Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Âm nhạc ở trường Tiểu Học

Chia sẻ: Bananalachuoi | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:21

Thêm vào BST

Báo xấu

129
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm là nhằm nắm bắt thực trạng chất lượng giáo dục môn âm nhạc ở trường Tiểu học, phân tích nguyên nhân cơ bản làm hạn chế chất lượng dạy–học rèn luyện và giáo dục của bộ môn, đồng thời tìm ra những biện pháp tích cực tác động có hiệu quả để nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường. Cơ sở của vấn đề nghiên cứu: Những yêu cầu về chất lượng dạy-học môn âm nhạc tiểu học. Thực trạng về dạy–học môn âm nhạc ở trường Tiểu học. Đề xuất các biện pháp để làm thay đổi thực trạng và nâng cao chất lượng dạy–học môn âm nhạc ở tiểu học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Âm nhạc ở trường Tiểu Học

ĐỀ TÀI: “"Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Âm nhạc ở trường Tiểu Học” NGƯỜI THỰC HIỆN: NGUYỄN THỊ HẠNH ĐƠN VỊ: TIỂU HỌC KHÁNH LỘC, CAN LỘC A. PHẦN MỞ ĐẦU. I. Lí do chọn đề tài: Âm nhạc là nghệ thuật của âm thanh, là món ăn tinh thần không thể thiếu được của mỗi con người . Âm nhạc được cha ông ta mang đi trên đường hành quân ra trận, là sức mạnh đánh lại quân thù qua mấy cuộc trường chinh để bảo vệ nền độc lập tự do cho dân tộc. Âm nhạc có một sức sống vô cùng mạnh liệt, nó góp phần khẳng định bản sắc văn hóa dân tộc là một trong những nguồn sản sinh nuôi dưỡng bao tâm hồn và ý chí những thế hệ Việt Nam trong đấu tranh dựng nước và giữ nước. Có được sức sống và vị thế to lớn, tự thân âm nhạc đã có một sức mạnh tiềm ẩn và lôi cuốn, hoạt động âm nhạc đã trở thành một nhu cầu của mỗi con người trong xã hội. Đặc biệt ở bậc tiểu học, giáo dục âm nhạc cho học sinh vô cùng quan trọng, là môn học có tác động tích cực tới sự phát triển năng lực trí tuệ và hoàn thiện nhân cách cũng như làm cân bằng các nội dung học tập khác ở tiểu học. Học Âm nhạc ở trường tiểu học là một trong những hoạt động khá hấp dẫn và lý thú với các em. Những giai điệu đẹp đẽ, nhưng tiết tấu phong phú những sắc thái đa dạng của bài hát đã làm cho các em yêu thích xúc cảm thẩm mỹ âm nhạc của các em ngày càng hoàn thiện. Muốn thực hiện được yêu cầu, mục tiêu giáo dục đề ra chúng ta phải đổi mới phương pháp dạy học, tạo điều kiện để học sinh tự lĩnh hội kiến thức. Các em tự làm chủ đời sống âm nhạc của mình. Mặc dù Âm nhạc là môn học chưa có bề dày như môn học khác ở trường ở nhà trường tiểu học nhưng nó đã góp một phần không nhỏ vào việc giáo dục kĩ năng sống , hình thành nhân cách cho học sinh. Vậy làm thế nào để nâng cao chất lượng giảng dạy môn âm nhạc, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong nhà trường đó là lí do tôi chọn đề tài "Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Âm nhạc ở trường Tiểu Học ". ở Tiểu học, môn Âm nhạc không dạy phần lý thuyết riêng mà 1
thường kết hợp trong quá trình dạy hát và TĐN. Nhưng nhiều người vẫn cho rằng học sinh Tiểu học chỉ cần học hát và hát đúng là được, không cần học phân môn tập đọc nhạc. Theo họ phân môn tập đọc nhạc chỉ dành cho những em có năng khiếu mới thực hiện yêu cầu này, điều đó không đúng. Được học Tập đọc nhạc, học sinh sẽ càng yêu thích âm nhạc, càng say sưa ca hát và có nhu cầu hợp quần cao. Bản thân tôi là một giáo viên giảng dạy âm nhạc Tiểu học, qua kinh nghiệm giảng dạy, qua dự giờ thăm lớp của các đồng nghiệp, qua sách báo...tôi đã đúc rút ra một số kinh nghiệm nhỏ trong "Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Âm nhạc ở trường Tiểu Học " II. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài: Chương trình, nội dung môn âm nhạc tiểu học, biện pháp giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng dạy – học môn âm nhạc ở trường Tiểu học III. Mục đích nghiên cứu: Nhằm nắm bắt thực trạng chất lượng giáo dục môn âm nhạc ở trường Tiểu học, phân tích nguyên nhân cơ bản làm hạn chế chất lượng dạy – học rèn luyện và giáo dục của bộ môn, đồng thời tìm ra những biện pháp tích cực tác động có hiệu quả để nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường. Cơ sở của vấn đề nghiên cứu: Những yêu cầu về chất lượng dạy học môn âm nhạc tiểu học. Thực trạng về dạy – học môn âm nhạc ở trường Tiểu học. Đề xuất các biện pháp để làm thay đổi thực trạng và nâng cao chất lượng dạy – học môn âm nhạc ơ tiểu học. IV. Giả thiết khoa học của đề tài : Nếu đưa ra được các giải pháp giúp học sinh hát đúng , biết cách bắt nhịp cho mỗi bài hát, nắm được cao độ , trường độ trong bài tập đọc nhạc cũng như phát triển khả năng âm nhạc, thì sẽ nâng cao chất lượng môn âm nhạc ở trường tiểu học. V. phương pháp nghiên cứu: Đọc các tài liệu tham khảo có liên quan đến việc nâng cao chất lượng dạy học, nghiên cứu chương trình nội dung âm nhạc tiểu học. 2
