SKKN: Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh tiểu học

  PHÒNG GD&ĐT LỆ THỦY<br /> <br /> TRƯỜNG TH PHÚ THỦY<br /> <br />   <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM<br /> <br /> Họ và tên:  Đặng Thị Thu Hồng<br /> <br />      Ngày tháng năm sinh:  10/4/1987<br /> <br />      Năm vào ngành giáo dục:  01/11/2014<br /> <br />     Trình độ chuyên môn : Đại học Sư phạm Âm nhạc<br /> <br />     Chức vụ: GV giảng dạy môn Âm nhạc Khối 1­5<br /> <br /> <br /> <br /> ĐỀ TÀI:<br /> “MỘT SỐ KINH NGHIỆM DẠY HÁT DÂN CA CHO HỌC <br /> SINH TIỂU HỌC”<br /> Phần I­ Đặt vấn đề<br /> 1. Cơ sở khoa học<br /> 1.1. Cơ sở lí luận<br /> Học sinh Tiểu học ở lứa tuổi từ 6 đến 11, đây là lứa tuổi  rất nhạy cảm với âm <br /> nhạc. Cuộc sống của các em không thể  thiếu được loại nghệ  thuật này. Môn <br /> Âm nhạc giúp các em hướng tới cái đẹp, góp phần giáo dục các em trở  thành <br /> những người có đạo đức. Ngoài ra nó còn giúp các em có tâm hồn phong phú và <br /> bớt mệt mỏi sau những giờ  học căng thẳng.Trong chương trình Âm nhạc  ở <br /> Tiểu học, Học hát là nội dung trọng tâm, được thực hiện từ  lớp 1 đến lớp 5,  <br /> đây cũng là phân môn học sinh yêu thích nhất. Phân môn Học hát có ba dạng bài <br /> là: bài hát thiếu nhi Việt Nam, dân ca và các bài hát nước ngoài.<br /> Khả  năng âm nhạc của học sinh Tiểu học có sự  phát triển rõ rệt từ  lớp 1 đến  <br /> lớp 5. Ví dụ  học sinh lớp 1, 2 có trí nhớ  còn hạn chế, các em khó học thuộc  <br /> những bài hát có lời ca tương đối dài hoặc có nhiều lời ca. Đến lớp 4, 5, khả <br /> năng ghi nhớ  của học sinh đã được nâng cao hơn so với giai đoạn trước. Biểu  <br /> hiện về năng lực âm nhạc của học sinh rất khác biệt. Cũng có những học sinh <br /> có năng khiếu ở mặt này nhưng lại yếu ở mặt khác, ví dụ: hát đúng về cao độ <br /> thì lại chưa vững về trường độ, có khả năng gõ đệm tốt nhưng lại yếu về vận  <br /> động theo nhạc… Đa số học sinh có khả  năng hát kết hợp các hoạt động khác <br /> như: vận động theo nhạc, gõ đệm, tham gia trò chơi… Hứng thú, sở  thích âm <br /> nhạc của học sinh không hoàn toàn giống nhau, cảm nhận thẩm mĩ âm nhạc  <br /> của các em cũng khác biệt.<br /> 1.2. Cơ sở thực tiễn<br /> Sau 3 năm dạy học Âm nhạc, tôi đã thực hiện nhiều tiết dạy bài dân ca cho học <br /> sinh từ  lớp 1 đến lớp 5 và thu được nhiều kinh nghiệm sư  phạm cũng như  <br /> những phương pháp dạy học phù hợp. Nhờ tích luỹ  được một số  kinh nghiệm <br /> nên việc dạy hát dân ca cho các em ngày càng trở  nên nhẹ  nhàng và hiệu quả <br /> hơn.<br /> 2. Mục tiêu<br /> ­ Trình bày những kinh nghiệm thu được sau quá trình nhiều năm dạy hát dân ca  <br /> cho học sinh Tiểu học.<br /> ­ Trình bày hiệu quả thu được sau khi áp dụng những kĩ thuật dạy hát dân ca.<br /> ­ Đề xuất một số kiến nghị với Ban giám hiệu Trường. <br /> 3. Đối tượng nghiên cứu<br /> Các vấn đề về dạy hát dân ca cho học sinh.<br /> 4. Phạm vi nghiên cứu<br /> ­ Tham khảo một số  tài liệu về  giáo dục Âm nhạc trong trường phổ  thông  ở <br /> Việt Nam.