Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số kinh nghiệm tăng cường kỹ năng sống cho học sinh trường Tiểu học Ea Bông thông qua các hoạt động Đội

Chia sẻ: Dung Hoang | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

64
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến kinh nghiệm với mục tiêu đào tạo con người mới, có đầy đủ kiến thức kỹ năng cho công cuộc hiện đại hóa, công nghiệp hóa đất nước hiện nay. Ngành giáo dục đặc biệt là bậc tiểu học đã đang có những thay đổi về phương pháp giảng dạy giúp học sinh chủ động, sáng tạo trong việc lĩnh hội kiến thức. Do vậy mục tiêu của đề tài này là trang bị cho học sinh những kiến thức, giá trị, kỹ năng đúng mực, với cuộc sống thông qua việc tham gia các hoạt động giáo dục kỹ năng sống tại Liên đội. Qua đây hình thành cho học sinh những hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực, loại bỏ dần dần những thói quen, hành vi tiêu cực, chưa phù hợp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số kinh nghiệm tăng cường kỹ năng sống cho học sinh trường Tiểu học Ea Bông thông qua các hoạt động Đội

Mục lục Số thứ tự Nội dung Trang Phần thứ nhất : Mở đầu 1 I Đặt vấn đề 1 – 2 II Mục đích nghiên cứu 2 – 3 Phần thứ hai : Giải quyết vấn đề 3 I Cơ sở lý luận của vấn đề 3 – 5 II Thực trạng 5 – 8 III Các giải pháp 9 – 18 IV Tính mới của giải pháp 19 V Hiệu quả của sáng kiến 19 – 20 Phần thứ ba : Kết luận, kiến nghị 20 I Kết luận 20 – 21 II Kiến nghị 21 – 22 Tài liệu tham khảo 23 Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU I. Đặt vấn đề Lịch sử giáo dục nước ta cho thấy, trong điều kiện đất nước còn chiến tranh, nền kinh tế còn yếu kém nhưng nền giáo dục Việt Nam đã đào tạo những thế hệ người Việt Nam anh dũng, mưu trí trong đấu tranh; cần cù, sáng tạo trong lao động đã góp phần giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, đưa nước ta từ một nước nghèo, kém phát triển trở thành nước đang phát triển, hội nhập với thế giới. 1
Mục tiêu giáo dục và đào tạo của chúng ta hiện nay là đào tạo con người mới Xã hội chủ nghĩa. Mục tiêu này luôn thống nhất với mục tiêu giáo dục của nhà trường phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản. Nhằm hình thành nhân cách con người Việt Nam trong thời đại mới, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên và đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam thân yêu. Để đạt được những mục tiêu trên, chúng ta phải giáo dục cho học sinh trong một môi trường đồng bộ nghĩa là phải có sự phối kết hợp giữa các lực lượng giáo dục trong xã hội, trong đó Nhà trường giữ vai trò chủ đạo.Với bậc Tiểu học, người giáo viên chủ nhiệm có vai trò vô cùng quan trọng đối với học sinh.Người giáo viên chủ nhiệm lớp đóng rất nhều vai trò: vừa là thầy dạy học vừa là người cha, người mẹ và cũng có lúc phải là người bạn tốt nhất của các em. Từ đó có thể uốn nắn các em đi theo quỹ đạo của mình.. Giáo viên chủ nhiệm lớp thực hiện nhiệm vụ quản lí lớp học và là nhân vật chủ chốt, là linh hồn của lớp, người tập hợp, dìu dắt giáo dục học sinh phấn đấu trở thành con ngoan, trò giỏi, bạn tốt, công dân tốt và xây dựng một tập thể học sinh vững mạnh. Bên cạnh những giờ dạy trên lớp, giáo viên chủ nhiệm phải biết phối hợp với giáo viên bộ môn và hoạt động các tổ chức đoàn thể góp phần giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua hoạt động giao lưu, tham quan về nguồn; thông qua những bài học lịch sử, những buổi đi thực tế thăm các di tích lịch sử, văn hoá của địa phương. giáo viên giúp học sinh hiểu và thấm nhuần những truyền thống qúy báu của dân tộc, tinh thần yêu nước, đấu tranh bất khuất trong dựng nước và giữ nước của ông cha, truyền thống nhân đạo sâu sắc, tinh thần đoàn kết… Từ đó, học sinh thấy được trách nhiệm của mình với đất nước, gia đình, xã hội và bản thân, biết giữ gìn và phát huy những truyền thống tốt đẹp của dân tộc, hình thành cho học sinh những phương cách ứng xử nhân văn, nhân ái, phẩm chất đạo đức chuẩn mực trong nhà trường. Khi tham gia vào bất kỳ hoạt động nghề nghiệp nào phục vụ cho cuộc sống đều đòi hỏi chúng ta phải thỏa mãn những kỹ năng tương ứng. Rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh là nhằm giúp các em rèn luyện kỹ năng ứng xử thân thiện trong mọi tình huống; thói quen và kỹ năng làm việc theo nhóm, kỹ năng hoạt động xã hội; Giáo dục cho học sinh thói quen rèn luyện sức khỏe, ý thức tự bảo vệ bản thân, phòng ngừa tai nạn giao thông, đuối nước và các tệ nạn xã hội. Đối với HS tiểu học việc hình thành các kỹ năng cơ bản trong học tập và sinh hoạt là vô cùng quan trọng, ảnh hưởng đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách sau này. 2
