõi vào sách giáo khoa để nhận xét bạn đọc. Quan trọng hơn là khi các em đã đọc đúng, đọc rõ ràng, lưu loát, trôi chảy văn bản thì ở phần luyện đọc lại bản thân sẽ gọi những em đọc đúng, đọc rõ ràng, đọc lưu loát, trôi chảy văn bản đọc trước, sau đó yêu cầu các em giúp đỡ các bạn đọc chậm, đọc chưa rõ ràng tiến đến đọc đúng, đọc rõ ràng, đọc trôi chảy văn bản. ước 4 . Luyện đọc thầm, đọc hiểu B Đọc thầm, đọc hiểu là kỹ năng đọc được chuyển từ ngoài vào trong, từ đọc to đến đọc nhỏ, đọc mấp máy môi đến đọc bằng mắt không mấp máy môi. Khi tổ chức đọc thầm, đọc hiểu muốn các em đọc thầm, đọc hiểu tốt thì giáo viên phải là người đọc mẫu chuẩn, hay, diễn cảm để lôi cuốn học sinh tích cực tham gia vào các hoạt động học tập. Vì vậy, đối với bất kì bài học nào, bản thân cũng đọc trước nhiều lần để nắm vững nội dung bài để giảng bài hay, lôi cuốn học sinh. Chính vì thế, khi học sinh đọc thầm, đọc hiểu tôi đã kiểm soát quá trình đọc của học sinh bằng cách xác định từng đoạn cho học sinh đọc. Khi học sinh đọc, tôi theo dõi và yêu cầu vài học sinh chỉ vào 11
sách giáo khoa xem em đọc tới chữ nào để phát hiện những em không đọc thầm mà ngồi chơi. Ví dụ dạy bài Người con của Tây Nguyên (Tiếng Việt 3 tập 1, trang 103), tôi yêu cầu học sinh nhìn vào sách giáo khoa đọc thầm đoạn 3 của bài và dùng bút chì gạch dưới những từ chỉ sự vật mà Đại hội tặng cho dân làng Kông Hoa: “Một cái ảnh Bok Hồ vác cuốc đi làm rẫy, một bộ quần áo bằng lụa của Bok Hồ, một cây cờ có thêu chữ, một huân chương cho cả làng, một huân chương cho Núp”. Khi tôi kiểm tra nếu học sinh đã gạch đúng những từ chỉ sự vật mà Đại hội tặng cho dân làng Kông Hoa thì có nghĩa là học sinh đã đọc thầm tốt đoạn văn và nắm được nội dung đoạn đọc; còn nếu học sinh chưa gạch đúng những từ chỉ sự vật mà Đại hội tặng cho dân làng Kông Hoa thì có nghĩa là học sinh đọc thầm chưa tốt đoạn văn và như vậy học sinh sẽ không nắm được nội dung đoạn đọc. Lúc này tôi yêu cầu học sinh đọc thầm lại đoạn 3 để gạch đúng những từ chỉ sự vật mà Đại hội tặng cho dân làng Kông Hoa. Bên cạnh việc học sinh biết đọc thầm tốt để hiểu văn bản thì bản thân còn kết hợp sử dụng đồ dùng dạy học phong phú, đa dạng nhằm giúp học sinh vừa nắm vững nội dung bài, vừa khắc sâu kiến thức và làm cho giờ học trở nên sinh động, thu hút học sinh tích cực tham gia vào các hoạt động của môn học. Ví dụ dạy bài Nắng phương Nam (Tiếng Việt 3 tập 1, trang 94), tôi yêu cầu học sinh đọc thầm đoạn một, nếu thấy học sinh đọc quá nhanh thì tôi đưa ra câu hỏi ở đoạn một để hỏi học sinh “Uyên và các bạn đi đâu, vào dịp nào?”. Nếu học sinh trả lời được có nghĩa là học sinh đã đọc thầm tốt đoạn văn đó, còn học sinh chưa trả lời được có nghĩa là học sinh đọc thầm chưa tốt đoạn văn đó. Khi đó tôi cần yêu cầu học sinh đọc thầm lại đoạn 1 và quan sát tranh để trả lời câu hỏi cho đúng. 12
