SKKN: Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả ôn thi THPT quốc gia môn Giáo dục công dân trong chủ đề dạy học "công dân với pháp luật"

Chia sẻ: Trần Thị Ta | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:58

Thêm vào BST

Báo xấu

349
lượt xem 29
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài "Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả ôn thi THPT quốc gia môn Giáo dục công dân trong chủ đề dạy học "công dân với pháp luật" là Tìm ra các giải pháp phù hợp để nâng cao hiệu quả ôn thi THPT QG môn GDCD cho học sinh lớp 12.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: SKKN: Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả ôn thi THPT quốc gia môn Giáo dục công dân trong chủ đề dạy học "công dân với pháp luật"

BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN 1. Lời giới thiệu 1.1. Lí do chọn đề tài Năm 2019 là năm thứ ba Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa môn GDCD vào thi THPTQG để xét tốt nghiệp và đại học với hình thức thi là 100% trắc nghiệm khách quan. Nội dung thi năm đầu tiên nằm ở toàn bộ chương trình lớp 12, hai năm tiếp theo nội dung thi chủ yếu là lớp 12, nội dung lớp 11 chỉ tập trung ở chuyên đề “công dân với kinh tế”. Môn giáo dục công dân nằm trong tổ hợp các môn thi khoa học xã hội, đây là môn học gắn liền với thực tiễn cuộc sống, kiến thức lí thuyết không nhiều nhưng đòi hỏi học sinh phải hiểu được kiến thức và vận dụng được kiến thức để giải quyết tình huống thì mới dễ được điểm cao. Đề thi THPT QG năm 2019 có ít câu hỏi vận dụng hơn so với năm 2018. Các câu hỏi vận dụng cao tập trung vào một số chuyên đề như: Thực hiện pháp luật, Quyền bình đẳng của công dân trong một số lĩnh vực của đời sống xã hội, Công dân với các quyền tự do cơ bản và công dân với các quyền dân chủ. Tuy nhiên, đề thi vẫn đảm bảo 70% câu hỏi dễ và trung bình để học sinh xét tốt nghiệp. Một số chuyên đề không có câu hỏi xuất hiện trong đề thi như: Lớp 12 có 2 chuyên đề Pháp luật và đời sống, Quyền bình đẳng giữa các dân tộc, tôn giáo và lớp 11 có 1 chuyên đề: Công dân với các vấn đề chính trị xã hội. Môn giáo dục công dân là môn học mới được đưa vào thi THPT QG nên ngân hàng câu hỏi còn ít, kinh nghiệm ôn thi của giáo viên chưa nhiều. Hiệu quả ôn thi giữa các trường trong tỉnh cũng như cả nước còn có sự chênh lệch khá lớn. Thời lượng ôn thi và nội dung ôn giữa các trường cũng không có sự thống nhất. Đối với trường học nơi tôi đang công tác, đa số học sinh có lực học trung bình nên việc ôn tập tốt môn GDCD sẽ giúp các em dễ dàng đạt tổng số điểm cao để xét tốt nghiệp. Tuy nhiên, tâm lí của đa số học sinh vẫn coi đây là môn phụ, có xét đại học nhưng đa số là những khối thi và ngành thi mà học sinh ít lựa chọn nên các em chưa có ý thức học, chưa tập trung thời gian cho việc ôn luyện. Đa số học 1
sinh chỉ học trên lớp theo yêu cầu của giáo viên mà không chịu ôn luyện ở nhà, không sưu tầm các đề thi trên mạng để tự giải cũng như không chủ động tìm hiểu các văn bản pháp luật và tình huống pháp luật mới liên quan đến nội dung bài học. Điều đó cũng gây khó khăn cho giáo viên trong việc đảm bảo chất lượng học tập và ôn thi bộ môn. Bản thân là giáo viên dạy môn Giáo dục công dân đã có 3 năm kinh nghiệm ôn thi cho học sinh lớp 12 tôi nhận thấy đề thi THPT QG trong những năm gần đây chủ yếu tập trung vào lớp 12 nên tôi đã dành thời lượng ôn thi cho học sinh chủ yếu tập trung vào chương trình lớp 12. Trong quá trình ôn thi cũng có những thuận lợi và khó khăn. Dựa vào kết quả thi của học sinh và kinh nghiệm ôn thi của mình tôi xin được chia sẻ với đồng nghiệp sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả ôn thi THPT quốc gia môn Giáo dục công dân trong chủ đề dạy học “công dân với pháp luật” 1.2. Mục đích nghiên cứu Tìm ra các giải pháp phù hợp để nâng cao hiệu quả ôn thi THPT QG môn GDCD cho học sinh lớp 12. 1.3. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn của đề tài. Đưa ra một số ví dụ thiết thực để đổi mới phương pháp ôn thi THPT QG. Nêu một số kinh nghiệm nhằm nâng cao hiệu quả ôn thi THPT QG cho HS lớp 12. 1.4. Đôi t ́ ượng va khach thê nghiên c ̀ ́ ̉ ứu Học sinh các lớp 12A6, 12A7 và 12A8 trương THPT Đ ̀ ồng Đậu. 1.5. Pham vi nghiên c ̣ ưu ́ Một số bài học trong chương trình SGK môn GDCD lơp 12 ́ 1.6. Phương phap nghiên c ́ ưu ́ a. Phương pháp nghiên cứu tài liệu Đọc các tài liệu, các bài báo, một số sáng kiến kinh nghiệm khác về phương pháp ôn thi THPT QG. Ra đề thi thử cho HS bám sát cấu trúc đề thi THPT QG chính thức. 2
