Tác động của các gia tộc doanh nhân đến sự phát triển của Hàn Quốc ngày nay

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 8(33) - Thaùng 10/2015<br /> <br /> <br /> <br /> Tác động của các gia tộc doanh nhân đến sự phát triển<br /> của Hàn Quốc ngày nay<br /> Impact of business families on the development of South Korea today<br /> <br /> ThS. Lê Thị Việt Hà<br /> Trường Đại học Kinh tế – Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> <br /> M.BA. Le Thi Viet Ha<br /> University of Economics and Business – National University Ha Noi City<br /> <br /> <br /> Tóm tắt<br /> Vai trò quan trọng của các gia tộc doanh nhân đối với xã hội là không thể phủ nhận. Nghiên cứu vấn đề<br /> gia tộc doanh nhân dưới các góc độ: văn hóa, chính trị, lịch sử, kinh tế… là một cái nhìn tổng quát và đa<br /> chiều. Bài viết chỉ ra những mặt tích cực, tiêu cực của một số gia tộc doanh nhân Hàn Quốc và những<br /> tác động nhất định của nó đến xã hội. Sự phát triển của gia tộc họ Lee trong đế chế Samsung là minh<br /> chứng sinh động nhất cho vấn đề này. Từ những ưu, nhược điểm của các gia tộc doanh nhân Hàn Quốc,<br /> bài viết cũng rút ra bài học cho các gia tộc doanh nhân Việt Nam hiện nay trong quá trình hội nhập quốc<br /> tế.<br /> Từ khóa: Chaebol, gia tộc doanh nhân, văn hóa kinh doanh, văn hóa doanh nhân, gia đình trị, tính gia<br /> trưởng…<br /> Abstract<br /> The important role of business families to society is undeniable. Researching on business families issues<br /> under some aspects like: culture, politics, history, economics... is an overall and multi-dimensional<br /> approach. The article points out the positive aspects as well as negative aspects of some Korean<br /> business families and its impact on society. The development of Lee Family in their Empire Samsung is<br /> the most typical evidence for this issue. From the strengths and weaknesses of the Korean business<br /> families, the article also shows some lessons for Viet Nam business families in the process of<br /> international integration today.<br /> Keywords: Cheabol, business families, business culture, entrepreneur culture, nepolism, paternalistic…<br /> <br /> <br /> 1. Mở đầu điều hết sức quan trọng.<br /> Gia tộc doanh nhân là một khối tập Trong xã hội phong kiến Hàn Quốc,<br /> hợp sức mạnh kinh tế, thúc đẩy sự phát thương nhân không được coi trọng, chỉ là<br /> triển của đất nước. Khơi gợi và dựa vào hạng xếp cuối trong thứ bậc Sỹ(사 ) -<br /> tiềm năng từ khối sức mạnh này là điều cần Nông(농 ) – Công(공 )– Thương(상 ). Tuy<br /> thiết và quan trọng. Tìm hiểu về các gia tộc nhiên, lịch sử sang trang kể từ sau Thế<br /> doanh nhân Hàn Quốc để rút ra bài học xây chiến thứ 2, do nhu cầu xây dựng đất nước,<br /> dựng các tập đoàn “gia đình trị” Việt Nam, hồi phục nền kinh tế kiệt quệ sau chiến<br /> góp phần xây dựng đất nước phát triển là tranh, vai trò của doanh nhân liên tục được<br /> <br /> <br /> 77<br /> đề cao hết mức. Trong những năm 60, một vị Chủ tịch nắm giữ mọi quyền lực.<br /> Tổng thống Park Chung Hee đã có nhiều Họ vừa là quản lý, vừa là chủ sở hữu của<br /> chính sách ưu tiên cho các doanh nghiệp, toàn bộ tập đoàn. Chẳng hạn như Samsung<br /> thậm chí “nuông chiều” các doanh nhân. Group - Cheabol lớn nhất Hàn Quốc,<br /> Sau năm 1990, khi Hàn Quốc trở thành không chỉ chuyên về lĩnh vực điện tử mà<br /> một trong bốn “Con rồng Châu Á” cùng đầu tư vào cả mảng tài chính - bảo hiểm,<br /> Singapore, Đài Loan, Hồng Kông thì các khách sạn, bán lẻ, giải trí… Tập đoàn này<br /> Tổng thống khi đó cũng không quên nhắc do nhà họ Lee nắm quyền điều hành kinh<br /> tới vai trò đầu tàu của các tập đoàn lớn với doanh gần hết. Chaebol ở Hàn Quốc là một<br /> sự xuất hiện thêm của thế hệ doanh nhân mô hình khác biệt so với thế giới, khó có<br /> thứ hai của các Chaebol. Có thể thấy rằng, thể tìm thấy một mô hình kinh doanh nào<br /> ở Hàn Quốc, chỉ có duy nhất gia đình ông tương tự. Ban đầu, Chaebol cũng tương đối<br /> Park Chung Hee có đến hai người làm giống mô hình Zaibatsu của Nhật. Tuy<br /> Tổng thống. Trong khi Park cha (Park nhiên, với Zaibatsu “gia đình trị” không có<br /> Chung Hee) “dung dưỡng”, “thỏa hiệp” với nghĩa là toàn người cùng huyết thống nắm<br /> các