Với biện pháp như trên, bắt buộc học sinh phải chú ý đọc thầm đoạn văn cho tốt để trả lời đúng các câu hỏi về nội dung bài. Từ đó giúp các em tích cực, tự giác hơn trong học tập. Đối với học sinh đọc chậm, tôi luôn quan tâm, động viên, khuyến khích em kịp thời và thường dành những câu hỏi dễ, câu hỏi gợi mở để em có cơ hội trả lời giao lưu cùng các bạn, từ đó giúp các em ngày càng học tốt phân môn Tập đọc hơn. Bước 5. Luy ện đọc diễn cảm Đọc diễn cảm tức là biết làm chủ ngữ điệu để bộc lộ cảm xúc đối với bài đọc. Đọc diễn cảm không những học sinh đã đạt được yêu cầu đọc đúng, đọc rõ ràng, lưu loát, trôi chảy văn bản mà còn thể hiện được giọng đọc về cao độ, trường độ và kèm theo cử chỉ, điệu bộ, nét mặt, ánh mắt để góp phần diễn tả nội dung bài. Qua thực tế giảng dạy, bản thân thường hướng dẫn học sinh lớp 3 đọc diễn cảm lồng vào tất cả các hoạt động của giờ học, nhưng ở bước luyện đọc lại thì học sinh được thể hiện giọng đọc diễn cảm nhiều hơn. Để học sinh luyện đọc diễn cảm tốt thì tôi dựa vào khả năng đọc của học sinh trong lớp; nhắc nhở học sinh đọc bài trước ở nhà và tự đọc theo ngữ điệu sao cho phù hợp với nội dung bài để khi đến lớp nghe cô đọc, bạn đọc cùng với sự hướng dẫn của giáo viên là các em nắm ngay được cách đọc diễn cảm đối với từng thể loại, khi đọc diễn cảm không đọc quá nhanh hay đọc quá chậm. Các hình thức luyện đọc diễn cảm tôi tổ chức như: đọc theo nhóm, đọc theo 13
vai, đọc theo cặp, ...Thi đọc diễn cảm câu thơ, câu văn, khổ thơ, đoạn văn mà mình yêu thích dựa vào tranh ảnh minh họa hoặc dựa vào cách biểu cảm của học sinh thông qua cách thể hiện điệu bộ, cử chỉ phù hợp với nội dung câu văn, câu thơ, đoạn văn, khổ thơ trong bài học để học sinh thi đọc và nêu được lí do vì sao lại thích câu văn, câu thơ, đoạn văn, khổ thơ đó. Đọc diễn cảm còn giúp học sinh khắc sâu kiến thức, nắm chắc nội dung bài. Khi luyện đọc diễn cảm không yêu cầu học sinh đọc diễn cảm cả bài mà chỉ yêu cầu học sinh đọc diễn cảm một câu văn hoặc một đoạn văn, một câu thơ hoặc một khổ thơ,… Vì vậy, bản thân đã tiến hành các bước hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm với từng thể loại như: Thể loại văn kể chuyện: Thể loại văn này thường có nhiều nhân vật, mỗi nhân vật mang một tính cách khác nhau, nên khi luyện đọc thường đọc diễn cảm với nhiều giọng đọc khác nhau như: Nhân vật là hiện thân của cái ác đọc với giọng hăm doạ, dữ dằn, hách dịch, vu vạ, thiếu thật thà, ... Nhân vật là hiện thân của cái thiện đọc với giọng nhẹ nhàng, rõ ràng, lễ phép, thản nhiên. Giọng buồn đọc thong thả, chậm rãi, xúc động. Giọng của các anh hùng dân tộc đọc dứt khoát, rành mạch, hào hùng Người dẫn chuyện đọc với giọng chậm rãi, rõ ràng, khách quan, ... Giọng đọc của người tri thức khoan thai, nhẹ nhàng, khiêm tốn và thể hiện thái độ tôn trọng, lễ phép Những người nông dân nghèo khổ đọc với giọng thật thà, phân trần, ngạc nhiên nhưng cương quyết. Ví dụ khi dạy bài Mồ Côi xử kiện (Tiếng Việt 3 tập 1, trang 139) khi đọc mẫu toàn bài xong, giáo viên hướng dẫn học sinh đọc bài với các giọng đọc như: Người dẫn chuyện đọc với giọng rõ ràng, khách quan. Giọng chủ quán vu vạ, thiếu thật thà. Giọng bác nông dân phân trần, thật thà (khi kể lại sự việc), ngạc nhiên, giãy nảy lên (khi nghe lời phán của Mồ Côi đòi bác phải trả tiền cho chủ quán). Giọng Mồ Côi nhẹ nhàng, thản nhiên (khi hỏi han chủ quán và bác nông dân); nghiêm nghị khi yêu cầu bác nông dân phải xóc bạc, chủ quán phải chú ý nghe), riêng lời phán cuối cùng rất oai, giấu một nụ cười hóm hỉnh. Sau khi hướng dẫn học sinh phân biệt giọng đọc của các nhân vật, 14
