Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp xây dựng nền nếp học tập tích cực cho học sinh tiểu học theo mô hình trường học mới

Chia sẻ: Tomjerry004 | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến đưa ra các biện pháp cụ thể nhằm giúp học sinh thực hiện tốt nền nếp học tập tự quản, chủ động chiếm lĩnh kiến thức mới dưới sự điều hành của các nhóm trưởng, sự tương tác giữa các học sinh trong nhóm với sự hướng dẫn, tổ chức của giáo viên. Từ đó xây dựng nền nếp và thói quen tự học, tự quản, tự tìm tòi, khám phá phát hiện kiến thức mới của bài học ; hình thành và phát triển năng lực và phẩm chất của người học thông qua các hoạt động thực tiễn trên lớp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp xây dựng nền nếp học tập tích cực cho học sinh tiểu học theo mô hình trường học mới

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập Tự do Hạnh phúc S¸ng kiÕn kinh nghiÖm MỘT SỐ BIỆN PHÁP XÂY DỰNG NỀN NẾP HỌC TẬP TÍCH CỰC CHO HỌC SINH TIỂU HỌC THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC MỚI
Lệ Thủy, tháng 05 năm 2015 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập Tự do Hạnh phúc S¸ng kiÕn kinh nghiÖm MỘT SỐ BIỆN PHÁP XÂY DỰNG NỀN NẾP HỌC TẬP TÍCH CỰC CHO HỌC SINH TIỂU HỌC THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC MỚI 2
Họ và tên: Nguyễn Thị Tố Như Chức vụ: GVCN lớp 5C Đơn vị công tác: Trường TH số 1 An Thủy Lệ Thủy, tháng 05 năm 2015 1. PHẦN MỞ ĐẦU 1.1. Lí do chọn sáng kiến Trường học là cái nôi đầu tiên cho mỗi học sinh bắt đầu cuộc sống và lao động. Trong nhà trường, học sinh được tiếp thu những tri thức khoa học, những kĩ năng cần thiết để hình thành và phát triển những phẩm chất tốt đẹp của con người mới tự lực tự cường, chuẩn bị bước đầu cho việc đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Môi trường giáo dục luôn có tác động rất lớn đến sự hình thành và phát triển nhân cách con người thông qua các mối quan hệ xã hội đa dạng. Kết luận hội nghị TW6 khóa XI của Đảng đã khẳng định mục tiêu giáo dục hiện nay là “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Hiện nay chúng ta đang ở thời kì hội nhập quốc tế, đời sống kinh tế xã hội đang có sự thay đổi lớn ảnh hưởng không ít đến đời sống tinh thần và sự phát triển nhân cách của học sinh. Mục tiêu giáo dục tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản để tiếp tục học trung học cơ sở. Phương pháp giảng dạy và giáo dục ở các trường Tiểu học hiện nay đã quan tâm đến việc phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh từ việc xây dựng nền nếp học tập tự quản . Hướng đến giáo dục học sinh một cách toàn diện về kiến thức kĩ năng, về năng lực và phẩm chất thông qua 3
các hoạt động thực tiễn. Tuy nhiên không phải giáo viên viên nào, trường học nào cũng làm tốt điều này. Một phần do chưa vận dụng thành công các phương pháp dạy học, một phần do chưa xây dựng được nền nếp học tập tích cực, thói quen học tập cho học sinh. Một phần nào đó còn mang tính hình thức, đôi khi còn áp đặt, gò bó, chưa quan tâm lắng nghe tâm tư nguyện vọng của học sinh. Việc đánh giá sửa sai cho học sinh còn có biểu hiện khắt khe, thiếu dân chủ, chủ yếu là giáo viên nhận xét, đánh giá. Bởi vậy học sinh còn có những khiếm khuyết về nhân cách như: rụt rè, thụ động, thiếu tự tin vào bản thân, không dám đề đạt ý kiến, không mạnh dạn thể hiện khả năng,... Việc xây dựng nền nếp học tập tích cực cho học sinh theo mô hình trường học mới đã được nhiều nhà nghiên cứu, nhà giáo dục và giáo viên quan tâm. Tuy nhiên, các tác giả chỉ dừng lại ở mức nghiên cứu và đưa ra các giải pháp chung cho vấn đề này. Trường tôi đang công tác không nằm trong các trường thực hiện Dự án VNEN, trường tôi dang vận dụng mô hình trường học mới ở mức 1. Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy và làm công tác chủ nhiệm nhiều năm, bản thân tôi nhận thấy : Để vận dụng thành công các phương pháp dạy học tích cực nhằm phát huy tính chủ động, tích cực và sáng tạo của học sinh thì ngoài việc linh hoạt lựa chọn đúng phương pháp cần phải chú ý đến việc hình thành nền nếp học tập tích cực cho học sinh, nhất là khi tổ chức dạy học theo mô hình trường học mới VNEN. Hướng tới chuyển các hoạt động giáo dục trong nhà trường của giáo viên thành các hoạt động “tự giáo dục” của học sinh. Từ đó hình thành cho các em nền nếp, thói quen học tập để các em tự hoạt động chiếm lĩnh kiến thức ; tự đánh giá mình và đánh giá bạn, thi đua học tập dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Vì vậy, khi được nhà trường phân công chủ nhiệm, tôi đã mạnh dạn lựa chọn và vận dụng “Một số biện pháp xây dựng nền nếp học tập tích cực cho học sinh tiểu học theo mô hình trường học mới ” cho lớp học mà tôi đang chủ nhiệm nhằm khẳng định những việc đã làm được tại lớp, đồng thời trao đổi kinh nghiệm nhằm nâng cao chất lượng dạy học và công tác chủ nhiệm ở trường tiểu học. 1.2. Điểm mới của sáng kiến 4
Sáng kiến đưa ra các biện pháp cụ thể nhằm giúp học sinh thực hiện tốt nền nếp học tập tự quản, chủ động chiếm lĩnh kiến thức mới dưới sự điều hành của các nhóm trưởng, sự tương tác giữa các học sinh trong nhóm với sự hướng dẫn, tổ chức của giáo viên. Từ đó xây dựng nền nếp và thói quen tự học, tự quản, tự tìm tòi, khám phá phát hiện kiến thức mới của bài học ; hình thành và phát triển năng lực và phẩm chất của người học thông qua các hoạt động thực tiễn trên lớp. Với mong muốn góp phần nhỏ bé công sức của mình vào sự nghiệp đào tạo những chủ nhân tương lai, nâng cao chất lượng dạy học và công tác chủ nhiệm ở trường tiểu học mà tôi đang giảng dạy nói riêng và trên địa bàn huyện nói chung, cụ thể hoá định hướng đổi mới phương pháp dạy học ở nhà trường tiểu học theo mô hình trường học mới. Đồng thời qua đó để đúc rút những kinh nghiệm thiết thực cho bản thân trong công tác giảng dạy và chủ nhiệm sau này. * Phạm vi nghiên cứu sáng kiến Do điều kiện và thời gian không cho phép nên sáng kiến chỉ tập trung nghiên cứu một số biện pháp xây dựng nền nếp học tập tích cực cho học sinh ở trường tiểu học mà tôi đang công tác. 2. PHẦN NỘI DUNG 2.1. THỰC TRẠNG TÌNH HÌNH XÂY DỰNG NỀN NẾP HỌC TẬP TỰ QUẢN TÍCH CỰC CHO HỌC SINH THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC MỚI NGUYÊN NHÂN THỰC TRẠNG. 2.1.1. Thực trạng tình hình xây dựng nền nếp học tập tích cực cho học sinh theo mô hình trường học mới. 2.1.1.1. Về phía giáo viên Để tìm hiểu thực trạng xây dựng nền nếp học tập tích cực cho học sinh, ngay từ đầu năm học, khi được phân công làm công tác chủ nhiệm, tôi đã tiến hành khảo sát ý kiến của 10 giáo viên dạy học theo mô hình VNEN ở trường tôi qua mẫu phiếu điều tra và đã thu được kết quả như sau: Bảng 1. Vai trò của việc xây dựng nền nếp học tập tích cực Vai trò của việc xây dựng nền nếp Số lượng GV Tỉ lệ (%) học tập tích cực 5
Rất quan trọng 8 80 Quan trọng 2 20 Không quan trọng 0 0 Qua bảng thống kê trên tôi nhận thấy : Không có giáo viên nào cho rằng vai trò của việc xây dựng nền nếp học tập tích cực là không quan trọng (tỉ lệ 0%). Điều này cho thấy, hầu hết các giáo viên đã ý thức được tầm quan trọng của việc làm này. Trong đó, tỉ lệ giáo viên xác định vai trò rất quan trọng (80%) và quan trọng (20%). Việc xác định hay không xác định được tầm quan trọng vai trò của việc xây dựng nền nếp học tập tích cực sẽ phần nào ảnh hưởng đến chất lượng dạy học các môn học nói chung và nền nếp học tập lớp học nói riêng. Qua đó cũng để khẳng định rằng : Vai trò của việc xây dựng nền nếp học tập tự quản tích cực là rất quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy học của môn học và nền nếp học tập của lớp học. Bảng 2 : Sự quan tâm của GV đối với vai trò của việc xây dựng nền nếp học tập tích cực Mức độ quan tâm của GV Số lượng GV Tỉ lệ (%) Rất quan tâm 8 80 Quan tâm 2 20 ít quan tâm 0 0 Không quan tâm 0 0 Từ bảng thống kê trên, tôi nhận thấy : Hầu hết Gv đều quan tâm đến vai trò của việc xây dựng nền nếp học tập tự quản tích cực. Tỉ lệ 80% GV rất quan tâm là một tỉ lệ tương đối cao. Mức độ quan tâm của GV sẽ ảnh hưởng đến việc lựa chọn nội dung và phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn học và xây dựng nền nếp học tập. Bảng 3 : Hiệu quả vận dụng các biện pháp xây dựng nền nếp học tập tích cực Hiệu quả vận dụng các biện Số lượng GV Tỉ lệ (%) pháp xây dựng nền nếp học tập tích cực Hiệu quả rất cao 1 10 Hiệu quả cao 3 30 Hiệu quả bình thường 4 40 6