Chaebol bao nhiêu thì nay, Park con mà chỉ cần là người có quan hệ gần gũi là<br /> (Park Geun Hye) lại có nhiều chính sách được. Zaibatsu giải tán sau chiến tranh thế<br /> “mạnh tay” với các Chaebol bấy nhiêu. giới thứ hai và kế vị Zaibatsu ngày nay là<br /> Những câu chuyện “thâm cung bí sử” những liên minh công ty lỏng lẻo, không<br /> của các gia tộc bề thế này chưa bao giờ hết phải là những tập đoàn tập trung như<br /> nóng tại xứ sở Kim Chi. Đằng sau mỗi Chaebol. Ngay cả ở châu Âu cũng không<br /> quyết định của ông chủ tập đoàn là biết bao có các tập đoàn lớn như Cheabol và chính<br /> sự toan tính hay là một động cơ chính trị sách quản lý, sở hữu được phân chia rất<br /> nào đó. Sự thành bại của mỗi đế chế kinh chặt chẽ.<br /> doanh luôn đánh dấu bước ngoặt lớn cho Có một số ít gia tộc đã có đến bốn đời<br /> một Đảng phái chính trị nhất định. làm kinh doanh, nhưng chủ yếu là ba đời.<br /> 2. Đặc điểm của các gia tộc doanh nhân * Thế hệ doanh nhân đầu tiên<br /> Hàn Quốc Có thể nói, một nửa thời gian đầu trong<br /> Đặc điểm chung của các gia tộc doanh sự nghiệp của lớp doanh nhân đầu tiên mang<br /> nhân ở Hàn Quốc là tính “gia trưởng” [1]. trong mình một hoài bão kinh doanh kháng<br /> Điều này thể hiện ở kiểu quản lý “gia đình Nhật, có lòng yêu nước da diết, hết lòng<br /> trị” mà ở đó, công ty như một gia đình: phụng sự quốc gia, quốc dân và nhân loại.<br /> người chủ công ty cũng là người chủ gia Đến khi đất nước “hóa rồng” và cất cánh thì<br /> đình; có sự duy trì huyết thống; tính tôn ty họ vẫn miệt mài làm việc thậm chí quên đi<br /> trật tự; coi trọng đẳng cấp. hưởng thụ cho bản thân, khác hẳn với lớp<br /> Tất cả các vị trí chủ chốt trong một doanh nhân thời kỳ hội nhập: “làm việc<br /> Chaebol [2] đều thuộc về họ hàng thân nhưng không quên hưởng thụ”. Do đặc điểm<br /> thích của chủ tịch. Một Chaebol không chỉ của thời kỳ hậu chiến là phải chú trọng phục<br /> là một tập đoàn gia tộc, thuộc sự sở hữu hồi nền kinh tế nên các hoạt động kinh doanh<br /> của một dòng họ, mà còn phải là một thường tập trung phát triển về quy mô, mở<br /> doanh nghiệp với ít nhất hai lĩnh vực kinh rộng về số lượng. Nhìn chung, họ có học vấn<br /> doanh riêng biệt. Mặt khác, Chaebol bao không cao, kinh doanh tự phát, không bài bản.<br /> gồm rất nhiều công ty với các giao dịch nội Phần lớn tự tay gây dựng sự nghiệp, ít được<br /> bộ mạnh mẽ. Tất cả đều được quản lý bởi thừa kế tài sản gia đình để lại. Đặc biệt thế hệ<br /> <br /> 78<br /> này nhận được nhiều ưu ái từ Chính phủ. Tiêu lập các tập đoàn lớn. Rất nhiều người trong<br /> biểu là: Lee Byung Chul - 이병철(Samsung) số họ là những trí thức làm kinh doanh, có<br /> [3], Chung Ju Yung – 정주영 (Hyundai) [4], tư tưởng tiến bộ; đa phần được thừa hưởng<br /> Koo In Hwoi – 구인회 (LG) [5], Park Tae khối tài sản lớn từ khi còn trẻ. Cũng như<br /> Joon – 박태준 (Posco) [6], Shin Kyuk Ho – thế hệ trước, họ có điều kiện được tu<br /> 신격호 (Lotte) [7], Cho Choong Hoon – nghiệp ở nước ngoài nhiều hơn. Họ lớn lên<br /> 조중훈 (Hanjin) [8]… và chứng kiến công việc kinh doanh của<br /> * Thế hệ doanh nhân thứ hai ông và cha mỗi ngày, cộng thêm kiến thức<br /> Bắt đầu từ thế hệ này, có nhiều tỷ phú học hỏi ở các trường danh giá nước ngoài<br /> với khối tài sản từ 1 tỷ USD trở lên được cũng giúp họ có được lợi thế rất lớn. Tuy<br /> Forbes vinh danh. Thế hệ doanh nhân thứ nhiên, là thế hệ kinh doanh thứ ba nên họ<br /> hai có nhiều thuận lợi hơn thế hệ cha chú thường bị so sánh với thế hệ cha, ông của<br /> của họ. Đặc điểm của thế hệ này là: Khởi họ, việc vượt qua cái bóng thành công của<br /> nghiệp với một bệ đỡ kinh tế vững chắc từ các thế hệ trước để sao cho không chỉ kinh<br /> gia đình, sớm được kế thừa những thành doanh thành công mà còn ghi lại nhiều dấu<br /> quả cha mẹ để lại. Hai là, do tính chất “gia ấn trong xã hội là một áp lực lớn đặt lên vai<br /> trưởng” đặc trưng của văn hóa doanh những người trẻ này.