zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Tài Liệu Phổ Thông

» Sáng kiến kinh nghiệm

SKKN: Rèn luyện kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lý 8 ở trường trung học cơ sở

Chia sẻ: Trần Thị Tan | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:26

Báo xấu

92
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến đi sâu vào việc khai thác các khả năng, các tác dụng của Atlat để rèn luyện kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam và nhằm nâng cao các kĩ năng Địa lý khác, phục vụ tốt trong việc học tập và thi học sinh giỏi. Đồng thời góp phần quan trọng vào việc đổi mới phương pháp dạy học và hổ trợ giáo viên nâng cao chất lượng bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lý 8 ở trường trung học cơ sở.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: SKKN: Rèn luyện kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lý 8 ở trường trung học cơ sở

Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Trong chương trình bồi dưỡng học sinh giỏi, số lượng kiến thức và các bài tập liên quan đến Atlat chiếm một tỉ lệ khá lớn. Có nhiều nội dung kiến thức và kĩ năng Địa lý được thể hiện chủ yếu qua Atlat. Atlat ngoài là nguồn kiến thức Địa lý khổng lồ, được xem là “cuốn sách giáo khoa” thứ hai, còn là một kênh tri thức giúp hình thành những kiến thức và kĩ năng Địa lý mới. Trong đề thi học sinh giỏi các cấp, cũng như thi vào lớp 10 chuyên và thi tốt nghiệp môn Địa lý, nội dung các câu hỏi liên quan đến Atlat chiếm một phần quan trọng mà học sinh rất dễ đạt điểm cao nên các kĩ năng sử dụng Atlat được rèn luyện tốt, ngược lại học sinh sẽ rất dễ mất điểm nếu như không nắm chắc các kĩ năng đó. Xuất phát từ thực tế giảng dạy và thi học sinh giỏi môn Địa lý ở cấp trung học cơ sở, đặc biệt là việc hướng dẫn học sinh ôn tập thi học sinh giỏi môn Địa lý trong những năm qua đạt hiệu quả chưa cao một trong những nguyên nhân là giáo viên chưa chú ý hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức từ Atlat trong quá trình học tập và ôn thi học sinh giỏi. Vậy để đạt kết quả cao trong các bài kiểm tra học sinh giỏi môn Địa lý cần thiết phải có các kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam. các em có thể ghi nhớ kiến thức thông qua Atlat, từ Atlat Địa lý Việt Nam kết hợp với các kiến thức đã học để rút ra được sự vật và hiện tượng Địa lý, trình bày và giải thích các hiện tượng Địa lý trong mối quan hệ tác động qua lại biện chứng, làm rõ được những vấn đề mà đề thi yêu cầu. Để học sinh có thể sử dụng tốt Atlat Địa lý Việt Nam vào học tập và làm bài kiểm tra môn Địa lý đòi hỏi giáo viên phải biết cách giúp học sinh có các kĩ năng sử dụng và khai thác kiến thức từ atlat, tìm được những kiến thức Địa lý có sẵn hoặc tiềm ẩn trong Atlat, đó là lí do cấp thiết khiến tôi 1
Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS chọn đề tài " Rèn luyện kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lý 8 ở trường trung học cơ sở". 2. Phạm vi áp dụng sáng kiến Đề tài có thể áp dụng rộng rãi trong dạy học môn Địa lý ở các trường phổ thông trên toàn quốc, và được áp dụng tốt đối với bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lý ở các cấp phổ thông, ôn thi vào lớp 10 chuyên cũng như ôn thi tốt nghiệp và thi đại học. 3. Điểm mới của sáng kiến Sáng kiến đi sâu vào việc khai thác các khả năng, các tác dụng của Atlat để rèn luyện kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam và nhằm nâng cao các kĩ năng Địa lý khác, phục vụ tốt trong việc học tập và thi học sinh giỏi. Đồng thời góp phần quan trọng vào việc đổi mới phương pháp dạy học và hổ trợ giáo viên nâng cao chất lượng bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lý 8 ở trường trung học cơ sở. PHẦN NỘI DUNG I. Thực trạng 1. Tồn tại: Là người trực tiếp dạy bồi dưỡng học sinh giỏi trong nhiều năm qua, tôi nhận thấy kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam của các em còn rất hạn chế, cá biệt một số em không biết Atlat Địa lý Việt Nam là gì. Qua một số năm bỗi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lí lớp 8, chỉ sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam ở mức độ "minh họa kiến thức'' nên kết quả học sinh giỏi chưa cao cụ thể: Năm LỚ TS Giỏi Khá Trung bình Yếu Kém SL % SL % SL % SL % SL % học P HS 2011 8 4 0 0 0 0 0 0 03 75, 01 25, 2012 0 0 2
Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS 2012 8 5 0 0 0 0 01 20, 02 40, 02 40, 2013 0 0 0 Qua bảng thống kê trên, chúng ta nhận thấy trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi việc sử dụng Atlat chỉ với mục đích minh họa cho nội dung bài giảng thu được kết quả thấp. Kết quả này đặt ra cho chúng ta phải rèn luyện kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam để nâng cao chất lượng hoc sinh giỏi môn Địa lý 8 ở trường trung học cơ sở. Trong quá trình bồi dưỡng khi yêu cầu các em làm việc với Atlat Địa lý Việt Nam thì đa số chưa biết sử dụng và khai thác kiến thức như thế nào? điều này cho thấy kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam của các em còn hạn chế. Các em chỉ học thuộc kiến thức ghi trên lớp “như một cái máy” mà không hiểu gì về bản chất vấn đề mình đang nói. Do đó việc tìm hiểu nguyên nhân và biện pháp để nâng cao hiệu quả sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong quá trình bồi dương học sinh giỏi môn Địa lý hiện nay là rất cần thiết. 2. Nguyên nhân a. Về phía giáo viên: Việc sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng học sinh giỏi đối với giáo viên còn mang tính chất minh họa kiến thức Giáo viên nhận thức chưa đúng, chưa đầy đủ về vai trò của Atlat Địa lý Việt Nam trong học tập và trong ôn thi học sinh giỏi môn Địa lý. Giáo viên chưa mạnh dạn sử dụng trong quá trình bồi dưỡng trên lớp do nhiều lý do như, sử dụng Atlat sẽ mất nhiều thời gian , phải thêm nhiêu thao tác (như chuẩn bị hệ thống câu hỏi, phải đổi mới phương pháp dạy học... ) Giáo viên chưa chú ý đúng mức đến việc rèn luyện kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam cho học sinh, do đó các em chưa có thói quen sử dụng Atlat trong học tập cũng như trong thi cử. b. Về phía học sinh: 3
Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS Một số em còn cho rằng môn Địa lý là môn phụ, khó học, khô khan cho nên có sự thiên lệch trong nhận thức về tầm quan trọng của môn học Học sinh chưa có phương pháp học môn Địa lý nói chung và kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam nói riêng. Do đó các em không có hứng thú, chủ động học tập và tìm kiếm nguồn tri thức. Số lượng môn tham gia bồi dưỡng học sinh giỏi nhiều nên các em ưu tiên cho những môn khác ( như môn hóa học, vật lý, toán, anh..) còn các môn khoa học xã hội ít được học sinh lựa chọn. Vì vậy chất lượng đầu vào trong bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lý còn thấp và các kĩ năng Địa lý của các em rất hạn chế, do đó trong quá trình bồi dưỡng việc rèn luyện kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam rất khó khăn, đòi hỏi giáo viên phải có sự kiên trì. Từ thực tế và việc phân tích những nguyên nhân trên bản thân tôi đặt ra câu hỏi, làm thế nào để nâng cao hiệu quả khai thác kiến thức từ Atlat và rèn luyện cho các em các kỹ năng sử dụng Atlat để Atlat Địa lý Việt Nam thực sự trở thành nguồn tri thức thứ hai của các em trong học tập và thi học sinh giỏi, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng mũi nhọn học sinh giỏi môn Địa lí 8 ở trường trung học cơ sở. II. NỘI DUNG VÀ GIẢI PHÁP 1. Nội dung a. Vai trò của Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng học sinh giỏi Atlat Địa lý Việt Nam là hình ảnh trực quan sinh động của các đối tượng Địa lý. Atlat Địa lý Việt Nam là cơ sở hình thành các biểu tượng Địa lý và từ biểu tượng để đi đến khái niệm. Atlat Địa lý Việt Nam vừa là phương tiện để dạy học nhưng nó vừa chứa đựng nguồn tri thức để học sinh khai thác. 4
Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS Đặc biệt trước yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh thì việc rèn luyện cho các em kĩ năng sử dụng Atlat là rất cần thiết. Nếu không có những kĩ năng sử dụng Atlat thì khó có thể hiểu và giải thích được các sự vật và hiện tượng Địa lý đồng thời cũng khó tự mình tìm tòi các kiến thức Địa lý mới. Do vậy việc rèn luyện kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam là không thể thiếu được trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi. Atlat Địa lý Việt Nam có bố cục rất phong phú và khoa học nên có thể giúp cho việc dạy học đại trà trên lớp nhất là trong bồi dưỡng học sinh giỏi đạt hiệu quả, mỗi trang Atlat chứa đựng những kiến thức cụ thể và rất phong phú mang đặc trưng của môn Địa lý. Đây là một hệ thống hoàn chỉnh của các bản đồ, biểu đồ có nội dung liên quan mật thiết với nhau và bổ sung cho nhau, được sắp xếp theo trình tự chương trình và nội dung sách giáo khoa với ba phần chính: Địa lý tự nhiên, Địa lý kinh tế xã hội, Địa lý các vùng. Vì vậy Atlat Địa lý Việt Nam được dùng để dạy học cho các bài ở nhiều khối lớp khác nhau như lớp 8, lớp 9, cũng như trong bồi dưỡng và thi học sinh giỏi..... Với vai trò to lớn như vậy nên trong quá trình sử dụng cả giáo viên và học sinh cần coi Atlat Địa lý Việt Nam với chức năng chủ yếu là “ nguồn kiến thức” chứ không chỉ sử dụng với mục đích “minh họa” cho nội dung bài giảng. Trong dạy học Địa lý giáo viên không là người “độc quyền“ sử dụng Atlat mà phải là người tổ chức, hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức từ Atlat. Giáo viên cần phải rèn luyện cho học sinh kĩ năng sử dụng Atlat, thông qua đó để rèn luyện các kĩ năng địa lí và phương pháp tự học cho học sinh. b. Các kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam Kĩ năng làm việc với bản đồ trong Atlat Đại lý Việt Nam Kĩ năng sử dụng biểu đồ trong Atlat Địa lý Việt Nam Kĩ năng phân tích lát cắt địa hình trong Atlat Địa lý Việt Nam 5
Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS Kĩ năng xác định phương hướng, khoảng cách, tọa độ Địa lý trên bản đồ. 2. Giải pháp: Trong nhiều năm bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lý 8 ở trường trung học cơ sở, tôi nhận thấy cần phải rèn luyện cho học sinh các kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam bao gồm. 2.1. Kĩ năng làm việc với bản đồ trong Atlat Địa lý Việt Nam Bản đồ là phương tiện trực quan, một nguồn tri thức Địa lý quan trọng, được xem là cuốn sách giáo khoa Địa lý thứ hai. Qua bản đồ, học sinh có thể nhìn một cách bao quát những khu vực lãnh thổ rộng lớn, những vùng lãnh thổ xa xôi trên bề mặt đất mà học sinh không có điều kiện quan sát trực tiếp. Về mặt kiến thức, bản đồ có khả năng phản ánh sự phân bố và những mối quan hệ của các đối tượng Địa lý trên bề mặt Trái Đất một cách cụ thể mà không một phương tiện nào khác có thể làm được. Những kí hiệu, màu sắc cách biểu hiện trên bản đồ là những nội dung Địa lý đã được mã hóa, trở thành một thứ ngôn ngữ đặc biệt “ ngôn ngữ bản đồ”. Để hiểu được, khai thác và sử dụng trong quá trình học tập đặc biệt là thi học sinh giỏi môn Địa lý thì giáo viên cần phải rèn luyện các kĩ năng làm việc với bản đồ từ đơn giản đến phức tạp bao gồm các kĩ năng sau: a. Kĩ năng đọc bản đồ Kĩ năng đầu tiên mà bất kỳ học sinh nào cũng phải nắm chắc đó là kĩ năng đọc bản đồ, trước hết phải có cái nhìn khái quát, tổng thể các đối tượng Địa lý được biểu hiện trên bản đồ như tên hoặc nội dung biểu hiện của các đối tượng đó. * Quy trình thực hiện: Bước 1: Xác định mục đích yêu cầu khi đọc bản đồ: Như yêu cầu của câu hỏi, yêu cầu của bài xác định cái gì? nội dung chủ đạo ra sao?... Bước 2: Vận dụng các bước đọc bản đồ để tìm hiểu các đối tượng Địa lý: 6
Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS + Đọc tên bản đồ để biết các đối tượng, hiện tượng Địa lý được thể hiện trên bản đồ. Đọc bảng chú giải để biết được đối tượng, hiện tượng Địa lý đó được biểu thị bằng kí hiệu gì ( có thể được biểu thị bằng đường, bằng điểm hay nền chất lượng..) + Xác định vị trí của đối tượng Địa lý trên bản đồ: Đối tượng đó thể hiện ở chổ nào thì dựa vào hệ thống kí hiệu ở bản chú giải. Bước 3: Học sinh trình bày kết quả khi đọc bản đồ, giáo viên chuẩn kiến thức. * Ví dụ minh họa Dựa vào Atlat Địa lý Việt Nam, hãy trình bày sự phân bố tài nguyên khoáng sản của nước ta? Bước 1: Xác định mục đích, yêu cầu: Dựa vào bản đồ địa chất khoáng sản ( trang 8) để nêu được sự phân bố nguồn tài nguyên khoáng sản nước ta. Bước 2: Vận dụng các bước đọc bản đồ để tìm hiểu về sự phân bố tài nguyên khoáng sản nước ta. + Tên bản đồ: Bản đồ địa chất khoáng sản Việt Nam: Đối tượng, hiện tượng địa lý được thể hiện trên bản đồ là địa chất và khoáng sản, khoáng sản được thể hiện bằng kí hiệu hình học và kí hiệu chữ. + Dựa vào bản đồ địa chất khoáng sản để chỉ ra sự phân bố tài nguyên khoáng sản nước ta. Bước 3: Học sinh trình bày kết quả khi đọc bản đồ, giáo viên chuẩn kiến thức. Tài nguyên khoáng sản nước ta phong phú và đa dạng, bao gồm: + Khoáng sản kim loại: Sắt, măng gan, đồng, kẽm.. + Khoáng sản phi kim loại: Apatit.. + Khoáng sản năng lượng: Than, dầu mỏ, khí đốt.. 7
Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS Phân bố: + Sắt: Thái Nguyên, Yên Bái, Hà Giang, Măng gan: Cao Bằng; Đồng, Vàng: Lào Cai; Niken: Sơn La; Chì, kẽm: Bắc Cạn; Vàng: Quảng Nam; Aptit: Lào Cai b. Kĩ năng hiểu bản đồ Ở mức độ cao hơn đó là kĩ năng hiểu bản đồ, vậy kĩ năng hiểu bản đồ tức là đối tượng đó thể hiện nội dung gì, đặc điểm, tính chất của đối tượng đó ra sao. Để có kĩ năng hiểu bản đồ phải có kiến thức về bản đồ và kết hợp với kiến thức về Địa lý * Quy trình thực hiện: Bước 1: Xác định mục đích yêu cầu Bước 2: Nắm được những cơ sở toán học của bản đồ: như phép chiếu đồ, phương pháp biểu hiện, hệ thống kí hiệu và kết hợp với kiến thức Địa lý để hình thành đặc điểm, tính chất, nội dung của các đối tượng, hiện tượng Địa lý được thể hiện trên bản đồ Bước 3: Học sinh trình bày kết quả hiểu bản đồ, giáo viên chuẩn kiến thức. * Ví dụ minh họa Dựa vào Atlat Địa lý Việt Nam, hãy phân tích đặc điểm địa hình dãy Trường Sơn Bắc? Bước 1: Xác định mục đích yêu cầu Dựa vào bản đồ các miền tự nhiên (trang 13) để phân tích đặc điểm địa hình dãy núi Trường Sơn Bắc Bước 2: Căn cứ vào phương pháp thể hiện và hệ thống kí hiệu kết hợp với kiến thức Địa lý để phân tích đặc điểm dãy Trường Sơn Bắc như: Vị trí, nơi bắt đầu và kết thúc, nguồn gốc, độ cao, hướng... Bước 3: Học sinh trình bày, giáo viên chuẩn kiến thức. * Đặc điểm địa hình dãy Trường Sơn Bắc: 8
Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS Vị trí: Dãy Trường Sơn Bắc thuộc vùng Bắc Trung Bộ Nới bắt đầu và kết thúc: Từ phía nam sông Cả tới dãy Bạch Mã Nguồn gốc: Trường Sơn Bắc hình thành trong một khu vực địa máng nằm giữa hai khối Đông Bắc ở phía Bắc và kon tum ở phía Nam. Hình thành từ đầu Nguyên Sinh đến Tân Kiến Tạo được nâng lên Chiều dài: trên 500km, Độ cao: chủ yếu địa hình dưới 1000m, vùng núi thấp và trung bình. Hướng: Tây bắc đông nam, một số dãy núi ăn ra sát biển như Hoành Sơn , Bạch Mã Cấu trúc: Gồm các dãy núi song song và so le nhau, cao ở hai đầu và thấp ở giữa, có sự bất đối xứng giữa hai sườn Đông và Tây, sườn Đông hẹp và dốc sườn Tây thoải. c. Kĩ năng sử dụng bản đồ Trong học tập và thi học sinh giỏi môn Địa lý đây là kĩ năng đòi hỏi phải có kiến thức về bản đồ, kiến thức về Địa lý tự nhiên, Địa lý kinh tế Xã hội. Đây là cơ sở để so sánh, đánh giá, tổng hợp, hoặc có thể xác lập mối quan hệ của các đối tượng, hiện tượng Địa lý trên bản đồ. * Quy trình thực hiện: Bước 1: Xác định mục đích, yêu cầu Bước 2: Vận dụng kiến thức về bản đồ kết hợp với kiến thức Địa lý xác lập mối quan hệ giữa các đối tượng, hiện tượng Địa lý trên bản đồ. Bước 3: Học sinh trình bày kết quả khi sử dụng bản đồ, giáo viên chuẩn kiến thức. * Ví dụ minh họa Dựa vào Atlat Địa lý Việt Nam hãy phân tích tác động của dãy Trường Sơn Bắc đến khí hậu, sông ngòi, địa hình ở Bắc Trung Bộ? Bước 1: Xác định mục đích yều cầu. 9
Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS Dựa vào Atlat địa lý Việt Nam các miền tự nhiên ( trang 13) để phân tích tác động của dãy Trường Sơn Bắc đến khí hậu, sông ngòi, địa hình ở vùng Bắc Trung Bộ. Bước 2: Kết hợp với kiến thức bản đồ và kiến thức Địa lý để xác lập các mối quan hệ giữa địa hình với khí hậu, giữa địa hình với sông ngòi và địa hình. Khi đến kĩ năng sử dụng bản đồ thì các em phải vận dụng kiến thức bản đồ và kiến thức Địa lý để thấy được dãy Trường Sơn Bắc có mối quan hệ chặt chẽ với các đối tượng tự nhiên khác. Bước 3: Học sinh trình bày, giáo viên chuẩn kiến thức * Tác động của dãy Trường Sơn Bắc đối với: + Sông ngòi: Dãy Trường Sơn Bắc có hương có hướng TB_ĐN có nhiều dãy núi song song và so le nhau như vậy nên đã quy định hướng hướng chảy của sông ngòi vùng Bắc Trung Bộ hầu hết chảy theo hướng Tây Đông, TBĐN, sông ngòi ngắn, dốc, dòng chảy xiết, lũ lên nhanh. + Khí hậu: Vào mùa đông kết hợp với các dãy núi đâm ngang đón gió mùa đông bắc, hội tụ nhiệt đới, bão gây mưa lớn cho vùng Bắc Trung Bộ và mưa xuất hiện muộn hơn so với các vùng khác. ngoài ra một nhánh núi như Hoành Sơn, Bạch Mã làm suy yếu gió mùa đông bắc khi tiến xuống phía Nam. Vào mùa hạ dãy núi Trường Sơn Bắc tạo thành bức chắn địa hình ngăn ẩm do gió mùa Tây nam đem tới tạo hiệu ứng phơn thời tiết khô nóng. Khí hậu còn phân hóa theo đai cao + Địa hình: Góp phần hình thành các dạng địa hình của vùng như đồng bằng, bờ biển.. Quy định hướng của địa hình: hướng tây bắc đông nam chạy sát biển kết hợp với các dãy núi đâm ngang chia cắt đồng bằng nhỏ hẹp. 10
Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS d. Kĩ năng mô tả tổng hợp Địa lý một khu vực * Quy trình thực hiền Bước 1: Xác định mục đích yêu cầu Bước 2: Phải có kiến thức cơ bản về địa lý, kiến thức về bản đồ, và có các kĩ năng đọc, hiểu, và sử dụng bản đồ. Để phân tích, so sánh, đánh giá một cách tổng hợp về một vùng, một khu vực, một miền Địa lý. Đây là một kĩ năng đòi hỏi tổng hợp, khái quát rất cao vì vậy phải vận dụng tất cả các kĩ năng trên Bước 3: Học sinh trình bày giáo viên chuẩn kiến thức * Ví dụ minh họa Dựa vào Atlat Địa lý Việt Nam và kiến thức đã học, hãy giải thích tại sao chế độ nước của sông Mê Công điều hòa hơn sông Hồng? Bước 1: Xác định mục đích, yêu cầu Bước 2: Cơ sở: Dựa vào Atlat các trang 6, 9, 10, 12 về địa hình, sông ngòi, động thực vật.. Vận dụng các kiến thức đã học về những nhân tố ảnh hưởng đến chế độ nước của sông như địa hình, khí hậu, lớp phủ thực vật, hồ đầm để giải thích, kết hợp với kiến thức bản đồ để thiếp lập mối quan hệ trên. Bước 3: Học sinh trình bày, giáo viên chuẩn kiến thức * Giải thích: + Đối với sông Mê Công Diện tích lưu vực rộng lớn, sông chảy từ Trung Quốc, qua nhiều nước như Thái Lan, Lào, CămPuChia, Mianma, Việt Nam. Đây là một trong những sông có chiều dài lớn nhất Châu Á Chế độ mưa ở thượng lưu, trung lưu, hạ lưu của sông không trùng nhau về mùa mưa cũng như thời gian mưa Lớp phủ thực vật con rất phong phú Hệ thống sông Mê Công có hồ rất quan trọng là Biển Hồ, nếu lũ lên thì nước sông tràn vào hồ.. 11
Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS Phần hạ lưu Sông Mê Công đổ ra biển bằng chín cửa + Đối với sông Hồng Diện tích lưu vực nhỏ hơn sông Mê Công, chiều dài ngắn hơn phần lớn diện tích lưu vực nằm ở Việt Nam. Hình dạng lưu vực có dạng nan quát nên lũ lên nhanh Lớp phủ thực vật ở phần thương và trung lưu ở Tây Bắc và Đông Bắc bị phá hủy mạnh nên khả năng điều tiết nước hạn chế Chế độ mưa theo mùa Sông Hồng đổ ra biển bằng ba cửa khả năng thoát lũ chậm hơn sông Mê Công. 2.2. Kĩ năng sử dụng biểu đồ trong Atlat Địa lý Việt Nam Trong Atlat Địa lý Việt Nam có hệ thống rất lớn các loại biểu đồ như cột, hình tròn , biểu đồ đường, biểu đồ kết hợp..thể hiện cả quy mô, cơ cấu, động lực phát triển của các đối tượng từ tự nhiên, dân cư, kinh tế và các vùng. Khi khai thác kiến thức từ biểu đồ yêu cầu phân tích, so sánh các số liệu đã được trực quan hóa trên biểu đồ để rút ra những nhận xét, kết luận về các đối tượng, hiện tượng địa lí tự nhiên và kinh tế xã hội. * Quy trình thực hiện Bước 1: Xác định mục đích, yêu cầu của việc sử dụng biểu đồ Bước 2: Cách khai thác kiến thức từ biểu đồ + Đọc tên của biểu đồ, chú giải, đơn vị, lãnh thổ thể hiện và các thành phần bên trong của biểu đồ. + Đo tính các đại lượng: cao nhất, thấp nhất, nhiều nhất, ít nhất, xu hướng biến động tăng hay giảm.. + Từ việc đối chiếu, so sánh, rút ra nhận xét, kết luận cần thiết 12
Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS Bước 3: Học sinh nêu nhận xét và kết luận từ việc phân tích biểu đồ. Giáo viên chuẩn kiến thức. * Ví dụ minh họa Dựa vào Atlat Địa lý Việt Nam hãy so sánh và giải thích sự giống và khác nhau của 2 biểu đồ khí hậu trạm Hà Nội và trạm thành phố Hồ Chí Minh ? Bước 1: Xác định mục đích, yêu cầu: Dựa vào biểu đồ để so sánh và giải thích sự giống nhau và khác nhau của hai biểu đồ khí hậu trạm Hà Nội và trạm thành phố Hồ Chí Minh. Bước 2: Khai thác kiến thức từ biểu đồ : + Loại biểu đồ kết hợp đường và cột, nội dung được biểu hiện trên biểu đồ: Nhiệt độ thể hiện bằng đường, lượng mưa thể hiện bằng cột của hai trạm Hà Nội và trạm thành phố Hồ Chí Minh + Đo tính các đại lượng ở mỗi trạm: Về nhiệt độ tháng có nhiệt độ thấp nhất tháng nào? bao nhiêu độ C. Tháng có nhiệt độ cao nhất vào tháng nào? bao nhiêu độ C? Về lượng mưa: Mưa ít vào mùa nào? mưa nhiều vào mùa nào? bao nhiêu mm + Từ đó so sánh kết hợp với kiến thức để giải thích Bước 3: Học sinh trình bày, giáo viên chuẩn kiến thức * So sánh và giải thích 2 biểu đồ khí hậu trạm Hà Nội và trạm thành phố Hồ Chí Minh: + Xác định vị trí của 2 trạm. Hà Nội nằm trong miển khí hậu phía Bắc Thành phố Hồ Chí Minh nằm trong miền khí hậu phía Nam Hà Nội nằm trong miền khí hậu nhiệt đới gió mùa có mùa đông lạnh. Thành phố Hồ Chí Minh có khí hậu cận xích đạo nóng quanh năm + Về nhiệt độ: Cả 2 địa điểm có nhiệt độ trung bình năm trên 220C 13
Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS Biên độ nhiệt giữa tháng nóng nhất và tháng lạnh nhất của Hà Nội khoảng 120C, của TP Hồ Chí Minh khoảng 340C Vì: Hà nội gần chí tuyến, xa xích đạo, Hà Nội ảnh hưởng của gió mùa đông bắc. TP Hồ Chí Minh có khí hậu cận xích đạo rõ rệt. + Về lượng mưa: Cả hai trạm đều có mưa theo mùa, mưa tập trung từ tháng 5 đến tháng 10 Tổng lượng mưa của TP Hồ Chí Minh lớn hơn, các tháng mưa có lượng mưa cũng lớn hơn của Hà Nội.( dẫn chứng ) Mùa khô ở TP Hồ Chí Minh mưa ít hơn của Hà Nội, tính chất khô rõ rệt và sâu sắc hơn Hà Nội. Vào mùa khô Hà Nội cũng ít mưa nhưng do ảnh hưởng của gió mùa đông bắc đi qua biển gây mưa phùn nên tính chất khô hạn giảm. 2.3. Kĩ năng phân tích lát cắt địa hình trong Atlat Địa lý Việt Nam Khai thác Atlat Địa lý Việt Nam cũng cần chú ý đến việc phân tích các lát cắt. Đây được coi là các thành phần bổ trợ nhằm làm rõ, hoặc bổ sung những nội dung mà các bản đồ trong Atlat không thể trình bày rõ, các lát cắt địa hình trở thành minh chứng rất trực quan về hướng nghiêng và đặc điểm hình thái địa hình của từng miền, từng khu vực Trong Atlat Địa lý Việt Nam có 3 lát cắt ở các trang 13,14, khi phân tích lát cắt không chỉ phân tích đặc điểm địa hình mà còn phân tích đặc điểm tự nhiên dọc theo lát cắt. như vậy có hai mức độ phân tích lát cắt địa hình như sau: a. Phân tích đặc điểm địa hình qua lát cắt * Quy trình thực hiện Bước 1: Xác định mục đích, yêu cầu Bước 2: Kết hợp kiến thức bản đồ và kiến thức Địa lý để phân tích. + Xác định vị trí, giới hạn lát cắt 14
Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS + Lát cắt đi qua những vùng địa hình nào?( kể từ trái qua phải: Khu, dãy núi và sơn nguyên nào, cắt qua những dòng sông nào...) + Phân tích từng đối tượng biểu hiện trên lát cắt Bước 3: Học sinh trình bày, giáo viên chuẩn kiến thức * Ví dụ minh họa Bước 1: Xác định mục đích, yêu cầu + Dựa vào Atlat Địa lý Việt Nam, hãy phân tích đặc điểm địa hình qua lát cắt AB từ sơn nguyên Đồng Văn đến cửa sông Thái Bình. Bước 2: Sử dụng Atlat trang 13 và kiến thức Địa lý để phân tích Bước 3: Học sinh trình bày giáo viên chuẩn kiến thức + Lát cắt AB chạy trong Miền Bắc và Đông Bắc Bắc Bộ, đi từ sơn nguyên Đồng Văn đến cửa sông Thái Bình chạy theo hướng Tây bắc Đông nam + Lát cắt đi qua Khu Việt Bắc, khu Đông Bắc và khu Đông Bắc Bắc Bộ qua các dạng địa hình đồi núi cao phía Tây Bắc đồi thấp và trung bình ở trung tâm và vùng đồng bằng Bắc Bộ ở phía đông nam. Lát cắt qua sơn nguyên Đồng Văn, núi ( PuTha Ca, Phia Ya, Phia Boóc ), cánh cung ( Ngân Sơn, Bắc Sơn ) và cắt qua sông ( Sông Gâm, sông Năng, sông Cầu, sông Thương, sông Lục Nam, sông Kinh Thầy, và cửa sông Thái Bình.) + Địa hình có sự khác biệt giữa các khu vực: Từ sơn nguyên Đồng Văn đến thung lũng sông Cầu( khu Việt Bắc). Đây là khu vực núi cao, dốc lớn và độ chia cắt địa hình lớn nhất trên toàn lát cắt. Lát cắt chạy qua sơn nguyên với độ cao trung bình 1000m có diện tích khá lớn Từ sông Cầu đến sông Thương ( khu Đông Bắc) địa hình thấp hơn khu Việt Bắc độ chia cắt địa hình giảm dần, bắt đầu từ độ cao 50m của thung lũng sông Cầu độ cao giảm dần 15
Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS Từ sông Thương đến cửa sông thái Bình ( khu Đồng bằng Bắc Bộ) địa hình tương đối bằng phẳng, độ dốc nhỏ, độ cao địa hình dưới 50m. b. Phân tích tổng hợp tự nhiên dọc lát cắt Kĩ năng không thể thiếu được là kĩ năng chồng xếp các bản đồ nếu như chỉ sử dụng Atlat trang 13, 14 thì không thể phân tích tổng hợp đặc điểm tự nhiên vì ngoài phân tích địa hình còn phân tích địa chất, khí hậu, thủy văn, thổ nhưỡng...., thì phải căn cứ vào bản đồ nêu trên có trong Atlat để phân tích. Vì vậy yêu cầu đầu tiên là kĩ năng chồng xếp bản đồ. * Quy trình thực hiện Bước 1: Xác định mục đích, yêu cầu Bước 2: Chồng xếp các bản đồ kết hợp với kiến thức Địa lý để: + Xác định vị trí, giới hạn lát cắt + Làm rõ đặc điểm tự nhiên như: Địa chất, địa hình, khí hậu, sông ngòi... Bước 3: Học sinh trình bày, giáo viên chuẩn kiến thức * Ví dụ minh họa Dựa vào Atlat Địa lý Việt Nam, hãy đọc lát cắt tự nhiên tổng hợp CD, từ biên giới Việt Trung đến sông Chu? Bước 1: Đọc lát cắt tự nhiên tổng hợp CD, từ biên giới Việt Trung đến sông Chu. Bước 2: Kết hợp sử dụng các trang Atlat: 8, 9, 10, 11, 12, 13 để phân tích các đặc điểm tự nhiên đọc theo lát cắt Bước 3: Học sinh trình bày, giáo viên chuẩn kiến thức + Giới hạn: Lát cắt C D từ biên giới Việt Trung đến Sông Chu + Chiều dài: Dùng thước đo chiều dài CD trên lát cắt được 12 cm nhân với tỉ lệ bản đồ, nghĩa là 1cm trên bản đồ tương ứng với 3000000 cm ngoài thực địa. Vậy chiều dài lát cắt C D là 360 km. + Phân tích các thành phần tự nhiên: 16
Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS Địa chất: Căn cứ vào bản đồ địa chất khoáng sản trong Atlat Địa lý Việt Nam trang 8 dùng thước và chì kẻ tương đối chính xác lát cắt đi qua Có ba loại đá: Đá mắc ma xâm nhập ( Phanxipang) Đá mắc ma phun trào ( Hoàng Liên Sơn, Phu luông) Trầm tích đá vôi ( cao nguyên Mộc Châu) Địa hình: Sử dụng Atlat trang 13 Lát cắt đi qua nhiều dạng địa hình: Núi cao ( Hoàng Liên Sơn, Phu Luông) có độ cao trên 2000m), đồi núi thấp trung bình, cao nguyên(với độ cao từ 200m 500m ), đồng bằng Thanh Hóa( khá bằng phẳng có độ cao dưới 200m) Thổ nhưỡng: Bao gồm các loại đất: Đất feralit đỏ vàng, đất mùn trên núi, đất feralit trên đá vối, đát phù sa. Thủy văn: Lát cắt qua ba con song lớn ( Sông Mã, Sông Đà, Sông Chu), sông chảy theo hướng Tây Bắc Đông Nam, độ dố lớn Khí hậu: Khí hậu có sự khác biệt dọc theo lát cắt chia làm ba khu vực. + Hoàng Liên Sơn, Phu Luông: nhiệt độ trung bình năm thấp, lượng mưa lớn + Khu đồi núi thấp, trung bình: Có tính chất chuyển tiếp + Khu vực đồng bằng: Nhiệt độ trung bình năm trên 200C Sinh vật: Rừng ôn đới trên núi, rừng kín thường xanh, trảng cỏ cây bụi, thảm thực vật nông nghiệp. 2.4. Kĩ năng xác định phương hướng, khoảng cách trên bản đồ. a. Kĩ năng xác định phương hướng trên bản đồ * Quy trình thực hiện Bước 1: Xác định mục đích, yêu cầu Bước 2: Phải có kiến thức cơ bản về bản đồ đã học ở lớp 6 để + Xác định mũi tên chỉ hướng Bắc sau đó xác định các hướng còn lại: Xác định 8 hướng cơ bản ( Đông, Tây, Nam, Bắc, Đông Bắc, Đông Nam, Tây Nam, Tây Bắc) ngoài ra còn 8 hướng phụ khác 17
Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS + Xác định phương hướng dựa vào hệ thống kinh vĩ tuyến: Bước 3: Học sinh trình bày, giáo viên chuẩn kiến thức * Ví dụ minh họa Dựa vào Atlat Địa lý Việt Nam, hãy xác định hướng di chuyển của bảo, hướng gió ở nước ta? Bước 1: Xác định mục đích, yêu cầu: Xác định hướng di chuyển của bảo, hướng gió ở nước ta. Bước 2: Căn cứ vào bản đồ khí hậu trang 9 kết hợp với kiến thức về xác định phương hướng để xác định: + Hướng di chuyển của bảo + Hướng gió: Khi xác định hướng gió thì tính từ hướng nơi gió thổi đến, gồm hai hướng cơ bản đại diện cho hai mùa gió. Mũi tên màu đỏ thể hiện gió mùa hạ Mũi tên màu xanh thể hiện gió mùa đông Bước 3: Học sinh trình bày, giáo viên chuẩn kiến thức + Hướng di chuyển của bảo vào nước ta: Hướng Tây, Tây Bắc + Gió mùa mùa đông: Hướng Đông Bắc + Gió mùa mùa hạ: Hướng Tây Nam, ngoài ra ở Đồng Bằng Bắc Bộ gió hướng Đông Nam b. Kĩ năng xác định khoảng cách trên bản đồ Bước 1: Xác định mục đích, yêu cầu Bước 2: Căn cứ vào kiến thức về bản đồ xác định khoảng cách + Dựa vào tỉ lệ trên bản đồ: có hai cách thể hiện tỉ lệ đó là tỉ lệ thước và tỉ lệ số + Dùng thước đo khoảng cách trên bản đồ + Xác định khoảng cách của các địa điểm với công thức: S = L x F 18
Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS S là khoảng cách trên thực địa L là khoảng cách trên bản đồ F là mẫu số của tỉ lệ bản đồ Bước 3: Học sinh trình bày, giáo viên chuẩn kiến thức * Ví dụ minh họa Dựa vào Atlat Địa lý Việt Nam tính khoảng cách( ki lô mét ) từ Hà Nội tới thủ đô các nước Philippin, Brunây, Xin gapo, Thái Lan. Bước 1: Tính khoảng cách( ki lô mét ) từ Hà Nội tới thủ đô các nước Philip pin, Brunây, Xin gapo, Thái Lan. Bước 2: Dựa vào Atlat Địa lý Việt Nam trang 4 ( mục Việt Nam trong Đông Nam Á) + Căn cứ vào tỉ lệ bản đồ ( Tỉ lệ 1: 50 000 000 ) + Đo khoảng cách trên bản đồ từ Hà Nội tới lần lượt thủ đô của các nước Phi lippin, Brunây, Xin gapo, Thái Lan. + Áp dụng theo công thức tính khoảng cách trên Bước 3: Học sinh trình bày, giáo viên chuẩn kiến thức + Hà Nội tới thủ đô Phi lippin: 1750 km + Hà Nội tới Brunây: 2050 km + Hà Nội tới Xin gapo: 2200 km + Hà Nội tới Thái Lan: 1050 km III. Minh họa qua một tiết học cụ thể trên lớp Bài 23 Tiết 13 VỊ TRÍ, GIỚI HẠN, HÌNH DẠNG LÃNH THỔ VIỆT NAM ( Tiết theo phân phối chường trình bồi dưỡng học sinh giỏi Địa lý 8) I. Muc tiêu bài học: Sau bài học, học sinh cần: 1. Kiến thức : 19
Rèn luyện kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng HS giỏi môn Địa lý 8 ở trường THCS Trình bày được vị trí Địa lý, giới hạn, phạm vi lãnh thổ Việt Nam: Các điểm cực ( Bắc, Nam, Đông, Tây) của phần đất liền; vùng biển và diện tích lãnh thổ. Phân tích để thấy được vị trí và phạm vi lãnh thổ nước ta có ý nghĩa quan trọng đối với tự nhiên. Trình bày được đặc điểm lãnh thổ nước ta 2. Kĩ năng : Sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam ( trang bản đồ hành chính ), lược đồ khu vực Đông Nam Á, để xác định và phân tích vị trí, giới hạn, hình dạng lãnh thổ Việt Nam. Phân tích mối liên hệ địa lý, xử lý số liệu. 3. Thái độ: Củng cố lòng yêu quê hương, đất nước Có ý thức bảo vệ và xây dựng tổ quốc II Chuẩn bị của giáo viên và học sinh GV: Atlat Địa lý Việt Nam, sách giáo khoa, giáo án, các tài liệu dạy học khác HS: Vở ghi, sách giáo khoa, Atlat Địa lý Việt Nam III. Tiến trình bài giảng: 1. Ổn định lớp: 2. Kiểm tra bài củ:( không thực hiện do tiết trước làm bài kiểm tra viết ) 3. Bài mới Hoạt động của GVHS Nội Dung Hoạt động 1( 20 phút) 1. Vị trí, giới hạn lãnh thổ Sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trang a. Phần đất liền 4 + Tọa độ địa lý ? Dựa vào bản đồ hành chính kết Điểm cực Bắc: 23023' B xã Lũng 20

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.