Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số giải pháp trong việc chỉ đạo giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua các hoạt động giáo dục tại trường tiểu học Ninh Thân

Chia sẻ: Canhvatxanhbaola | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:22

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của đề tài này là đề xuất các biện pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện cho học sinh tại trường tiểu học Ninh Thân. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số giải pháp trong việc chỉ đạo giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua các hoạt động giáo dục tại trường tiểu học Ninh Thân

PHÒNG GDĐT NINH HÒA CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TRƯỜNG TH NINH THÂN Độc lập - Tự do - Hạnh phúc Kính gửi: Hội đồng Xét duyệt sáng kiến thị xã. BÁO CÁO SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM HỌC 2017-2018 Đề tài: Một số giải pháp trong việc chỉ đạo giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua các hoạt động giáo dục tại trường tiểu học Ninh Thân. Người thực hiện: Lê Việt Hùng Sinh năm 1969 Chức vụ: Phó Hiệu trưởng. Đơn vị công tác: Trường TH Ninh Thân. Trình độ chuyên môn: Cao Đẳng SP Đề tài chuyên môn: Quản lý chuyên môn tiểu học. Thời gian thực hiện SKKN: Năm học 2016-2017 và năm học 2017-2018 Đạt CSTĐCS từ năm: 2011, 2012, 2016, 2017. A. ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Năm học 2017-2018 Tiếp tục thực hiện Chương trình hành động số 20-CTr/TU ngày 24/4/2014 của Tỉnh ủy Khánh Hòa, Kế hoạch 5369/KH-UBND của UBND tỉnh Khánh Hòa, Kế hoạch 1082/KH-SGDĐT của Sở Giáo dục và Đào tạo triển khai thực hiện “đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”. Để thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước thì vấn đề phát triển nguồn nhân lực để thực hiện sự nghiệp đó là vấn đề vô cùng quan trọng. Chính vì vậy mà Đảng ta đã xác định: Con người Việt Nam vừa là mục tiêu vừa là động lực cho sự phát triển. Chính vì mục tiêu phát triển toàn diện nhân cách con người cần được phát triển và quán triệt một cách triệt để trong các nhà trường. Con người phát triển toàn diện vể nhân cách là sự kết hợp hài hoà của phẩm chất và và năng lực (cao về trí tuệ, cường tráng về thể chất, phong phú về tâm hồn, trong sáng về đạo đức). Con người mới trong thời kì công nghiệp hoá, hiện đại hoá ngoài việc nắm vững tri thức, phát triển năng lực hoạt động trí tuệ, có phẩm chất đạo đức tốt thì cần phải có kĩ năng sống, kĩ năng hoà nhập. Ở bậc tiểu học là bậc tạo nền tảng cho học sinh phát triển, vì vậy ngoài việc trang bị cho học sinh vốn kiến thức cơ bản trong học tập, lao động còn phải giáo dục học sinh có kỹ năng sống, kỹ năng làm người để học sinh có thêm kinh nghiệm thích ứng với môi trường, xã hội mới. Việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là một nội dung được đông đảo phụ huynh và dư luận quan tâm, bởi đây là một chương trình giáo dục hết sức cần thiết đối với học sinh và phù hợp với mục tiêu giáo dục hiện nay, nhằm đào tạo con người với đầy đủ
các mặt “đức, trí, thể, mỹ” để đáp ứng yêu cầu của xã hội. Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh giúp học sinh tự giải quyết được một số vấn đề thiết thực trong cuộc sống hằng ngày như: tự chăm sóc sức khỏe, bảo vệ môi trường và phòng chống các tệ nạn xã hội,… để các em chủ động, tự tin không phụ thuộc hoàn toàn vào người lớn mà vẫn có thể tự bảo vệ mình. Với những lý do và tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ năng cho học sinh, tôi đã chọn sáng kiến về “Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh qua các hoạt động giáo dục tại trường tiểu học Ninh Thân”. 1. Mục đích đề tài: Đề xuất các biện pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện cho học sinh tại trường tiểu học Ninh Thân. a) Đối tượng nghiên cứu: Học sinh và giáo viên tại trường tiểu học Ninh Thân. b) Cở sở nghiên cứu: Cơ sở nghiên cứu của đề tài là thông qua các hoạt động dạy- học và hoạt động ngoài giờ lên lớp của giáo viên và học sinh trường tiểu học Ninh Thân. c) Nhiệm vụ nghiên cứu: Chỉ ra được thực trạng và yêu cầu cần thiết phải tập trung nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tại trường tiểu học Ninh Thân. 2. Phương pháp: a) Các phương pháp nghiên cứu: Phương pháp khảo sát, quan sát thực tế giáo viên và học sinh; phương pháp điều tra, nghiên cứu; Phương pháp phân tích, tổng hợp. b) Giới hạn đề tài: Công tác quản lý chỉ đạo giáo dục kĩ năng sống tại trường tiểu học trong năm học 2016-2017 và năm học 2017-2018. II. THỰC TRẠNG a) Thuận lợi: Được sự quan tâm chỉ đạo sâu sát của Lãnh đạo Phòng GD &ĐT, lãnh đạo nhà trường và ý thức cao của tập thể giáo viên. Nhìn chung, đội ngũ giáo viên nhà trường ổn định, có sức khỏe, có phẩm chất đạo đức tốt, có uy tín với học sinh và nhân dân địa phương, nhiệt tình trong công việc và có khả năng hoàn thành tốt nhiệm vụ. Hoạt động chuyên môn của nhà trường trong nhiều năm có nền nếp, chất lượng dạy và học được nâng lên qua từng năm học. Học sinh bước đầu có những hứng thú và tích cực trong các hoạt động giáo dục. Phụ huynh học sinh cũng đã quan tâm đến việc phối hợp cùng nhà trường giáo dục Kĩ năng sống cho học sinh. Cơ sở vật chất, phương tiện và điều kiện dạy học tương đối đảm bảo. b) Khó khăn Học sinh phần lớn ở vùng nông thôn nên kĩ năng sống còn hạn hẹp chậm phát triển, chưa mạnh dạn trong giao tiếp hằng ngày, khả năng diễn đạt, chia sẽ trước tập thể còn yếu. 2
Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho công tác chuyên môn còn thiếu và chưa đồng bộ. c/ Thực trạng chung và cụ thể của trường. Nhìn chung công tác giáo dục kỹ năng sống đã được thực hiện nhiều năm nay, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế trong công tác thực hiện của giáo viên và học sinh. Đối với học sinh : Các em vẫn còn nhút nhát, ngại giao tiếp, lúng túng khi đặt vào tình huống có vấn đề yêu cầu cần giải quyết. Tỷ lệ học sinh có những kĩ năng sống cơ bản, bước đầu bày tỏ và thể hiện ra hành vi, ứng xử trong cuộc sống hàng ngày chưa cao. Tỷ lệ học sinh học sinh biết xử lí và giải quyết được mâu thuẫn theo cách tích cực, chủ động chưa đạt hiệu quả theo yêu cầu đặt ra. Đối với giáo viên: Mặc dù giáo viên đã nhận thức được bản chất, mức độ cần thiết phải giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nhưng vẫn còn lúng túng về phương thức, biện pháp để thực hiện; Việc lồng ghép giáo dục kĩ năng sống vào các môn học và các hoạt động giáo dục chưa đạt hiệu quả, chưa lồng ghép việc giáo dục kĩ năng sống vào các tiết sinh hoạt lớp. B.GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. CƠ SỞ LÝ LUẬN. - Kỹ năng sống từ quan điểm giáo dục là tất cả những kỹ cần thiết trực tiếp giúp cho cá nhân sống thành công và hiệu quả, trong đó tích hợp những khả năng, phẩm chất, hành vi tâm lý, xã hội và văn hóa phù hợp và đương đầu được với những tác động của môi trường. Những kỹ năng sống cốt lõi cần nhấn mạnh là kỹ năng tư duy, kỹ năng giao tiếp, ký năng ra quyết định, kỹ năng ra quyết định, kỹ năng xác định giá trị, kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng làm chủ bản thân, kỹ năng nhận thức... - Theo UNICEFF, Kỹ năng sống