Hiệu quả thấp 2 20 Qua bảng thống kê cho thấy: Có 40% giáo viên đã biết vận dụng việc dạy học theo nền nếp tích cự đạt hiệu quả cao và rất cao. Điều đó cho thấy hiệu quả vận dụng theo nền nếp tích cực của giáo viên đạt tỉ lệ còn thấp. Có 40% giáo viên vận dụng đạt hiệu quả bình thường và 20% vận dụng đạt hiệu quả thấp. Đây là một con số không nhỏ khiến tôi phải băn khoăn suy nghĩ: có thể do họ còn lúng túng khi thực hiện dạy học VNEN, có thể thiếu kĩ năng lập kế hoạch cụ thể về việc dạy học tích cực, có thể phương pháp dạy học cò mang tính truyền thống, có thể do cách vận dụng các phương pháp chưa đúng cách, cũng có thể mô hình trường học mới còn mới mẻ ở trường tôi,...Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển toàn diện của học sinh. 2.1.1.2. Về phía học sinh Song song với việc khảo sát ý kiến của giáo viên, tôi cũng đã tiến hành khảo sát ý kiến của học sinh về vai trò của Hội đồng tự quản trong việc tổ chức các hoạt động học tập của lớp học và sự tham gia vào Hội đồng tự quản. Tôi đã khảo sát ý kiến của 150 học sinh lớp 4, 5 trường tôi và đã thu được một số kết quả sau: Bảng 4 . Vai trò của Hội đồng tự quản trong việc tổ chức các hoạt động học tập của lớp học Vai trò của Hội đồng tự quản trong việc tổ chức các hoạt động học tập Số lượng HS Tỉ lệ (%) của lớp học Rất quan trọng 32 21,3 Quan trọng 37 24,7 Không quan trọng 81 54 Bảng thống kê 3 cho thấy: Có 46% học sinh (chỉ chiếm chưa đến một nửa số học sinh được khảo sát) cho rằng vai trò của Hội đồng tự quản trong việc tổ chức các hoạt động học tập của lớp học là quan trọng và rất quan trọng. Ngược lại, 54% số học sinh cho rằng không quan trọng. Điều này cho thấy, vai trò của Hội đồng tự quản trong việc tổ chức các hoạt động học tập 7
của lớp học chưa phát huy hiệu quả. Đây là điều kiện khó khăn để hình thành nền nếp và thói quen học tập tích cực cho học sinh theo mô hình VNEN. Bảng 4. Sự tham gia vào Hội đồng tự quản và các ban của lớp học Sự tham gia vào Hội đồng tự quản Số lượng HS Tỉ lệ (%) và các ban của lớp học Rất muốn tham gia 10 6,7 Muốn tham gia 20 13,3 Tham gia cũng được, không tham 37 24,7 gia cũng được Không tham gia 83 55,3 Từ bảng thống kê 4 tôi nhận thấy: Nhiều học sinh không muốn tham gia vào Hội đồng tự quản và các ban của lớp học. Điều này cho thấy, các em chưa hứng thú với việc tham gia quản lí lớp học. Do đó, các em không được phát huy năng lực và sở trường của mình ; không mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp. Một số học sinh lại cho rằng tham gia cũng được hay không tham gia cũng được. Bên cạnh đó, số học sinh rất muốn tham gia và muốn tham gia vào Hội đồng tự quản và các ban của lớp học là rất thấp, chỉ chiếm 20%. Điều này giáo viên cần nắm được đặc điểm tâm lí học sinh để có các biện pháp tác động thích hợp. Bảng 5. Năng lực điều hành của Hội đồng tự quản Năng lực điều hành của Hội đồng Số lượng HS Tỉ lệ (%) tự quản Rất tốt 23 15,3 Tốt 16 10,7 Bình thường 34 22,7 Chưa tốt 77 51,3 Bảng thống kê trên cho thấy, năng lực điều hành của Hội đồng tự quản chưa tốt (chiếm 51,3%). Ngược lại, tỉ lệ rất tốt và tốt còn thấp (chỉ chiếm 26%). Điều này phần nào phản ánh việc bồi dưỡng năng lực tự quản cho học sinh của giáo viên chưa được quam tâm đúng mức. 2.1.2. Nguyên nhân thực trạng 2.1.2.1. Về phía giáo viên 8