b. Phương pháp quan sát Nhìn nhận lại thực trang c ̣ ủa việc ôn thi THPT QG môn GDCD ở trường THPT Đồng Đậu trong những năm gần đây. Đưa ra một số giải phap nh ́ ằm nâng cao hiệu quả ôn thi THPT QG môn GDCD cho học sinh lớp 12. 1.7. Câu truc cua sang kiên kinh nghiêm ́ ́ ̉ ́ ́ ̣ 1.7.1. Lời giới thiệu 1.7.2. Tên sáng kiến 1.7.3. Tác giả sáng kiến 1.7.4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến 1.7.5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến 1.7.6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử 1.7.7. Mô tả bản chất của sáng kiến 1.7.8. Những thông tin cần được bảo mật 1.7.9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến 1.7.10. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả và theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu, kê ca ap dung th ̉ ̉ ́ ̣ ử. 1.7.11. Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng sáng kiến lần đầu. 2. Tên sáng kiến Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả ôn thi THPT quốc gia môn Giáo dục công dân trong chủ đề dạy học “Công dân với pháp luật” 3. Tác giả sáng kiến Họ và tên: Lê Thị Lan Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường THPT Đồng Đậu, Yên Lạc, Vĩnh Phúc Số điện thoại: 0374140712 E_mail: lethilan.c3dongdau@vinhphuc.edu.vn 4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến đồng thời là tác giả sáng kiến 3
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến Sáng kiến có thể sử dụng làm tài liệu ôn thi THPT quốc gia môn Giáo dục công dân cho học sinh lớp 12 trong chủ đề “Công dân với pháp luật” 6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử: 10/09/2019 7. Mô tả bản chất của sáng kiến 7.1. Về nội dung của sáng kiến 7.1.1 Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn 7.1.1.1. Cơ sở lí luận Năm 2017 là năm đầu tiên Bộ Giáo dục và Đào tạo thực hiện đổi mới hình thức thi THPT QG với mục đích để xét tốt nghiệp và đại học. Chỉ có môn Ngữ văn thi tự luận, các môn còn lại thi theo hình thức trắc nghiệm. Thí sinh sẽ thi 4 bài trắc nghiệm gồm Toán, Ngoại ngữ, Khoa học tự nhiên (tổ hợp Vật lý, Hóa học, Sinh học) và Khoa học xã hội (tổ hợp Lịch sử, Địa lý, Giáo dục công dân) đối với thí sinh hệ giáo dục THPT. Thực hiện chỉ đạo của Bộ giáo dục và đào tạo, Sở giáo dục và đào tạo Vĩnh Phúc cũng đã có công văn hướng dẫn các trường THPT trong toàn tỉnh về công tác ôn thi THPT QG, tổ chức các buổi hội thảo chuyên đề và nâng cao chất lượng ôn thi THPT QG. Môn GDCD là môn học lần đầu tiên được đưa vào thi để xét tốt nghiệp và đại học nên bản thân giáo viên dạy bộ môn vẫn còn lúng túng trong việc xây dựng chuyên đề và tổ chức ôn thi cho học sinh. Đa số GV còn chưa có sự thống nhất về nội dung chương trình, về phương pháp và cách tiến hành ôn thi sao cho có hiệu quả. Bên cạnh đó, tâm lí học sinh vẫn coi môn GDCD là môn phụ, môn học dễ được điểm cao, nên các em còn chủ quan, chưa chú trọng vào việc ôn luyện. Vì vậy, để nâng cao hiệu quả ôn thi THPT QG cho học sinh, giáo viên phải rút kinh nghiệm trong quá trình ôn thi để có những phương pháp, cách thức phù hợp nhất nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả ôn tập cho học sinh. 7.1.1.2. Cơ sở thực tiễn 7.1.1.2.1. Nội dung chương trình ôn thi THPT QG môn GDCD lớp 12 Nội dung chương trình lớp 12, bao gồm có các chủ đề sau: 4
+ Bài 1: Pháp luật và đời sống + Bài 2: Thực hiện pháp luật + Bài 3: Công dân bình đẳng trước pháp luật + Bài 4: Quyền bình đẳng của công dân trong một số lĩnh vực của đời sống xã hội + Bài 5: Quyền bình đẳng giữa các dân tộc, tôn giáo + Bài 6: Công dân với các quyền tự do cơ bản + Bài 7: Công dân với các quyền dân chủ + Bài 8: Pháp luật với sự phát triển của công dân + Bài 9: Pháp luật với sự phát triển bền vững của đất nước Tất cả nội dung chương trình lớp 12 đều nằm trong nội dung thi THPT QG, trừ những phần giảm tải và đọc thêm theo phân phối chương trình của Bộ giáo dục. Tuy nhiên, trong những năm đã tổ chức thi, đề thi chủ yếu tập trung vào các chuyên đề: Thực hiện pháp luật, Quyền bình đẳng của công dân trong một số lĩnh vực của đời sống xã hội, công dân với các quyền tự do, dân chủ. Nhưng cũng không vì thế mà giáo viên ôn tủ cho HS, để đảm bảo cho HS đạt kết quả tốt, GV phải giúp các em nắm được kiến thức cơ bản tất cả các nội dung đã học, tập trung nhiều thời gian hơn vào những chủ đề có nhiều câu hỏi trong đề thi. Ngoài kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa, nội dung thi THPT Quốc gia môn GDCD còn có những câu hỏi vận dụng liên quan đến thực tiễn cuộc sống và kiến thức pháp luật cơ bản hiện hành. Vì vậy, đòi hỏi HS phải nắm chắc kiến thức cơ bản sách giáo khoa và các quy định của pháp luật hiện hành. Đồng thời tích cực tìm hiểu những tình huống pháp luật qua các phương tiện thông tin đại chúng để giải quyết tốt những câu hỏi vận dụng. 7.1.1.2.2. Thực trạng việc ôn thi THPT QG trước khi thực hiện đề tài ở trường THPT Đồng Đậu a. Thuận lợi 5
* Vê phia nha tr ̀ ́ ̀ ương ̀ : ̣ Ban giam hiêu nhà tr ́ ường luôn tạo mọi điều kiện về cơ sở vật chất và tài liệu tham khảo cho giáo viên và học sinh trong quá trình ôn thi. Nhà trường tạo điều kiện để tổ chức cho giáo viên tham gia hội thảo chuyên đề ôn thi THPT QG và có chế độ khen thưởng đối với giáo viên có báo cáo chuyên đề cấp cụm và cấp tỉnh đạt chất lượng tốt. Nhà trường luôn quan tâm, động viên và khen thưởng kịp thời đối với những học sinh có kết quả cao trong các kì thi khảo sát. Đồng thời chỉ đạo giáo viên có kinh nghiệm phụ đạo cho những học sinh yếu kém trong quá trình ôn thi. Đoàn thanh niên thường xuyên tổ chức các buổi ngoại khóa để học sinh lớp 12 trao đổi về phương pháp học tập và định hướng nghề nghiệp cho các em. * Vê phia giao viên ̀ ́ ́ : Có trình độ chuyên môn đạt chuẩn. ̣ ̀ ̀ ́ ực đôi m Có lòng nhiêt tinh, yêu nghê, tich c ̉ ới phương phap day hoc. ́ ̣ ̣ Thương xuyên câp nhât kiên th ̀ ̣ ̣ ́ ức, thông tin, sự kiên hăng ngay liên quan đên ̣ ̀ ̀ ́ ̣ ̀ ̣ nôi dung bai hoc và cập nhật đề thi của các trường trong và ngoài tỉnh để học sinh tham khảo. Tich c ́ ực trao đôi chuyên ̉ môn vơi ́ đông ̣ trong trường và các đồng ̀ nghiêp ngiệp trong tỉnh. Được tham gia cac buôi tâp huân vê kĩ thu ́ ̉ ̣ ́ ̀ ật ra đề, xây dựng các chuyên đề dạy học do Sở giáo dục và đào tạo tổ chức. * Vê phia hoc sinh ̀ ́ ̣ : Đoàn kết, có tinh thần giúp đỡ lẫn nhau trong hoc tâp. ̣ ̣ Ngoan ngoan, lê phep, vâng l ̃ ̃ ́ ời thây cô giao. ̀ ́ b. Khó khăn Đối với HS lớp 12 nói chung và học sinh lớp 12 trường THPT X nói riêng, áp lực thi cử khiến nhiều em rơi vào tình trạng lo âu, không có kế hoạch và phân bố thời gian học tập, nghỉ ngơi hợp lí. Tâm lí của đa số học sinh chỉ tập trung vào những môn xét đại học, còn những môn không thi hoặc chỉ để xét tốt nghiệp các em 6
chỉ học để đủ điểm tốt nghiệp. Nhiều em còn học hành chểnh mảng, tư tưởng nước đến chân mới nhảy nên kết quả học tập và thi cử không cao. Phần lớn học sinh trong trường đều là con em gia đình làm nông hoặc buôn bán nên phụ huynh chưa sát sao việc học và định hướng nghề nghiệp cho các em, nhiều phụ huynh phó mặc cho giáo viên. Bên cạnh đó, nội dung chương trình thi trong 2 năm trở lại đây là toàn bộ chương trình THPT, nhưng đề thi chính thức lại chỉ tập trung vào lớp 11 và lớp 12, trong đó có những chủ đề không có câu hỏi trong đề thi nên dẫn đến tình trạng học sinh học tủ, bỏ qua những bài không xuất hiện trong đề thi. Không chỉ với học sinh mà ngay cả với giáo viên cũng gặp nhiều lúng túng và lo lắng trong quá trình ôn thi cho các em vì môn học mới được đưa vào thi THPT QG. Bản thân giáo viên môn GDCD cũng chưa nắm chắc kĩ thuật ra đề và xác định cấp độ nhận thức trong đề thi nên chưa chỉ ra được kinh nghiệm và kĩ thuật làm bài thi cho học sinh. Khi môn thi mới được đưa vào thi THPT QG, giáo viên cũng chưa được tập huấn nhiều về kĩ thuật ra đề và phương pháp tổ chức ôn thi đạt. Ngoài ra, việc trao đổi kinh nghiệm ôn thi giữa các trường cũng chưa được triển khai rộng rãi. Công tác tổ chức hội thảo nâng cao chất lượng ôn thi THPT QG cũng chưa được sở phổ biến trong năm đầu tiên. Trong quá trình ôn thi, đa số giáo viên ra đề chưa sát với cấu trúc đề thi của Bộ. Việc xác định cấp độ nhận thức giữa nhận biết và thông hiểu, giữa vận dụng thấp và vận dụng cao chưa chuẩn, GV còn lúng túng ở khâu ra đề. Chính vì vậy việc ôn luyện cho học sinh cũng không đi đúng hướng nên hiệu quả ôn thi chưa cao. Thời gian ôn thi cũng là vấn đề, mỗi trường có cách phân chia số tiết học chuyên đề khác nhau. Có trường ôn từ lớp 10, cũng có trường lớp 12 mới thực hiện việc học chuyên đề hoặc kì 2 mới bắt đầu ôn. Chính vì vậy, kết quả thi giữa các trường có sự chênh lệch đáng kể, nên khó xác định, so sánh được hiệu quả ôn thi của từng trường. Trong quá trình dạy học giáo viên cũng chưa kết hợp nhuần nhuyễn giữa việc học và ôn thi nên còn lúng túng về thời gian. Hình thức thi môn GDCD là 100% trắc nghiệm nên tâm lí của đa số học sinh không học thuộc, không học kĩ kiến thức cơ bản, vì vậy, khi gặp những câu hỏi 7