là tập hợp rất nhiều kỹ năng tâm lý xã hội và giao tiếp cá nhân giúp cho con người đưa ra những quyết định có cơ sở, giao tiếp một cách có hiệu quả, phát triển các kỹ năng tự xử lý và quản lý bản thân nhằm giúp họ có một cuộc sống lành mạnh và có hiệu quả. Kỹ năng sống được thể hiện ở những hành động cá nhân và những hành động đó sẽ tác động đến những hành động của những người khác cũng như dẫn đến những hành động nhằm thay đổi môi trường xung quanh, giúp nó trở nên lành mạnh. - Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh có thể quan niệm là việc tổ chức các hoạt động giáo dục đa dạng, phong phú nhằm kích thích học sinh tham gia một cách tích cực chủ động vào các quá trình hoạt động, qua đó hình thành hoặc thay đổi hành vi của trẻ theo hướng tích cực nhằm góp phần phát triển nhân cách toàn diện góp phần thực hiện hiệu quả việc đánh giá học sinh tiểu học theo Thông tư số:22/2016/TT-BGDĐT ngày 22/9/2016 về sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy định đánh giá học sinh tiểu học ban hành kèm theo Thông tư 30/2014/TT-BGDĐT ngày 28/8/20144 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. - Thực hiện công văn số 721/SGDĐT- GDTH ngày 22/6/2015 của sở Giáo dục và Đào tạo về việc triển khai giảng dạy thực hành giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học; Công văn 989/SGDĐT- GDTH ngày 04/9/2015 của Sở Giáo dục và Đào tạo về việc hướng dẫn thực hiện giảng dạy thực hành giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học; Công văn 3
1720/SGDĐT-GDTH ngày 30/8/2017 của Sở Giáo dục và Đào tạo về hướng dẫn thực hiện giáo dục kỹ năng sống trong tiết sinh hoạt chủ nhiệm của cấp tiểu học. - Từ cơ sở thực thực tiễn của đơn vị, giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học nói chung, trường tiểu học Ninh Thân nói riêng có ý nghĩa rất quan trọng đối với cuộc sống chính bản thân các em. Kĩ năng sống là cây cầu nối giúp cho con người vượt qua những bến bờ của thử thách, ứng phó với những thay đổi của cuộc sống hàng ngày. II. CÁC GIẢI PHÁP, BIỆN PHÁP THỰC HIỆN . 1. Chỉ đạo bám sát nội dung giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Để việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh đạt hiệu quả, cần phải thay đổi tư duy, tiếp đó là tiến hành nhiều giải pháp đồng bộ. Giáo dục kỹ năng sống, theo cách hiểu hiện nay là giáo dục những cách ứng phó với những thử thách như: Tai nạn, điện giật, bị ngộ độc, động vật cắn, bị xâm hại tình dục, phòng, chống các tệ nạn xã hội… đây mới chỉ là mục đích trước mắt. Mục đích quan trọng nhất, lâu dài đó là hình thành nhân cách cho học sinh, trong đó quan trọng nhất là giáo dục tình thân ái và các ứng xử văn hoá. Kỹ năng tự nhận thức: Xác định được giá trị bản thân, tự tin và tự trọng; Kỹ năng giao tiếp: Phản hồi lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ và ý tưởng, ứng xử- giao tiếp, thể hiện cảm thông; Kỹ năng suy nghĩ, sáng tạo: Nêu vấn đề, bình luận vấn đề, tìm kiếm và xử lý thông tin, phân tích-đối chiếu; Kỹ năng ra quyết định: Xác định tìm kiếm các lựa chọn, giải quyết vấn đề, ứng phó, thương lượng; Kỹ năng làm chủ bản thân: Xác định và đạt được mục tiêu của bản thân, quản lý thời gian, đảm nhận trách nhiểm, kiểm soát cảm xúc. Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh sẽ hình thành và tập dượt cho các em những hành vi, thói quen, kĩ năng xử lý các tình huống diễn ra trong cuộc sống. Giúp các em tăng cường sức khoẻ, biết phân tích tổng hợp tránh được những ảnh hưởng tiêu cực của trẻ từ xã hội. Giúp trẻ đối phó được với những căng thẳng, tham gia thực hành nhận biết mọi mặt trong cuộc sống như: mạnh dạn, tự tin tự giải quyết được các vấn đề trong cuộc sống, các vấn đề về an toàn giao thông, tự nhận biết về thế giới xung quanh, nhận biết bản thân, xây dựng cho trẻ lòng tự tin, lòng tự trọng, giúp các em phát triển nhân cách toàn diện đi tới thành công trong cuộc sống hàng ngày. Hiện nay, với nội dung chương trình mới và các phương pháp dạy học tích cực trên quan điểm học đi đôi với hành đã tích cực xây dựng cho học sinh các kĩ năng này thông qua các tiết học, các hoạt động giáo dục, các hoạt động ngoại khóa, các giờ chủ nhiệm lớp. Chính vì thế nhiệm vụ chính của người cán bộ quản lý giáo dục cần chỉ đạo các nội dung giáo dục kỹ năng sống cho học sinh phù hợp với nội dung và cấu trúc xác định. Nội dung giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tập trung vào các kỹ năng tâm lý - xã hội là những kỹ năng được vận dụng trong những tình huống hàng ngày để tương tác với người khác và giải quyết có hiệu quả những vấn đề, những tình huống của cuộc sống. Những nội dung này hết sức đơn giản, gần gũi với trẻ em, là những kiến thức tối 4
thiểu để các em có thể tự lập... Và mục đích quan trọng nhất là giúp các em tự tin hơn, tự lập hơn trong cuộc sống”. Vì vậy cần: + Bám sát vào nội dung của giáo dục kỹ năng sống và vận dụng linh hoạt các nội dung của giáo dục kỹ năng sống tuỳ theo từng môn học, hoạt động giáo dục và điều kiện cụ thể. + Xác định rõ các nội dung giáo dục kỹ năng sống (xác định rõ các kỹ năng sống cần hình thành và phát triển cho học sinh) để tích hợp vào nội dung của hoạt động giáo dục toàn diện học sinh. + Tạo ra động lực cho học sinh, làm cho học sinh tham gia một cách tích cực vào quá trình hình thành kỹ năng sống nói chung và kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng ra quyết định, kỹ năng tự nhận thức về bản thân, kỹ năng ứng phó với cảm xúc... + Thực hiện tốt việc giảng dạy tài liệu thực hành kỹ năng sống vào chương trình chính khóa. + Tổ chức và thực hiện hiệu quả giáo dục kỹ năng sống trong tiết sinh hoạt chủ nhiệm. +Tích hợp mục tiêu giáo dục kỹ năng sống với mục tiêu của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. + Thiết kế các chủ đề kĩ năng sống phù hợp với các nội dung, hoạt động thực hiện chủ đề của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. 2. Chỉ đạo thực hiện tốt các nguyên tắc giáo dục kỹ năng sống. Giáo dục kỹ năng sống là giáo dục cách sống trong xã hội hiện đại, là xây dựng những hành vi lành mạnh và thay đổi những hành vi, thói quen tiêu cực trên cơ sở giúp người học có cả kiến thức, giá trị, thái độ và các kỹ năng thích hợp. Giáo dục kỹ năng sống là một quá trình giáo dục có mục đích, có kế hoạch và biện pháp cụ thể, là một quá trình lâu dài, phức tạp đòi hỏi nhiều lực lượng tham gia, trong đó thầy cô giáo đóng vai trò cố vấn, tổ chức, hướng đẫn, khuyến khích động viên người học. Chính vì thế trong quản lý chỉ đạo cần tổ chức cho giáo viên, nhân viên nhà trường nắm rõ những nguyên tắc cơ bản về giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Đó là những nguyên tắc: + Nguyên tắc bảo đảm tính mục đích của giáo dục: Giáo dục kỹ năng sống báo giờ cũng hướng tới mục đích đã đặt ra, ngắn hạn và dài hạn. Mục đích dài hạn trong giáo dục kỹ năng sống hướng tới cách làm, cách ứng phó với những thách thức trong cuộc sống tương lai. Mục đích ngắn hạn là cơ sở, phương tiện để đạt được mục đích dài hạn. Học sinh biết cách giải quyết ngay trong những tình huống đơn giản, cụ thể đang diễn ra trong cuộc sống hằng ngày của bản thân. + Nguyên tắc phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý, môi trường sống của học sinh tiểu học, phù hợp với tình hình phát triển của xã hội, của đát nước. + Nguyên tắc cung cấp thông tin: Thiếu thông tin sẽ khó hình thành được kỹ năng sống cho con người. Giáo dục kỹ năng sống coi việc hình thành hành vi cho học sinh tiểu học là mục tiêu cần đạt, tuy nhiên việc cung cấp thông tin cơ bản để đối tượng biết và làm là cần thiết. 5