Chính vì nhận thức rõ vị trí và tầm quan trọng của“ Rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh”bản thân tôi, một giáo viên được nhà trường phân cônglàm Tổng phụ trách Đội nhiều năm liền nên tôi mạnh dạn đưa ra đề tài“Một số kinh nghiệmtăng cường kỹ năng sống cho học sinh trường Tiểu học Ea Bông thông qua các hoạt động Đội”làm đề tài Sáng kiến kinh nghiệm để chia sẻ cùng tất cả quý thầy cô giáo đồng nghiệp. Tăng cường kỹ năng sống cho học sinh tiểu học thông qua các hoạt động của tổ chức Đội thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh. Phạm vi nghiên cứu của đề tài tập trung vào hoạt động giáo dục nhằm tăng cường kỹ năng sống cho học sinh ở bậc Tiểu học thông qua các hoạt động của tổ chức đội. Cụ thể là tại Liên đội trường tiểu học Ea Bông bản thân tôi là giáo viên Tổng phụ trách Đội. II. Mục tiêunghiên cứu Với mục tiêu đào tạo con người mới, có đầy đủ kiến thức kỹ năng cho công cuộc hiện đại hóa, công nghiệp hóa đất nước hiện nay. Ngành giáo dục đặc biệt là bậc tiểu học đã đang có những thay đổi về phương pháp giảng dạy giúp học sinh chủ động, sáng tạo trong việc lĩnh hội kiến thức. Do vậy mục tiêu của đề tài này là trang bị cho học sinh những kiến thức, giá trị, kỹ năng đúng mực, với cuộc sống thông qua việc tham gia các hoạt động giáo dục kỹ năng sống tại Liên đội. Qua đây hình thành cho học sinh những hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực, loại bỏ dần dần những thói quen, hành vi tiêu cực, chưa phù hợp. Đồng thời giúp học sinh có thể vận dụng thật tốt những kiến thức mà mình đã được học vào cuộc sống, tăng tính thực tiễn cho các kiến thức của các bộ môn đã được học trong chương trình chính khóa. Tạo điều kiện để học sinh có thể thực hiện đúng bổn phận của mình, và phát triển một cách toàn diện nhất về thể chất cũng như về trí tuệ và tinh thần, đạo đức của bản thân. Bắt đầu từ năm học 2008 – 2009 Bộ giáo dục và Đào tạo đã phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Trong đó một nội dung rất quan trọng là rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh. Vì vậy qua đề tài này giúp trường xây dựng tốt phong phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Trong phạm vi đề tài này, bản thân tôi xin được chia sẻ một vài kinh nghiệm về tăng cường giáo dục kỹ năng sống nói chung, một số hình thức về giáo dục kỹ năng sống đã thực hiện tại Liên đội trong những năm qua. 3
Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Cơ sở lí luận của vấn đề 1.Những khái niệm có liên quan đến hoạt động giáo dục kỹ năng sống Hiện nay có rất nhiều khái niệm về Kỹ năng sống, nhưng để đưa ra một khái niệm chung nhất có lẽ vẫn chưa có. Nhưng theo tôi chúng ta cần hiểu về khái niệm kỹ năng và kỹ năng sống như sau: Kỹ năng là năng lực hay khả năng chuyên biệt của một cá nhân về một hoặc nhiều khía cạnh nào đó được sử dụng để giải quyết tình huống hay công việc nào đó phát sinh trong cuộc sống. Kỹ năng sống là những trải nghiệm có hiệu quả nhất, giúp giải quyết hoặc đáp ứng các nhu cầu cụ thể, trong suốt quá trình tồn tại và phát triển của con người. Kỹ năng sống bao gồm cả hành vi vận động của cơ thể và tư duy trong não bộ của con người. Kỹ năng sốngcó thể hình thành một cách tự nhiên, thông qua giáo dục hoặc rèn luyện của con người. Các nhóm nhận biết về Kỹ năng sốngđược chia ra như sau: a.Theo UNICEF kỹ năng được chia làm 3 cụm chủ đề Kỹ năng truyền thông và giao tiếp bao gồm; + Truyền thông giao tiếp cá nhân. + Kỹ năng thương lượng từ chối. + Kỹ năng lắng nghe và chia sẻ. + Kỹ năng hợp tác và làm việc theo nhóm. + Kỹ năng biện hộ. Kỹ năng lấy quyết định và suy nghĩ có phán đoán bao gồm: + Kỹ năng lấy quyết đinh/ giải quyết vấn đề. + Kỹ năng tư duy có phán đoán Kỹ năng ứng phó và làm chủ bản thân bao gồm: + Kỹ năng làm tăng sức mạnh nội lực để tự chủ. + Kỹ năng làm chủ cảm xúc. 4