Sử dụng các phương pháp trực tiếp khác như: Phương pháp quan sát Phương pháp điều tra phỏng vấn Phương pháp tổng kết rút kinh nghiệm Phương pháp thông kê. VI. Dự kiến đóng góp của đề tài: Đề tài được nghiên cứu trong thời gian 3 năm, từ năm 20112014 Nếu đưa ra được các giải pháp để học sinh nắm được cách bắt nhịp ( hoặc đếm nhịp ) , cũng như phát hiện những chỗ khó học sinh dễ hát sai để sữa cho học sinh , nắm được cao độ , trường độ trong bài tập đọc nhạc …Thì tôi tin rằng chất lượng dạy học môn âm nhạc ở trường tiểu học sẽ được nâng cao. B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ: I. Cơ sở khoa học: 1. Cơ sở lí luận: Như chúng ta đã biết Âm nhạc là một môn học mang tính nghệ thuật cao, nó khác với các môn học khác, đòi hỏi người học phải có sự yêu thích , sự đam mê , thậm chí là một chút cái gọi là “năng khiếu’’điều này, không phải học sinh nào cũng có được . Học Âm nhạc mang đến cho học sinh những phút giây thư giãn , thoải mái , học mà chơi , chơi mà học. Thông qua những câu hát , những ca từ, những cử chỉ , những điệu bộ Âm nhạc giúp các em nhận thức những hình tượng âm thanh, giai điệu , giúp các em cảm thụ được những cái hay cái đẹp qua từng bài hát , từng câu nhạc . Vì vậy, người giáo viên cần truyền tải chính xác giai điệu các bài hát hát , bài tập đọc nhạc giúp các em hiểu được ý nghĩa lời ca , cảm nhận được những tình cảm vui tươi đằm thắm , nhí nhảnh hay trầm lắng trong giai điệu từng bài hát , từng bài tập đọc nhạc . Đây là tiết học khá hấp dẫn và lí thú đối với học sinh.Các em luôn chờ đón, hào hứng đến với tiết học âm nhạc để được hòa mình vào những tiếng gõ đệm vui tai, những điệu múa minh họa vui mắt .Cô trò, bạn bè giao hòa với nhau một cách thoải mái .Quả thật giờ học âm nhạc đã để lại cho các em những dấu ấn khó quên , tạo tiền đề cho các em học tốt hơn ở bậc trung học cơ sở. 2. Cơ sở thực tiễn: 3
Trong thực tế, trước đây bộ môn Âm nhạc chưa có giáo viên chuyên trách, các tiết dạy trong chương trình đều do các giáo viên dạy văn hoá đảm nhận. Với quan niệm là môn học phụ nên nhiều giáo viên chưa chú trọng , phương pháp dạy học còn hạn chế, vì vậy hiệu quả của các giờ dạy chưa cao. Hiện nay, ở các trường tiểu học đã có giáo viên chuyên trách bộ môn Âm nhạc, song tài liệu tham khảo của bộ môn này quá ít. Qua một số tiết dự giờ của một số giáo viên bạn bè đồng nghiệp, tôi nhận thấy: Giáo viên chỉ nghiêng về dạy hát, không chú trọng đến phân môn tập đọc nhạc, nên kỹ năng nhận dạng khuông nhạc, nhớ tên dòng, khe, xác định tên nốt trên khuông , thực hiện giá trị các ký hiệu ghi nhạc khác .... rất kém, thậm chí có một số em không chú ý tiếp thu bài khi cô giáo giảng… Học sinh hoàn toàn tiếp thu bài một cách thụ động, giáo viên không phát huy được năng khiếu của các em, chưa truyền thụ được cho các em những nét đăc trưng riêng của môn tập đọc nhạc. Do đó kỹ năng về phân môn tập đọc nhạc còn hạn chế. Với xu thế của thời đại ngày nay, nhu cầu đòi hỏi ngày càng cao thì bắt buộc các em không những học thuộc những bài hát do giáo viên dạy mà còn có thể tự vỡ bài rồi hát những bài hát khác. II. Thực trạng: Qua dự giờ ở các đợt thi giáo viên giỏi huyện, giáo viên giỏi tỉnh cũng như một số tiết dạy thể nghiệm của một số đồng nghiệp, tôi thấy học sinh chưa tham gia nhiệt tình vào các hoạt động học tập, qua điều tra khảo sát kết quả học tập của học sinh cuối kì một năm học 2012 – 2013+, tôi thấy số học sinh chưa hoàn thành còn khá nhiều và nhiều học sinh chưa nắm được cách bắt nhịp các bài hát,cũng như hát còn sai ở những chỗ khó, trong tập đọc nhạc chưa nắm vững về cao độ,trường độ , năng lực cảm thụ Âm nhạc còn kém. Sau đây là kết quả khảo sát: Hoàn thành Hoàn Thành Chưa hoàn thành Tổng số Các phân tốt(A+) (A) (B) học sinh môn SL % SL % SL % 4