+ Nguyên tắc khuyến khích động viên, cổ vũ người học và hướng họ đến tương lai tươi sáng hơn: Nguyên tắc này dòi hỏi trong giáo dục kỹ năng sống lấy phương pháp động viên khuyến khích là chính, không dọa nạt, trách phạt vì mục đích của giáo dục kỹ năng sống là hính thành kỹ năng sống cho người học, và nó chỉ đạt được điều đó khi người học tự giác, mọi biện pháp mang tính chất hành cính sẽ không mang lại hiệu quả. + Nguyên tắc phối hợp với các lực lượng giáo dục kỹ năng sống như ban đại diện cha mẹ học sinh, Đội thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh. + Nguyên tắc giáo dục đồng đẳng: Học sinh thường tìn kiếm và bắt chước các hành vi của bạn bè trước khi thảo luận vấn đề chúng quan tâm với người lớn. Khi giáo viên hướng dẫn cho những em có ảnh hưởng đến bạn bè, các em đó có thể đóng vai trò mẫu trong nhóm mình. Môi trường chia sẻ thường có hiệu quả cao trong nhóm đồng đẳng. + Tương tác: Kỹ năng sống không thể được hình thành chỉ qua nghe giảng và tự đọc tài liệu mà phải thông qua các hoạt động tương tác với người khác. Việc nghe giảng và tự đọc tài liệu chỉ giúp học sinh thay đổi nhận thức về một vấn đề nào đó. Nhiều kỹ năng sống được hình thành trong quá trình học sinh tương tác với bạn cùng học và những người xung quanh (các kĩ năng thương lượng, kĩ năng giải quyết vấn đề …) thông qua hoạt động học tập hoặc các hoạt động giáo dục trong nhà trường. Tạo điều kiện để các em có dịp thể hiện ý kiến của mình và xem xét ý kiến của người khác... Do vậy GV cần tổ chức các hoạt động có tính chất tương tác trong các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp để giáo dục kỹ năng sống cho các em. + Trải nghiệm: Cần phải có thiết kế và tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho HS được hoạt động thực, có cơ hội thể hiện ý tưởng, có cơ hội xử lí các tình huống cũng như phản biện…Kỹ năng sống chỉ được hình thành khi người học trải nghiệm qua thực tế và nó có kĩ năng khi các em được làm việc đó. + Nguyên tắc tiến trình và nguyên tắc thay đổi hành vi: Giáo viên không thể giáo dục kỹ năng sống trong một lần mà kỹ năng sống là một quá trình từ nhận thức- hình thành thái độ- thay đổi hành vi. Thay đổi hành vi của một con người đặc biệt hành vi tốt là quá trình khó khăn. Do vậy giáo dục kỹ năng sống không thể là ngày một ngày hai mà phải là một quá trình và cần duy trì nó không thể là cú nhát, nửa vời được. + Thời gian và môi trường giáo dục: Giáo dục giáo dục kỹ năng sống được thực hiện mọi lúc mọi nơi; giáo dục kỹ năng sống được giáo dục trong mọi môi trường như gia đình, nhà trường, xã hội; cần phải tạo điều kiện tối đa cho HS tham gia vào các tình huống thật trong cuốc sống. 3. Chỉ đạo giáo viên cần thực hiện tốt đổi mới phương pháp dạy học để phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh kết hợp với tăng cường giáo dục kỹ năng sống trong các môn học ở tiểu học. Mục tiêu giáo dục của Việt Nam đã chuyển từ mục tiêu cung cấp kiến thức là chủ yếu sang hình thành và phát triển những năng lực cần thiết ở người học để đáp ứng sự phát triển và sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Mục tiêu giáo dục của Việt Nam thể 6
hiện mục tiêu giáo dục của thể kỉ XXI: Học để biết, học để làm, học để khẳng định và học để cùng chung sống ( Delor, 1996). Việc xác định đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT và phát triển nguồn nhân lực được coi là ưu tiên hàng đầu đối với giáo dục trong giai đoạn hiện nay. Trước đó, trong Nghị quyết 29-NQ/TW khóa XI chỉ rõ yêu cầu cấp thiết và nhiệm vụ cần đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT. Việc Bộ GD-ĐT công bố dự thảo Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể để tranh thủ sự đóng góp của các nhà khoa học, nhà giáo và các tầng lớp nhân dân đã cho thấy quyết tâm không chỉ của ngành giáo dục, mà còn của toàn Đảng, toàn dân chung tay xây dựng và đổi mới nền giáo dục theo hướng tiếp cận năng lực, phù hợp với xu thế phát triển chương trình giáo dục của thế giới và bắt kịp nền giáo dục của các nước tiên tiến. Chỉ đạo hiệu quả việc đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học là một trong những yếu tố quan trọng góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, hình thành vững chắc kỹ năng sống cho học sinh. Để đổi mới PPDH, đòi hỏi người thầy không chỉ có bản lĩnh nghề nghiệp vững vàng mà còn phải tự mình vượt qua những thói quen đã ăn sâu, bám rễ . Để đổi mới phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của học sinh, đòi hỏi người thầy phải làm quen với công nghệ thông tin và những phương tiện dạy học hiện đại, sử dụng được đa dạng các hình thức kiểm tra đánh giá, tiếp cận với những đòi hỏi mới về yêu cầu kiến thức, kĩ năng cũng như tâm lý của học trò.... Vì thế, nếu trình độ ứng dụng công nghệ thông tin hạn chế, sử dụng các thiết bị hiện đại không thành thạo thì thầy cô giáo viên chúng ta sẽ lúng túng hoặc khó tiếp cận với yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học hiện đại. Nhiều năm qua nhà trường đã chỉ đạo tổ chức đổi mới phương pháp và hình thức dạy học dạy học mới đã triển khai trong những năm gần đây như: Phương pháp bàn tay nặn bột, giáo dục trải nghiệm sáng tạo, .... Việc đổi mới phương pháp dạy học cần được thực hiện trên cơ sở phân hóa đối tượng, các căn cứ về điều kiện, loại hình năng lực và phẩm chất cần phát triển ở người học. Cũng chính từ đó để lựa chọn các hình thức tổ chức dạy học phù hợp, tăng cường các hoạt động trải nghiệm sáng tạo và ứng dụng công nghệ thông tin, truyền thông trong tổ chức dạy học thông qua việc sử dụng các mô hình học tập kết hợp giữa lớp học truyền thống với các lớp học trực tuyến. Cùng với việc tổ chức cho người học thực hiện các nhiệm vụ học tập ở trên lớp, cần coi trọng giao nhiệm vụ và hướng dẫn việc học tập ở nhà, ở ngoài nhà trường. Chú trọng đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học để nâng cao chất lượng dạy học theo chiều sâu. Tăng cường xây dựng các mô hình học tập gắn với thực tiễn; xây dựng và sử dụng tủ sách lớp học, phát triển văn hóa đọc gắn với hoạt động của các câu lạc bộ khoa học trong nhà trường. Cùng với đó cần tăng cường hơn nữa các hoạt động giao lưu, hợp tác nhằm thúc đẩy hứng thú học tập, rèn luyện kỹ năng sống, nâng cao hiểu biết về các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc và tinh hoa văn hóa thế giới… Một trong những biểu hiện của việc đổi mới PPDH là chúng ta cần đa dạng hóa và vận dụng nhuần nhuyễn các hình thức học tập: Học sinh làm việc cá nhân, thảo luận nhóm, … 7