<br /> ­ Thực tiễn dạy học Âm nhạc trong một số trường Tiểu học ở Lệ Thủy­Quảng  <br /> Bình.<br /> 5. Kế hoạch nghiên cứu<br /> ­ Thu thập tài liệu về dạy hát dân ca cho học sinh phổ thông.<br /> ­ Vận dụng những kinh nghiệm của cá nhân vào các tiết dạy hát dân ca  ở <br /> trường.<br /> ­ Trao đổi với đồng nghiệp về những kết quả thu được, điều chỉnh cho phù hợp <br /> với thực tế dạy học tại nhà trường.<br /> ­ Viết báo cáo về kinh nghiệm dạy hát dân ca.<br /> Phần II­ Nội dung sáng kiến kinh nghiệm<br /> Theo sách giáo khoa hiện hành, học sinh Tiểu học được học 55 bài hát, trong đó <br /> có 11 bài dân ca, đó là:<br /> ­ Quê hương tươi đẹp (dân ca Nùng)<br /> ­ Lí cây xanh (dân ca Nam Bộ)<br /> ­ Xoè hoa (dân ca Thái)<br /> ­ Bắc kim thang (dân ca Nam Bộ)<br /> ­ Gà gáy (dân ca Cống)<br /> ­ Ngày mùa vui (dân ca Thái)<br /> ­ Bạn ơi lắng nghe (dân ca Ba na)<br /> ­ Cò lả (dân ca đồng bằng Bắc Bộ)<br /> ­ Chim sáo (dân ca Khmer)<br /> ­ Màu xanh quê hương (dân ca Khmer)<br /> ­ Hát mừng (dân ca Hrê)<br />             Ngày mới vào nghề, tôi thấy có nhiều khó khăn khi dạy bài hát dân ca  <br /> cho học sinh, khó dạy hay được. Ví dụ: học sinh thường hát rất buồn, không <br /> biết hát những tiếng có luyến, hát sai giai điệu cả về cao độ và trường độ, các  <br /> em chưa yêu thích bài dân ca… Trong quá trình dạy học, tôi đã suy nghĩ để tìm  <br /> biện pháp khắc phục những hạn chế nào. Đến nay, việc dạy những bài này đã <br /> trở  nên dễ  dàng hơn, đó là nhờ  việc áp dụng dạy bài hát dân ca với  quy trình <br /> gồm 7 bước, kèm theo một số kĩ thuật cụ thể trong từng bước.<br /> Bước 1: Giới thiệu bài hát<br /> Bước 2: Nghe hát mẫu           <br /> Bước 3: Đọc lời ca<br /> Bước 4: Khởi động giọng<br /> Bước 5: Tập hát từng câu<br /> Bước 6: Hát cả bài<br /> Bước 7: Củng cố, kiểm tra<br />              Tuy quy trình dạy học giống với việc dạy hát các bài hát thiếu nhi và <br /> nước ngoài, nhưng kĩ thuật dạy hát những bài hát dân ca có nhiều khác biệt. Sự <br /> khác biệt này mới tạo nên những phong cách, màu sắc khác nhau của mỗi bài <br /> hát.<br />             Về áp dụng những kĩ thuật mới trong dạy hát dân ca, ở bước giới thiệu  <br /> bài hát, tôi thường dùng bản đồ, tranh ảnh để giới thiệu vị trí địa lí và đời sống <br /> của đồng bào các dân tộc. Bước này rất hấp dẫn học sinh và mang lại cho các <br /> em nhiều kiến thức bổ ích.<br /> Trong bước nghe hát mẫu, tôi thường sưu tầm băng đĩa hình để  cho học sinh <br /> xem bài hát trên băng đĩa hình, để các em biết về trang phục và động tác múa hát  <br /> đặc trưng của từng vùng miền. Vì vậy, khi dạy các em trình bày bài hát kết hợp  <br /> vận động, các em đã thể hiện được những động tác múa hát đặc trưng của mỗi  <br /> dân tộc thêm tự nhiên và hiệu quả hơn.<br /> Trong bước đọc lời ca, tôi thường giải thích những từ khó trong bài hát, ví dụ từ <br /> Xoè hoa trong bài cùng tên có nghĩa là múa hoa. Bài Gà gáy, từ té le là một cách <br /> cảm nhận của đồng bào Cống về  tiếng gáy te te của chú gà trống choai. Bài <br /> Bắc kim thang, từ kèo là thanh gỗ hoặc tre nằm trên cột nhà, làm khung đỡ trần <br /> nhà; té nghĩa là ngã; làm chi nghĩa là làm gì; le le nghĩa là con vịt trời; bìm bịp là  <br /> một loài chim. Bài  Cò lả, từ  phủ  là chỉ  đơn vị  hành chính ngày xưa, tương <br /> đương như quận huyện ngày nay. Việc hiểu ý nghĩa những từ đó giúp học sinh  <br /> thấy gần gũi với bài hát hơn.