<br /> nghiệp Hàn Quốc nên các tập đoàn lớn Mặt trái của thế hệ doanh nhân thứ ba<br /> hoạt động theo kiểu “gia đình trị”, người này là được nắm giữ chức vụ cao khi còn<br /> lãnh đạo tập đoàn phải là những người quá trẻ. Sinh ra trong một gia đình Chaebol<br /> trong gia đình, có chung huyết thống. Ba nghiễm nhiên sẽ có một chức vị lãnh đạo<br /> là, vẫn nhận được sự “nuông chiều” của trong các tập đoàn. Theo Liên đoàn tuyển<br /> Chính phủ vì công lao to lớn với đất nước dụng Hàn Quốc, 28 người cháu của 15 nhà<br /> của các đế chế Chaebol từ thế hệ trước nên sáng lập Chaebol lớn nhất nước đều giữ các<br /> họ hay cậy thế, coi thường pháp luật, câu vị trí cao cấp trong các công ty thành viên<br /> kết làm lũng đoạn thị trường. Bốn là, mặc từ khi chưa tròn 30 tuổi và được đề bạt vào<br /> dù dính vào nhiều vụ bê bối về kinh tế ban lãnh đạo sau 3 năm. Trong khi một<br /> nhưng đây mới là thế hệ tạo nên các tập nhân viên bình thường phải mất ít nhất 22<br /> đoàn đẳng cấp thế giới, đưa các sản phẩm năm để có chân trong ban điều hành. Xã<br /> của Hàn Quốc vượt ra xa khỏi biên giới hội Hàn Quốc hiện nay đang lo sợ rằng thế<br /> lãnh thổ đến với toàn cầu. Vai trò của thế hệ thứ ba là những người trưởng thành<br /> hệ này không chỉ là giữ gìn thành quả kinh trong “nhà kính”, không có khả năng giao<br /> doanh từ thế hệ trước để lại mà còn nâng tiếp và cảm thông với những người xuất<br /> những giá trị ấy lên tầm cao mới. Những thân từ các hoàn cảnh khác nhau. Trong khi<br /> con người xuất sắc đó là: Lee Kun Hee – thế hệ thứ nhất và thứ hai đã trải qua hoàn<br /> 이건희 (Samsung) [9], Chung Mong Koo cảnh khó khăn để gây dựng sự nghiệp. Thời<br /> điểm cuộc bầu cử tổng thống Hàn Quốc<br /> – 정몽구(Hyundai) [10], Koo Ja Kyung –<br /> diễn ra năm 2012 cũng là lúc các Chaebol<br /> 구자경 (LG) [11], Shin Dong Bin – rục rịch chuẩn bị chuyển giao quyền lực<br /> 신동빈 (Lotte) [12], Cho Yang Ho – cho thế hệ thứ ba. Con cháu trong các<br /> 조양호 (Hanjin) [13]… Chaebol đều được trang bị các kỹ năng và<br /> * Thế hệ doanh nhân thứ ba kiến thức chuyên môn, được bổ nhiệm vào<br /> Thế hệ doanh nhân thứ ba hầu hết là các vị trí quan trọng trước khi đảm nhận cả<br /> cháu nội, cháu ngoại của những nhà sáng một tập đoàn lớn trong tương lai.<br /> <br /> 79<br />  Đến thế hệ này, việc duy trì kinh nghiệp báo quốc”; Chủ tịch Hyundai với<br /> doanh theo huyết thống đã thay đổi ít “Tiến bộ, sáng tạo và kinh tế”; Chủ tịch<br /> nhiều. Theo nghiên cứu của chúng tôi, đây Posco với “Sắt thép báo quốc [15]…<br /> sẽ là một điều tất yếu trong tương lai. Bởi Điều tốt đẹp hơn nữa là sau vài chục<br /> lẽ, khi giám đốc đã trở thành một nghề và năm, hậu duệ đời thứ hai, thứ ba của những<br /> nhất là khi những người trong dòng họ nhà sáng lập này lại tiếp nối được nghiệp<br /> không đủ năng lực gánh vác thì để đảm bảo kinh doanh của gia đình và lại cống hiến<br /> cho vận hành kinh doanh được tốt nhất, các cho đất nước. Hàng năm, các Chaebol này<br /> gia tộc doanh nhân cũng nên thuê người đã đóng góp 70% cho GDP toàn quốc.<br /> ngoài vào lãnh đạo (thậm chí thuê người Trong đó, Samsung chiếm đến 20% GDP.<br /> nước ngoài) và chỉ nên giữ vai trò cổ đông Về chính trị, có những doanh nhân<br /> chiến lược. Đến thế hệ này, xuất hiện nhiều không chỉ thành công trên thương trường<br /> “bóng hồng” khuấy đảo thương trường mà còn rất thành công trên chính trường.<br /> [14]. Họ là những ái nữ trong các gia tộc Người giữ chức vụ cao nhất trong Chính<br /> kinh doanh lớn, xinh đẹp, giỏi giang và phủ là Tổng thống Lee Myung Bak<br /> quyền lực. (이명박) [16], ông từng là Chủ tịch Công<br /> 3. Ảnh hưởng của một số gia tộc ty Xây dựng Hyundai. Tiếp theo là Thủ<br /> doanh nhân đối với xã hội Hàn Quốc tướng Park Tae Joon - cựu Chủ tịch Posco,<br /> 3.1. Những ảnh hưởng tích cực người đã biến Hàn Quốc từ một nước<br /> Ảnh hưởng tích cực lớn nhất của các không có thép trở thành một cường quốc<br /> gia tộc doanh nhân Hàn Quốc đến xã hội là về thép trên thế giới. Nhà sáng lập Hyundai<br /> “tạo ra trào lưu, dẫn dắt xu hướng” làm - Chung Ju Yung cũng từng là ứng cử viên<br /> giàu. Sức mạnh kinh tế quá lớn của các tập Tổng thống. Có một số doanh nhân khác<br /> đoàn này đã khiến cho lớp người trẻ trong giữ vị trí nghị sỹ Quốc hội như: Chung<br /> xã hội chỉ muốn làm việc cho Chaebol, Mong Joon (정몽준) [17], Sung Wan Jong<br /> hàng ngày được “mặc áo vest và thắt cà<br /> (성완종) [18] – thành viên Đảng Thế giới<br /> vạt” đi làm. Và ngược lại, làm việc cho<br /> Chaebol mới được xã hội thừa nhận là mới; Kim Yong Ik (김용익) [19] – thành<br /> những người giỏi nhất. Trong một xã hội viên Đảng Liên hiệp dân chủ tân chính<br /> đề cao đẳng cấp như Hàn Quốc, áp lực với trị… Với ưu thế là những doanh nhân,<br /> những người không giỏi kiếm tiền là điều những chính khách này đã đưa ra những<br /> đáng xấu hổ thế nên ai ai cũng phải cố chính sách phát triển tốt, bình ổn được nền<br /> gắng để không bị chê bai. kinh tế trong nước. Ví dụ như: Tổng thống<br /> Cụ thể, những gia tộc doanh nhân này Lee Myung Bak nổi tiếng với học thuyết<br /> đã đóng góp công sức cho đất nước trên kinh tế Mbnomics [20]. Những vị chính<br /> nhiều lĩnh vực khác nhau. khách - doanh nhân này không chỉ hoàn<br /> Về kinh tế, những gia tộc doanh nhân thành tốt vai trò trong nhiệm kỳ của mình<br /> giàu có là lực lượng chính đóng góp vào sự mà sau khi thoái vị, họ vẫn trở thành những<br /> thành công “thần kỳ Hàn Quốc” ngày hôm nhà tư vấn chính sách tốt cho Chính phủ, là<br /> nay. Xây dựng đất nước Hàn Quốc từ đống cầu nối của Chính phủ với các nước bên<br /> đổ nát sau chiến tranh phải kể đến công sức ngoài.<br /> của một số nhà sáng lập tập đoàn, với nhiệt Về ngoại giao, người góp phần tích<br /> huyết và lòng yêu nước cháy bỏng. Đó là: cực nhất thúc đẩy hòa bình trên bán đảo<br /> Chủ tịch Samsung với khẩu hiệu: “Sản Triều Tiên là nhà sáng lập Hyundai- Chung<br /> <br /> 80<br /> Ju Yung. Có thể vì lý do ông là người Bắc ân xá. Việc làm này đã dấy lên dư luận<br /> Triều Tiên nên mong muốn nỗ lực hàn gắn rằng Samsung là “bất khả xâm phạm” vì<br /> vết thương hai miền mãnh liệt hơn những nắm giữ quyền lực kinh doanh quá lớn.<br /> người khác (xem mục 3.3.1.2). Trên các Ngoài ra, còn một số nhân vật liên<br /> phương diện khác như: vận động hành lang quan đến những vụ án kinh tế khác như:<br /> để Hàn Quốc tổ chức các sự kiện thể thao Chung Mong Hun (Hyundai) biển thủ tiền<br /> quy mô tầm cỡ thế giới (World Cup, bất hợp pháp hỗ trợ chính sách Ánh dương<br /> Olympic…) phải kể đến công sức của của của tổng thống Kim Dae Chung (2003);<br /> những người như: Chung Ju Yung, Lee Kim Seung Youn (Hanwha) bị buộc tội hối<br /> Kun Hee… Ngoài ra, do có sẵn mối quan lộ (2004) và biển thủ 300 tỷ won của công<br /> hệ về kinh tế với Chính phủ các nước khác ty (2012); Chey Tae Won (SK) biển thủ 50<br /> nên một vài ông chủ Chaebol cũng là tỷ won của công ty (2012); Lee Jay Hyun<br /> những nhịp cầu kết nối mối quan hệ ngoại (CJ) trộm cắp và tham ô (2014); Sung Wan<br /> giao với các nước lớn. Jong (Keangnam) biển thủ 80 tỷ won tiền<br /> Về trách nhiệm xã hội, đa phần các gia trợ cấp của Chính phủ (2015)…<br /> tộc doanh nhân đều có ý thức thực hiện Gia đình trị khiến các lãnh đạo<br /> công tác trách nhiệm xã hội như: giúp đỡ Chaebol tự cho mình là những “ông vua”<br /> người có hoàn cảnh khó khăn, tài trợ cho trong các “đế chế” của họ. Thế hệ doanh<br /> ngành giáo dục, văn hóa; cùng Chính phủ nhân thứ ba làm ăn có phần thận trọng và<br /> thực hiện việc đảm bảo đời sống, công ăn bài bản hơn nhưng do được sống trong<br /> việc làm cho người lao động… Cũng có “nhung lụa” từ nhỏ và được đề bạt lên làm<br /> một vài gia tộc, vì muốn lưu danh cho hậu quản lý khi tuổi đời còn quá trẻ nên dẫn<br /> thế nên tự thành lập và điều hành các quỹ đến việc thiếu kinh nghiệm quản lý, ít đồng<br /> của riêng mình. Chẳng hạn như: quỹ Ho cảm với cấp dưới và khó truyền cảm hứng<br /> Am (nhà họ Lee – Samsung), quỹ Asan đến những người khác. Họ được cho là<br /> (nhà họ Chung – Hyundai), quỹ Yeon Am không sinh vào thời kỳ gian khổ như cha<br /> (nhà họ Koo – LG)… ông họ nên không hiểu được cuộc sống của<br /> 3.2. Những ảnh hưởng tiêu cực những người bình thường và hay đưa ra<br /> Sự lũng đoạn của các Chaebol làm những “quyết định máy lạnh” (thiếu tính<br /> cho đời sống chính trị bị đảo lộn, nạn tham thực tế và lạnh lùng). Họ không chiếm<br /> nhũng, hối lộ gia tăng do các Chaebol dùng được cảm tình của nhân viên công ty bằng<br /> sức mạnh của mình ép buộc Chính phủ, các cha, ông họ. Thế hệ này tự cho mình là<br /> nhà làm luật tạo điều kiện cho mình. những cậu ấm, cô chiêu, có phần kiêu<br /> Thế hệ doanh nhân thứ nhất và thứ hai ngạo, coi thường người khác.