+ Kỹ năng quản lý stress. b.Theo WHO: cũng được chia làm ba nhóm kỹ năng cơ bản Kỹ năng tư duy: bao gồm ý thức về bản thân, ý thức xã hội, xác lập mục đích, giải quyết vấn đề, ra quyết định. Kỹ năng xã hội: bao gồm việc đánh giá và công nhận giá trị của người khác, kỹ năng làm việc với người khác và hiểu vai trò của họ, xây dựng mối quan hệ tích cực với gia đình và bạn bè, lắng nghe và truyền đạt cho hiệu quả, nhận trách nhiệm và đối phó với stress. Kỹ năng thương lượng: đây không chỉ là thương lượng với người khác mà còn thương lượng với chính bản thân. c.Theo tổ chức Hội đồng kinh tế xã hội Châu Á Thái Bình Dương của Liên Hợp Quốc lại phân loại kỹ năng sống thành 3 dạng Kỹ năng sống để phát triển cá nhân. Kỹ năng sống để tạo mối quan hệ với người khác. Kỹ năng công nghệ. Tóm lại, tuy có khác nhau trong cách phân loại kỹ năng sống nhưng chung quy lại có 10 kỹ năng sống cơ bản sau: Kỹ năng ra quyết định Kỹ năng giải quyết vấn đề. Kỹ năng tư duy sáng tạo. Suy nghĩ có phán đoán. Truyền thông có hiệu quả. Kỹ năng giao tiếp. Ý thức về bản thân. Kỹ năng thấu cảm. Kỹ năng ứng phó với cảm xúc. Kỹ năng ứng phó với stress. 5
2.Các văn bản có liên quan đến công tác giáo dục kỹ năng sống trong trường Tiểu học Công văn số 463/BGDĐTGDTX của Bộ Giáo dục và đào tạo ngày 28 tháng 01 năm 2015 Công văn số 4026/BGDĐTGDCTHSSV của Bộ Giáo dục và đào tạo “Về việc tăng cường giáo dục kỹ năng sống cho học sinh” ngày 01 tháng 9 năm 2017. Chương trình bồi dưỡng thường xuyên bậc Tiểu học Trong chương trình bồi dường thường xuyên dành cho giáo viên Tiểu học có nhiều Modul dành cho giáo viên Tiểu học với các nội dung liên quan đến công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học. Trong đó thể hiện rõ nhất ví dụ ở các Modul như: Modul TH 39: Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học qua các môn học; Modul TH 40: Thực hành giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học qua một môn học; Modul TH 41: Giáo dục kỹ năng sống qua các hoạt động giáo dục; Modul TH 42: Thực hành giáo dục kỹ năng sống trong một số hoạt động ngoại khóa ở tiểu học. II. Thực trạng vấn đề: Trong cuộc sống hiện nay việc phát triển của công nghệ đã mang lại cho chúng ta những hiệu quả mà công nghệ đã tạo ra. Bên cạnh những thành công của công nghệ đối với cuộc sống thì nó cũng có những mặt trái mà chúng ta cần phải khắc phục. Hiện nay, chúng ta đang sống trong môi trường công nghệ nên kĩ năng sống của học sinh phổ thông nói chung và học sinh tiểu học nói riêng còn rất nhiều hạn chế. Trong quá trình giáo dục chúng ta thường mới chỉ quan tâm tới việc dạy chữ và chưa quan tâm nhiều tới việc dạy làm người cho học sinh. Vì vậy việc thích ứng với xã hội, với cuộc sống xung quanh là một vấn đề khó với các em. Qua điều tra cho thấy tình trạng học sinh nói tục, chửi bậy, đánh nhau vẫn xảy ra. Trong đó các kĩ năng như tương trợ nhau, giao tiếp, diễn đạt trước đám đông được các thầy cô giáo tích cực hình thành và củng cố nhưng chưa thể hiện được nhiều. Học sinh ngày càng thực dụng, ích kỉ, lười hoạt động và không thích tham gia các hoạt động ngoài giờ lên lớp ở nhà trường hơn. 6
Việc giảng dạy Kỹ năng sốngđã được đưa vào chương trình giảng dạy trong thời khóa biểu, giúp các em học sinh tiếp thu bài dễ dàng hơn vì đã có những nội dung học và tìm hiểu cụ thể, rõ ràng hơn. Đối với Liên đội Tiểu học Ea Bôngđã được Ban giám hiệu tạo điều kiện thuận lợi để tổ chức nhiều hoạt động ngoại khóa trong năm học phù hợp với lứa tuổi và tình hình thực tế. Thông qua các hoạt động ngoại khóa, các buổi sinh hoạt dưới cờ đã lồng ghép việc giáo dục kỹ năng sống cho các em từ những điều đơn giản nhất như: lễ phép với người lớn tuổi, giữ gìn vệ sinh chung, tuân thủ nội quy trường lớp. Hiện nay việc tổ chức và tham gia các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp trong các nhà trường vẫn chưa được quan tâm nhiều. Một số giáo viên vẫn còn xem nhẹ các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, nhiều gia đình học sinh chưa thực sự quan tâm đến việc tham gia các phong trào của con em mình, từ đó cũng coi nhẹ việc rèn các kĩ năng sống cho học sinh và con em mình. Trường nằm trong địa bàn có điều kiện kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn, hầu hết gia đình các em đều làm