liên quan đến khái niệm hoặc chuẩn kiến thức sách giáo khoa là các em lúng túng và dùng biện pháp đoán mò. 7.1.1.2.3. Cách thức giáo viên thường sử dụng để ôn thi THPT QG trước khi thực hiện đề tài ở trường THPT Đồng Đậu 7.1.1.2.3.1. Hệ thống kiến thức cơ bản Khi môn GDCD mới được đưa vào thi THPT QG, GV trường tôi thường cho HS học kĩ kiến thức cơ bản ở các giờ học chính khóa. Ở các buổi học chuyên đề, GV cho HS hệ thống lại kiến thức cơ bản và trọng tâm sách giáo khoa thuộc chuyên đề giảng dạy nhưng không có kiến thức mở rộng, nâng cao nên khi gặp những bài tập vận dụng, liên quan đến kiến thức xã hội, pháp luật HS thường bị lúng túng trong việc chọn đáp án. Thông thường, GV dành ít thời gian cho phần ôn luyện kiến thức cơ bản. Các phương pháp tổng hợp kiến thức cũng chưa phát huy được khả năng tổng hợp, ghi nhớ kiến thức của HS, đa số giáo viên chỉ cho học sinh ghi lại nội dung chính của bài học mà không đưa ra được các ví dụ, các dạng bài tập cụ thể thuộc nội dung kiến thức đó. Vì vậy, HS dễ quên ngay sau khi ôn và khi gặp các câu hỏi liên quan đến từng đơn vị kiến thức HS cũng khó nhớ lại nội dung kiến thức thuộc câu hỏi đang làm. 7.1.1.2.3.2. Luyện đề trắc nghiệm Sau khi cho HS hệ thống lại kiến thức, GV thường cho HS luy ện đề trắc nghiệm và chữa đề ngay cho học sinh mà không phân loại thành các dạng bài tập và phương pháp, kĩ thuật đặc trưng để giải các dạng bài tập đó. Vì vậy, khi gặp các dạng bài tập tương tự, học sinh không có kinh nghiệm và kĩ năng để giải quyết tốt những câu hỏi, tình huống mình đã từng gặp trước đó. Với hình thức thi là 100% trắc nghiệm nên giáo viên không đưa câu hỏi tự luận vào phần ôn tập khiến HS bị thụ động trong việc chọn đáp án cho trước. Có những bài tập, nếu cho trước đáp án thì có thể các em có thể chọn đúng, nhưng khi cho bài tập tự luận thì hầu như các em không làm được vì không nhớ chính xác nội dung kiến thức cơ bản. Ví dụ: Với dạng câu hỏi vận dụng: 8
+ Trắc nghiệm: Giám đốc công ti X là ông H đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn để chiếm đoạt 1 tỷ đồng tiền công quỹ. Hành vi của ông H thuộc loại vi phạm pháp luật nào dưới đây? A. Hình sự và dân sự. B. Hình sự và kỉ luật. C. Dân sự và kỉ luật. D. Hình sự và hành chính. + Tự luận: Giám đốc công ti X là ông H đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn để chiếm đoạt 1 tỷ đồng tiền công quỹ. Hành vi của ông H thuộc loại vi phạm pháp luật nào? Ông phải chịu trách nhiệm pháp lí nào? Với dạng câu hỏi như này, nếu là câu hỏi trắc nghiệm thì HS sẽ dễ dàng chọn được đáp án đúng. Nhưng khi chuyển câu hỏi này thành dạng câu hỏi tự luận thì đòi hỏi học sinh phải nhớ và phân biệt được các loại vi phạm pháp luật và trách nhiệm pháp lí tương ứng.Vì vậy, việc không cho HS ôn tập câu hỏi tự luận sẽ làm cho HS ỉ lại, không ghi nhớ kiến thức cơ bản, trong khi việc giải hầu hết các dạng bài tập đều đòi hỏi HS phải nắm chắc kiến thức cơ bản. 7.1.1.2.3.3. Kiểm tra chuyên đề Sau khi kết thúc mỗi chuyên đề, GV thường cho HS làm bài kiểm tra trắc nghiệm 40 câu giống như cấu trúc đề thi minh họa THPT QG thuộc nội dung kiến thức của chuyên đề. Tuy nhiên, hệ thống ngân hàng câu hỏi tham khảo môn GDCD còn ít nên chủ yếu là GV tự ra đề. Vì vậy có nhiều câu hỏi còn chưa chuẩn về kĩ thuật hoặc chưa xác định đúng các cấp độ nhận thức, không sát với cấu trúc của đề thi minh họa THPT QG. Điều này cũng làm cho việc đánh giá kết quả học tập của HS chưa chính xác và hiệu quả ôn thi chưa cao. Ngoài ra, đề thi môn GDCD còn liên quan đến kiến thức xã hội và pháp luật ngoài SGK nên nếu GV ra đề không chặt chẽ sẽ dẫn đến việc tranh cãi đáp án đúng. Chính vì vậy, để đánh giá đúng chất lượng học tập của HS đòi hỏi GV phải ra đề chính xác về kĩ thuật, nội dung, chuẩn về mặt pháp lí và bám sát cấu trúc đề thi THPT QG đã công bố. Tuy nhiên việc ra 1 đề kiểm tra trắc nghiệm hoàn toàn mới, chưa xuất hiện trong đề thi lần nào đòi hỏi GV phải đầu tư rất nhiều về thời gian, công sức và quan trọng là phải có kinh nghiệm và nắm chắc về kĩ thuật ra đề. 9
Những thực trạng trên cho thấy rằng cần có những biện pháp cụ thể, áp dụng triệt để trong giờ ôn thi thì mới có thể đạt được kết quả cao trong kỳ thi THPT QG và cũng phần nào đó giúp học sinh có thêm hứng thú với bộ môn GDCD. 7.1.