<br /> do được sự “cưng chiều” của Chính phủ Điển hình là vụ Cho Hyun A (조현아)<br /> nên coi thường pháp luật. Điển hình nhất là hay còn gọi là Heather Cho (Phó Chủ tịch<br /> những vụ tham nhũng, hối lộ, buôn lậu của Korean Air). Ngày 5/12/2014, trên chuyến<br /> nhà họ Lee, trong đó có: Lee Byung Chul, bay từ New York về Seoul, do không hài<br /> Lee Kun Hee (xem mục 4). Samsung từng lòng với thái độ phục vụ của tiếp viên Kim<br /> rơi vào một vụ bê bối tham nhũng lớn năm Do Hee, Cho đã mắng chửi, bắt nhân viên<br /> 2007 do hối lộ các chính khách, các nhà quỳ gối xin lỗi và cho thôi việc. Sau đó,<br /> hành pháp và các quan chức. Lãnh đạo cấp Cho bắt máy bay quay lại để đuổi tiếp viên<br /> cao của tập đoàn đã bị truy tố và nhận án tù xuống, khiến hành trình chuyến bay trễ 11<br /> treo. Tuy nhiên sau đó lại được Tổng thống phút so với dự kiến ban đầu. Bà Cho có thể<br /> <br /> 81<br /> la mắng thành viên phi hành đoàn vì phục trào khi trong cuộc họp ngày 27/7/2015,<br /> vụ sai quy trình với tư cách là phó Chủ cha Shin Kyuk Ho (Nhà sáng lập, Chủ tịch<br /> tịch, nhưng luật hàng không nêu rõ, cơ danh dự) đề nghị Shin Dong Bin - con thứ 3<br /> trưởng mới là người giám sát phi hành (Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành) từ<br /> đoàn. Đáng lẽ ra bà ấy phải chấp hành các chức. Ngay ngày hôm sau, Shin Dong Bin<br /> quy tắc với tư cách là hành khách và bà ấy đã triệu tập, thuyết phục Hội đồng quản trị<br /> đã vượt quá quyền hạn của mình. Hành sai thải cha mình rời khỏi ghế Chủ tịch và<br /> động này của Cho đã xúc phạm nhân đã thành công. Shin Dong Joo – con thứ 2<br /> phẩm, làm nhục người khác; vi phạm (Phó Chủ tịch) đã lên tiếng tố cáo em mình<br /> nghiêm trọng Luật Hàng không quốc tế và thao túng số liệu, giấu giếm cha các khoản<br /> ảnh hưởng xấu đến uy tín của hãng. Dưới lỗ tại Trung Quốc và công bố bức thư tay<br /> sức ép của dư luận, Cho đã bị buộc rời khỏi của cha trao quyền thừa kế cho mình.<br /> ghế phó Chủ tịch Korean Air và bị kết án 1 Nhưng đáp lại, Shin Dong Bin đã bác bỏ<br /> năm tù do vi phạm Luật hàng không. Rất tính pháp lý của bức thư và cho rằng nó<br /> có thể, Cho sẽ nhận thêm án phạt mới nếu được viết khi người cha 94 tuổi không còn<br /> tiếp viên Kim Do Hee thắng kiện. Tuy minh mẫn. Cuộc tranh cãi hiện vẫn chưa<br /> nhiên, vào tháng 5/2015, bà Cho đã kháng đến hồi kết. Tuy nhiên, dù kết quả ra sao thì<br /> án thành công và được trả tự do. Đây là vụ bê bối ở Lotte vẫn để lại vết nhơ trong<br /> một ví dụ về “đặc ân” mà các gia tộc trong uy tín của tập đoàn. Tại một quốc gia bị tư<br /> các Chaebol đang tự cho mình có quyền tưởng Khổng giáo chi phối sâu sắc như Hàn<br /> được hưởng. Quốc, hành động tiếm quyền cha đẻ của<br /> Sự tranh giành quyền lực trong nội bộ Shin Dong Bin đã gây lên một cuộc tranh<br /> gia tộc làm giảm sức mạnh của các tập cãi nảy lửa trong dư luận.<br /> đoàn, lộ tẩy sự phi đạo đức trong kinh 4. Gia tộc họ Lee - điển hình của<br /> doanh. “Cuộc chiến vương quyền” này Chaebol Hàn Quốc<br /> không chỉ xảy ra trong cùng một thế hệ mà 4.1. Thế hệ doanh nhân đầu tiên<br /> nó còn đang có chiều hướng lan sang các Nhà sáng lập Samsung - Lee Byung<br /> thế hệ khác với mối quan hệ chằng chịt, Chul sinh ra trong một gia đình địa chủ<br /> phức tạp. giàu có ở tỉnh Uiryeong (의령). Cha mất<br /> Điển hình là năm 2012, các anh em sớm nên ông được thừa kế một gia sản lớn<br /> ruột của Lee Kun Hee gồm: Lee Maeng khi còn rất trẻ. So với những doanh nhân<br /> Hee và Lee Sook Hee đòi chia ¼ cổ phiếu khác cùng thế hệ, Lee Byung Chul là người<br /> của Samsung Life Insurance để trở thành cổ có điều kiện hơn cả, ông được học tập ở<br /> đông lớn thứ hai của công ty bảo hiểm này. trường đại học danh tiếng nhất nước Nhật<br /> Họ đã gửi đơn kiện nhằm yêu cầu thêm bấy giờ, đó là trường Waseda (Tokyo).<br /> quyền thừa kế từ người cha Lee Byung Mặc dù không tốt nghiệp nhưng đây là một<br /> Chul (đã mất) và cho rằng, Lee Kun Hee đã nền tảng tương đối tốt để ông có thể khởi<br /> cướp đi phần thừa kế của họ. Nhưng sau nghiệp kinh doanh sớm một cách bài bản.<br /> đó, tòa án đã xử Lee Kun Hee thắng kiện. “Những năm 50, trong số các doanh nhân<br /> Năm 2015 nổi bật là vụ kiện bê bối của tập lớn có 38,9% là con của chúa đất hoặc<br /> đoàn Lotte khi cha con kiện nhau, đuổi thương nhân lớn, 61,1% là những người tự<br /> nhau ra khỏi tập đoàn. Thực chất chuyện tay dựng nghiệp” [21].