Nhiều năm qua trường tiểu học Ninh Thân luôn xem việc giáo dục kĩ năng sống là một nội dung rất quan trọng và thiết thực trong chiến lược giáo dục toàn diện của một nền giáo dục tiên tiến. Vậy Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học thông qua các môn học là một nội dung thiết yếu mà bất cứ nhà trường nào cũng phải quan tâm đến. Thông qua nội dung bài học, cách tổ chức các hoạt động dạy học giáo viên hình thành và xây dựng cho các em các kĩ năng sống như: quan sát, nhận xét, giao tiếp, phân tích, ....Việc Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học được thực hiện thông qua dạy học các môn học và tổ chức các hoạt động giáo dục, nhưng không phải là lồng ghép, tích hợp thêm kinh nghiệm sống vào nội dung các môn học và hoạt động giáo dục một cách quá tải, mà theo một cách tiếp cận mới: đó là sử dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực để tạo điều kiện, cơ hội cho học sinh thực hành, trải nghiệm kĩ năng sống trong quá trình học tập. Từ đó lồng ghép một cách nhẹ nhàng những kinh nghiệm sống vào bài học đến từng đối tượng học sinh. Trong quá trình dạy lồng ghép kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học thông qua các môn học cần phải khơi gợi và phát huy sự tham gia của các em bên cạnh sự hướng dẫn của giáo viên. Tuyệt đối không nên áp dụng ý kiến hay suy nghĩ chủ quan của giáo viên. Tuyệt đối không được phê bình hay đánh giá khi các em làm gì đó chưa tốt. Bởi nếu vậy sẽ làm mất sự chủ động, tự tin và hoà nhập cùng bạn bè vì ở lứa tuổi này các em rất muốn thể hiện mình. Trong việc thực hiện chương trình chính khóa, đã chỉ đạo cho Giáo viên song song với việc đổi mới phương pháp dạy học cần tập trung lồng ghép giáo dục kỹ năng sống vào các môn học cụ thể như: * Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học qua môn Tiếng Việt: Môn Tiếng Việt ở trường Tiểu học có nhiệm vụ hình thành và phát triển ở học sinh các kĩ năng: nghe, nói, đọc, viết để học tập và giao tiếp trong các môi trường hoạt động của lứa tuổi. Thông qua hoạt động dạy và học môn Tiếng Việt góp phần rèn luyện thao tác tư duy, góp phần mở rộng hiểu biết về tự nhiên, xã hội và con người. Kĩ năng sống đặc thù, thể hiện ưu thế của môn Tiếng Việt là kĩ năng giao tiếp, sau đó là kĩ năng nhận thức, bao gồm nhận thức thế giới xung quanh, tự nhận thức, ra quyết định. Trong sách giáo khoa Tiếng Việt Tiểu học, có nhiều bài học mà tên gọi của nó đã nói rõ mục tiêu giáo dục các kĩ năng giao tiếp xã hội như: Lập danh sách học sinh, Lập thời gian biểu, Viết bản tin, Làm báo cáo thống kê, Làm biên bản cuộc họp, Lập chương trình hoạt động, Phát biểu và điều khiển cuộc họp, Thuyết trình và tranh luận, Kể chuyện được chứng kiến hoặc tham gia... Với các kĩ năng sống có thể hình thành và xây dựng cho học sinh qua môn Tiếng Việt, chúng tôi đã chỉ đạo hội thảo chuyên đề “Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học” qua môn Tiếng Việt. Ví dụ bài dạy: Luyện từ và câu: Tuần 3 - Lớp 3 Người dạy: Nguyễn Thái Thùy Châu ( Tổ phó chuyên môn khối 3) Qua dự giờ, quan sát, khảo sát học sinh chúng tôi thấy giáo viên đã hình thành và giáo dục được cho học sinh các kĩ năng sống: giao tiếp, tư duy, hợp tác, ra quyết định thông 8
qua hoạt động thảo luận nhóm; kĩ năng diễn đạt, kĩ năng nói trước đám đông, thuyết trình thông qua hoạt động học sinh trình bày trước lớp; kĩ năng làm chủ cảm xúc khi được nghe nhận xét của bạn và của cô giáo.... Khả năng Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh của môn Tiếng Việt không chỉ thể hiện ở nội dung môn học mà còn được thể hiện qua phương pháp của giáo viên. Để hình thành các kiến thức và kĩ năng mà chương trình môn Tiếng Việt đặt ra với học sinh Tiểu học, người giáo viên phải vận dụng nhiều phương pháp dạy phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh như: thực hành giao tiếp, trò chơi học tập, phương pháp nêu và giải quyết vấn đề, phương pháp tổ chức hoạt động nhóm, phương pháp hỏi - đáp...Thông qua các hoạt động học tập, được phát huy trải nghiệm, rèn kĩ năng hợp tác, bày tỏ ý kiến cá nhân, đóng vai... HS có cơ hội rèn luyện, thực hành nhiều kinh nghiệm sống cần thiết. * Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học qua môn Đạo đức: Bản thân nội dung môn Đạo đức đã chứa đựng nhiều nội dung liên quan đến kĩ năng sống như: kĩ năng giao tiếp, ứng xử (với ông, bà, cha, mẹ, anh chị em, bạn bè, thầy cô giáo và mọi người xung quanh) kĩ năng bày tỏ ý kiến của bản thân, kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề phù hợp với lứa tuổi, kĩ năng giữ gìn vệ sinh cá nhân, kĩ năng tự phục vụ và tự quản lý thời gian, kĩ năng thu thập và xử lý thông tin về các vấn đề trong thực tiễn đời sốngở nhà trường, ở cộng đồng có liên quan đến chuẩn mực hành vi đạo đức.Việc Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học trong môn Đạo đức nhằm bước đầu trang bị cho học sinh các kĩ năng sống cần thiết, phù hợp với lứa tuổi Tiểu học, giúp các em biết sống và ứng xử phù hợp trong các mối quan hệ với những người thân trong gia đình, với thầy cô giáo, bạn bè và những người xung quanh; với cộng đồng, quê hương, đất nước và với môi trường tự nhiên; giúp các em bước đầu biết sống tích cực, chủ động, có mục đích, có kế hoạch, tự trọng, tự tin, có kỉ luật, biết hợp tác, giản dị, tiết kiệm, gọn gàng, ngăn nắp, vệ sinh....để trở thành người con ngoan trong gia đình, học sinh tích cực của nhà trường và công dân tốt của xã hội. Với các kĩ năng sống có thể hình thành và xây dựng cho học sinh qua môn Đạo đức, chúng tôi đã chỉ đạo lên lớp hội thảo chuyên đề “Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học” qua môn Đạo đức. Bài dạy: Học tập, sinh hoạt đúng giờ - Lớp 2 Người dạy: Phùng Thị Cượng ( Khối trưởng khối 2) Bài dạy: Trung thực trong học tập - Lớp 4 Người dạy: Phạm Thị Kim Hòa ( Khối trưởng khối 4) Qua dự giờ, quan sát, khảo sát học sinh chúng tôi thấy giáo viên đã hình thành và giáo dục được cho học sinh các kĩ năng sống cần thiết: giao tiếp, ứng xử, bày tỏ ý kiến, ra quyết định và giải quyết vấn đề....Khả năng hình thành và giáo dục các kĩ năng sống cho HS của môn Đạo đức không những thể hiện ở nội dung môn học mà còn thể hiện ở phương pháp dạy học đặc trưng của môn học. Để các chuẩn mực đạo đức, pháp luật xã hội trở thành tình cảm, niềm tin, hành vi và thói quen của HS, phương pháp dạy học môn Đạo đứcđã 9
được đổi mới theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS. Quá trình dạy học tiết Đạo đức là quá trình tổ chức cho HS thực hiện các hoạt động học tập phong phú đa dạng như: kể chuyện theo tranh, quan sát tranh ảnh, băng hình, tiểu phẩm; phân tích, xử lý tình huống; chơi trò chơi, đóng tiểu phẩm; múa, hát, đọc thơ, vẽ tranh....Thông qua các hoạt động đó sự tương tác giữa GV - HS, HS - HS được tăng cường và HS có thể tự phát hiện và chiếm lĩnh tri thức mới. Các phương pháp và kĩ thuật dạy học môn Đạo đức rất đa dạng, bao gồm nhiều phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực như: học theo nhóm, theo dự án; giải quyết vấn đề, đóng vai, trò chơi, động não, ....Và chính thông qua việc sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực đó, HS đã được tạo cơ hội để thực hành, trải nghiệm, nhiều kĩ năng sống cần thiết, phù hợp với lứa tuổi. Do các đặc trưng trên nên có thể khẳng định Đạo đức là môn học có tiềm năng to lớn trong việc giáo dục kĩ năng sống cho HS Tiểu học. * Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học qua môn Tự nhiên và xã