nông nên điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn. Nhiều học sinh phải ở nhà với ông bà vì bố mẹ đi làm ăn xa nên thiếu sự quan tâm dạy dỗ của bố mẹ. Đây chính là điều kiện tốt để các tệ nạn xã hội xâm nhập vào các em nếu các em không được trang bị tốt nhất các kỹ năng sống cho mình. Nhân cách học sinh được hình thành và phát triển thông qua hai con đường cơ bản là con đường học trên lớp và con đường tham gia các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Việc tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp trong trường tiểu học là điều kiện tốt nhất giúp học sinh tích lũy và rèn kỹ năng sống có hiệu quả. Thông qua các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp các em được hợp tác, trải nghiệm các kỹ năng sống. Vì vậy giáo viên cần thiết kế và tổ chức thực hiện các hoạt động ngoài giờ lên lớp sao cho học sinh có cơ hội thể hiện ý tưởng cá nhân, tự trải nghiệm và biết phân tích kinh nghiệm sống của chính mình và của người khác. Sau khi học kỳ I năm học 2017 2018 kết thúc và vào đầu năm học 20182019 tôi đã tiến hành khảo sát với chủ đề “ Kỹ năng của em”, kết quả thu được như sau: Tổng số Kỹ năng khi tham gia giao thông 7
học sinh Kỹ năng Có hình Kỹ năng chưa tốt tố t thành kỹ năng SL % SL % SL % 2017 287 150 52,2 92 32 45 15,8 2018 2018 285 145 50,8 98 34,5 42 14,7 2019 Kỹ năng phòng tránh đuối nước, tai nạn thương tích Tổng số học sinh Kỹ năng Có hình Kỹ năng chưa tốt tố t thành kỹ năng SL % SL % SL % 2017 287 140 48,7 109 38,1 38 13,2 2018 2018 285 135 47,3 115 40,4 35 12,3 2019 Kỹ năng phòng tránh bị xâm hại Tổng số học sinh Kỹ năng tốt Chưa có kỹ năng SL % SL % 2017 157 54,7 130 45,3 2018 8
287 2018 285 155 54,3 130 45,7 2019 Kỹ năng tham gia và tổ chức các hoạt động Kỹ năng tốt Chưa có kỹ năng Tổng số học sinh SL % SL % 2017 287 210 73,1 77 26,9 2018 2018 285 198 69,4 87 30,6 2019 *Phân tích đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra. Qua bảng tổng hợp trên kết quả cho thấy, học sinh có kỹ năng tham gia giao thông chưa tốt là trên 14%. Học sinh chưa có kỹ năng phòng tránh đuối nước, tai nạn thương tích chiếm 13%. Học sinh chưa có kỹ năng phòng tránh bị xâm hại là 45,3% và học sinh chưa có các kỹ năng tổ chức các hoạt động tập thể là 26 – 30,6%. Như vậy chúng ta có thể thấy được một số kỹ năng cần thiết hiện nay như phòng tránh bị xâm hại, tai nạn thương tích, đuối nước vẫn chiếm tỉ lệ khá cao. Điều đó yêu cầu chúng ta cần phải có các biện pháp để giúp học sinh rèn luyện các kỹ năng một cách tốt nhất để vận dụng vào thực tiễn cuộc sống. Việc học sinh còn thiếu những kỹ năng đó xuất phát từ một số nguyên nhân như: Một số gia đình các em có điều kiện kinh tế khó khăn, cha mẹ thường xuyên mâu thuẫn với nhau, một số em cha mẹ đi làm ăn xa nên việc quan tâm giáo dục các em gần như khoán trắng cho nhà trường. Bên cạnh đó một số em được gia đình chiều chuộng nên sớm được tiếp xúc với công nghệ nên thiếu đi các kỹ năng cần thiết. Bên cạnh đó thì việc giáo dục các em ở trong các nhà trường vẫn còn chú trọng chủ yếu vào dạy kiến thức cho các em mà thiếu sự giáo dục và rèn 9
luyện kĩ năng sống cho các em nên các em thiếu đi các kỹ năng sống cần thiết. Mặt khác là sự tác độ của cơ chế thị trường, sự phát triển của khoa học công nghệ đã tác động mạnh vào lối sống của các em, xem nhẹ lời khuyên của cha mẹ, thầy cô dẫn đến những biểu hiện lệch lạc về chuẩn mực đạo đức. III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề: Khi áp dụng việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở bậc tiểu học mục tiêu đưa ra với một số nội dung như : Biết tự ứng xử trong các trường hợp xảy ra hàng ngày. Biết cách hợp tác với các bạn trong và ngoài lớp trong việc thực hiện nhiệm vụ học tập cũng như sinh hoạt. Có lối sống lành mạnh, biết cách tự chăm sóc mình. Nhận biết lòng biết ơn, các giá trị đạo đức cơ bản trong cuộc sống. Biết bao dung, vị tha, tôn trọng với bạn bè, biết quan tâm đến những người xung quanh. * Một số biện pháp nhằm tăng cường giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua các hoạt động của Đội: Từ thực trạng đã nêu ở phần trên, là giáo viên Tổng phụ trách đội tôi luôn bám sát tình hình thực tế của học sinh trường mình, cố gắng truyền tải cho các em những Kỹ năng sốngthông qua những hoạt động, những hình thức giáo dục phù hợp với lứa tuổi, giúp các em tự chủ động lĩnh hội kiến thức và tự trải nghiệm rút ra cho mình bài học để áp dụng trong cuộc sống.Căn cứ vào chương trình hoạt động ngoài giờ của nhà trường, kết hợp với các chủ đề sinh hoạt của Liên đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh, mà giáo viên chọn ra những hình thức giáo dục phù hợp. Biện pháp 1: Tìm hiểu thực tế học sinh và tạo mối thân thiện với học sinh. Là một giáo viên được nhà trường tin tưởng giao trọng trách làm giáo viên tổng phụ trách đội, bản thân tôi cũng như nhiều đồng nghiệp khác rất tự hào, nhưng xen lẫnđâu đó vẫn có những nỗi lo không tên. Vì trọng trách một người giáo viên tổng phụ trách rất nặng nề, và cóý nghĩa to lớn đối với các em học sinh 10
Việc tìm hiểu gần gũi cũng như tạo mối quan hệ thân thiện với các em không đơn giản một chút nào. Người giáo viên vừa cần nghiêm khắc giúp các em tự giác thực hiện nề nếp nội quy nhà trường, cũng như cần phải thân thiện, là nơi để các em chia sẻ những vấn đề khó nói, hoặc những khó khăn gặp phải trong cuộc sống. Điều vui nhất của giáo viên tổng phụ trách là được thường xuyên tiếp xúc, quan tâm uốn nắn học sinh của mình. Chúng tôi có điều kiện tiếp xúc với cha mẹ học sinh để cùng nhau bàn biện pháp giáo dục một số em học sinh chưa chăm ngoan.Khi các em tiến bộ và trưởng thành, chúng tôi cảm thấy mình như nhận được một món quà vô giá. Đó cũng là nguồn động viên to lớn cho những thầy cô làm công tác kiêm nhiệm. Do đó khi bước vào năm học mới. Giáo viên tổng phụ tráchphải quản lý toàn diện học sinh của toàn trường và cần tìm hiểu những vấn đề cơ bản như: + Hoàn cảnh và những thay đổi, những tác động của gia đình đến học sinh của mình. + Hiểu biết những đặc điểm của các em học sinh (về sức khỏe, sinh lý, trình độ nhận thức, năng lực hoạt động, năng khiếu, sở thích, nguyện vọng, quan hệ xã hội, bạn bè….) + Quản lý toàn diện đặc điểm học sinh của mình, nắm vững mục tiêu đào tạo, giáo dục cả về mặt nhân cách và kết quả học tập của học sinh, đồng thời nắm vững hoàn cảnh của từng em để kết hợp giáo dục để các em phấn đấu và trưởng thành. Làm giáo viên tổng phụ trách đội là một nghệ thuật, đòi hỏi người giáo viên phải là tấm gương sáng cho học sinh noi theo về lời ăn, tiếng nói, tác phong làm việc cho đến trình độ chuyên môn; quan hệ với trò như người thân để trò cảm thấy vừa gần gũi, vừa đáng tin cậy; kiên trì giáo dục học sinh theo kiểu mưa dầm thấm lâu. Biện pháp 2: Tổ chức cho học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệmsáng tạo. Nhân cách học sinh được hình thành qua hai con đường cơ bản: Con đường học trên lớp và con đường hoạt động ngoài giờ lên lớp. Hoạt động ngoài giờ lên lớp là một hoạt động quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, thực hiện mục tiêu giáo dục của nhà trường. Chính từ những hoạt động như: lao động, sinh hoạt tập thể, hoạt động xã hội đã góp phần rất lớn trong việc hình thành nhân cách của học sinh. Giúp các em biết tự giáo dục, tự rèn luyện, tự hoàn thiện mình. Có thể nói việc tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp là xây dựng cho các em các mối quan hệ phong phú, đa dạng một cách có mục đích, có kế hoạch, có nội dung 11
và phương pháp nhất định, gắn giáo dục với cộng đồng, tạo sự thân thiện trong mọi tình huống. Biến các nhu cầu khách quan của xã hội thành những nhu cầu của bản thân HS. Nhân cách trẻ được hình thành và phát triển thông qua các hoạt động có ý thức. Chính trong quá trình sống, học tập, lao động, giao lưu, vui chơi giải trí... con người đã tự hình thành và phát triển nhân cách của mình. Việc tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp trong trường Tiểu học là điều kiện tốt nhất giúp HS tích luỹ và rèn kĩ năng sống có hiệu quả. Thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp các em được hợp tác, trải nghiệm các kĩ năng sống. Vậy giáo viên cần thiết kế và tổ chức thực hiện các hoạt động ngoài giờ lên lớp sao cho HS có cơ hội thể hiện ý tưởng cá nhân, tự trải nghiệm và biết phân tích kinh nghiệm sống của chính mình và người khác. Dưới đây là một vài hình thức bản thân tôi đã trải nghiệm và áp dụng có hiệu quả đối với Liên đội: Biện pháp 3: Hoạt động “Trang