Một số giáo viên chưa khai thác triệt để nội dung bài dạy hoặc thiếu linh hoạt, sáng tạo khi tổ chức các hoạt động dạy học, cứ rập khuôn theo phương pháp của sách giáo viên. Một số giáo viên còn lúng túng khi thực hiện dạy học theo phương pháp VNEN. Họ chưa thấy hết tầm quan trọng của việc rèn cho học sinh phương pháp tự học và nề nếp học tập. Hơn nữa một số giáo viên đã quen với phương pháp dạy học truyền thống nên học sinh còn thụ động khi chiếm lĩnh kiến thức mới, các em luôn có thói quen chờ đợi, không tự mình suy nghĩ, tìm tòi để phát hiện ra kiến thức mới. Một bộ phận giáo viên có nhận thức tốt về việc cần phải xây dựng nền nếp học tập tích cực cho học sinh. Tuy nhiên, các biện pháp đưa ra chưa mang lại hiệu quả. Giáo viên chưa quan tâm bồi dưỡng năng lực điều hành cho nhóm trưởng. Việc phân chia nhóm học tập, phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong ban hội đồng tự quản chưa hợp lí, rõ ràng. Một số giáo viên chưa thường xuyên quan tâm rèn nền nếp, thói quen học tập tích cực cho học sinh Việc huy động xã hội hóa để trang trí lớp học, xây dựng các góc học tập của giáo viên chưa thật linh hoạt, hiệu quả chưa cao. 2.1.2.2. Về phía học sinh Khả năng nhận thức của học sinh còn hạn chế. Học sinh chưa hình thành được nền nếp, thói quen học tập theo mô hình trường học mới (chưa có thói quen tự học, tự đánh giá mình và đánh giá bạn, …) Năng lực quản lí, điều hành nhóm (lớp học) của học sinh còn hạn chế Học sinh ít tập trung trong lúc giáo viên giảng bài, chưa biết dựa vào các điểm tựa để ghi nhớ, chưa biết xây dựng dàn ý tài liệu cần ghi nhớ. Nên nhiều em còn rụt rè, thiếu tự tin vào bản thân nên ít tham gia vào các hoạt động học tập nhóm Một số em chưa có thói quen tìm hiểu yêu cầu, nhiệm vụ học tập để tự mình hoàn thành các bài tập hay giải quyết các vấn đề của bài học. 9
2.1.1.3. Nhận xét chung Sở dĩ học sinh chưa hình thành được nền nếp và thói quen học tập tích cực một phần do giáo viên chưa quan tâm đúng mức, một phần do ý thức của học sinh. Bên cạnh những học sinh có năng lực, tích cực tham gia vào các hoạt động học tập của lớp còn có nhiều học sinh năng lực hạn chế, còn rụt rè, thiếu tự tin vào bản thân. Do vậy, vấn đề đặt ra là giáo viên cần phải quan tâm đúng mức đến việc xây dựng nền nếp tích cực cho học sinh nhằm phát triển toàn diện: kiến thức – kĩ năng; năng lực và phẩm chất cho học sinh đáp ứng được yêu cầu giáo dục trong giai đoạn hiện nay. 2.2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP XÂY DỰNG NỀN NẾP HỌC TẬP TÍCH CỰC CHO HỌC SINH TIỂU HỌC THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC MỚI Từ thực trạng trên, ngay từ đầu năm học tôi đã mạnh vận dụng các biện pháp xây dựng nền nếp học tập tích cực cho học sinh lớp tôi chủ nhiệm như sau: 2.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao hiệu quả vận dụng các biện pháp trong việc xây dựng nền nếp học tập tích cực theo mô hình VNEN của giáo viên Muốn học sinh thực hiện tốt nền nếp học tập tích cực theo mô hình trường học mới trước hết người giáo viên phải đổi mới phương pháp dạy học. Phương pháp dạy học hiện hành đã phần nào phát huy được tính tích cực chủ động của học sinh. Tuy nhiên một số giáo viên vẫn còn nặng nề về vai trò truyền thụ kiến thức. Một số bộ phận học sinh chưa mạnh d ạn t ự tin khi tham gia vào các hoạt động học tập và các hoạt động giáo dục. Bởi vậy, khi thực hiện mô hình trường học mới, hơn ai hết bản thân người giáo viên phải tích cực đổi mới hoạt động sư phạm của mình với phương châm “chuyển đổi từ dạy học truyền thụ của giáo viên sang tổ chức các hoạt động tự học của học sinh, quá trình tự học, tự giáo dục là trung tâm của hoạt động giáo dục”. Giáo viên hướng dẫn học sinh sử dụng tài liệu để tự học, tự khám phá thông qua quá trình mang tính hợp tác. Giáo viên chỉ hỗ trợ và hướng dẫn học sinh khi cần thiết. Giáo viên phải khuyến khích mọi cố gắng, nỗ lực, sáng kiến và những tiến bộ dù là nhỏ nhất của học sinh để những học sinh vốn rụt rè, nhút nhát dần dần trở nên mạnh dạn tự tin hơn. Có thể tổ chức các hoạt động học tập của học sinh không nhất thiết theo tài liệu hướng dẫn, đồng thời phải 10