281 Học hát 40 14,3 219 78,6 22 7,1 281 Tập đọc 30 10,7 200 71,2 51 18,1 nhạc Phát triển 281 khả năng 35 12 205 73 41 15 âm nhạc Giáo viên chưa nắm vững chương trình. Chưa dành thời gian để thiết kế bài dạy . Tiết học chưa sôi nổi thiếu sự chú ý của học sinh. Chưa thể hiện rõ tính tích hợp của chương trình trong từng tiết dạy. Giáo viên còn lúng túng khi bắt nhịp cho học sinh hát . III. Các giải pháp thực hiện: 1. Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Âm nhạc ở trường tiểu học Để dạy tốt môn Âm nhạc ở bậc tiểu học theo tôi điều đầu tiên là người giáo viên phải có lòng nhiệt tình, say mê nghệ thuật, có sự tìm tòi về âm nhạc, không nhồi nhét cho học sinh những kiến thức trừu tượng mà phải chú ý đến thực hành, giúp học sinh nắm được các ký hiệu ghi chép âm thanh và giải mã chúng. Giáo viên cần nghiên cứu kỹ bài để có nhiều phương pháp lên lớp một cách hấp dẫn, lôi cuốn học sinh để tiết dạy có hiệu quả. Sau đây là một số kinh nghiệm của tôi trong phương pháp giảng dạy môn âm nhạc ở trường tiểu học. 1.1. Nghiên cứu ,nắm vững chương trình âm nhạc của tiểu học. a). Chương trình học hát: ở các lớp 1,2,3 âm nhạc là một trong 3 phân môn trong môn nghệ thuật. Học âm nhạc chủ yếu là học các bài hát kết hợp với một số hoạt động như : Gõ đệm, múa phụ hoạ 5
đơn giản……qua học hát, học sinh được rèn luyện về tai nghe, trí nhớ âm nhạc,cách bắt nhịp các bài hát, phát triển nhạy cảm và làm quen với việc thể hiện về cao độ và trường độ của âm thanh trên cơ sở giai điệu bài hát. Lớp 1 có 12 bài hát , lớp 2 có 12 bài hát : lớp 3 có 11 bài hát ( cuối lớp 3 học sinh được tiếp cận với một vài ký hiệu ghi chép nhạc ). Đến lớp 4, lớp 5 Âm nhạc được phân thành một môn học vừa học các bài hát, vừa học những ký hiệu ghi chép nhạc và tập đọc nhạc. Lớp 4 có 10 bài hát: lớp 5 có 10 bài hát. Phần học hát của chương trình âm nhạc bao gồm các bài hát dân ca, bài hát nước ngoài và các bài hát thiếu niên nhi đồng của các nhạc sĩ Việt Nam. Nội dung các bài hát nói về quê hương, đất nước, tình cảm gia đình, bạn bè, tình thầy trò, tình cảm với Bác Hồ và những sinh hoạt gần gũi với đời sống các em…… Qua học hát các bài hát, rền luyện cho các em một số kỹ năng như : Tư thế khi hát, cách bắt giọng, bắt nhịp, lấy hơi, phát âm rõ lời, tập hát hoà giọng, tập hát diễn cảm…Xây dựng cho các em tác phong mạnh dạn, tự tin và hào hứng trong hoạt động ca hát của bản thân, có ý thức tham gia ca hát tập thể và thói quen động viên khích lệ bạn bè khi bạn biểu diễn. b). Chương trình tập đọc nhạc: Chúng ta biết rằng ở lớp 4, lớp 5 ngoài việc được học hát các em còn được học tập đọc nhạc(lớp 4 có 8 bài TĐN, lớp 5 có 8 bài TĐN) phần TĐN ở đây chủ yếu cung cấp cho các em một số ký hiệu như cao độ, trươngd dộ nốt nhạc và tập “giải mã” các ký hiệu đó bằng cách tập đọc để các âm thanh vang lên và tập nghe để nhận ra các tên nốt, hình nôt… Về cao độ: Chủ yếu theo thang 5 âm ĐRMSL (chỉ có bài TĐN số 8 ở lớp 5 có thêm 2 âm Fa, Si). Các bài TĐN tiến hành giai điệu ít dùng tới quảng nửa cung. Về trường độ: Học sinh làm quen với các hình nốt đen, nốt trắng, nốt móc đơn, dấu lặng đen… Các hình nốt đó được tập hợp trong những âm hình tiết tấu đơn giản ở nhịp 2/4 và3/4. Các bài TĐN được xây dựng từ 3 âm, 4 âm và số lượng các âm tăng dần trong phạm vi 1 quảng 8, các bài TĐN phần lớn được trích từ các bài hát có cấu trúc đơn giản. c) Phát triển khả năng âm nhạc: 6
Đay là nội dung “mở” nhằm nâng cao khả năng cảm thụ âm nhạc và cung cấp một số hiểu biết cho các em về các vấn đề như: Tác dụng của âm nhạc đối với đời sông, giới thiệu một số nhạc cụ dân tộc và nước nước ngoài phổ biến . Thông qua những mẫu chuyện kể, những bài đọc thêm nhẹ nhàng, dễ hiểu cung cấp cho các em những kiến thức âm nhạc phổ thông đơn giản. 1.2. Dành thời gian xứng đáng cho sự chuẩn bị bài dạy: Âm nhạc cũng như các môn học khác, chuẩn bị bài dạy là một công việc quan trọng và cần thiết của người giáo viên vì đây là một yếu tố trong dạy học phát huy tính tích cực học tập của học sinh. Chuẩn bị bài dạy, thực hiện bài dạy và tổ chức hướng dẫn học sinh thực hành là những công việc của người giáo viên liên quan đến một tiết dạy Công việc chuẩn bị cho lên lớp rất quan trọng, chỉ có chuẩn bị tốt mới hy vọng đạt kết quả cao, bài dạy phải được thể hiện một cách sinh động mối liên hệ giữa mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học. Với thời gian trực tiếp giảng dạy môn âm nhạc ở trường tiểu học, qua dự giờ của đồng nghiệp, tôi nhận thấy những giờ dạy chưa đạt yêu cầu hoặc kết quả giờ dạy chưa cao thì thể hiện rõ ngay ở thiết kế bài dạy. Bởi vậy để giờ dạy đạt hiệu quả ,trước hết sự chuẩn bị của giáo viên là yếu tố quyết định. Trên cơ sở nghiên cứu kỹ sách giáo khoa, sách giáo viên, người giáo viên