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả ôn thi THPT QG môn GDCD Ôn thi THPT QG đạt được kết quả cao không chỉ là mong muốn riêng của học sinh và phụ huynh mà còn là tâm huyết của cả giáo viên. Chính vì vậy, phương pháp ôn tập phù hợp thật sự rất quan trọng. Với tinh thần đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá nên yêu cầu cần phải đổi mới phương pháp ôn tập. Môn GDCD về cơ bản để kiểm tra kiến thức văn hóa xã hội và những hiểu biết cơ bản về pháp luật của học sinh khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Chính vì thế các câu hỏi sẽ xuyên sâu vào sự vận dụng bài học trên lớp vào trong cuộc sống thực tế. Dưới đây là một số kinh nghiệm của tôi trong quá trình giảng dạy nhằm giúp việc ôn thi môn GDCD trong kỳ thi THPT quốc gia đạt hiệu quả cao: 7.1.2.1. Một số yêu cầu trong quá trình ôn thi THPT QG cho học sinh * Về phía giáo viên: Nắm chắc chuẩn kiến thức, kĩ năng và các văn bản pháp luật liên quan đến nội dung chương trình GDCD lớp 12. Chủ động tìm hiểu, tiếp cận các phương pháp và cách thức ra đề, bám sát cấu trúc đề thi THPT QG mới nhất . Nắm rõ những chỉ đạo của cấp trên để tác động đến tâm lí học sinh và cung cấp cho các em những hiểu biết đầu tiên về cách thức ra đề thi. Vận dụng các phương pháp dạy học phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Sưu tầm đề thi của Bộ, Sở và các trường khác để học sinh tham khảo. Đồng thời, bản thân giáo viên phải nắm chắc về kĩ thuật ra đề. Bên cạnh những câu hỏi sưu tầm, GV chủ động ra những tình huống liên quan đến những thông tin, sự kiện pháp luật mới cập nhật để tạo hứng thú học tập cho học sinh. Tuy nhiện, phải đảm bảo chính xác về nội dung và kĩ thuật ra đề. 10
Nội dung ôn tập và kiến thức để giải quyết tình huống không nằm ngoài kiến thức cơ bản sách giáo khoa. Không nên cho những tình huống pháp luật quá lắt léo hoặc đi sâu vào kiến thức pháp luật mà các em chưa được học. Kiểm tra, đánh giá học sinh theo tinh thần đổi mới, kết hợp đa dạng các hình thức kiểm tra, đánh giá học sinh. * Về phía học sinh: Nắm chắc kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa. Nắm được cấu trúc đề, cách thức đổi mới đề thi THPT quốc gia. Tự học, tự giải đề theo định hướng của giáo viên. Thường xuyên theo dõi các thông tin xã hội ở các kênh truyền thông để trang bị những kiến thức xã hội cho các tình huống pháp luật ở những câu hỏi vận dụng. Nắm chắc kiến thức pháp luật liên quan đến nội dung chương trình môn học. 7.1.2.2. Phương pháp và cách thức tiến hành ôn thi Dựa vào các văn bản hướng dẫn của Sở giáo dục và Đào tạo Vĩnh Phúc trong việc xây dựng chuyên đề ôn thi THPT QG và dựa và kinh nghiệm của bản thân trong quá trình ôn thi cho HS, tôi thực hiện ôn thi cho HS theo các bước cơ bản sau: 7.1.2.2.1. Hệ thống kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa và kiến thức mở rộng, nâng cao (nếu có) Đề thi THPT QG môn GDCD, kiến thức trong sách giáo khoa sẽ chiếm khoảng 70% và kiến thức liên hệ bên ngoài sẽ chiếm khoảng 30%. Học sinh chỉ cần học trong sách giáo khoa là có thể đạt được điểm 7. Còn nếu muốn đạt điểm cao hơn, đòi hỏi các em phải tích cực theo dõi, cập nhật thông tin trên các phương tiện truyền thông đại chúng về các sự việc xảy ra hằng ngày trong đời sống xã hội. Vì vậy, để đạt được điểm cao, GV phải đảm bảo việc dạy và ôn tập sao cho HS nắm chắc kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa. Đối với các giờ học chính khóa theo phân phối chương trình, HS phải được học đầy đủ kiến thức cơ bản trong SGK theo chuẩn kiến thức, kĩ năng. Những nội dung giảm tải theo phân phối chương trình của Bộ giáo dục, HS có thể đọc thêm ở nhà. 11
Đối với các giờ học chuyên đề, HS phải hệ thống được kiến thức cơ bản đã được học chính khóa. GV có thể sử dụng phương pháp hệ thống kiến thức và kĩ thuật sơ đồ tư duy để giúp HS hệ thống lại kiến thức đã học. Ví dụ: Khi ôn tập chuyên đề “Quyền bình đẳng giữa các dân tộc, tôn giáo” để HS dễ nhớ nội dung chính, GV có thể hệ thống kiến thức bằng sơ đồ tư duy trên khổ giấy to: GV cũng có thể dùng phương pháp làm việc nhóm để các nhóm tự vẽ sơ đồ tư duy hệ thống kiến thức bài học hoặc đánh giá mức hiểu biết của HS trong từng đơn vị kiến thức. 12
Bên cạnh kiến thức cơ bản, GV cũng có thể cung cấp cho HS những kiến thức mở rộng, nâng cao tùy theo chuyên đề để học sinh có thể vận dụng để làm tốt những câu hỏi liên hệ và vận dụng. Ví dụ: Khi dạy bài 9 “pháp luật với sự phát triển bền vững của đất nước” ở điểm a mục 2: Một số nội dung cơ bản của pháp luật về phát triển kinh tế để học sinh hiểu rõ hơn về quyền và nghĩa vụ kinh doanh, GV có thể cung cấp cho HS một số văn bản pháp luật liên quan để HS có thể vận dụng để giải quyết tốt tình huống trong thực tiễn. * Danh mục hàng hóa, dịch vụ cấm kinh doanh Điều 6 Luật đầu tư và Luật sửa đổi, bổ sung của Luật đầu tư 2014 quy định danh mục hàng hóa, ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh như sau: + Kinh doanh các chất ma túy theo quy định tại Phụ lục 1 của Luật đầu tư; + Kinh doanh các loại hóa chất, khoáng vật quy định tại Phụ lục 2 của Luật đầu tư; + Kinh doanh mẫu vật các loại thực vật, động vật hoang dã theo quy định tại Phụ lục 1 của Công ước về buôn bán quốc tế các loài thực vật, động vật hoang dã nguy cấp; mẫu vật các loại động vật, thực vật