đến phần luyện đọc lại tôi yêu cầu học sinh thi đọc diễn cảm một câu văn hoặc một đoạn văn theo cặp trước, sau đó tôi gắn tranh yêu cầu học sinh quan sát kĩ hình ảnh các nhân vật trong tranh như chủ quán, bác nông, Mồ Côi để tham gia vào trò chơi “Thi đọc diễn cảm câu văn, đoạn văn mà mình yêu thích” và nêu lí do vì sao lại thích. Một hôm, /có người chủ quán /đưa một bác nông dân đến công đường .// Chủ quán thưa: Bác này vào quán của tôi/hít hết mùi thơm lợn quay,/gà luộc,/vịt rán mà không trả tiền.//Nhờ ngài xét cho.// (giọng chủ quán vu vạ, thiếu thật thà) 15
Bác hãy đưa tiền đây,/ tôi phân xử cho!// (giọng Mồ Côi nhẹ nhàng, thản nhiên ) Nghe nói,/ bác nông dân giãy nảy:// Tôi có đụng chạm gì đến thức ăn trong quán đâu/ mà phải trả tiền?// (giọng bác nông dân ngạc nhiên, giãy nảy lên ) Nhưng tôi chỉ có hai đồng.// 16
Bác hãy xóc lên cho đủ mười lần.// Còn ông chủ quán,/ ông hãy chịu khó mà nghe.// (giọng Mồ Côi thản nhiên, nghiêm nghị khi yêu cầu bác nông dân phải xóc bạc, chủ quán phải chú ý nghe). Mồ Côi phán: Bác này đã bồi thường cho chủ quán đủ số tiền.// Một bên/ “hít mùi thịt”,/ một bên/ “nghe tiếng bạc”.// thế là công bằng.// (giọng Mồ Côi oai phong, giấu một nụ cười hóm hỉnh) Nói xong,/ Mồ côi trả hai đồng bạc cho bác nông dân/ rồi tuyên bố kết thúc phiên xử.// (giọng người dẫn chuyện khách quan, vui vẻ) Sau khi học sinh tham gia thi đọc xong, tôi hỏi học sinh “Em thích nhất câu nói của nhân vật nào trong bài? Vì sao?” rồi yêu cầu lớp nhận xét cách thể hiện giọng đọc diễn cảm của từng bạn về các nhân vật. Sau đó gọi một nhóm học sinh khác thi đọc diễn cảm và yêu cầu học sinh phối hợp giọng đọc với cử chỉ, ánh mắt, nét mặt, điệu bộ để phù hợp nội dung từng tranh của đoạn đọc. Cuối cùng tôi chốt thêm một số cách đọc và tuyên dương những học sinh có giọng đọc hay, khuyến khích những học sinh này giúp đỡ bạn đọc chậm để bạn đọc đúng, đọc rõ ràng, lưu loát, trôi chảy văn bản và từng bước thể hiện được giọng đọc diễn cảm ở một số câu văn ngắn và dễ đọc. Từ cách luyện đọc diễn cảm trên, đã giúp học sinh vận dụng vào tiết Kể chuyện rất tốt. Khi kể chuyện, các em đã không cần nhìn tranh mà tái hiện được nội dung câu chuyện một cách sinh động, hấp dẫn và thu hút các 17
bạn tích cực tham gia vào các hoạt động của giờ kể chuyện. Ngoài ra ở thể loại văn kể chuyện, bản thân còn tổ chức cho học sinh thi đọc diễn cảm theo vai, theo đoạn, theo nhóm để khuyến khích nhiều học sinh mạnh dạn, tự tin thể hiện giọng đọc diễn cảm và góp phần học tốt các môn học khác. Thể loại văn tả phong cảnh: Ở thể loại văn này, tôi hướng dẫn học sinh đọc với giọng rõ ràng, rành mạch, nhấn giọng ở những từ chỉ đặc điểm của phong cảnh được tả. Ví dụ dạy bài Nhà rông ở Tây Nguyên (Tiếng Việt 3 tập 1, trang 127). Sau khi đọc mẫu, tôi gắn tranh cho học sinh quan sát kĩ về nhà rông và hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm toàn bài, thể hiện giọng đọc rõ ràng, làm toát lên được đặc điểm của nhà rông và những nét sinh hoạt cộng đồng của họ. 18