dựa vào đối tượng học sinh để lựa chọn phương pháp dạy phù hợp nhất. Trên thực tế, các biện pháp nêu trên có những ưu điểm và hạn chế riêng, không có biện pháp nào là vạn năng. Vì vậy, giáo viên cần linh hoạt phối hợp đồng bộ các biện pháp để phát huy hiệu quả cao nhất 2.2.2. Biện pháp 2: Giáo viên phải xây dựng được Hội đồng tự quản học sinh nhiệt tình, có năng lực chỉ đạo lớp. Ngay từ khi mới nhận lớp tôi đã giới thiệu ý tưởng về các Hội đồng tự quản trong học sinh phạm vi lớp học cho các đồng nghiệp biết . Tôi xem đây là một biện pháp để khuyến khích sự tham gia của học sinh và phát triển các kĩ năng tham gia cho các em. Sau đó tôi đã giới thiệu phương pháp học tập trên tinh thần hợp tác cho học sinh trong lớp và mong muốn dựa vào kinh nghiệm này để tiếp tục tăng cường các kĩ năng hợp tác. Tôi đã tổ chức một cuộc họp phụ huynh học sinh để thảo luận về những thay đổi đang diễn ra trong phạm vi nhà trường. Tôi đã mạnh dạn thăm những phụ huynh học sinh không có khả năng tham gia cuộc họp để tất cả các phụ huynh đều có cơ hội thảo luận về Hội đồng tự quản học sinh sẽ được thành lập. Trong cuộc họp tôi đã giải thích cho phụ huynh biết rằng cách tốt nhất để học sinh học về quyền và trách nhiệm của các em là tổ chức cho các em sống một các dân chủ và chịu trách nhiệm một cách thực sự. Tôi cũng cho phụ huynh biết là những nghiên cứu gần đây cho thấy quá trình học tập hợp tác đã tác động tích cực đến sự phát triển về tình cảm, xã hội của học sinh cũng như thành tích học tập của các em. Từ những việc làm trên tôi đã lấy được ý kiến tư vấn của học sinh và giáo viên, phụ huynh học sinh. Xây dựng kế hoạch bầu cử hội đồng tự quản.: Tôi đã tạo cơ hội cho học sinh tham gia ý kiến về kế hoạch này, ví dụ như Chủ tịch hội đồng tự quản phải là người có năng lực lãnh đạo, gương mẫu trong các hoạt động, phải là người học giỏi…Hội đồng tự quản gồm có: 1 chủ tịch hội đồng tự quản, 2 phó chủ tịch hội đồng tự quản. Đăng kí danh sách ứng cử, đề cử : Tôi đã cho các học sinh tự xung phong đăng kí danh sách ứng cử, để cử. Sau đó ứng cử viên trình bày đề xuất hội đồng (Ví dụ như tôi tên là…., tôi xin được ứng cử làm chủ tịch hội đồng tự quản của lớp, nếu được các bạn đồng ý tôi sẽ đưa phong trào của lớp ngày 11
càng đi lên…). Học sinh và giáo viên cùng tổ chức bầu cử, Chủ tịch và hai Phó chủ tịch đã được bầu. Ai có số phiếu cao thì người đó là Chủ tịch hội đồng tự quản. 2.2.3. Biện pháp 3: Phân chia nhóm học tập, thành lập các ban học tập trong lớp ngay từ đầu năm học. Nhóm học tập là một thành tố đặc trưng, quan trọng của mô hình trường học mới. Có thể nói mọi hoạt động của học sinh diễn ra ở nhóm học tập. Học sinh chủ yếu làm việc với nhóm; có thể làm việc với giáo viên, làm việc chung cả lớp khi cần thiết. Việc phân nhóm ta phải thực hiện trên cơ sở đảm bảo sự hợp lí về sức học, về khả năng giao tiếp, sự hợp tác giữa các thành viên và điều hành của nhóm trưởng để đảm bảo tương đối đồng đều giữa các nhóm. Để làm tốt điều này, ngay từ đầu năm, giáo viên cần tổ chức kiểm tra khảo sát chất lượng văn hóa cũng như kĩ năng sống, kĩ năng giao tiếp của các em, từ đó phân loại đối tượng và phân chia các nhóm. Mỗi nhóm khoảng 5 đến 7 em để đảm bảo tính hiệu quả của việc tổ chức dạy học . Nếu nhóm học tập quá đông thì kết quả giáo dục sẽ không cao. Tổ chức bầu nhóm trưởng tạm thời vì nhóm trưởng sẽ thay thế luân phiên để tạo ra sự bình đẳng giữa các thành viên trong nhóm. Trước mắt giáo viên nên hướng các nhóm chọn những bạn học khá, giỏi, có khả năng điều hành làm nhóm trưởng. Tổ chức đặt tên nhóm học tập. Tên nhóm phải do các nhóm thảo luận thống nhất và đưa ra tên cho nhóm mình. Tên nhóm có thể là tên của các loài hoa, loài vật, loài chim hoặc các từ chỉ phẩm chất của người,... Bầu hội đồng tự quản và một số ban học tập trong lớp. Giáo viên dựa vào kết quả khảo sát đầu năm để gợi ý học sinh bầu hội đồng tự quản và các ban hoặc cũng có thể tổ chức một số hội thi nhỏ trong lớp như: thi kể chuyện, thi hát và biểu diễn các bài hát trong chương trình, thi xử lí một số tình huống do 12