hoang dã nguy cấp, quý hiếm Nhóm I có nguồn gốc từ tự nhiên theo quy định tại Phụ lục 3 của Luật đầu tư; + Kinh doanh mại dâm; + Mua, bán người, mô, bộ phận cơ thể người; + Hoạt động kinh doanh liên quan đến sinh sản vô tính trên người. + Kinh doanh pháo nổ * Các trường hợp không phải đăng ký kinh doanh Căn cứ khoản 2 Điều 66 Nghị định 78/2015/NĐCP, các trường hợp này bao gồm: Hộ gia đình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, làm muối; Những người bán hàng rong, quà vặt; Những người buôn chuyến (mua hàng hóa từ nơi khác về theo từng chuyến để bán cho người mua buôn hoặc người bán lẻ); Những người kinh doanh lưu động (bán hàng tích hợp trên những phương tiện di chuyển như xe đẩy, xe máy, xe tải nhỏ…); 13
Những người làm dịch vụ có thu nhập thấp. Tuy nhiên nếu kinh doanh các ngành, nghề có điều kiện, những đối tượng nêu trên vẫn phải đăng ký kinh doanh theo quy định. 7.1.2.2.2. Hệ thống các dạng bài tập đặc trưng theo chuyên đề Mỗi chuyên đề có các dạng bài tập đặc trưng khác nhau, nhưng theo kinh nghiệm của tôi thì đề thi THPT QG môn GDCD được phân chia thành các cấp độ nhận thức rất rõ ràng, việc phân biệt các cấp độ nhận thức cũng dựa vào đặc trưng của từng dạng câu hỏi nên tôi hệ thống các dạng bài tập cho học sinh theo cấp độ nhận thức: nhận biết, thông hiểu, vận dụng và vận dụng cao. Ví dụ: Khi dạy chuyên đề “Quyền bình đẳng của công dân trong một số lĩnh vực của đời sống xã hội” tôi hệ thống các dạng bài tập theo các cấp độ nhận thức và hướng dẫn HS cách làm bài theo từng cấp độ. +, Câu hỏi nhận biết: Theo quy định của pháp luật, việc giao kết hợp đồng lao động phải tuân theo nguyên tắc trực tiếp giữa người sử dụng lao động và A. chính quyền sở tại. B. văn phòng tư pháp. C. người lao động. D. cơ quan dân cử. HS phải nhớ được nguyên tắc trong giao kết hợp đồng lao động để trả lời câu hỏi. Dạng câu hỏi nhận biết thường tái hiện lại các khái niệm, nội dung kiến thức đã học. Câu hỏi ở dạng đơn giản, ngắn gọn, dễ hiểu. +, Câu hỏi thông hiểu: Quyền bình đẳng của công dân trong lao động không thể hiện ở nội dung nào sau đây? A. Giao kết hợp đồng lao động. B. Thực hiện quyền lao động. C. Tự do tìm kiếm việc làm. D. Quyết định lợi nhuận thường niên. HS phải hiểu được nội dung quyền bình đẳng trong lao động để phân biệt được với các quyền khác. Câu hỏi thông hiểu có độ khó hơn câu hỏi nhận biết, HS cần hiểu được kiến thức đã học. +, Câu hỏi vận dụng: Chị A giấu chồng thế chấp ngôi nhà cùa hai vợ chồng chị để lấy tiền góp vốn cùng bạn mở cửa hàng kinh doanh. Phát hiện sự việc, chồng 14
chị A là anh S đã đánh và ép chị phải chấm dứt việc kinh doanh với bạn. Bức xúc, chị bỏ về nhà mẹ đẻ sinh sống. Chị A và anh S cùng vi phạm quyền bình đẳng trong lĩnh vực nào sau đây? A. Hôn nhân và gia đình. B. Tài chính và thương mại. C. Hợp tác và đầu tư. D. Sàn xuất và kinh doanh. Ở dạng câu hỏi vận dụng, thường xuất hiện một đến hai nhân vật cụ thể, HS biết vận dụng kiến thức đã học trên lớp để giải quyết tình huống tương tự sách giáo khoa hoặc tình huống GV đã giảng trên lớp. +, Câu hỏi vận dụng cao: Ông S là giám đốc; anh B, anh D, chị A là nhân viên và chị Q là nhân viên tập sự cùng làm việc tại công ty X. Anh D tố cáo việc anh B đe dọa chị A làm chị A đột ngột bỏ việc trốn đi biệt tích. Vì thế, cán bộ cơ quan chức năng đến gặp ông S để xác minh sự việc. Cho rằng anh D cố tình hạ thấp uy tín của mình, ông S đã kí quyết định sa thải anh và phân công chị Q tạm thời đảm nhận phần việc của anh D. Những ai sau đây vi phạm quyền bình đẳng trong lao động? A. Chị A và ông S. B. Ông S và chị Q. C. Ông S, chị A và chị Q. D. Chị A, ông S và anh B. Ở dạng câu hỏi này, thường xuất hiện rất nhiều nhân vật. Đó là những tình huống HS sẽ gặp ngoài xã hội, không giống với những tình huống đã học hoặc đã trình bày trong SGK đòi hỏi HS không chỉ phải nắm chắc kiến thức cơ bản mà còn phải hiểu biết về kiến thức xã hội, pháp luật hiện hành mới giải quyết được. Khi cho bài tập ôn luyện GV phải đảm bảo HS được tiếp cận với đầy đủ các dạng bài tập theo cấu trúc đề thi THPT quốc gia. GV nên sưu tập các dạng bài tập ở các đề thi của Bộ, của Sở đã từng thi để đảm bảo chính xác về nội dung và kĩ thuật ra đề. GV nên kết hợp cả bài tập trắc nghiệm và tự luận để học sinh vừa ghi nhớ được kiến thức cơ bản vừa rèn luyện được cách làm đề trắc nghiệm. Ví dụ: Khi dạy chuyên đề: “Công dân với các quyền dân chủ” để HS không thụ động trong việc chọn đáp án có sẵn, GV nên cho câu hỏi tự luận để HS ghi nhớ kiến thức đã học. Câu 1: Phân biệt quyền khiếu nại và tố cáo. Cho ví dụ để phân biệt quyền khiếu nại và tố cáo. 15