<br /> tranh giành đã diễn ra âm thầm từ lâu Con đường kinh doanh của ông bắt đầu<br /> nhưng vụ việc bắt đầu được đẩy lên cao từ xưởng gạo nhỏ ở quê nhà, sau đó chuyển<br /> <br /> 82<br /> sang lĩnh vực vận tải, rồi sau này mở rộng Hee, Lee Duk Hee, Lee Kun Hee, Lee<br /> thêm các lĩnh vực khác như: thương mại, điện Myung Hee) và 2 con với người tình Nhật<br /> tử, xe hơi, dệt may… Tập đoàn Samsung do Bản (Lee Tae Hui, Lee Hye Ja).<br /> Lee Byung Chul sáng lập từ năm 1938 khởi Vào năm 1966, người con trai thứ hai<br /> đầu là một công ty buôn bán nhỏ có tên của ông là Lee Chang Hee đã bị bắt do<br /> Samsung Sanghoe (삼성상회) ở thành phố tham gia vào đường dây nhập lậu 50 tấn<br /> quê hương Daegu. Samsung tham gia vào đường saccharin vào trong nước. Vụ bê bối<br /> lĩnh vực công nghiệp điện tử từ cuối thập kỉ này đã làm chấn động dư luận của Hàn<br /> 60; xây dựng, công nghiệp đóng tàu vào giữa Quốc, khiến cho ông Lee Byung Chul đã<br /> thập kỉ 70. Triết lý kinh doanh của chủ tịch buộc phải từ chức vào năm 1967. Ngay sau<br /> tập đoàn lúc bấy giờ là “sản nghiệp báo đó, người con trai cả của ông là Lee Maeng<br /> quốc”, phụng sự quốc gia và dân tộc. Chính Hee đã trở thành người kế nhiệm ngồi vào<br /> thành công của tập đoàn đã góp phần thúc chiếc ghế chủ tịch. Tuy nhiên, trái ngược<br /> đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa của đất nước với cha mình, Lee Maeng Hee lại không<br /> đi lên. Vào cuối thập niên 1950, Lee Byung - nhận được nhiều sự ủng hộ bởi phong cách<br /> Chul trở thành người đàn ông giàu có nhất lãnh đạo độc đoán và tàn độc của mình.<br /> Hàn Quốc. Giống như hầu hết những người Trong hồi ký của mình, ông Lee Byung<br /> sáng lập nền công nghiệp Hàn Quốc, Lee là Chul đã viết rằng Lee Maeng Hee đã ném<br /> minh chứng tiêu biểu cho sự khôn ngoan, Samsung vào hỗn loạn chỉ trong vòng sáu<br /> thức thời và luôn nỗ lực làm việc không tháng cầm cương. Thời điểm Samsung trở<br /> ngừng nghỉ. Suốt cuộc đời mình, Lee đã tạo nên hỗn loạn nhất là vào năm 1969, khi Lee<br /> ra một Samsung nổi tiếng với hệ thống quản Chang Hee đã tố cha mình thành lập các<br /> lý chặt chẽ và trong đó, ông chủ là người biết quỹ đen cho Tổng thống Hàn Quốc, khiến<br /> tất cả mọi thứ. Tuy nhiên, ông cũng được coi cho tên tuổi của Lee Byung Chul và người<br /> là một biểu tượng của tham nhũng và buôn con trai cả Lee Maeng Hee đều bị ảnh<br /> lậu. Chính phủ của tổng thống Park Chung hưởng nghiêm trọng. Sau đó, Lee Maeng<br /> Hee đã bỏ qua những lỗi lầm quá khứ của Hee đã phải sống lưu vong ở nước ngoài.<br /> Lee, miễn là ông sẵn sàng phục vụ cho mục Năm 1987, ông Lee Byung Chul qua<br /> tiêu của Chính phủ mới: biến Hàn Quốc đời, con trai thứ ba Lee Kun Hee đã chính<br /> thành một đất nước công nghiệp. thức thức lên làm chủ tịch sau đó hai tuần<br /> Sau khi Lee Byung Chul mất, và gây dựng đế chế Samsung quyền lực tới<br /> Samsung tách ra thành bốn tập đoàn: ngày hôm nay.<br /> Samsung, Shinsegae, CJ, Hansol. Cái tên Lee Kun Hee kế thừa quyền điều hành<br /> Lee Byung Chul cùng Samsung không chỉ Samsung từ năm 27 tuổi. Thời gian sau đó<br /> còn là một thương hiệu quốc gia mà đã là ông cũng học trường Đại học Waseda<br /> thương hiệu toàn cầu. Năm 1991, để giữ (Tokyo), ngôi trường mà cha ông đã từng<br /> cho tên tuổi của chủ tịch Lee sống mãi với theo học. Khác với học vấn ngắn ngủi của<br /> thời gian, gia đình đã lập quỹ Ho Am Prize cha mình, ông đã tốt nghiệp chuyên ngành<br /> [22] theo bút danh của ông, đây là một giải Kinh tế và chuyên ngành phụ là Truyền<br /> thưởng Nobel của Hàn Quốc. thông; sau này có thêm tấm bằng thạc sỹ<br /> 4.2. Thế hệ doanh nhân thứ hai Quản trị kinh doanh ở Mỹ và thành thạo 2<br /> Lee Byung Chul có 8 con với người vợ ngoại ngữ: Anh, Nhật. Ông có chiến lược<br /> chính thức (Lee In Hee, Lee Maeng Hee, kinh doanh sắc bén, tinh thần làm việc<br /> Lee Chang Hee, Lee Suk Hee, Lee Soon cương quyết, sắt đá, có uy tín, phong thái<br /> <br /> 83<br /> lãnh đạo được nhiều người nể trọng. Là đâm đơn kiện Lee Kun Hee vì đã cướp đi số<br /> con người của sự cách tân, nổi tiếng với tài sản thừa kế do ông Lee Byung