giáo viên đưa ra,...để chọn đúng các trưởng ban nhằm phát huy hết năng lực của các em. 2.2.4. Biện pháp 4: Giúp hội đồng tự quản, các thành viên trong ban nắm được chức năng nhiệm vụ của mình. Học sinh phát triển toàn diện nhờ các hoạt động tự giáo dục của mình. Hội đồng tự quản là tổ chức của học sinh, vì học sinh và do học sinh thực hiện. Các em được làm chủ trong việc bầu ra Hội đồng tư quản, Chủ tịch, Phó chủ tịch và các Ban của Hội đồng tự quản. Sau khi đã thành lập được HĐTQ, tôi đã tổ chức tập huấn cho HĐTQ học sinh về nhiệm vụ cụ thể của từng ban và cách thức làm việc. Từ những gợi ý mẫu, giáo viên yêu cầu học sinh của các ban tự đề xuất một số yêu cầu, nội dung và cách thức hoạt động để cả lớp bàn bạc, bổ sung và đi đến thống nhất. Sau đó yêu cầu các thành viên trong lớp có trách nhiệm thực hiện các quy ước do mình xây dựng dưới sự giám sát của các thành viên ở mỗi ban. Ví dụ : CTHĐTQ cần phải làm những việc như: Vào đầu và cuối mỗi tiết học hoặc khi có khách tới CTHĐTQ biết mời các bạn đứng lên chào. Vào mỗi tiết học, CTHĐTQ bước ra khỏi chỗ ngồi đứng trước lớp mời Ban văn nghệ lên sinh hoạt văn nghệ, sau đó mời Ban học tập lên phát tài liệu và đồ dùng học tập. Về lại chỗ ngồi học tập. 13
Ví dụ: Ban học tập: Chẳng hạn các nội dung sau: Đi học đều và đúng giờ. Tham gia tích cực các hoạt động học trong nhóm. Giữ gìn sách vở, dụng cụ học tập. Tham gia xây dựng các góc học tập. Hoàn thành các nhiệm vụ học tập. Kết quả học tập tốt. Phục tùng sự điều hành của nhóm trưởng. Chia sẻ giúp đỡ bạn học tập.... Các ban Văn nghệ, Đối ngoại, Vệ sinh,... cũng thống nhất một số nội dung tương tự. * Ban văn nghệ : Tổ chức cho các bạn hát, múa, chơi trò chơi vào đầu tiết học và cuối tiết học. Có thể lồng ghép chơi trò chơi để ôn lại kiến thức cũ. Ví dụ: Ban văn nghệ có thể tổ chức cho các bạn chơi trò chơi Tìm từ nhanh để tìm từ đồng nghĩa, cùng nghĩa hoặc từ đồng âm hoặc có thể chơi các trò chơi khác do các em sáng tạo hay nhờ sự tư vấn của phụ huynh. Tôi luôn hướng dẫn và động viên các em trong ban văn nghệ vào những lúc rãnh rổi đến phòng Tin học của trường để cùng nhau lên mạng tìm kiếm những bài hát, những trò chơi tập thể như: cái trống, đếm sao, cá bơi, giành ghế số 1, tôi là vua, tôi bảo…..vừa phù hợp với chủ điểm vừa tạo không khí vui vẻ, vừa tạo hứng thú cho HS trước khi vào tiết học, cũng như giải tỏa sự căng thẳng mệt mỏi của các em sau mỗi tiết học. * Ban học tập: Có nhiệm vụ phát đồ dùng và mời các nhóm trưởng lên nhận tài liệu và đồ dùng học tập. Kiểm tra bài cũ, bài tập ứng dụng của các bạn, báo cáo với cô giáo vào đầu giờ. Trong tiết học ngoài nhiệm vụ học tập của mình phải quan sát bao quát lớp để cuối mỗi tiết học nhận xét đánh giá tình hình học tập của lớp. Ngoài ra, tùy từng bài mà đặc biệt là ở hoạt động làm việc cả lớp, giáo viên có thể để ban học tập thay cô giáo kiểm tra lại kiến thức mà các nhóm vừa thảo luận xong. Muốn làm được tốt công việc đó, cuối mỗi buổi học, tôi thường mời ban học tập ở lại để giao nhiệm vụ trước cho các em. 14
*Ban lao động: Có nhiệm vụ theo dõi vệ sinh chung của cả lớp. Đầu mỗi buổi học phải phân công vệ sinh lần lượt cho các nhóm và kiểm tra nhóm nào chưa thực hiện hoặc thực hiện chưa tốt. Cuối mỗi buổi học cũng phải kiểm tra lại xem nhóm nào thực hiện vệ sinh chưa tốt để kịp thời nhắc nhở các bạn thực hiện tốt. * Ban thể dục: Có nhiệm vụ theo dõi phần tập thể dục giữa giờ và các tiết học thể dục xem bạn nào thực hiện tốt, bạn nào thực hiện chưa tốt. * Ban sức khỏe: Theo dõi về sức khỏe nếu trong lớp bạn nào có vấn đề về sức khỏe thì đưa bạn đến phòng y tế của trường hoặc đi báo với cô y tế. * Ban thư viện: Ra chơi cho các bạn mượn truyện đọc, thu truyện và sắp xếp thư viện gọn gàng ngăn nắp. * Ban ngoại giao: Có nhiệm vụ nếu lớp có khách đến thăm thì ra mời khách vào