Để trả lời câu hỏi này HS phải nhớ và hiểu được quyền khiếu nại và quyền tố cáo. Câu 2: Tại một điểm bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp, sau khi độc lập viết phiếu bầu, anh Q nhờ chị B và được chị B đồng ý bỏ giúp phiếu bầu của anh vào hòm phiếu. Anh Q vi phạm nguyên tắc bầu cử nào? Để trả lời câu hỏi này HS phải nhớ được nguyên tắc bầu cử và vận dụng nguyên tắc đó vào giải quyết tình huống cụ thể. Nguyên tắc bầu cử là: Phổ thông, bình đẳng, trực tiếp, bỏ phiếu kín. Như vậy, anh Q đã vi phạm nguyên tắc trực tiếp và bỏ phiếu kín. Nếu HS giải quyết đúng tình huống này thì khi gặp những câu hỏi trắc nghiệm cho sẵn các phương án lựa chọn, HS sẽ dễ dàng chọn ngay được đáp án đúng mà không cần phải loại trừ các đáp án sai. 7.1.2.2.3. Hệ thống các phương pháp cơ bản, đặc trưng để giải các dạng bài tập theo chuyên đề Sau khi giới thiệu cho HS các dạng bài tập đặc trưng, GV hướng dẫn cho học sinh phương pháp và kĩ thuật giải các dạng bài tập đó. Tùy vào từng chuyên đề mà HS có phương pháp giải khác nhau. Ví dụ: Khi dạy chuyên đề “Thực hiện pháp luật” HS dễ bị nhầm lẫn giữa các hình thức thực hiện pháp luật và các loại vi phạm pháp luật. Giáo viên lấy những ví dụ đặc trưng để phân biệt cho HS. Câu 1: Học hết lớp 12, bạn A không thi đại học mà ở nhà phụ giúp bố mẹ kinh doanh. Bạn A đã thực hiện pháp luật theo hình thức nào dưới đây? A. Sử dụng pháp luật. B. Thi hành pháp luật. C. Tuân thủ pháp luật. D. Áp dụng pháp luật. Câu 2: Công dân thi hành pháp luật khi thực hiện hành vi nào sau đây? A. Hiến máu nhân đạo. B. Bảo vệ Tổ quốc. C. Bảo trợ người khuyết tật. D. Thay đổi quyền nhân thân. Câu 3: Cơ sở kinh doanh của bà A thường xuyên xả chất thải chưa qua xử lí ra môi trường. Bà A đã vi phạm pháp luật theo hình thức nào dưới đây? A. Sử dụng pháp luật. B. Thi hành pháp luật. 16
C. Tuân thủ pháp luật. D. Áp dụng pháp luật. Câu 4: Tòa án nhân dân huyện X ra quyết định thuận tình li hôn cho anh A và chị B. Tòa án nhân dân huyện X đã thực hiện pháp luật theo hình thức nào dưới đây? A. Sử dụng pháp luật. B. Thi hành pháp luật. C. Tuân thủ pháp luật. D. Áp dụng pháp luật. Để trả lời được những câu hỏi trên, trước hết HS phải xác định được từ khóa trong câu hỏi và nhận biết được các hình thức thực hiện pháp luật + Câu 1: Việc bạn A không thi đại học mà ở nhà kinh doanh là việc cá nhân được làm theo quy định của pháp luật, nên đáp án đúng là A. + Câu 2: Thi hành pháp luật là cá nhân phải làm những gì pháp luật quy định phải làm nên đáp án đúng là B. + Câu 3: Việc làm của bà A là không được làm theo quy định của pháp luật nên đáp án đúng là C. + Câu 4: Chỉ có cơ quan có thẩm quyền mới có quyền ra quyết định áp dụng pháp luật nên việc làm của Tòa án nhân dân huyện X là áp dụng pháp luật. Như vậy, việc giáo viên lấy các ví dụ điển hình và hướng dẫn HS cách giải sẽ giúp HS dễ dàng ghi nhớ kiến thức và giải các dạng bài tập tương tự như vậy. 7.1.2.2.4. Hệ thống các ví dụ, bài tập cụ thể cùng lời giải minh họa cho từng chuyên đề Sau khi hướng dẫn học sinh cách giải từng dạng bài tập theo chuyên đề, giáo viên cho HS hệ thống các câu hỏi luyện tập theo cấu trúc đề thi THPT quốc gia. Số lượng câu hỏi tùy thuộc vào từng chuyên đề. Số lượng câu hỏi thuộc các cấp độ nhận thức cũng tùy theo từng chuyên đề. GV nên kết hợp cả câu hỏi tự luận và trắc nghiệm để HS vừa củng cố kiến thức đã học, vừa vận dụng kiến thức đã học để làm bài tập trắc nghiệm. Ví dụ: Khi dạy chuyên đề “Công dân với các quyền tự do cơ bản ” GV cho HS hệ thống các ví dụ, bài tập thuộc đầy đủ các cấp độ nhận thức để HS luyện tập cùng lời giải minh họa. Câu hỏi trắc nghiệm + Câu hỏi nhận biết: 17
Câu 1: Việc khám xét chỗ ở của người nào đó không được tiến hành tùy tiện mà phải tuân theo đúng trình tự, thủ tục do A. pháp luật quy định. B. cá nhân đề xuất. C. cơ quan phê duyệt. D. tập thể yêu cầu. Lời giải: Trong khái niệm quyền bất khả về chỗ ở của công dân có nội dung “… Việc khám xét chỗ ở của công dân không được tiến hành tùy tiện mà phải tuân theo đúng trình tự, thủ tục do pháp luật quy định” → đáp án đúng: A Câu 2: Theo quy định của pháp luật, thư tín, điện thoại, điện tín của cá nhân được A. bảo đảm an toàn và bí mật. B. niêm phong và cất trữ. C. phát hành và lưu giữ. D. phổ biến rộng rãi và công khai. Lời giải: Trong khái niệm quyền được bảo đảm an toàn và bí mật thư tín, điện thoại, điện tín có nội dung “…Thư tín, điện thoại, điện tín của cá nhân được đảm bảo an toàn và bí mật” → đáp án đúng: A + Câu hỏi thông hiểu: Câu 1: Theo quy định của pháp luật, công dân vi phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể của người khác trong trường hợp tiến hành việc bắt giữ một người nào đó đang A. truy lùng tội phạm. B. phạm tội quả tang. C. khống chế con tin. D. cướp giật tài sản. Lời giải: Công dân vi phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể của người khác khi bắt, giam, giữ người trái pháp luật. Các hành vi ở đáp án B, C, D đều là những hành vi vi phạm pháp luật được phép bắt giữ → đáp án đúng: A Câu 2: Công dân xâm phạm quyền được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khỏe của người khác khi thực hiện hành vi nào dưới đây? A. Bắt đối tượng bị truy nã. B. Trấn áp bằng bạo lực. C. Điều tra tội phạm. D. Theo dõi con tin. Lời giải: Công dân xâm phạm quyền được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khỏe của người khác khi cố ý hoặc vô ý làm tổn hại đến sức khỏe người khác→ đáp án đúng: B 18
+ Câu hỏi vận dụng: Biết người yêu mình là anh A nghiện ma túy, chị B cùng gia đình đã chủ động cự tuyệt và kiên quyết ngăn cản không cho anh A đến nhà. Sau nhiều lần tìm gặp đều bị người yêu từ chối, muốn níu kéo tình cảm, anh A đột nhập vào phòng riêng của chị B để lại lá thư có nội dung đe dọa sẽ tự sát nếu không cưới được chị làm vợ. Anh A đã vi phạm quyền nào dưới đây của công dân? A. Đảm bảo bí mật thư tín, điện tín. B. Bất khả xâm phạm về chỗ ở. C. Đảm bảo an toàn tính mạng. D. Bất khả xâm phạm về thân thể. Lời giải: Anh A tự ý đột nhập vào chỗ ở của chị B khi chưa được chị B cho phép → đáp án đúng: B + Câu hỏi vận dụng cao: Bà A là giám đốc, bà T là phó giám đốc, ông M và chị H là nhân viên, anh B là bảo vệ cùng làm việc tại công ty X. Trong một cuộc họp, ông M nêu ý kiến trái chiều nên đã bị bà A yêu cầu dừng phát biểu. Mặc dù vậy, ông M vẫn kiên quyết trình bày quan điểm cùa mình. Thấy vậy, bà T ép ông M dừng lời và chỉ đạo anh B đuổi ông ra ngoài. Có mặt trong cuộc họp, chị H đã dùng điện thoại quay lại toàn bộ sự việc và chia sẻ với nhiều người. Những ai sau đây đã vi phạm quyền tự do ngôn luận của công dân? A. Bà A và chị H. B. Bà T, bà A và anh B. C. Bà T, chị H và anh B. D. Bà A và bà T. Lời giải: Anh B là bảo vệ, Việc anh B làm theo chỉ đạo của giám đốc đuuổi ông M ra ngoài không vi phạm quyền tự do ngôn luận của công dân nên loại đáp án B và C. Việc chị H quay vi deo và chia sẻ với nhiều người không vi phạm quyền tự do ngôn luận nên loại đáp án A → vậy D là đáp án đúng Câu hỏi tự luận Câu 1: Theo em, có phải trong mọi trường hợp công an đều có quyền bắt người không? Vì sao? Trả lời: Không phải trong mọi trường hợp công an đều có quyền bắt người. Vì: + Không một ai, dù ở cương vị nào có quyền tự ý bắt và giam, giữ người vì những lí do không chính đáng hoặc do nghi ngờ không có căn cứ. Tự tiện bắt và 19
giam, giữ người trái pháp luật là xâm phạm đến quyền bất khả xâm phạm về thân thể của công dân, là hành vi trái pháp luật. + Trong một số trường hợp cần thiết phải bắt, giam, giữ người để giữ gìn trật tự, an ninh, để điều tra tội phạm, để ngăn chặn tội phạm thì những cán bộ nhà nước có thẩm quyền thuộc Cơ quan điều tra, Viện Kiểm sát, Tòa án và một số cơ quan khác được quyền bắt và giam, giữ người, nhưng phải theo đúng trình tự và thủ tục do pháp luật quy định. Câu 2: Anh K nghi ngờ gia đình ông B tàng trữ ma túy nên đã báo với công an xã X. Do vội đi công tác, anh T phó công an xã yêu cầu anh S công an viên và anh C trưởng thôn đến khám xét nhà ông B. Vì cố tình ngăn cản, ông B bị anh S và anh C cùng khống chế rồi giải ông về giam giữ tại trụ sở công an xã. Hai ngày sau, khi anh T trở về thì ông B mới được trả lại tự do. Trong tình huống này những ai đã vi phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể của công dân? Trả lời: Hành vi vi phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể của công dân là hành vi bắt, giam, giữ người trái pháp luật. + Anh S và anh C đã giam giữ người khi chưa có quyết định của cơ quan có thẩm quyền và giam giữ quá 12 giờ. + Anh T có vi phạm pháp luật nhưng không vi phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể của công dân. Vậy chỉ có anh S và anh C vi phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể của công dân. Việc giải quyết đúng các tình huống trong câu hỏi tự luận không chỉ giúp HS ghi nhớ kiến thức cơ bản mà còn giúp HS đễ dàng chọn đáp án đúng trong câu hỏi trắc nghiệm ở những tình huống tương tự. Các câu hỏi, bài tập trên chỉ là những ví dụ điển hình. Trong quá trình ôn luyện cho HS, GV có thể sưu tầm các đề thi liên quan đến nội dung chuyên đề của các trường khác tùy thuộc vào thời lượng, đối tượng học sinh và số tiết ôn thi của từng trường. 7.1.2.2.5. Bài tập tự giải ở nhà 20