trí lớp học thân thiện”. Trong những năm qua Bộ GD&ĐT đã phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện học sinh tích cực” rộng khắp trên cả nước. Ở trong môi trường đó các em được học tập và sinh hoạt trong một bầu không khí thân thiện, gần gũi như gia đình, điều đó góp phần giúp các em hứng thú trong học tập và đem lại hiệu qua cao trong giáo dục. Nơi đó trường học, lớp học được các em coi như ngôi nhà chung, ngôi nhà thứ hai của mình và các em thấy được mỗi ngày đến trường, đến lớp là một ngày vui, bản thân các em thêm yêu trường, yêu lớp, gắn bó với ngôi nhà chung đó. Lớp học thân thiện gắn bó chặt chẽ với việc phát huy tính tích cực của học sinh, tăng cường giáo dục các kĩ năng sống cho các em. Trong môi trường phát triển toàn diện đó, học sinh hứng thú học tập, biết rèn luyện kĩ năng và phương pháp học tập, trong đó đặc biệt là phát huy khả năng tự tìm hiểu, khám phá,tư duy sáng tạo… Chính vì vậy để giáo dục,rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh thành công tôi luôn quan tâm đến việc trang trí “Lớp học thân thiện”. Đưa cây xanh vào lớp học. Theo tôi, lớp học thân thiện phải có cây xanh, bởi lẻ một lớp học xanh mát, ngập tràn sắc màu thiên nhiên, sẽ giúp các em có một tâm trạng vui tươi nhẹ nhàng với mỗi ngày đến lớp. Nhìn ở phương diện khoa học : cây cỏ lá hoa được ví như lá phổi thanh lọc những khí chất độc hại cho cơ thể. Ở góc độ đời sống tinh thần, màu xanh thiên nhiên có tác dụng giúp tâm hồn thư giản, sảng khoái. Qua đó giáo dục các em tinh thần bảo vệ môi trường sống quanh mình. 12
Trong năm học 2016 – 2017 với phòng học còn chưa được tu sửa, tôi đã cho các em cùng dọn vệ sinh, trang trí thêm các vật dụng như: giá sách, rèm màn mới, trang trí các tranh ảnh, hoặc đồ vật địa phương… Trong năm học 2017 – 2018tôi đã tham mưu với lãnh đạo nhà trường tổ chức Hội thi “Lớp học thân thiện”, thông qua hội thi đã giáo dục các em ý thức giữ gìn vệ sinh lớp học cũng như trường mình; các em cùng nhau đoàn kết, hợp tác để tìm hiểu cách trang trí thế nào cho đẹp, cho lạ; và lao động vừa sức của mình, cùng với cha mẹ mình dọn dẹp, sơn sửa mới phòng học. Với không gian lớp học mới, sạch đẹp, khang trang, giúp các em đến lớp với tinh thần tươi vui, phấn khởi, hăng say với các bài học của thầy cô giáo hơn. Đây mới là những kết quả đáng để trân trọng và phát huy. Trang trí lớp học thân thiện Biện pháp 4: Tổ chức các hoạt động “Lao động dọn vệ sinh”. Để đánh giá xếp loại học sinh, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã quy định dựa trên bốn tiêu chí: Văn hóa, đạo đức, lao động và văn thể mĩ. Nhưng hiện nay, tiêu chí hoạt động lao động của học sinh trong trường học dường như đã bị bỏ qua, những hoạt động đó dần được “dịch vụ hóa”. Những năm về trước, hầu hết các trường học đều tổ chức lao động cho học sinh. Các nhà trường thường xuyên duy trì hình thức thay phiên từng lớp lao động trong tuần với các công việc như quét dọn sân trường, lớp, nhổ cỏ, lau bàn ghế… Các em thực hiện những công việc đó trước giờ học hoặc ra chơi giữa giờ. Học sinh tự “lao động” sẽ giúp các em biết giữ gìn kết quả công sức lao động của mình, tránh thói quen dựa dẫm ỷ lại, không xả rác bừa 13
bãi trong trường lớp và những nơi công cộng. Tự các em biết mình phải làm gì để giữ gìn môi trường xung quanh sạch đẹp. Vì vậy, việc “bỏ qua kỹ năng lao động ở các trường học hiện nay là một hình thức gián tiếp làm học sinh lười vận động và sợ lao động. Sự chậm chạp, ít hoạt động cơ bắp không chỉ có ở học sinh khu vực thành phố mà còn xuất hiện nhiều ở học sinh các vùng nông thôn. Không chỉ các em học sinh ở thành phố mà phần đông học sinh ở các vùng nông thôn, ngoài thời gian học tập, giải trí thì không phải làm bất cứ công việc gì khác. Nhận thức được tầm quan trọng của việc giáo dục các em tự lao động dọn vệ sinh cho lớp mình cũng như làm sạch khuôn viên nhà trường. Bản thân tôi trong những năm qua đã phối hợp cùng với Ban đại diện cha mẹ học sinh để làm có hiệu quả phương pháp này. Tạo cho các em thói quen tự giác trong lao động như: quét sân trường, lớp, lau bàn ghế... Giáo dục thông qua lao động là việc làm quan trọng trong giáo dục phát triển toàn diện, nhằm hình thành ở các em những phẩm chất của người lao động mới: Yêu lao động, quý