hội:: Môn Tự nhiên và xã hội ở các lớp 1,2,3; Môn Lịch sử - Địa lý, Khoa học ở các lớp 4,5 là một môn học giúp HS có một số kiến thức cơ bản ban đầu về con người và sức khoẻ, về một số sự vật, hiện tượng đơn giản trong tự nhiên - xã hội. Chú trọng đến việc hình thành và phát triển các kĩ năng trong học tập như: quan sát, nêu nhận xét, thắc mắc, đặt câu hỏi và diễn đạt hiểu biết của bản thân về các sự vật, hiện tương đơn giản trong tự nhiên và trong xã hội; Đặc biệt môn học giúp HS xây dựng các quy tắc giữ vệ sinh, an toàn cho bản thân, gia đình và cộng đồng; yêu gia đình, quê hương, trường học và có thái độ thân thiện với thiên nhiên. Với các kĩ năng sống có thể hình thành và xây dựng cho học sinh qua môn Tự nhiên và xã hội, chúng tôi đã chỉ đạo lên lớp hội thảo chuyên đề “Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học” qua môn Tự nhiên và xã hội. Bài dạy: Vệ sinh thần kinh (Tiết 1) - Lớp 3 Người dạy: Đỗ Thị Hiền ( Giáo viên khối 3) Qua dự giờ, quan sát, khảo sát học sinh chúng tôi thấy giáo viên đã hình thành và giáo dục được cho học sinh các kĩ năng sống cần thiết: Kĩ năng tự nhận thức HS đánh giá được những việc làm của mình có liên quan đến hệ thần kinh. Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin HS biết phân tích, so sanh, phán đoán hành vi có lợi và có hại. Kĩ năng làm chủ bản thân: Kiểm soát cảm xúc và điều khiển hoạt động suy nghĩ. Kĩ năng ra quyết định để có những hành vi tích cực, phù hợp. Cùng với kiến thức cơ bản về con người, về Tự nhiên- xã hội, việc giáo dục kĩ năng sống cho HS qua môn Tự nhiên và xã hội sẽ góp phần không chỉ khắc sâu thêm các kiến thức của môn học mà còn hình thành thái độ và hành vi tích cực, phù hợp, cần thiết giúp học sinh có thể ứng xử có hiệu quả các tình huống thực tế trong cuộc sống. Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học thông qua các môn học đã giúp các em hình thành, xây dựng và rèn các kĩ năng sống cần thiết để các em tự giải quyết được các vấn đề trong học tập, hoạt động và trong cuộc sống hàng ngày. 10
Thông qua tất cả các môn học nhà trường chỉ đạo cho giáo viên linh hoạt lồng ghép có hiệu quả các kĩ năng sống cơ bản như + Kĩ năng tự nhận thức + Kĩ năng xác định giá trị + Kĩ năng kiểm soát cảm xúc + Kĩ năng ứng phó với căn thẳng + Kĩ năng tìm kiếm hỗ trợ. + Kĩ năng thể hiện sự tự tin. + Kĩ năng giao tiếp. + Kĩ năng lắng nghe tích cực. + Kĩ năng thể hiện sự cảm thông. + Kĩ năng thương lượng. + Kĩ năng giải quyết mâu thuẫn + Kĩ năng hợp tác. + Kĩ năng tư duy phê phán. + Kĩ năng đảm nhiệm trách nhiệm. +Kĩ năng đặt mục tiêu. + Kĩ năng quản lý thời gian. + Kĩ năng tìm kiếm và xử lý thông tin. + Kĩ năng kiên định. + Kĩ năng tư duy sáng tạo. + Kĩ năng ra quyết định. + Kĩ năng giải quyết vấn đề. 4. Chỉ đạo thực hiện tốt việc giảng dạy tài liệu thực hành kỹ năng sống vào chương trình chính khóa. Nhằm đẩy mạnh phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”, đồng thời có sự thống nhất cao việc tăng cường giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học trong toàn cấp học; trang bị cho học sinh những hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực, loại bỏ những hành vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ, các tình huống và hoạt động hàng ngày; giúp các em có khả năng làm chủ bản thân, khả năng ứng xử, ứng phó phù hợp, tích cực trước tình huống cuộc sống. Từ năm học 2015-2016 nhà trường đã triển khai thực hiện công văn số 721/SGDĐT- GDTH ngày 22/6/2015 về việc triển khai giảng dạy thực hành giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học ; Công văn 989/SGDĐT- GDTH ngày 04/9/2015 về việc hướng dẫn thực hiện giảng dạy thực hành giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học năm học 2015-2016. Nhà trường chủ động bố trí 01 tiết học riêng biệt trong thời khóa biểu của buổi 2 một cách hợp lý, bắt đầu từ tuần 7 của năm học (nối tiếp sau 6 tuần học nội dung ATGT). Nội dung mỗi khối lớp gồm có 14 bài, mỗi bài triển khai dạy trong 02 tiết, tiết 2 tập trung tăng cường hoạt động thực hành. Riêng đối với lớp 1, trong giai đoạn học sinh chưa biết đọc, giáo viên cần trợ giúp cho học sinh trong quá trình sử dụng sách thực hành. Nội dung bài thực hành của 5 khối lớp tập trung xoay quanh 7 chủ đề cụ thể theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất; hệ thống bài tập thiết thực và đúng hướng thực hành, không nặng về lí thuyết: * Chủ đề Tự phục vụ, tự quản * Chủ đề Giao tiếp, hợp tác 11
* Chủ đề Tự học và giải quyết vấn đề hiệu quả * Chủ đề Chăm học, chăm làm, tích cực tham gia hoạt động xã hội * Chủ đề Tự tin, tự trọng, tự chịu trách nhiệm * Chủ đề Trung thực, kỉ luật, đoàn kết * Chủ đề Yêu gia đình, bạn bè và những người khác, yêu trường lớp, quê hương, đất nước Tài liệu thực hành kỹ năng sống có cấu trúc từng bài ngắn gọn và phân lập, học sinh dễ thực hiện tự học cũng như trong quá trình trao đổi, thảo luận nhóm. Trong cấu trúc một bài “Thực hành kỹ năng sống ” gồm có 5 phần: Mục tiêu; Câu chuyện; Trải nghiệm; Bài học; Đánh giá, nhận xét. Đó cũng chính là tiến trình diễn tiến mà một tiết dạy học thực hành kĩ năng sống phải đi qua một cách đầy đủ và sâu sắc để đạt được hiệu quả mong muốn. 5. Chỉ đạo tổ chức và thực hiện hiệu quả giáo dục kỹ năng sống trong tiết sinh hoạt chủ nhiệm lớp. Năm học 2017-2018 thực hiên công văn số 1720/SGDĐT- GDTH, ngày 30/8/2017 của Sở Giáo dục và Đào tạo v/v hướng dẫn thực hiện giáo dục kỹ năng sống trong tiết sinh hoạt lớp cấp tiểu học. Trường tiểu học Ninh Thân đã chỉ đạo thực hiện hiệu quả công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh nhằm nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học nói chung, rèn kỹ năng sống vững chắt cho học sinh trường tiểu học Ninh Thân nói riêng. Nhà trường đã tuyên truyền và chỉ đạo cho giáo viên lựa chon nội dung các chủ đề dành cho học sinh tiểu học trong tài liệu ‟Tiết sinh hoạt chủ nhiệm với kỹ năng sống, tập 1” và chỉ đạo tổ chuyên môn lựa chọn, thống nhất 04 chủ đề/khối lớp/năm học (02 chủ đề/học kì) phù hợp với học sinh, tình hình thực tế ở địa phương và lên kế hoạch thực hiện. Nắm vững các quy trình và phương pháp tổ chức để vận dụng linh hoạt trong các chủ đề; lựa chọn quy trình, phương pháp, hình thức tổ chức cho học sinh hoạt động cá nhân, nhóm đôi, nhóm lớn,… phù hợp với điều kiện thực tế. Có thể tổ chức hoạt động trong hay ngoài không gian lớp học tùy theo nội dung chủ đề hoặc quy trình giáo viên lựa chọn. Tăng cường hoạt động trải nghiệm cho học sinh. Cấu trúc của 1 tiết dạy dạy giáo dục kỹ năng sống theo chủ đề trong tiết sinh hoạt chủ nhiệm lớp cần đảm bảo: *Hoạt động khởi động và xây dựng bầu khí: + Chủ động lựa chọn, linh hoạt, sáng tạo tổ chức cho học sinhtham gia nhiệt tình chủ động vào chủ đề. Có tinh thần hứng thú vào giờ học và liên kết được vào nội dung của chủ đề một cách ngắn gọn, không mất nhiều thời gian. Không nhất thiết đúng với chủ đề, nếu gần với chủ đề thì càng tốt. 12