xác định mục tiêu trọng tâm của bài dạy để tìm ra cách dạy cho có chất lượng. * Đối với dạy hát: Giáo viên chuẩn bị tốt đồ dùng dạy học đặc biệt là nhạc cụ(Phần đệm, đàn giai điệu) Giáo viên phải nghiên cứu kỹ xem bài hát đó viết ở nhịp gì ? Là nhịp đủ hay nhịp thiếu ? quy định với học sinh cách đếm nhịp bắt vào của mỗi bài hát ,có bài hát giáo viên phải quy định bắt nhịp ở từng đoạn , từng câu . Nói chung là giáo viên nên tùy vào từng bài hát mà bắt nhịp cho học sinh, tránh bắt nhịp tùy tiện.Các bài hát ở tiểu học chủ yếu là nhịp thông thường như : Nhịp 2/4; 3/4; 4/4; 3/8. Nên việc đánh nhịp bắt vào cho học sinh còn khá đơn giản .Tuy nhiên giáo viên cũng chú ý , cũng là bài hát viết ở nhịp 2/4 nhưng cách đếm nhịp bắt vào khác nhau vì có bài được viết ô nhịp đầu là nhịp đủ nhưng có bài lại được viết ô nhịp đầu là nhịp thiếu . 7
Cách bắt nhịp đối với bài hát viết ở nhịp 2/4 , có ô nhịp đầu tiên là nhịp đủ . Với những bài hát này giáo viên đếm phách là: 12 . phách 1 là phách mạnh , phách 2 là phách nhẹ, tiếng đầu tiên của bài hát là phách mạnh của nhịp tiếp theo . Động tác đánh nhịp bằng tay là : 2 1 Ví dụ : Lớp 1 có bài hát “ Quê hương tươi đẹp ’’. Dân ca nùng Đặt lời : Anh Hoàng Mời bạn vui múa ca . Nhạc và lời : Phạm Tuyên Lớp 2: Thật là hay . Nhạc và lời : Hoàng Lân Lớp 3: Tiếng hát bạn bè mình Nhạc và lời : Lê Hoàng Minh Lớp 4: Thiếu nhi thế giới liên hoan Nhạc và lời : Lưu Hữu Phước Cách bắt nhịp đối với bài hát viết ở nhịp 2/4 , có ô nhịp đầu tiên là nhịp thiếu , thiếu 1 phách . Với những bài hát này, giáo viên đếm phách là 21. Động tác đánh nhịp bằng tay là : 2 1 Ví dụ ở lớp 2 có bài hát : Hoa lá mùa xuân .Nhạc và lời : Hoàng Hà Lớp 3: Lớp chúng ta đoàn kết. Nhạc và lời : Mộng Lân Lớp 4: Bàn tay mẹ . Nhạc : Bùi Đình Thảo Lời : Tạ Hữu Yên Lớp 5: Reo vang bình minh . NHạc và lời ; Lưu Hữu Phước Cách bắt nhịp đối với bài hát viết ở nhịp 2/4 , có ô nhịp đầu tiên là nhịp thiếu ( nhịp lấy đà) thiếu 1 phách rưỡi . Với những bài hát này, giáo viên đếm nhịp là 11 8
Động tác đánh nhịp bằng tay là : 2 1 1 Ví dụ ở lớp 3 có bài hát : Ngày mùa vui. Dân ca :Thái Lời m ới : Phan Duy lớp 1: Lý cây xanh . Dân ca Nam Bộ lớp 2: Xòe Hoa . Dân ca Thái Lời mới :Phan duy lớp 3: Bài ca đi học .Nhạc và lời : Phan Trần Bảng Lớp 4: Em yêu hòa bình . Nhạc và lời : Nguyễn Đức Toàn Lớp 5: Con chim hay hót . Nhạc : Phan Huỳnh Điểu Cách bắt nhịp đối với bài hát viết ở nhịp 3/4 , có ô nhịp đầu tiên là nhịp đủ. Đối với những bài hát này là bắt nhịp cho học sinh để khi hát các em vào phách 1 giáo viên đếm phách : 23 Động tác đánh nhịp bằng tay là : 3 1 2 Ví dụ ở lớp 3 có bài hát : Đếm sao. Nhạc và lời Văn Chung Lớp 4: Chúc mừng . Nhạc Nga Lời Việt : Hoàng Lân Đối với nhịp 3/8, giáo viên có thể hướng dẫn , bắt nhịp giống nhịp 3/4, là nhịp đủ, giáo viên đếm nhịp bắt vào cho các em là 23. Lớp 5 : Tre ngà bên lăng Bác . Nhạc và lời : Hàn Ngọc Bích Là nhịp thiếu , thiếu 1 phách giáo viên đếm nhịp bắt vào là 31 Lớp 3: Cùng múa hát dưới trăng. Nhạc và lời : Hoàng Lân. 9
Cách bắt nhịp đối với bài hát viết ở nhịp 3/4 , có ô nhịp đầu tiên là nhịp thiếu, thiếu 2 phách. Đối với những bài hát này, giáo viên đếm phách là : 12 Động tác đánh nhịp bằng tay là : 3 1 2 Cách bắt nhịp đối với bài hát viết ở nhịp 4/4 , có ô nhịp đầu tiên là nhịp đủ. Đối với những bài hát này, giáo viên đếm nhịp bắt vào là : 13( đếm phách mạnh và phách mạnh vừa). Động tác đánh nhịp bằng tay là : 4 3 2 1 Lớp 2: Chú chim nhỏ dễ thương. Nhạc Pháp . Lời :Hoàng Anh Lớp 5: Ước mơ. Nhạc :Trung Quốc Lời Việt : An Hòa Cách bắt nhịp đối với bài hát viết ở nhịp 4/4 , có ô nhịp đầu tiên là nhịp thiếu Đối với những bài hát thiếu một phách rưỡi, giáo viên đếm nhịp bắt vào là : 31( đếm phách mạnh vừa và phách mạnh ). Đối với những bài hát có ô nhịp đầu tiên thiếu hai phách rưỡi, giáo viên đếm nhịp bắt vào là : 13( đếm phách mạnh và phách mạnh vừa ). Ví dụ ở lớp 4 có bài hát : Chim sáo . Dân ca : Khơ Me Sưu tầm : Đặng Nguyễn Qua hướng dẫn học sinh các cách bắt nhịp như trên tôi thấy đại da số các em hát rất đều , rất đúng nhịp . 10