<br /> Trong bước khởi động giọng, trước đây tôi thường sử  dụng gam trưởng hoặc  <br /> gam thứ của âm nhạc phương Tây cho học sinh khởi động giọng, ví dụ:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Tuy nhiên, mỗi bài dân ca của Việt Nam có màu sắc riêng, và thường viết bằng <br /> thang âm ngũ cung, như  Pha Son La Đô Rê (Quê hương tươi đẹp), Đô Rê Mi <br /> Son La (Lí cây xanh)…, vì thế việc sử dụng gam trưởng, thứ của phương Tây là <br /> không phù hợp. Tôi thường sử  dụng chính thang âm của từng bài làm mẫu âm  <br /> khởi động. Thậm chí có bài tôi đã dùng giai điệu của bài hát làm mẫu để  học  <br /> sinh khởi động giọng, ví dụ  bài  Chim sáo  tôi đã sử  dụng câu hát cuối là mẫu <br /> âm:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Việc sử  dụng mẫu âm này vừa giúp học sinh bước đầu được nghe âm hưởng <br /> của bài hát, ngoài ra còn giúp các em được tiếp xúc với giai điệu để học bài hát  <br /> dễ dàng hơn.<br /> Khi dạy bài hát dân ca, việc chia các câu hát trong bài dân ca phải hết sức linh <br /> hoạt, có thể có câu hát dài, có câu hát ngắn vì bài dân ca thường được xây dựng  <br /> từ thơ lục bát, lời ca đệm thêm bằng những hư từ nên cấu trúc không cân đối.  <br /> Ví dụ bài Xoè hoa được chia thành 4 câu hát với độ dài ngắn không đều nhau:<br />             Bùng bong bính boong ngân nga tiếng cồng vang vang.<br /> Nghe tiếng chiêng reo vui rộn ràng.<br /> Nghe tiếng khèn tiếng sáo vang lừng.<br /> Tay nắm tay ta cùng xoè hoa.<br /> Hoặc bài Cò lả cũng được chia thành 4 câu hát dài ngắn khác nhau.<br /> Con cò cò bay lả lả bay la,<br /> Bay từ từ cửa phủ, bay ra ra cánh đồng.<br /> Tình tính tang tang tính tình ơi bạn rằng ơi bạn ơi,<br /> Rằng có biết biết hay chăng, rằng có nhớ nhớ hay chăng.<br /> Tập hát từng câu là bước trọng tâm của việc dạy hát. Khi dạy các bài dân ca, tôi <br /> thường tăng cường hát mẫu để  hướng dẫn học sinh hát đúng những tiếng có  <br /> dấu luyến cũng như thể hiện được sắc thái của bài. Cũng vì có câu hát dài ngắn <br /> không đều, nên khi dạy từng câu, có những câu phải dạy khá kĩ các em mới hát <br /> đúng giai điệu, cũng như những tiếng hát luyến. Ví dụ bài Cò lả, câu hát Rằng  <br /> có biết biết hay chăng, rằng có nhớ  nhớ  hay chăng  là câu hát dài và có nhiều <br /> tiếng hát luyến nên tôi thường cho học sinh tập hát nhiều lần hơn, kĩ hơn so với  <br /> 3 câu khác. Ngoài ra, tôi cũng hướng dẫn các em cách lấy hơi 2 lần,  ở đầu câu  <br /> và giữa câu hát.