+ Cách thức xây dựng: dẫn dắt vào chủ đề,dân vũ,trò chơi sinh hoạt, băng reo, trò chơi âm nhạc, đố vui,... * Hoạt động nêu vấn đề: + Nêu vấn đề hướng dẫn các em vào chủ đề,các em nhìn ra những yêu cầu xuyên qua hoạt động nêu tình huống. + Cách thức nêu vấn đề: Qua tình huống giả định, câu chuyện, trò chơi, tiểu phẩm, kịch nghệ, phim, ảnh, phương pháp động não, ... * Hoạt động giải quyết vấn đề: + Cho học sinh thực hành hoặc tìm từ khóa cho hoạt động thực hành, thảo luận nhóm, thuyết trình và vận dụng vào cuộc sống. + Cách thức giải quyết vấn đề: Đố vui, trò chơi, thảo luận nhóm,phim, panô, gameshow, tranh ảnh, bích báo, thuyết trình, ... *Hoạt động tổng kết và giáo dục tích cực: + Khi tổng kết mỗi ý chính, giáo viên nên mời các em lặp lại các thông điệp vắn gọn của từng ý chính. + Kết thúc luôn là lời căn dặn áp dụng vào cuộc sống. + Bài hát kết thúc (nếu có) mời các em cùng hát chung. + Khơi gợi để học sinh chủ động đề nghị những biện pháp thực hành. + Có thể sử dụng phương pháp lập phiếu cá nhân hoặc nhóm. 6. Chỉ đạo tích hợp mục tiêu giáo dục kỹ năng sống với mục tiêu của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Nhân cách học sinh được hình thành qua hai con đường cơ bản: Con đường học trên lớp và con đường hoạt động ngoài giờ lên lớp. Hoạt động ngoài giờ lên lớp là một hoạt động quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, thực hiện mục tiêu giáo dục của nhà trường. Chính từ những hoạt động như: lao động, sinh hoạt tập thể, hoạt động xã hội đã góp phần rất lớn trong việc hình thành nhân cách của HS. Giúp em biết tự giáo dục , tự rèn luyện, tự hoàn thiện mình. Có thể nói việc tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp là xây dựng cho các em các mối quan hệ phong phú, đa dạng một cách có mục đích, có kế hoạch, có nội dung và phương pháp nhất định, gắn giáo dục với cộng đồng, tạo sự thân thiện trong mọi tình huống. Biến các nhu cầu khách quan của xã hội thành những nhu cầu của bản thân HS. Để tích hợp mục tiêu giáo dục KNS trong hoạt động giáo dục NGLL, vấn đề đầu tiên cần quan tâm là tổ chức hoạt động giáo dục NGLL theo hướng tiếp cận KNS. Tập trung làm thay đổi hành vi như là mục tiêu đầu tiên của tiếp cận KNS, là điểm làm cho tiếp cận KNS khác với cách tiếp cận khác như cách tiếp cận dạy học chỉ đơn giản để thu được thông tin. Tiếp cận KNS tồn tại sự hài hòa của 3 thành tố: kiến thức (hay là thông tin), thái độ 13
(hay là giá trị), các kĩ năng. Trong đó kĩ năng là thành tố có hiệu quả nhất giúp phát triển hoặc thay đổi hành vi. Thành tố kĩ năng bao gồm các kĩ năng liên nhân cách và các kĩ năng tâm lí – xã hội. Kinh nghiệm thực tiễn cho thấy hành vi mang tính ổn định và khó thay đổi nên đòi hỏi có những cách tiếp cận mạnh mẽ hơn so với sự thay đổi kiến thức và thái độ. Mục tiêu của tiếp cận KNS là thúc đẩy những hành vi xã hội lành mạnh để ngăn ngừa và giảm những hành vi tiêu cực. Quá trình tích hợp mục tiêu giáo dục KNS vào mục tiêu của hoạt động giáo dục NGLL gồm các công việc sau: - Thiết kế mục tiêu của giáo dục KNS:Mục tiêu của giáo dục KNS được thiết kế cho chương trình giáo dục KNS đối với từng lứa tuổi học sinh tiểu học (khối lớp) và với từng KNS cụ thể cần hình thành và phát triển cho học sinh từng khối lớp. Trong đó, thiết kế mục tiêu cho từng KNS cụ thể là quan trọng nhất vì nó cụ thể hóa mục tiêu chung của giáo dục KNS cho học sinh tiểu học và là chất liệu để tích hợp vào các nội dung của hoạt động giáo dục NGLL. Kĩ thuật xác định mục tiêu giáo dục từng KNS giống như kĩ thuật xác định mục tiêu dạy học nói chung. Mục tiêu đó phải bao hàm các lĩnh vực học tập của học sinh khi tiếp cận KNS như tri thức, kĩ năng và thái độ. - Thể hiện mục tiêu tích hợp của giáo dục KNS và hoạt động giáo dục NGLL: Đây là bước cuối cùng của quá trình tích hợp mục tiêu của giáo dục KNS với mục tiêu của hoạt động giáo dục NGLL. Sản phẩm của bước này là mục tiêu tích hợp của giáo dục KNS và hoạt động giáo dục NGLL được biểu đạt qua từng chủ đề của hoạt động giáo dục NGLL theo khối lớp học sinh ở trường tiểu học. Như vậy, các mục tiêu tích hợp được xác định là cơ sở để thiết kế nội dung cho mỗi chủ đề của hoạt động giáo dục NGLL. Việc thực hiện chủ đề này cho phép thực hiện đồng thời cả mục tiêu của giáo dục KNS và mục tiêu của hoạt động giáo dục NGLL. Với giải pháp chỉ đạo thường xuyên, liên tục có kiểm tra đáng giá sơ kết, tổng kết rút kinh nghiệm nên nhiều năm qua trường tiểu học Ninh Thân đã xác định được tầm quan trọng của việc tích hợp mục tiêu giáo dục kỹ năng sống với mục tiêu của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. 7. Chỉ đạo thiết kế các chủ đề kĩ năng sống phù hợp với các nội dung, hoạt động thực hiện chủ đề của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Thiết kế các chủ đề giáo dục kĩ năng sống phù hợp với các nội dung, hoạt động để thực hiện chủ đề của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp về bản chất là tích hợp nội dung giáo dục kĩ năng sống vào nội dung của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh tiểu học. Do vậy, biện pháp cho phép tạo ra nội dung giáo dục mang tính trọn vẹn, thống nhất giữa nội dung giáo dục KNS và nội dung của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Biện pháp này không chỉ có ý nghĩa với việc thực hiện tốt các nội dung giáo dục kĩ năng sống mà còn có tác dụng trong việc tạo sức hấp dẫn cho học sinh trong các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. 14
Trong nhiều năm qua, với cương vị là chỉ đạo hoạt động giáo dục trong nhà trường, luôn làm mới các hình thức thực hiện từng chủ đề của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp; đa dạng hóa các loại hình hoạt động, các hình thức tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp để thu hút học sinh tích cực tham gia hoạt động. Sự mới lạ bao giờ cũng có sức hấp dẫn đối với học sinh tiểu học, khiến các em say mê khám phá, nếu các hoạt động nội dung đơn điệu, hình thức không phong phú học sinh dễ chán nản hoặc thờ ơ. Nhà trường thường xuyên mở hội thảo chuyên đề về các hoạt động được thiết kế phải bao gồm các dạng hoạt động cơ bản của lứa tuổi học sinh tiểu học như: hoạt động văn hóa văn nghệ, hoạt động vui chơi giải trí, thể dục thể thao, hoạt động xã hội, hoạt động lao động công ích, hoạt động tiếp cận khoa học kỹ thuật … Việc thiết kế các chủ đề giáo dục KNS phù hợp với cá chủ đề của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở đơn vị thường được thực hiện qua các bước sau : + Đầu năm học thường có những buổi hội thảo chuyên đề để phân tích, thảo luận và xác định những chủ đề nào của chương trình có thể thiết kế được các chủ đề về giáo dục kĩ năng sống. +Căn cứ vào phân phối chương trình của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo thời khóa biểu, phân tích các nội dung và hình thức hoạt động của từng chủ đề thuộc chương trình để xác định có thể thiết kế được các chủ đề giáo dục kĩ năng sống nào làm cơ sở cho việc tích hợp vào nội dung hình thức hoạt động của chủ đề hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp . +Sau khi đã xác định được các kỹ năng sống có thể tích hợp trong nội dung, hoạt động để thực hiện chủ đề của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, bước tiếp theo là thiết kế chủ đề giáo dục kỹ năng đó cho học sinh. Nội dung thiết kế chủ đề giáo dục kĩ năng sống để tích hợp vào nội dung hoạt động thực hiện chủ đề của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là: Xác định mục tiêu của chủ đề giáo dục kĩ năng sống; xác định thông điệp chính của chủ đề; xác định các tài liệu và phương tiện cần thực hiện; hướng dẫn tổ chức thực hiện chủ đề. Trong nội dung hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp từ khối lớp 1 đến khối lớp 5 được thực hiện theo chương trình đồng tâm như sau: Chủ đề tháng 9: Mái trường thân yêu của em. Chủ đề tháng 10: Vòng tay bạn bè. Chủ đề tháng 11: Biết ơn thầy cô giáo. Chủ đề tháng 12: Uống nước nhớ nguồn. Chủ đề tháng 1: Ngày Tết quê em. Chủ đề tháng 2: Em yêu tổ quốc Việt Nam. Chủ đề tháng 3: Yêu quý mẹ và cô giáo. Chủ đề tháng 4: Hòa bình và hữu nghị. 15