Nhà rông thường được làm bằng các loại gỗ bền chắc/ như lim,/ gụ,/ sến,/ táu.// Nó phải cao để đàn voi đi qua không đụng sàn/ và khi múa rông chiêng trên sàn,/ ngọn giáo không vướng mái.// (đọc giọng tả rõ ràng, chậm rãi, nhấn giọng ở các từ tả đặc điểm của nhà rông). Thể loại văn miêu tả: Ở thể loại văn miêu tả để học sinh thể hiện tốt giọng đọc, tôi hướng dẫn học sinh tùy vào từng bài để thể hiện giọng đọc nhẹ nhàng, chậm rãi, giàu cảm xúc và chú ý nhấn giọng ở những từ gợi tả, gợi cảm. Ví dụ bài Cửa Tùng (Tiếng Việt 3 tập 1, trang 109), toàn bài này, khi hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm tôi cũng gắn tranh giới thiệu cho học sinh nắm được vẻ đẹp diệu kì của nước biển Cửa Tùng được thể hiện qua một số từ gợi tả, gợi cảm để học sinh nắm vững và vận dụng đọc bài tốt hơn. “Diệu kì thay,/ trong một ngày,/ Cửa Tùng có ba sắc màu nước biển.// Bình minh/ mặt trời như chiếc thau đồng đỏ ối/ chiếu xuống mặt biển,/ nước biển nhuộm màu hồng nhạt.// Trưa,/ nước biển xanh lơ/ và khi chiều tà thì đổi sang màu xanh lục.//” (giọng đọc nhẹ nhàng, tràn đầy cảm xúc ngưỡng mộ vẻ đẹp kì diệu của Cửa Tùng, nhấn giọng ở các từ gợi tả, gợi cảm). Thể loại thơ ca: Thể loại thơ ca là tùy thuộc vào từng bài ở từng thể loại để hướng dẫn học sinh đọc với giọng vui tươi, hồn nhiên hay dịu dàng, tình cảm hoặc nhẹ nhàng, tha thiết. Nhịp thơ khi đọc tuỳ thuộc vào từng thể thơ.Như bài Chú ở 19
bên Bác Hồ (Tiếng Việt 3 tập 2, trang 16) đây là bài thơ thuộc thể thơ tự do, ở bài này 2 khổ thơ đầu cần hướng dẫn học sinh đọc với giọng ngây thơ, hồn nhiên thể hiện được sự băn khoăn, thắc mắc rất đáng yêu của bé Nga, khổ thơ cuối hướng dẫn học sinh đọc với nhịp chậm, trầm lắng thể hiện sự xúc động nghẹn ngào của ba mẹ Nga khi nhớ đến người chú đã hy sinh. Chú ở đâu,/ở đâu?// Trường Sơn dài dằng dặc?// Trường Sa đảo nổi,/chìm? // Hay Kon Tum,/Đăk Lăk?// Bước 6. Luy ện đọc học thuộc lòng: Ở những bài dạy có yêu cầu luyện đọc thuộc lòng, tôi chú ý kết hợp luyện đọc thành tiếng bằng cách tổ chức đọc cá nhân riêng lẻ, hoặc nối tiếp đọc đồng thanh theo nhóm, tổ, cả lớp, thi đọc thuộc lòng từng khổ thơ hoặc cả bài thơ, đọc phối hợp với nhiều học sinh. Khi lắng nghe học sinh đọc tôi đã kịp thời động viên, khích lệ từng em, gợi ý, khuyến khích trao đổi cách đọc với học sinh để các em thấy được chỗ nào mình đọc diễn cảm rồi, chỗ nào mình đọc chưa diễn cảm để giúp học sinh biết rút kinh nghiệm, tự tin và đọc tốt hơn. Bên cạnh luyện đọc thành tiếng tôi còn giúp học sinh luyện đọc theo tranh minh họa hoặc luyện đọc theo một số từ ngữ trên bảng. Cách đọc này, vừa giúp học sinh thuộc bài nhanh lại vừa giúp học sinh khắc sâu kiến thức và ghi nhớ nội dung bài. Khi đọc cá nhân hoặc đọc đồng thanh tôi nhắc nhở học sinh phải đọc với giọng nhịp nhàng, vừa phải, gây hứng thú cho người nghe. Ngoài ra, giáo viên cần chuẩn bị đầy đủ đồ dùng, tranh ảnh, vật thực cho giờ học và bảng phụ ghi câu văn, đoạn văn khó cần luyện đọc cho học sinh. Ví dụ với bài Hai bàn tay em (SGK Tiếng Việt 3, tập I, trang 7) tôi đã tổ chức cho học sinh luyện đọc thuộc lòng bài thơ với hình thức trò chơi “Nhìn tranh thi đọc thuộc lòng khổ thơ mình thích” theo cặp, rồi từng cặp thi đọc trước lớp và nêu nội dung bài, nêu nội dung khổ thơ nhóm mình đọc. 20