và biết giới thiệu về trường, lớp các góc học tập, cô giáo, các bạn. Sau mỗi buổi học, HĐTQ ở lại về sau các bạn 5 phút để gặp giáo viên báo cáo những việc đã làm được những việc chưa làm được còn gặp khó khăn để giáo viên kịp thời tư vấn giúp đỡ và giao nhiệm vụ ngày mai cho các bạn. Cuối mỗi tháng yêu cầu các Ban đánh giá hoạt động của các bạn trong lớp cụ thể, rõ ràng, có tuyên dương, nhắc nhở. 2.2.5. Biện pháp 5: Xây dựng một số công cụ để giúp Hội đồng tự quản học sinh làm việc có hiệu quả. Để hội đồng tự quản làm việc có hiệu quả giáo viên phải xây dựng được : Nội quy lớp học do các em đề ra. Sau đó dưới sự hướng dẫn của giáo viên học sinh tự xây dựng nội quy lớp học (không vứt rác bừa bãi, đi học đúng giờ, hợp tác tốt và vẽ thành những hình ảnh đẹp mắt (chiếc lá, bông hoa..), tôi đã tận dụng những đĩa CD hỏng trang trí và cam kết thực hiện. Ngoài Nội quy lớp học thì Hòm thư cá nhân tôi hướng dẫn học sinh dùng giấy A4 hoặc giấy bìa cứng cắt thành phong bì ghi tên mình, tự mình sáng tạo vẽ thêm những hình ảnh mà các em thích ngoài phong thư. Hằng ngày qua hộp thư này các em có thể gửi thư để trao đổi và góp ý cho nhau cùng giúp đỡ nhau tiến bộ. Thêm nữa là Hòm cam kết, Hộp thư vui, Điều em muốn nói …Tôi đã tận dụng những hộp bánh, hộp giấy cứng ở gia đình thải ra mang đến lớp rồi dán những hình ảnh ngộ nghĩnh, bắt mắt. 15
Đây là nơi chứa đựng những nội dung các em học sinh viết ra để chia sẻ những niềm vui hay mong muốn nhận được sự giúp đỡ, hay cần sự hổ trợ, với những vấn đề cá nhân các em gặp phải, 15 phút đầu giờ, cuối tuần sinh hoạt lớp giáo viên cùng các em ngồi lại với nhau thảo luận các vấn đề các em gặp phải rồi tìm hướng giải quyết. Ngoài ra còn có bảng Ngày em đến lớp tôi đã tận dụng những tờ lịch cũ, kẻ theo mẫu treo ở nơi thích hợp trong lớp học, hướng dẫn học sinh tự điền đánh dấu ngày đi học của mình giúp các em thấy được việc đi học là tự giác,vui vẻ thoải mái. Đi học là cần thiết, phải đi học đúng giờ, có trách nhiệm trong học tập. 2.2.6. Biện pháp 6: Quan tâm bồi dưỡng năng lực điều hành cho nhóm trưởng Nhóm trưởng là linh hồn của nhóm học tập, là người điều hành, giám sát hoạt động học của mối nhóm. Nhóm trưởng là người hỗ trợ tích cực giáo viên trong việc tổ chức, điều hành các hoạt động và báo cáo với giáo viên kết quả học tập hay những vướng mắc trong học tập của nhóm cần hỗ trợ. Một nhóm trưởng tốt là phải tạo cơ hội để mọi thành viên tự giác trong tự học, tích cực tham gia các hoạt động nhóm. Đối với các bạn nhút nhát thiếu tự tin, cần được nói nhiều, trao đổi nhiều, thể hiện nhiều trong hoạt động nhóm. Không để tình trạng một số thành viên khác làm thay, làm hộ các thành viên khác trong nhóm, đồng thời phải tạo mối đoàn kết hợp nhất trong nhóm. Giáo viên hướng dẫn để các nhóm trưởng có kĩ năng điều hành nhóm, hiểu các bước của quá trình học tập, biết tổ chức để mọi thành viên trong nhóm đều tích cực, tự giác thực hiện các hoạt động học. Các học sinh yếu cần được quan tâm nhiều hơn để theo kịp nhóm và không có bất cứ bạn nào ngoài cuộc, không một bạn nào ngồi chơi. Và công việc chính của nhóm trưởng là: thay giáo viên điều hành các bạn hoạt động nhóm. Xác định được mục tiêu của hoạt động nhóm. Phân công nhiệm vụ cho công bằng giữa các thành viên trong trong nhóm. 16
Một điều qua trọng nữa đó là nhóm trưởng phải biết tự mình làm thế nào để huy động được sự tham gia của mọi thành viên vào giải quyết nhiệm vụ nhóm. Hướng dẫn các bạn biết các tìm kiếm hỗ trợ và giải quyết được một số khó khăn gặp phải. Biết quản lí và sử dụng thời gian hiệu quả, biết sử dụng và bảo quản tài liệu học tập. Biết giơ thẻ khi đã hoàn thành công việc và biết giơ thẻ cứu trợ khi không tự giải quyết được vấn đề. Một vài cách bồi dưỡng năng lực cho nhóm trưởng như sau: Cách 1: Vào cuối hoặc đầu mỗi buổi học giáo viên cần mời các nhóm trưởng ngồi lại tạo thành một nhóm và hướng dẫn các em cụ thể từng bước một. Ví dụ: Sau khi đã ghi