Chủ đề tháng 5: Bác Hồ kính yêu. Việc thiết kế các chủ đề giáo dục kỹ năng sống phù hợp với chủ đề của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp được thực hiện qua các bước sau: + Giáo viên phải nắm vững chương trình, phân phối chương trình hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của từng khối lớp, đặc biệt là khối lớp giảng dạy và thực hiện hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. + Giáo viên nắm được nội dung của các kỹ năng sống cơ bản cần giáo dục cho học sinh. + Phân tích chương trình hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp để xác định những chủ đề nào của chương trình có thể thiết kế được các chủ đề về giáo dục kỹ năng sống.Chẳng hạn: THỜI CHỦ GỢI Ý NỘI DUNG VÀ HÌNH THỨC CHỦ ĐỀ GDKNS GIAN ĐIỂM HOẠT ĐỘNG - Nghe nói chuyện về ý nghĩa tên trường -Kỹ năng lắng - Tổ chức hội thi “ Tìm hiểu luật An toàn nghe tích cực Tháng 9 Em yêu giao thông đường bộ” - Kỹ năng đảm nhận trách nhiệm trường em -Kĩ năng hoạt động đội, nhóm -Kĩ năng hợp tác... Giáo dục -Phát động phong trào giúp đỡ bạn nghèo -Kỹ năng thể hiện sự cảm thông. Tháng10 truyền thống - Tổ chức hội thi “ Kể chuyện đã nghe, đã - Kĩ năng làm chủ bản thân. nhà trường đọc” -Kỹ năng thể hiện sự tự tin. Tháng 11 - Phát động phong trào Chào mừng ngày - Kỹ năng đảm nhận trách nhiệm Nhà giáo Việt Nam -Kĩ năng hoạt động đội, nhóm Kính yêu -Làm báo ảnh chủ đề về thầy cô, mái trường. -Kĩ năng hợp tác thầy cô giáo - Kĩ năng văn nghệ - Sinh hoạt tập thể kỉ niệm ngày 20/11 -Tổ chức hội thi văn nghệ : Tiếng hát mừng thầy cô. - Tìm hiểu về truyền thống quân đội, nghe -Kỹ năng lắng Uống nước nói chuyện về anh bộ đội Cụ Hồ Tháng 12 nghe tích cực nhớ nguồn - Tập hát những bài hát về anh bộ đội. - Kĩ năng văn nghệ. - Tổ chức cho học sinh tìm hiểu về truyền -Kỹ năng lắng nghe tích cực Giáo dục thống địa phương -Kỹ năng giao tiếp Tháng truyền - Sinh hoạt tập thể kỷ niệm ngày 3/2, nghe 1,2 -Kỹ năng điều khiển các hoạt thống dân nói chuyện về truyền thống quê hương, đất nước, Đảng. động tập thể tộc - Tổ chức hội thi: “Đố vui để học” 16
- Thi kể chuyện về bà, mẹ, các vị nữ anh -Kĩ năng xác định giá trị hùng dân tộc -Kỹ năng sáng tạo Kính yêu Tháng 3 - Thi vẽ chủ đề về ngày 8/3 - Kĩ năng văn nghệ, vui chơi mẹ và cô -Giao lưu văn nghệ- trò chơi dân gian -Kỹ năng giải quyết vấn đề... - Tổ chức hội thi: “Hoa Trạng nguyên”. - Tổ chức cuộc thi sưu tầm tranh ảnh, tư -Kĩ năng xác định giá trị Tháng 4 Hòa bình liệu về cuộc sống của thiếu nhi các nước -Kỹ năng thể hiện sự tự tin... hữu nghị trên thế giới. - Tổ chức hội thi: “Nhà sử học nhỏ tuổi”. - Sinh hoạt tập thể kỷ niệm ngày sinh nhật -Kỹ năng lắng Tháng 5 Bác: Nghe kể chuyện về Bác Hồ. Tìm hiểu nghe tích cực Kính yêu về Bác Hồ với thiếu nhi Việt Nam. Bác Hồ -Kỹ năng thể hiện sự tự tin. - Tổ chức hội thi: “Chúng em kể chuyện Bác Hồ”. 8. Biện pháp sử dụng linh hoạt các loại hình hoạt động, các hình thức tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp để thực hiện mục tiêu giáo dục kỹ năng sống đã được tích hợp. Sự mới lạ bao giờ cũng có sức hấp dẫn đối với học sinh khiến các em say mê khám phá. Các hoạt động mà nội dung đơn điệu, hình thức không phong phú học sinh dễ chán nản hoặc thờ ơ. Vì vậy cần sử dụng linh hoạt các loại hình hoạt động, các hình thức tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp để thực hiện mục tiêu giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là yếu tố cần thiết. Trong các năm học qua nhà trường đã tập trung đa dạng hóa các hoạt động và hình thức tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp như: Hoạt động văn hóa nghệ thuật; Hoạt động vui chơi giải trí, thể dục thể thao; Hoạt động xã hội; Hoạt động lao động công ích; Hoạt động tiếp cận khoa học - Kỹ thuật... Hoạt động văn hóa nghệ thuật: Đây là một loại hình hoạt động quan trọng, không thể thiếu được trong sinh hoạt tập thể của trẻ em, nhất là học sinh tiểu học. Hoạt động này bao gồm nhiều thể loại khác nhau: Hát, múa, thơ ca, kịch ngắn, kịch câm, tấu vui, độc tấu, nhạc cụ, thi kể chuyện… Các hoạt động này góp phần hình thành cho các em kỹ năng mạnh dạn, tự tin trước đám đông. Đây là một trong những kỹ năng rất quan trọng trong xu thế toàn cầu hóa. Xác định được tầm quan trọng của hoạt động này nhà trường đã thường xuyên tổ chức các hoạt đông phù hợp với chủ điểm từng tháng. Hoạt động vui chơi giải trí, thể dục thể thao: Vui chơi, giải trí là nhu cầu thiết yếu của trẻ, đồng thời là quyền lợi của các em. Nó là một loại hoạt động có ý nghĩa giáo dục to lớn đối với học sinh ở trường tiểu học. Hoạt động này làm thỏa mãn về tinh thần cho trẻ em sau những giờ học căng thẳng, góp phần rèn luyện một số phẩm chất: tính tổ chức, kỉ luật, nâng 17
cao tinh thần trách nhiệm, tinh thần đoàn kết, lòng nhân ái… Nói về hoạt động này thì nhà trường đã tổ chức thực hiện có hiệu quả đạt mục tiêu đã đề ra. Hoạt động xã hội: Bước đầu đưa học sinh vào các hoạt động xã hội để giúp các em nâng cao hiểu biết về con người, đất nước, xã hội. Đây là một hoạt động tuy khó nhưng nó mang một ý nghĩa vô cùng to lớn. Thông qua hoạt động này, giáo dục cho các em tình yêu quê hương đất nước, niềm tự hào dân tộc và giáo dục các em có tinh thần trách nhiệm, có nghĩa vụ đối với cộng đồng; các em sẽ được bồi dưỡng thêm về nhân cách, đặc biệt là tình người. Trong thực tế, hoạt động này đã được nhà trường tiến hành tương đối tốt. Hoạt động này phải được khai thác một cách triệt để nhằm phát triển tối đa nhân cách ở các em. Hoạt động lao động công ích: Đây là một loại hình đặc trưng của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Thông qua lao động công ích sẽ giúp các em gắn bó với đời sống xã hội, với công cuộc xây dựng đất nước. Ngoài ra lao động công ích còn góp phần làm cho trẻ hiểu thêm về giá trị lao động, từ đó giúp trẻ có ý thức lao động lành mạnh. Lao động công ích giúp trẻ vận dụng kiến thức vào đời sống như: Trực nhật, vệ sinh lớp học, sân trường, làm đẹp bồn hoa, cây cảnh cho đẹp trường, lớp. Đây là hoạt động thật sự cần thiết giúp các em thích nghi với cuộc sống xung quanh. Sau này dù có rơi vào hoàn cảnh khắc nghiệt nào thì các em vẫn có thể tồn tại được. Đó là nhờ các em biết lao động. Hoạt động này được tiến hành thường xuyên trong nhà trường. Hoạt động tiếp cận khoa học - kĩ thuật: Đây là hoạt động giúp các em tiếp cận được những thành tựu khoa học - công nghệ tiên tiến của nhân loại, của đất nước, của địa phương. Điều đó sẽ tạo cho các em niềm tin, kích thích học tập và mong muốn đạt được kết quả tốt hơn. Những