Chul để<br /> câu nói: “Hãy thay đổi tất cả trừ vợ và con” lại. Ông Lee Maeng Hee đã yêu cầu phải<br /> (마누라와 자식 빼고 다 바꿔라 – Change nhận được ¼ cổ phiếu của Chủ tịch<br /> everything except for your wife and Samsung Life Insurance - trị giá khoảng 850<br /> children). Tài năng của ông không có gì để triệu USD. Tập đoàn Samsung đã thoát khỏi<br /> bàn cãi nhưng tham vọng quá đỗi đến mức khủng hoảng một lần nữa nhờ phán quyết<br /> coi thường pháp luật đã khiến ông phải đối của tòa án Hàn Quốc ủng hộ cho chủ tịch<br /> mặt với nhiều cáo buộc tham nhũng, hối lộ, đương nhiệm là Lee Kun Hee. Lý do đưa ra<br /> trốn thuế và tù tội. Năm 1995, Lee Kun là đã hết 10 năm giải quyết tranh chấp thừa<br /> Hee bị dính vào nghi án lập quỹ đen và bị kế. Tuy nhiên, nếu Lee Kun Hee thua kiện<br /> kết tội đưa hối lộ cho hai cựu Tổng thống sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sự sở hữu chéo<br /> Chun Doo Hwan và Roh Tae Woo vào trong các công ty con của tập đoàn, tác động<br /> năm 1996. Tuy nhiên, với những gì mà ông rất lớn đến nền kinh tế Hàn Quốc.<br /> Lee đã làm được với nền công nghệ nói Từ những vụ việc trên, người dân Hàn<br /> riêng và thương mại Hàn Quốc nói chung, Quốc cho rằng, quyền lợi của các “ông<br /> ông đã được ân xá vào năm 1997 nhờ Tổng lớn” Chaebol là bất khả xâm phạm.<br /> thống Kim Young Sam lúc bấy giờ. Về mặt đóng góp xã hội, Lee Kun Hee<br /> Những tưởng mọi chuyện êm xuôi là một thành viên tích cực trong các phong<br /> nhưng đến năm 2010, chủ tịch của trào như: Quyên góp 12 tỷ USD xây dựng<br /> Samsung tiếp tục bị dính vào nghi án đã ăn chùa ở Mỹ; tài trợ cho nhiều sự kiện xã hội<br /> cắp 10 nghìn tỷ won (khoảng 10 tỷ USD) khác của trẻ em, người khuyết tật trong<br /> từ các công ty con của Samsung và thực nước. Năm 2004, ông nhận Huân chương<br /> hiện hàng loạt những thủ đoạn khác nhằm Bắc đẩu bội tinh của chính phủ Pháp. Năm<br /> phục vụ việc chuyển giao quyền lực cho 2006, ông nhận giải thưởng James A. Van<br /> người con trai của mình sau này một cách Fleet [23]. Mặc dù dính vào nhiều vụ bê<br /> suôn sẻ hơn. Lee Kun Hee buộc phải từ bối nhưng ông vẫn được bình chọn là một<br /> chức vị trí CEO của Samsung vào năm trong số 100 nhân vật có ảnh hưởng nhất<br /> 2008 sau khi bị kết tội tham ô, hối lộ và thế giới (Tạp chí Time, năm 2005) và là<br /> trốn thuế, đồng thời bị phạt khoảng 90 triệu một trong những nhà kinh doanh tài giỏi<br /> USD với ba năm tù. nhất thế giới (Tạp chí Financial Time,<br /> Nhưng chỉ vài tháng sau đó, đích thân 2004). Hiện ông là người giàu nhất Hàn<br /> Tổng thống Lee Myung Bak lại ân xá cho Quốc, có tập đoàn sở hữu 19 công ty niên<br /> Lee Kun Hee và chỉ định ông vào Uỷ ban yết và 59 công ty không niêm yết, tập đoàn<br /> Olympic quốc tế để giúp Hàn Quốc trong đóng góp 20% vào tổng GDP toàn quốc.<br /> chiến dịch vận động tranh cử suất chủ nhà Có thể nói Lee Kun Hee là người làm nên<br /> của Thế vận hội mùa đông năm 2018. Đây lịch sử Samsung thời hiện đại sau khi bố<br /> là một cơ hội cho ông lấy công chuộc tội. ông - Lee Byung Chul mất đi. Sự nổi lên<br /> Và bất chấp những lời chỉ trích mạnh của Samsung hiện nay đã gây chấn động<br /> mẽ, sau đó ông Lee đã nhanh chóng trở lại làng công nghệ thế giới. Trong khi đó, ba<br /> với chiếc ghế chủ tịch của Samsung đối thủ trước đây là: Nokia thì đã phải “bán<br /> Electronics. Đến năm 2012, sau khi Lee mình” cho Microsoft với cái giá rẻ mạt;<br /> Maeng Hee trở về nước dự đám tang của Panasonic và Sony thì liên tục báo lỗ hết<br /> người em thứ hai Lee Chang Hee, ông đã quý này đến quý khác.<br /> <br /> 84<br />  Các chị em của Lee Kun Hee cũng và quyết đoán. Hiện ông là người giàu thứ<br /> được cha phân chia quyền lực tại các 3 Hàn Quốc và có nhiều đóng góp cho<br /> phòng ban của công ty vào năm 1991. công tác từ thiện xã hội. Ông là người hội<br /> Người chị cả Lee In Hee, chịu trách nhiệm tụ đủ Tài - Trí - Đức, hoàn toàn xứng đáng<br /> mảng đồ gia dụng của Samsung, sau đó tiếp quản đế chế Samsung, nhất là khi cha<br /> thành lập Hansol Group, doanh nghiệp sản mình đang lâm bệnh nặng. Ông Lee đã<br /> xuất giấy và điện tử sản xuất lớn nhất của vượt qua hai “đối thủ” khác là cô em Lee<br /> Hàn Quốc. Còn người em Lee Myung Hee, Boo Jin và Lee Seo Hyun để có thể chính<br /> đảm nhận mảng bán lẻ của Samsung, sau thức trở thành người đứng đầu tập toàn.