xong đề bài nhóm trưởng điều khiển các bạn đọc mục tiêu: Nhóm trưởng nói to đủ cho cả nhóm nghe (Mời các bạn đọc mục tiêu. Bạn nào đọc xong thì đưa tay lên) Nhóm trưởng nói: Mình mời bạn A đọc mục tiêu thứ nhất, mời bạn B đọc mục tiêu thứ hai. (Sau khi các bạn trong nhóm mình đọc xong mục tiêu thì giơ thẻ hoàn thành lên để giáo viên biết đến kiểm tra). Cách 2: Đối với những nhóm trưởng còn yếu, nhóm trưởng làm việc còn lúng túng thì người giáo viên phải là người “làm mẫu” và đóng vai trò là một nhóm trưởng chứ khổng phải vai trò là một người giáo viên. Cách 3: Giáo viên chọn ra một số học sinh giỏi, nhanh nhẹn trong học tập xếp cho các em này ngồi vào một nhóm để giáo viên huấn luyện khi học sinh đã biết việc và biết cách điều hành nhóm rồi chia các bạn này đến mỗi nhóm mỗi bạn làm nhóm trưởng các nhóm. Cách 4: Hoặc có thể cho nhóm làm tốt làm mẫu thảo luận một hoạt động nào đó và các nhóm còn lại chú ý học tập theo. Giáo viên cũng không quên động viên, tuyên dương kịp thời các nhóm làm tốt. 17
Một diều cần phải lưu ý đó là vị trí đứng của giáo viên khi các nhóm tự học. Qua kinh nghiệm giảng dạy, tôi thấy việc bao quát lớp hết sức quan trọng. Việc này sẽ giúp giáo viên đánh giá được nhóm nào nhanh, đúng để các em có sự thi đua giữa các nhóm từ đó thúc đẩy được quá trình tự học của các em. 2.2.7. Biện pháp 7: Thường xuyên quan tâm rèn nền nếp, thói quen học tập tích cực cho học sinh Trước hết người giáo viên chủ nhiệm phải rèn cho học sinh các kĩ năng làm việc có hiệu quả ngay từ đầu năm học. Để học sinh thực hiện có hiêu quả việc học tập theo mô hình VNEN giáo viên cần chú trọng rèn cho học sinh một số kĩ năng học tập. Trước hết phải rèn cho học sinh nền nếp tự học theo nhóm. Mỗi hướng dẫn trong phiếu học tập, câu lệnh trong sách giáo khoa là một chuỗi hoạt động liên kết nhằm giúp học sinh tự học bằng cách thực hiện các yêu cầu, các chỉ dẫn trong bài học. Vì vậy người giáo viên cần quan tâm luyện tập cho học sinh các kĩ năng sau: Kĩ năng đọc hiểu tài liệu: Giáo viên cần cho học sinh hiểu được các câu lệnh, các chỉ dẫn, các yêu cầu, các loại dạng hoạt động học tập. Kĩ năng làm việc cá nhân: Khi học sinh hoạt động các nhân, giáo viên phải rèn cho học sinh ý thức tập trung suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ của cá nhân, tự mình trình bày ý kiến và tự đánh giá kết quả hoạt động của cá nhân. Kĩ năng làm việc theo cặp, theo nhóm, giáo viên phải rèn cho học sinh biết tổ chức hoạt động nhóm, nhận nhiệm vụ, lên kế hoạch, phân công, đảm nhận trách nhiệm, phối hợp với các thành viên trong nhóm để hoàn thành tốt công việc của nhóm. Kĩ năng sử dụng đồ dùng học tập ở các góc học tập, sử dụng tài liệu tham khảo ở thư viện trong lớp học. Kĩ năng tự học ở môi trường xung quanh, gia đình và cộng đồng. 18
Đồng thời, giáo viên phải rèn cho học sinh có được nhận thức đúng đắn về mục đích học tập và tự lực, tích cực thực hiện mục đích đó bằng hành động của mình. Học sinh được học tập theo khả năng và nhịp độ riêng của mình phù hợp với trình độ nhận thức của cá nhân học sinh. Mỗi học sinh được giao nhiệm vụ và mục tiêu học tập cụ thể, nhưng luôn có thể tự điều chỉnh hoạt động của chính mình để việc học phù hợp với nhịp độ tiếp thu của các nhân. Hoạt động tự học của học sinh vữa rèn luyện tính độc lập tích cức của học sinh, đồng thời thúc đẩy sự tham gia hợp tác, tăng cường ý thức tập thể của học sinh. Việc học tập tích cực trong nhóm sẽ hình thành cho các em kĩ năng lắng nghe, kĩ năng ra quyết định...trước khi đưa ra vấn đề, tạo sự tương tác giữa các bạn cùng nhóm, luôn có thái độ hỗ trợ, tương trợ lẫn nhau. Tăng cường tính tích cực, chủ động, linh hoạt hơn và học sinh thật sự tham gia vào quá trình chiếm lĩnh kiến thức. Tuy nhiên để học sinh dễ nhớ, dễ vận dụng và thuận tiện cho giáo viên trong tổ chức hoạt động tự học, học sinh thực hiện 10 bước học tập sau: 19
Việc rèn cho học sinh có nền nếp tự học sẽ giúp học sinh có nhiều cơ hội 20