Giáo viên phải tập hát đúng giai điệu lời ca để phát hiện những chỗ khó hát, những chỗ học sinh dễ hát sai để từ đó có phương pháp thích hợp sửa sai cho học sinh trong quá trình dạy hát. Ví dụ: Bài hát “ Em yêu hoà bình” nhạc và lời: Nguyễn Đức Toàn ( lứp 4) học sinh dễ hát sai ở câu đầu tiên. Em yêu hoà bình yêu đất nước Việt Nam ở “ yêu đất nước Việt Nam”, “ yêu” học sinh hát thành móc đơn “ nước” học sinh hát thành nốt đen. Giáo viên phải có phương án sửa sai đó là đàn sai giai điệu nghe lại, hướng dẫn học sinh kết hợp gõ đệm theo nhịp để học sinh dễ nhận ra chỗ sai và sửa lại cho đúng. Em yêu hoà bình yêu đất nước Việt Nam x x x x Thông qua bài hát liên hệ tới một số kiến thức đã học. Ví dụ : Dạy hát ở lớp 4, lớp 5 cho học sinh nhận biết những ký hiệu âm nhạc đã được học như hình nốt, tên nốt…. Thông qua câu hỏi , bài hát có những hình nốt nào đã được học…..Hay như khi dạy tiết 28 ôn tập bài hát: “ Quả” “ Hoà bình cho bé” ( lớp1 ) giáo viên gõ tiết tấu lời ca của các câu hát trong bài “ Hoà bình cho bé” và gõ tiết tấu lời ca của bài “Bầu trời xanh” Giúp cho học sinh nhận thấy 2 bài hát trên có âm hình tiết tấu hoàn toàn giống nhau….. Để tiét dạy có sự lắng đọng và học sinh tự lĩnh hội kiến thức tự nhiên, nhẹ nhàng thì giáo viên cần có dự kiến phương án củng cố bài sau khi học sinh đã nắm được giai điệu bài hát bằng các trò chơi ô chữ hay các trò chơi khác…. Ví dụ : Dạy bài “ Chú ếch con” nhạc và lời: Phan Nhân ( lớp 2) sau khi học sinh nắm được bài giáo viên có thể cho học sinh chơi trò chơi nhận biết các con vật có trong bài “ Êch con”, “ Rô ron”, “ Rô phi”, “ Chim Ri”……qua các hình ảnh sinh động. Qua trò chơi cung cấp cho học sinh hình dáng, tên gọi một số loài vật đồng thời để lại trong các em một ấn tượng sâu sắc về bài hát với nội dung học tập đức tính chăm chỉ, ngoan ngoãn của chú Êch con… 11
Với các hình ảnh sinh động như trên học sinh sẽ được biết hình dáng, tên gọi của một số loài vât, học sinh thấy được được nét đáng yêu của các loài vật trong thiên nhiên. Từ đó giáo viên giáo dục các em biết bảo vệ môi trường thiên nhiên. Dự kiến kiểm tra củng cố bài sau khi học sinh đã học xong toàn bộ bài hát, giáo viên nghiên cứu cách trình bày tuỳ theo từng bài mà có các lối biểu diễn khác nhau về các đọng tác múa minh hoạ đơn giản, linh hoạt. * Đối với dạy TĐN: Cũng như dạy hát để dạy TĐN có hiệu quả, giáo viên phải nghiên cứu, đọc và đàn thành thạo bài TĐN, tìm ra những chỗ khó trong bài, những chỗ trọng tâm cần thiết để hình thành ý thức về nhịp điệu. ở tiẻu học không tách việc TĐN thành một tiết học riêng mà thường kết hợp trong tiết ôn tập bài hát. Bởi vậy giáo viên phải phân chia thời gian hợp lý để đảm bảo thời gian dành cho phần TĐN. Nhạc lý ở đây chỉ bao gồm một số kiến thức phổ thông sơ giản, gắn liền với bài TĐN. Khi dạy giáo viên chỉ cần giải thích cho học sinh những ký hiệu ghi trong đó, tránh nhồi nhét cho học sinh những kiến thức trừu tượng mà phải chú ý đến thực hành. Để phù hợp với tâm lý và trình độ học sinh tiểu học, khi dạy giáo viên hướng dẫn học sinh nhận biết các tên nốt, hình nốt rồi tách hai yếu tố cao dộ và trường độ âm thanh để luyện riêng. 12
Phân chia bài tập đọc nhạc ra các phần nhỏ để phù hợp với sức tiếp thucủa học sinh. Giáo viên đàn giai điệu học sinh đọc theo từng câu. Sau khi học sinh nắm được bài TĐN, giáo viên đọc mẫu và hướng dẫn học sinh luyện đọc theo nhóm, cá nhân và hướng dẫn học sinh đọc kết hợp gõ phách và ghép lời ca. Dạy cao độ. Đối với học sinh tiểu học việc cụ thể hoá độ cao bằng một kiểu trực quan nào đó là rất cần thiết. Giáo viên có thể dùng dấu hiệu bàn tay, cột độ cao, sơ đồ...để giúp học sinh nhận ra và phân biệt độ cao thấp của âm thanh.( Tất nhiên là âm thanh phải được vang lên thực sự.) Muốn các em học đúng ta thay cụm từ "đọc cao lên" bằng cụm từ "đọc to lên, mạnh lên" và thay thế cho cụm từ "đọc thấp xuống" bằng cụm từ "đọc nhỏ đi, nhẹ đi". Các cụm từ này gợi mở cụ thể cơ chế phát âm của bản năng các âm cao, thấp của dây thanh. Nó giúp các em phát âm đúng tuy còn mang tính bản năng. Qua luyện tập nhiều lần các em sẽ có kinh nghiệm điều chỉnh để phát âm đúng các âm bỗng, trầm. Dạy về trường độ. Giáo viên lấy đơn vị phách làm cơ sở, có thể vổ tay theo phách hoặc theo nhịp, dùng tiếng tượng thanh để đọc các hình nốt dài, ngắn khác nhau trong mối tương quan của nó. Để tránh tình trạng nhàm chán, giáo viên nên cho học sinh dùng thước, đầu bút chì, ngón tay gõ nhẹ trên bàn, gõ vào lòng bàn tay hoặc chuyển động thân thể, dậm chân tại chỗ để liên hệ tới sự nhịp nhàng của tiêt tấu. Bên cạnh việc tập đọc nhạc giáo viên cần hướng dẫn thêm cho học sinh ghi chép các âm thanh. Có 2 cách ghi: Cho các em ghi bằng miệng và ghi bằng viết. Tuỳ theo trình độ tiếp thu của các em mà cho các em nghe, ghi từng âm, từng chuỗi âm (3 âm – 4 âm). Theo tôi việc đó có tác dụng phát triển tai nghe cho các em, đi từ “tai” đến “mắt” chứ không nên đi từ “mắt” đến “tai”. Ghi chép âm thanh cũng giúp học sinh đọc nhạc tốt hơn và rèn luyện cho các em kỹ năng nhận biết các nốt nhạc nhanh hơn. Ngoài ra, khi dạy phân môn tập đọc nhạc giáo viên cần lưu ý một số vấn đề sau: * Về bắt giọng cho học sinh : Đối với cá nhân hay cả lớp, nhiều khi học sinh bắt vào bài ngay từ đầu đã không chuẩn xác. Giáo viên phải phát hiện kịp thời và điều 13