<br /> Trong quá trình áp dụng một số kĩ thuật mới trong dạy hát dân ca cho học sinh  <br /> từ lớp 1 đến lớp 5 tôi đã điều tra và lưu lại những kết quả thử nghiệm, nhằm  <br /> so sánh về mức độ học sinh đạt được các yêu cầu về hát dân ca. Cụ thể là:<br /> <br /> Kết   quả   ở   nhữngK<br />   ết   quả   ở   những <br /> Các mức độ yêu cầu lớp không áp dụngl ớp   có   áp   dụng   kĩ <br /> kĩ thuật thuật<br /> <br /> Hát đúng giai điệu, lời ca khoảng 75% khoảng 90%<br /> <br /> Biết   hát   kết   hợp   với   gõ   đệm   theo   3 <br /> khoảng 80% khoảng 95%<br /> cách (nhịp, phách, tiết tấu lời ca)<br /> <br /> Biết   hát   kết   hợp   với   vận   động   theo khoảng 75% khoảng 90%<br /> nhạc<br /> <br /> Thuộc tên các bài dân ca đã học khoảng 60% khoảng 85%<br /> <br /> Yêu thích các bài dân ca khoảng 65% khoảng 90%<br /> <br />  Phần III­ Kết luận và kiến nghị<br /> 1. Kết luận<br /> ­ Sáng kiến kinh nghiệm này được xây dựng không chỉ dựa vào kinh nghiệm cá  <br /> nhân, mà còn căn cứ vào cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn việc dạy học Âm nhạc  <br /> ở Tiểu học cũng như tham khảo một số tài liệu về dạy hát dân ca cho học sinh <br /> phổ thông.<br /> ­ Sáng kiến kinh nghiệm đã trình bày về  phương pháp và một số  kĩ thuật dạy  <br /> hát dân ca cho học sinh Tiểu học nhằm gây hứng thú cho học sinh, giúp các em <br /> hát đúng giai điệu, lời ca và thêm yêu thích các bài dân ca Việt Nam.<br /> ­ Sáng kiến kinh nghiệm đã được trao đổi giữa các giáo viên dạy Âm nhạc tại <br /> một số trường Tiểu học. Kết quả cho thấy, đó là những vấn đề có tính khả thi  <br /> và phù hợp với điều kiện dạy học hiện nay. Giáo viên có thể  dễ  dàng thực <br /> hiện, học sinh tiếp thu kiến thức dễ dàng, hầu hết các em hoàn thành mục tiêu <br /> tiết học.<br /> 2. Kiến nghị<br /> Để  sáng kiến kinh nghiệm trên phát huy được hiệu quả  cao hơn trong hoạt  <br /> động dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học, chúng tôi đề  nghị  Ban giám hiệu <br /> trường Tiểu học Phú Thủy tiếp tục trang bị  những phương tiện dạy học cần  <br /> thiết như: tranh  ảnh, đĩa hình về  múa hát dân ca các dân tộc. Việc dạy hát dân <br /> ca có thể đạt hiệu quả  cao hơn nếu được thực hiện trên giáo án điện tử, điều  <br /> này giúp học sinh được học bằng đa giác quan: nghe, nhìn, cảm nhận, vận <br /> động…<br /> Dạy hát dân ca là góp phần gìn giữ và phát huy những bản sắc văn hoá của dân  <br /> tộc. Nhận thức được vấn đề này, tôi đã suy nghĩ và có nhiều tìm tòi trong việc  <br /> dạy hát dân ca cho học sinh. Trên đây là một số kinh nghiệm tôi thu được trong <br /> quá trình dạy học, chúng hoàn toàn có tính khả  thi, phù hợp với điều kiện dạy <br /> học thực tế. Tôi đã chia sẻ  những kinh nghiệm dạy học của mình với đồng <br /> nghiệp, họ  cũng áp dụng và thu được những kết quả  tốt hơn trong dạy học.  <br /> Nhờ thực hiện những kinh nghiệm này, học sinh đã biết trình bày những bài dân <br /> ca hay hơn và các em cũng ngày càng yêu thích các bài hát dân ca Việt Nam.<br />  Tài liệu tham khảo<br /> ­ Sách giáo khoa Âm nhạc lớp 4, 5. <br /> ­ Sách Giáo viên Âm nhạc lớp 1, 2, 3, 4, 5. <br /> ­ Phương pháp dạy học các môn học ở Tiểu học. <br /> ­ Phương pháp dạy học Âm nhạc.<br /> ­ Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên môn Âm nhạc  ở  Tiểu học, Nhà xuất bản  <br /> Giáo dục.<br />