trọng người lao động, giúp các em có được các kỹ năng lao động phục vụ cho sinh hoạt và chuẩn bị cho học sinh các kỹ năng lao động cần thiết trong tương lai. Việc lao động dọn vệ sinh tại lớp học cũng là hoạt động xây dựng “Công trình măng non” gây quỹ trong chương trình hoạt động Công tác Đội và phong trào thanh thiếu nhi của Hội đồng Đội cấp trên, cũng như Liên đội TNTP Hồ Chí Minh chỉ đạo. Chính từ những hoạt động như vậy gián tiếp giúp các em hiểu thêm về hoạt động Đội và tham gia hoạt động một cách tự giác. Qua những buổi sinh hoạt lao động ấy, giúp các em dần làm quen và có ý thức làm việc vì tập thể, rèn tính kiên trì, tính độc lập, tình đoàn kết, sự hợp tác nhóm của các em càng thêm thắt chặt, gắn bó. Đồng thời giúp các em thấu hiểu được một phần giá trị của lao động và nỗi vất vả của người lao động. 14
Lao động dọn vệ sinh vườn trường Biện pháp 5: Tổ chức các hoạt động ngoài giờ khác. Hoạt động giáo dục Kỹ năng sốngcho học sinh còn thông qua tiết sinh hoạt dưới cờ. Trong các giờ sinh hoạt này giáo viên có thể linh động nhiều hình thức để giúp tiết sinh hoạt của mình không bị nhàm chán, không gò bó trong những hình thức cũ, gây ra sự không hứng thú đối với các em. Giờ sinh hoạt không hạn chế trong việc nhận xét những vi phạm nề nếp, nội quy của các em, mà là nơi cô giáo và học sinh cùng tương tác trong các hoạt động như trò chơi hay kể chuyện… Qua các hoạt động này việc tạo cho các em nhiều kỹ năng như: kỹ năng giao tiếp, kỹ năng lãnh đạo, kỹ năng lắng nghe… Đặc biệt là sự tự giác trong việc tham gia chơi cùng nhau, hợp tác, đoàn kếtđể hoàn thành nhiệm vụ được giao. Sau đây là một số hình thức giáo viên tổng phụ trách đội có thể sử dụng trong các buổi sinh hoạt dưới cờ, giúp buổi sinh hoạt sinh động và lôi cuốn các em: a.Hình thức trò chơi *Mục đích Giúp tạo ra môi trường để các em tham gia vào hoạt động giáo dục kỹ năng sống một cách tự nhiên, nhiệt tình. 15
Chơi và được chơi là nhu cầu thiết yếu đối với tâm sinh lý của lứa tuổi học sinh tiểu học. Hoạt động trò chơi sẽ giúp các em tự khám phá ra các giá trị, những kỹ năng, thông qua các trò chơi được triển khai. Giúp học sinh bộc lộ tính cách trong khi tham gia các trò chơi. Tạo cơ hội để các em phát huy khả năng làm việc nhóm. Giúp các em cởi mở, đoàn kết, tự tin hơn. * Yêu cầu khi tổ chức trò chơi Trước tiên trò chơi phải phù hợp với lứa tuổi của học sinh tiểu học. Trò chơi phải đáp ứng mục tiêu của hoạt động đề ra. Trò chơi phải phù hợp với không gian, thời gian diễn ra. Trò chơi cần có đầy đủ các phương tiện, dụng cụ để đáp ứng yêu cầu. Trò chơi cần tạo ra sự vui vẻ và có ý nghĩa giáo dục thực sự. * Phạm vi áp dụng phương pháp trò chơi khi tổ chức các hoạt động giáo dục kỹ năng sống Trò chơi nên áp dụng cho một đến hai hoạt động sau của buổi sinh hoạt, vì đây là giai đoạn cần tạo ra cho các em không khí hứng khởi, tạo sự vui tươi trước khi bước vào lớp. Tùy vào nội dung của việc giáo dục kỹ năng sống mà lựa chọn trò chơi cho phù hợp. * Cách thức tiến hành phương pháp trò chơi Mục đích chính khi sử dụng trò chơi là làm phương tiện để triển khai các nội dung của giáo dục kỹ năng sống. Do vậy không được để trò chơi lấn át mục đích chính của mình. Người quản trò mời mọi người cùng tham gia vào trò chơi. Giới thiệu với mọi người về luật chơi, có thể hướng dẫn cách sử dụng các dụng cụ (nếu có) khi chơi. Khi trò chơi diễn ra người giáo viên luôn khuyến khích động viên người chơi để trò chơi diễn ra sinh động. Sau khi kết thúc trò chơi người giáo viên nêu kết quả và ý nghĩa của trò chơi. 16
b.Hình thức kể chuyện *Mục đích Nhằm hướng các em học sinh đến gần nhất với mục tiêu cần giáo dục qua nội dung câu chuyện. Giúp các em lĩnh hội kiến thức cần truyền đạt một cách nhẹ nhàng, dễ hiểu nhất. Kích thích sự hứng thú của trẻ vì kể chuyện là phương pháp gần gũi nhất với các em học sinh, phù hợp với tâm lý của trẻ. Đồng thời phương pháp này cũng được sử dụng nhiều khi tổ chức buổi giáo dục kỹ năng sống cho cả trường với số lượng học sinh đông, nhiều lứa tuổi. Nội dung ý nghĩa được rút ra từ câu chuyện sẽ giúp học sinh ghi nhớ một cách dễ dàng hơn. *Yêu cầu khi sử dụng phương pháp kể chuyện Người tổ chức cần chuẩn bị câu chuyện có ý nghĩa, phù hợp với nội dung của buổi sinh hoạt