chỉnh để mọi học sinh vào bài với một âm chuẩn thống nhất (giúp học sinh đọc đồng đều và hoà giọng ) * Tập về trí nhớ : Học sinh tập ghi nhớ những vị trí các nốt nhạc qua trò chơi “khuông nhạc bàn tay”. Đây cũng là một cách luyện trí nhớ. Giáo viên có thể xướng âm một câu cho học sinh nhắc lại (hoặc đánh đàn )... cho học sinh luyện đọc theo vị trí nốt cô chỉ, có chỗ đọc thầm trong đầu, có chỗ đọc to theo sự điều khiển của giáo viên. * Tập về trường độ: Giáo viên có thể luyện một câu nhạc với những sắc thái to, nhỏ khác nhau, từ nhỏ đến to hoặc từ to đến nhỏ... * Tập các quãng dễ đến những quãng khó : ở tiểu học, lớp 4, các em mới học năm âm đô rê – mi – son la lên lớp 5 các em luyện thêm hai âm nữa là pha xi. Trên thực tế thì các em đọc các quãng liền bậc tương đối dễ (vì theo bản năng) nhưng đọc các quãng cách bậc thì thường không chính xác về cao độ. Vì vậy giáo viên nên luyện cho học sinh cách đọc các quãng trong thang 5 âm đô rê mi son la. Các quãng bậc gần từ dễ đến khó: mi, la la, mi son, đố đố, xon rê, son son, rê đô, mi mi, đô. Các quảng bậc xa từ dễ đến khó: mi, đố đố, mi đô, son son, đô đô, la la, đô, đô, đố đố, đô. Ngoài các âm đô rê mi son la đố đã học, trong thang âm này có hai âm mới: âm pha (bậc IV) âm xi (bậc VII) học ở lớp 5. Giáo viên cần cho học sinh luyện đọc những quãng liền bậc: mi, pha pha, mi pha, son son, pha la, xi xi, la son, đố đố, son và những quảng cách bậc: rê, pha pha rê pha la la pha đô pha pha đô pha đố đố pha son, xi xi, son mi xi xi mi. Theo tôi chính các quan hệ này đã tạo nên những giai điệu có những cảm giác âm nhạc mới, làm phong phú thêm những sắc thái đa dạng của nhạc điệu. Để đọc đúng âm pha (bậc IV) giọng Đô dur, giáo viên nên cho học sinh nghe âm pha trên đàn nhiều lần và tập đọc để so sánh giữa các chuổi âm sau đây: s l s m s m r đ đ r m s s l s p s p r đ đ r p s đ' l m s s m l đ' s l m r r m l s đ' l p s s p l đ' s l p r r p l s 14
Giáo viên cần gợi ý để học sinh cảm nhận khi âm pha thay thế cho âm mi thì nhạc điệu của chuỗi âm nghe sáng hơn, khoẻ hơn, vui hơn,... Sau khi các em đã đọc tốt âm pha với sắc thái trên, giáo viên có thể cho các em đọc thang âm liền bậc lên xuống: đô rê mi pha son son pha mi rê đô. Để đọc đúng âm xi (bậc VII), giáo viên cũng cần thực hiện như trên cho học sinh nghe nhiều lần và tập đọc các cặp chuỗi âm sau: đ' l đ' s đ' l đ' s s đ' l đ' đ' l x s đ' x đ' s s đ' x đ' Rõ ràng khi âm xi thay thế âm đố, giai điệu gợi cảm và căng hơn. Sau đây là trình tự dạy một bài tập đọc ở tiểu học: a> Nhận dạng nốt nhạc trên khuông: Cho các em nhận dạng tất cả các ký hiệu ghi trong bài tập đọc nhạc như: tên nốt, hình nốt, dấu lặng,... trước khi tập đọc nhạc. b>Tập đọc cao độ: Giáo viên đàn cho các em nghe các âm ổn định rồi tự đọc sang các âm không ổn định gần gủi nhất. Khi tiếp xúc với độ cao cũng có thể cùng đọc với độ dài ghi trong bài những với sự co giãn, tương đối chậm hơn so với độ dài chính xác của nó. c> Tập độc độ dài: Cho học sinh làm quen với riêng hình tiết tấu của bài. Vỗ tay hoặc gõ, thể hiện cho đúng hình tiết tấu đó. Giáo viên có thể cho các em đọc bằng âm hình tiết tấu hoặc bằng những tiếng tượng thanh để gây hứng thú khi tiếp thu các hình tiết tấu. d> Kết hợp cả cao độ và trường độ : Giáo viên cần lưu ý các em nhấn ở những chổ có trọng âm cần thiết để hình thành ý thức về nhịp điệu. Giáo viên dùng đàn để sữa chổ học sinh đọc sai. e> Ghép lời ca: Nếu bài tập đọc nhạc là một bài hát (hoặc) trích đoạn của bài hát thì khi ghép lời sẽ gây được hứng thú hơn một bài tập đọc nhạc đơn thuần. Cho một bên học sinh đọc nốt nhạc, cho bên hát lời và ngược lại. Trong quá trình giảng dạy môn âm nhạc, việc rèn kỹ năng ca hát phổ thông và kỹ năng luyện TĐN là cần thiét, vì hai kỹ năng này hỗ trợ cho nhau thúc đẩy việc học tập tốt cho học sinh đối với môn học. Đặc biệt trong quá trình luyện hát, luyện TĐN, với 15