hoạt động này có thể là sưu tầm những bài toán vui, sưu tầm các loại cây thuốc quý; thi hỏi đáp về các hiện tượng của tự nhiên và xã hội, tìm hiểu các danh nhân, các nhà bác học, đố vui có thưởng… Đây là một hoạt động nhằm tạo điều kiện cho các em làm quen với việc nghiên cứu khoa học và tự khẳng định mình. Có thể nói đây là hoạt động mà nhà trường đang chú trọng. Ngoài các hoạt động và đa dạng về hình thức tổ chức nói trên nhà trường còn tập trung vào việc nâng cao vai trò hoạt động của hội đồng tự quản. Hội đồng tự quản của lớp hoạt động có hiệu quả sẽ rèn cho các em kỹ năng tự tin, nâng cao về năng lực quản lí, giám sát, điều hành các hoạt động. Giáo dục, rèn luyện các em có thêm kiến thức bổ trợ về các kĩ năng, kinh nghiệm khi thực hiện nhiệm vụ được giao trong nhà trường và trong cuộc sống hàng ngày. Để tạo được hứng thú cho học sinh phải xây dựng nội dung hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp phù hợp với đặc điểm của học sinh tiểu học, hình thức tổ chức phong phú đa dạng háp dẫn; chẳng hạn hình thức sinh hoạt lớp không chỉ đơn điệu, việc kiểm điểm trong tuần, phê bình nhắc nhở hay động viên khen thưởng mà nội dung cần bao hàm công tác giáo dục tư tưởng theo chủ đề của tháng với các nội dung thiết thực. Để giáo dục truyền thống của nhà trường, có thể nêu những tấm gương học tập rèn luyện của học trò đã ra trường, cũng có thể tổ chức đươi dạng hái hoa dân chủ, trả lời những câu hỏi về thành tích của trường, thành tích của các anh chị có tên tuổi. 18
Như vậy thông qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp học sinh được tham gia ở mọi khâu, mọi quá trình giáo dục và là chủ thể của các hoạt động. Kiến thức kỹ năng sống được hình thành ở người học đã được tiếp cận bằng con đường xã hội bên cạnh cách tiếp cận dạy học; kĩ năng ứng xử bước đầu đã được thể nghiệm ở các tình huống giáo dục; thái độ, niềm tin về cuộc sống của học sinh có sự thay đổi theo chiều hướng tích cực. 9. Đổi mới công tác quản lý, chỉ đạo và kiểm tra của Ban giám hiệu. Quản lý, chỉ đạo, kiểm tra giám sát của lãnh đạo nhà trường trong công tác dạy và học nói chung, giáo dục kĩ năng sống cho học sinh là vô cùng quan trọng trong việc thúc đẩy và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường theo định hướng mô hình trường học mới, là cán bộ quản lý chỉ đạo chuyên môn cần tập trung chỉ đạo tốt những nội dung như bố trí thời khóa biểu hợp lý, tạo thời gian thuận lợi cho các tổ chuyên môn sinh hoạt theo định kì; luôn quan tâm, theo dõi cũng như kiểm tra sinh hoạt chuyên môn của các tổ, dành nhiều thời gian dự sinh hoạt chuyên môn với các tổ chuyên môn, nắm bắt kịp thời việc thực hiện nội dung giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Việc dự sinh hoạt chuyên môn với tổ chuyên môn là vô cùng cần thiết bởi vừa nắm bắt được tình hình hoạt động chuyên môn, vừa lắng nghe tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của anh chị em để từ đó đề ra những giải pháp chỉ đạo phù hợp với từng tổ, kịp thời động viên, khích lệ tổ trưởng cũng như cán bộ, giáo viên nỗ lực phấn đấu để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao; thường xuyên kiểm tra hồ sơ tổ, đặc biệt là các hoạt động ngoài giờ lên lớp, năng lực hoạt động của hội đồng tự quản các lớp. Luôn tích cực, chủ động linh hoạt và sáng tạo trong việc quản lý, chỉ đạo, điều hành. Các biện pháp đưa ra không chỉ đúng về quy chế chuyên môn mà còn phải phù hợp với tình hình thực tế nhà trường và được đông đảo cán bộ, giáo viên ủng hộ. Chỉ đạo việc xác định và thực hiện mục tiêu giáo kỹ năng sống cho HS theo đúng quy định của ngành và phù hợp với điều kiện nhà trường trên cơ sở các văn bản hướng dẫn và những quy định của ngành hướng dẫn về việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh làm căn cứ để lập kế hoạch, chỉ đạo và tổ chức thực hiện; Tổ chức một số hội nghị để thống nhất thông qua mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục kỹ năng sống cho học sinh; Xây dựng nội dung bồi dưỡng chuyên môn thiết thực, hiệu quả. Đa dạng hoá các hình thức, phương pháp, phương tiện bồi dưỡng, đánh giá năng lực của đội ngũ cán bộ, giáo viên đúng thực chất. Đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý-giáo viên. Lấy đổi mới phương pháp dạy và học làm động lực, tăng cường biên soạn chương trình học tập hướng tới mục tiêu phát huy nội lực tự học - tự làm - sáng tạo của người học, người dạy hướng vào mục tiêu Giáo dục kỹ năng sống. Xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá và tăng cường kiểm tra, đánh giá việc thực hiện giáo dục kỹ năng sống cho học sinh; Xác định được hệ thống tiêu chí đánh giá sẽ thuận lợi cho việc đánh giá hiệu quả quản lý và hiệu quả giáo dục kỹ năng sống của học sinh. Tiêu chí đánh giá giúp cho giáo viên xác định được chuẩn từ đó xác định được mục tiêu giáo dục kỹ năng sống cho học sinh và xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện mục tiêu đề ra. Công tác 19
kiểm tra, đánh giá giúp cán bộ quản lý đánh giá được mức độ thực hiện hoạt động giáo dục kỹ năng sống đến đâu và hiệu quả giáo dục đó như thế nào, việc đánh giá học sinh qua việc giáo dục kỹ năng sống sẽ góp phần đánh giá chất lượng giáo dục. Đối với người làm công tác quản lý việc đánh giá học sinh qua việc giáo dục kỹ năng sống là biện pháp để đánh giá kết quả giáo dục toàn diện. Ngoài ra nhà trường đã xây dựng và hoàn thiện cơ chế quản lý phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội để giáo dục kỹ năng sống cho HS. III. HIỆU QUẢ Phát huy những thành quả đạt được của năm học 2016-2017. Năm học 2017-2018 đã đạt được một số kết quả như sau: - 100% học sinh ( cả học sinh khuyết tật học hòa nhập) được giáo dục kỹ năng sống thông qua các môn học và hoạt động ngoài giờ lên lớp. - Có đến 98% học sinh tỏ ra dễ hòa hợp với người khác; bình tĩnh, lịch sự khi giao tiếp; Chân thành trong giao tiếp; Hướng về phía người giao tiếp; Biết an ủi, động viên, chia sẻ; Tự tin trong giao tiếp, biết sử dụng ngôn ngữ không dùng lời….. - Có 97% học sinh biết xử lí và giải quyết được mâu thuẫn theo cách tích cực, chủ động. - 99 % học sinh có những kĩ năng sống cơ bản, bước đầu bày tỏ và thể hiện ra hành vi, ứng xử trong cuộc sống hàng ngày. - 99,9 % giáo viên được hỏi cho rằng rất cần thiết phải tích hợp giáo dục KNS thông qua các môn học và hoạt động ngoài giờ lên lớp cho học sinh tiểu học. * Lập bảng đối chiếu kết quả so với đầu năm học: TT Tiêu chí đánh giá Tỉ lệ đạt Tỉ lệ đạt đầu năm cuối năm 1 Học sinh tỏ ra dễ hòa hợp với người khác; bình tĩnh, lịch sự khi giao tiếp; Chân thành trong giao tiếp; Hướng về phía 75% 98% người giao tiếp; Biết an ủi, động viên, chia sẻ; Tự tin trong giao tiếp, biết sử dụng ngôn ngữ không dùng lời….. 2 Biết xử lí và giải quyết được mâu thuẫn theo cách tích cực, 65% 97% chủ động. 3 Học sinh có những kĩ năng sống cơ bản, bước đầu bày tỏ và 78% 99% thể hiện ra hành vi, ứng xử trong cuộc sống hàng ngày 4 Giáo viên được hỏi cho rằng rất cần thiết phải tích hợp giáo 60% 99,9% dục KNS thông qua hoạt động NGLL cho học sinh tiểu học - Kết quả chất lượng học sinh cuối năm. + 99,8% học sinh đạt mức hoàn thành và hoàn thành tốt các môn học và hoạt động giáo dục. 20