giáo dục kỹ năng sống. Chú ý đến phương tiện sử dụng kể chuyện cần chỉn chu, hoàn chỉnh. Người kể chuyện cần chuẩn bị thật kỹ càng phần truyền đạt câu chuyên, cố gắng thu hút học sinh vào câu chuyện, nhằm tránh sự nhàm chán khi nghe chuyện. *Đối tượng, phạm vi sử dụng phương pháp kể chuyện: Phương pháp kể chuyện được sử dụng phù hợp cho mọi lưa tuổi trong học sinh tiểu học. Tuy nhiên tâm lý mỗi đối tượng học sinh là khác nhau, do vậy người kể chuyện cần chọn lọc thật kỹ càng những câu chuyện cho phù hợp. Phương pháp kể chuyện cũng được sử dụng nhiều trong các buổi sinh hoạt giáo dục kỹ năng sống, ví dụ các buổi nói chuyện chuyên đề, các bài giảng – tiết sinh hoạt trong lớp... Phương pháp này tác động nhanh đến nhận thức và tình cảm của học sinh vì vậy có thể sử dụng ở hoạt động thứ 2 hoặc 3 của buổi sinh hoạt chuyên đề. *Cách tiến hành phương pháp 17
Nắm vững mục đích: việc kể chuyện không chỉ thỏa mãn nhu cầu giải trí cho học sinh, mà nhằm đến mục đích giáo dục. Do vậy người kể chuyện cần chọn lọc câu chuyện có tính giáo dục, có ý nghĩa. Nội dung câu chuyện: Người kể chuyện phải nắm thật vững nội dung, trình tự câu chuyện. Cần trình bày câu chuyện một cách đơn giản, sống động, tránh dài dòng, lan man. Chú ý đến những ý chính trong câu chuyện. Với những câu chuyện có kết thúc mở, người kể chuyện cần làm sáng tỏ những điều tốt, điều chưa tốt giúp các em dễ dàng tự rút ra cho mình bài học. Cách kể chuyện: Người kể chuyện cần nắm vững những tình tiết trong câu chuyện. Cần hóa thân vào nhân vật trong chuyện. Sử dụng ngôn ngữ một cách đơn giản, dễ hiểu. Chú ý đến ngôn ngữ khi kể chuyện : chất giọng rõ ràng, truyền cảm, nét mặt, điệu bộ, cử chỉ cũng là một phần lớn góp vào thành công cho nội dung kể chuyện. Trong khi kể chuyện cũng cần chú ý đến tâm trạng của học sinh: các em chú ý lắng nghe câu chuyện, hay không chú ý, ngó nghiêng, nghịch ngợm... Sau khi kể xong câu chuyện cần đặt luôn câu hỏi giúp học sinh rút ra ý chính, điều cần học tập, điều không nên học tập. * Một số hoạt động của Liên đội trường Tiểu học Ea Bông nhằmtăng cường giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua các hoạt động của Đội thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh: Hoạt động văn hóa nghệ thuật: Đây là một loại hình hoạt động quan trọng, không thể thiếu được trong sinh hoạt tập thể của trẻ em, nhất là học sinh tiểu học. Hoạt động này bao gồm nhiều thể loại khác nhau: Hát, múa, thơ ca, kịch ngắn, kịch câm, tấu vui, độc tấu, nhạc cụ, thi kể chuyện… Các hoạt động này góp phần hình thành cho các em kỹ năng mạnh dạn, tự tin trước đám đông. Đây là một trong những kỹ năng rất quan trọng trong xu thế toàn cầu hóa. Xác định được tầm quan trọng của hoạt động này nhà trường đã thường xuyên tổ chức các hoạt đông phù hợp với chủ điểm từng tháng. 18
Tổ chức Hội diễn văn nghệ chào mừng ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11 - Hoạt động vui chơi giải trí, thể dục thể thao: Hiện nay với xu thế phát triển mới của thời đại việc các em tiếp xúc với công nghệ là điều không thể tránh khỏi, bên cạnh những mặt tích cực thì việc các em tiếp xúc với công nghệ cũng mang lại rất nhiều hệ lụy từ đó làm cho các em thiếu đi những kĩ năng cần thiết để thích nghi với cuộc sống hiện tại. Vì vậy, việc tổ chức cho các em tham gia các hoạt động vui chơi, giải trí là nhu cầu thiết yếu của trẻ, đồng thời là quyền lợi của các em. Nó là một loại hoạt động có ý nghĩa giáo dục to lớn đối với học sinh ở trường tiểu học. Hoạt động này làm thỏa mãn về tinh thần cho trẻ em sau những giờ học căng thẳng, góp phần rèn luyện một số phẩm chất: tính tổ chức, kỉ luật, nâng cao tinh thần trách nhiệm, tinh thần đoàn kết, lòng nhân ái…. 19
Tổ chức thi Điền kinh cấp trường Hoạt động xã hội: Hoạt động này thường được tổ chức nhằm giáo dục các em các kĩ năng chia sẻ, hợp tác. Thông qua hoạt động này, giáo dục cho các em tình yêu quê hương đất nước, niềm tự hào dân tộc và giáo dục các em có tinh thần trách nhiệm, có nghĩa vụ đối với cộng đồng; các em sẽ được bồi dưỡng thêm về nhân cách, đặc biệt là tình người. Trong thực tế, hoạt động này đã được nhà trường tiến hành tương đối tốt. Hoạt động này phải được khai thác một cách triệt để nhằm phát triển tối đa nhân cách ở các em. 20