sự động viên của giáo viên, sự cổ vũ của bạn bè sẽ tạo cho các em thói quen mạnh dạn tự tin trước đông người. Cụ thể Ví dụ: Bài 27 Lớp 4 Nội dung bài: Hát ôn bài Chú voi con ở Bản Đôn (Nhạc và lời Phạm Tuyên) Tập đọc nhạc bài: Đồng lúa bên sông ( trang 38) Đồ dùng: Đàn phím điện tử Bảng phụ có khuông nhạc 1.Phần ổn định, tôi cho cả lớp hát bài Chú voi con ở bản Đôn mà giờ trước các em đã học với đàn. 2.Ôn bài hát: Chú voi con ở bản Đôn Sau khi nghe các em hát, tôi nhận xét những chỗ mà các em hát chưa chính xác và đàn cho các em nghe lại toàn bộ giai điệu của bài hát trên đàn. Chổ nào các em sai tôi đàn lại nhiều lần và hát lại để giúp các em sửa cho đúng. 3.Tập đọc nhạc: Đồng lúa bên sông Sau khi giới thiệu bài hát tôi cho học sinh nhận dạng tất cả các ký hiệu bài Tập đọc nhạc như: tên nốt, hình nốt, dấu lặng ... và tiến hành cho các em luyện âm theo sơ đồ ở bảng phụ. Tiếp đến đọc quãng khó từ dễ đến khó như trình bày ở trên. Trong bài này có quãng 4 giữa các nốt mi la, rê son và có quảng 2 như Rê mi. Đã luyện kỷ các quãng khó rồi, tôi cho các em làm quen với hình tiết tấu của bài. Sau đó tôi vừa đàn vừa đọc cho các em nghe lại một lần nữa toàn bài tập đọc nhạc này. Học sinh theo dõi bài trên bảng. Để tiến hành dạy đọc cho các em tôi đàn và đọc mẫu. Sau đó tôi chỉ nốt ở bảng cho các em đọc , có câu thì tôi chỉ đệm đàn cho học sinh nghe để học sinh tự đọc . Nếu chổ nào các em đọc chưa chính xác về độ cao , tôi dùng đàn đánh mẫu lại và sữa cho các em đọc đến khi đúng thì thôi. Để đọc cả bài tôi đàn cả tay, nhấn đúng vào nhịp 2/4( tôi làm mẫu cho các em nghe 1 2 lần) hướng dẫn học sinh đọc theo đàn đúng trọng âm đó. Để thay đổi, tôi dùng tay để chỉ huy cả lớp đọc, chổ nào cần đọc cao tôi nói đọc to lên, chổ nào âm vực thấp tôi nói đọc nhẹ đi, nhỏ đi... tôi theo dõi và sữa chữa cho học sinh đọc sai. 16
Tiếp đến cho từng dạy đọc, cá nhân đọc tôi không quên tuyên dương những em đọc tốt và động viên những em còn sai vài lỗi nhỏ. Trong phần luyện đọc chia lớp thành 2 dãy, một tổ đọc nhạc, một tổ gõ đệm, theo hình tiết tấu sau đó đổi bên. 4. Phần củng cố cả lớp hát lại bài: Chú voi con ở bản Đôn Giáo viên đệm đàn. Cả lớp đọc lại bài tập đọc nhạc “ Đồng lúa bên sông” Một học sinh khá đọc lại bài cho cả lớp nghe. * Đối với dạy phát triển khả năng âm nhạc: Như đã trình bày ở trên, đây là nội dung”mở” nhằn giới thiệu cho học sinh nghe một số bài dân ca, bài hát mới (ca khúc) hoặc nhạc không lời của các tác giả trong và ngoài nước. Thực chất quá trình này là học sinh tập nghe nhạc với sự hướng dẫn của giáo viên. Chương trình học bao gồm một số mẫu chuyện, hình vẽ các nhạc cụ, những bài dọc thêm, giới thiệu danh nhân âm nhạc hoặc tác phẩm. Do vậy giáo viên phải nghiên cứu kỹ, dạy phần này dưới các hìmh thức sau đây: - Đọc chuyện, kể chuyện. - Xem tranh và giải thích - Nghe băng đĩa hoặc nghe giáo viên trình bày các tác phẩm. + Trường hợp giáo viên tự biểu diễn: Cần chuẩn bị thật cẩn thận để trình bày các nhạc phẩm thật hay, làm cho học sinh hứng thú và dễ dàng tiếp nhận nội dung, tình cảm của tác phẩm. Nên chuẩn bị như một diễn viên trên sân khấu mà học sinh là khán giả. Như vậy phải nghiên cứu kỹ cách biểu diễn, phải có nhiệt tình và hát hoặc đàn thật diễn cảm. Trước khi biểu diễn, giáo viên giới thiệu nội dung vắn tắt của bài (Nếu là dân ca cần nói rõ dân ca vùng nào, một số nét về phong tục tập quán vùng đó, hát trong dịp nào, nội dung bài dân ca nói về cái gì?). Nếu là bài hát mới ( ca khúc) thì giới thiệu tác giả, xuất xứ bài hát, tác dụng của bài ca trong công chúng…. + Trường hợp dùng băng đĩa, giáo viên phải nắm chắc nội dung, tác phẩm được giới thiệu. Giới thiệu âm sắc nhạc cụ dân tộc hay nhạc cụ nước ngoài , chuẩn bị hình ảnh trên máy chiếu, giáo viên đặt ra những câu hỏi vừa sức, gợi ý để học sinh có thể trả lời đúng vào nội dung được hỏi. Sử dụng thành thạo các nốt bấm trên máy và các đoạn nhạc trong băng đĩa khi cần thiết cần quay đi quay lại. + Trường hợp đọc chuyện, kể chuyện(theo sách), giáo viên cần đọc kỹ bài, tóm tắt các ý chính, chuẩn bị những câu hỏi mang tính gợi mở để học sinh nắm được nội dung câu 17
chuyện. Những bài cần có tranh minh hoạ giáo viên phải sưu tầm và chuẩn bị chu đáo trên màn hình máy chiếu. Trong quá trình giảng dạy phân môn này, không nên dài dòng nhưng phải huy động tổng hợp các kiến thức về địa lý, lịch sử, văn học và văn hoá nói chung để thực sự có sức hấp dẫn, Ví dụ: Kể chuyện “ Mô Za thần đồng âm nhạc thế giới” (Lớp 2) giáo viên có thể chuẩn bị chân dung nhạc sỹ Mô Za, giới thiệu cho các em biết một danh nhân âm nhạc thế giới, giới thiệu tài năng và một số tác phẩm âm nhạc của ông. Đồng thời cho học sinh quan sát vị trí nước áo trên bản đồ thế giới… (Phần này giáo viên chuẩn bị trên màn hình máy chiếu). Hay như kể chuyện âm nhạc “Cá heo với âm nhạc” (Lớp 3), giáo viên cho học sinh quan sát hình ảnh cá heo, giới thiệu cho các em biết cá heo là loài vật đẻ con và nuôi con bằng sữa, chỉ trên bản đồ cho học sinh biết vùng biển Bắc cực là vùng lạnh giá quanh năm đóng băng. Giáo viên có thể giới thiệu vùng biển Bắc cực cho học sinh qua bản đồ.(Phần này giáo viên chuẩn bị trên màn hình máy chiếu) Một điều cần lưu ý, tránh sa đà lạc đề ra ngoài trọng tâm yêu cầu của việc giáo dục âm nhạc. Sau mỗi mẫu chuyện phải nhấn mạnh được một vài ý cần thiết nhất để gây ấn tượng với các em. Như vậy qua các tiết dạy như trên nếu giáo viên nghiên cứu kỹ bài, tìm ra những cách dạy có các hình thức tổ chức phong phú thì sẽ tạo cho học sinh không khí lớp học sôi nổi, học sinh tiếp thu bài một cách tự nhiên mà hiệu quả. Qua tiết học học sinh vừa được nắm được nội dung câu chuyện vừa được củng cố về kiến thức địa lý (cá heo với Âm nhạc), được củng cố kiến thức về lịch sử Âm nhạc(Mô Za thần đồng Âm nhạc thế giới). Tiết dạy thể hiện được tính tích hợp của chương trình 2.Kết quả Trên đây là những biện pháp mà bản thân đã áp dụng trong quá trình giảng dạy, bước đầu đã thu được kết quả khả quan. Cụ thể: Giáo viên chủ động hoàn toàn, truyền thụ kiến thức có hệ thống logic, khoa học. Học sinh tham gia hoạt động trong giờ Âm nhạc một cách tự giác, tự nhiên. Xoá bỏ được mặc cảm tự ty với những em thiếu mạnh dạn Học sinh chủ động lĩnh hội kiến thức. 18
Không khí giờ học sôi nổi 100% học sinh tham gia hoạt động học tập. Học sinh hào hứng phấn khởi khi được đến với giờ học Âm nhạc. Với những biện pháp như trên, trong kỳ thi giáo viên giỏi huyện , giỏi tỉnh vừa qua, các tiết dạy của tôi được hội đồng giám khảo đánh giá cao ở việc xác định mục tiêu bài dạy, phương pháp lên lớp và hiệu quả giờ dạy. Sau đây là kết quả kiểm tra chất lượng cuối năm của học sinh trường tôi công tác Hoàn thành Hoàn Thành Chưa hoàn thành Tổng số Các phân tốt(A+) (A) (B) học sinh môn SL % SL % SL % 281 Học hát 60 21,4 221 78,6 0 0 281 Tập đọc 70 25 211 75 0 0 nhạc Phát triển 281 khả năng 75 27 206 73 0 0 âm nhạc Như vậy so với kết quả khảo sát đầu năm thì tổng số học sinh hoàn thành tốt và hoàn thành rất cao , không có học sinh nào là không hoàn thành . 19
C. kẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ: 1. Kết luận: Chương trình Âm nhạc Tiểu học nói chung đã góp phần không nhỏ làm cho các em cảm thụ được cái hay cái đẹp của âm thanh qua bài tập đọc nhạc các em có thể hát đúng trường độ cao độ của một bài hát, cung cấp cho các em các kiến thức âm nhạc cơ bản (sơ giản) cần thiết, những kỹ năng hoạt động âm nhạc tối thiểu, ban đầu góp phần giáo dục toàn diện, hỗ trợ cho các môn học khác, làm phong phú đời sống tình cảm của trẻ, góp phần hoàn thiện nhân cách của học sinh. Như đã trình bày ở trên, việc dạy học môn âm nhạc đã góp một phần rất lớn vào sự hình thành và phát triển nhân cách con người toàn diện, ươm những mầm non cho tương lai đất nước. Qua nội dung bài hát tiết âm nhạc, nhằm giáo dục cho các em tính thẩm mỹ, giáo dục văn hoá, làm các em yêu thích nghệ thuật âm nhạc, cảm thụ được cái hay, cái đẹp của nghệ thuật âm thanh. Cung cấp cho các em những kiến thức âm nhạc cần thiết, những kỹ nănghoạt động âm nhạc tối thiểu ban đàu. Và cũng qua tiết âm nhạc làm cho các em sống vui tươi góp phần phấn đấu tốt, rèn luyện tốt .Vì vậy là giáo viên giảng dạy môn Âm nhạc tiểu học thì cần phải: Dành thời gian xứng đáng để nghiên cứu, nắm bắt mục tiêu chương trình. Chuẩn bị tốt bài dạy trước khi đến lớp. Sử dụng tốt đồ dùng trực quan đặc biệt là nhạc cụ Trong giờ học phải sử dụng nhiều hình thức dạy học khác nhau để không có một học sinh nào đứng ngoài cuộc. Tạo điều kiện cho học sinh được hoạt động nhiều, động viên khuyến khích học sinh tham gia hoạt động, nhất là những em nhút nhát, thiếu tự tin. Tạo không khí giờ học nhẹ nhàng, tự nhiên, quan tâm đến từng đối tượng học sinh, giúp các em hoàn thành nhiệm vụ học tập. Qua các tiết học ngoài việc rèn luyện kỹ năng, giáo viên lồng nội dung, giáo dục về đạo đức, lối sống lành mạnh, bồi dưỡg cho tâm hồn các em ngày càng phong phú đẹp đẽ hơn. 2. Kiến nghị: 20