<br /> đó thành lập ra Shinsegae Group bây giờ. Riêng tài năng xuất sắc của Lee Boo Jin<br /> 4.3. Thế hệ doanh nhân thứ ba được truyền thông Hàn Quốc ca ngợi là<br /> Phần lớn những người cháu của Lee “Tiểu Lee Kun Hee”.<br /> Byung Chul đều nắm giữ chức vụ trong các Hiện Lee Jae Yong là người giàu thứ 3<br /> công ty con của tập đoàn. Tuy vậy nhưng Hàn Quốc.<br /> chỉ có ba người là con của Lee Kun Hee Thế hệ thứ ba nhà họ Lee xuất hiện<br /> mới thực sự có được lượng tài sản kếch xù. nhiều nữ doanh nhân thành đạt. Có thể kể<br /> Đứng đầu là con trai trưởng Lee Jae đến một số người đàn bà quyền lực như:<br /> Yong, hiện là Phó Chủ tịch tập đoàn Lee Mi Kyung - Phó Chủ tịch CJ, Jung<br /> Samsung. Lee Jae Yong tốt nghiệp đại học Yoo Kyung - Phó giám đốc Khách sạn<br /> ngành Khoa học ở Hàn Quốc; Thạc sỹ Chosun, Lee Boo Jin - Giám đốc Khách<br /> Quản trị kinh doanh ở Nhật; Tiến sỹ Quản sạn Shilla, Lee Seo Hyeon - Phó giám đốc<br /> trị kinh doanh ở Mỹ; thành thạo tiếng Anh, Cheil Industries.<br /> Nhật; được biết đến là người có chiến lược Nhìn chung, gia tộc họ Lee là một gia<br /> kinh doanh chắc chắn, thận trọng. Ông tộc danh giá và bề thế trên nhiều phương<br /> được giới truyền thông Hàn Quốc gọi là diện. Trong số 30 tỷ phú Hàn Quốc được<br /> “Thái tử của Samsung” và là người kế Forbes xếp hạng theo khối tài sản thì có<br /> nhiệm cha mình trong tương lai. Mặc dù đến 7 người là của nhà họ Lee (xem bảng<br /> không có được uy tín như cha mình nhưng dưới đây).<br /> ông lại là người khá điềm tĩnh, lạnh lùng<br /> <br /> Bảng 4.1: Bảng xếp hạng tỷ phú thế giới của Forbes<br /> (Tính đến 22/9/2015)<br /> Xếp Giới Giá trị<br /> STT Tên Lĩnh vực kinh doanh<br /> hạng tính sở hữu<br /> 1. #110 Lee Kun Hee Nam $11.3B Điện tử, bảo hiểm<br /> 2. #185 Lee Jea Yong Nam $7.2B Điện tử<br /> 3. #847 Lee Boo Jin Nữ $2.2B Máy tính, du lịch<br /> 4. #847 Lee Jay Hyun Nam $2.2B Thực phẩm, giải trí<br /> 5. #894 Lee Seo Hyun Nữ $2.1B Máy tính, du lịch<br /> 6. #1324 Hong Ra Hee Nữ $1.4B Điện tử<br /> 7. #1324 Lee Myung Hee Nữ $1.4B Bán lẻ<br /> <br /> Nguồn: http://www.forbes.com/billionaires/#version:static_country:South%20Korea<br /> <br /> 85<br />  5. Kết luận không nhỏ của các nữ doanh nhân - những<br /> Ảnh hưởng của các gia tộc doanh nhân bóng hồng khuấy đảo thị trường kinh<br /> Hàn Quốc không chỉ tác động đến kinh tế doanh. Có những gia tộc doanh nhân đi<br /> đất nước mà còn đến chính trị, ngoại giao… xuống nhưng vẫn có những gia tộc doanh<br /> Với một đất nước dân chủ như Hàn Quốc, nhân vẫn tiếp tục khẳng định được vị thế<br /> kinh tế và chính trị luôn song hành cùng trên thương trường. Trong ba gia tộc kể<br /> nhau. Sự phát triển của một tập đoàn nào đó trên, gia tộc họ Lee vẫn là gia tộc danh giá<br /> cũng đồng nghĩa với sự đi lên của một Đảng nhất, kinh doanh thành công nhất và cũng<br /> phái thân hữu và ngược lại. Ngoài ra, kinh tốn nhiều giấy mực của truyền thông nhất.<br /> tế phát triển bao nhiêu thì sẽ tạo ra nhiều Câu chuyện về dòng họ này nổi tiếng<br /> phúc lợi cho xã hội bấy nhiêu. Doanh không chỉ vì kinh doanh và chính trị mà<br /> nghiệp càng mạnh càng tạo ra nhiều công ăn còn nổi tiếng vì những vụ scandal chấn<br /> việc làm cho xã hội, đó mới chính là trách động dư luận.<br /> nhiệm xã hội lớn nhất của doanh nghiệp. Tuy nhiên, trên tất cả, nếu như không<br /> Vấn đề gia tộc doanh nhân không chỉ có sự đóng góp của ba gia tộc kinh doanh<br /> là vấn đề đặc trưng của kinh tế mà còn là này thì nền kinh tế Hàn Quốc không thể có<br /> vấn đề văn hóa quốc gia. Cách thức hoạt được bước vọt như ngày hôm nay. Đó là vai<br /> động của nhóm các gia tộc doanh nhân lớn trò rất to lớn của các gia tộc doanh nhân.<br /> sẽ dẫn dắt và ảnh hưởng mạnh mẽ đến các Ưu điểm và hạn chế của những gia tộc<br /> công ty nhỏ khác và cuối cùng phản ánh doanh nhân Hàn Quốc là bài học lớn đối<br /> phương thức sản xuất, văn hóa kinh doanh với sự phát triển của những gia tộc doanh<br /> của đất nước đó. nhân Việt Nam hiện nay. Ở Việt Nam, có<br /> Để giữ vững và phát triển tập đoàn thể kể đến các gia tộc lớn có đến ba, bốn<br /> trong suốt vài thập kỷ, qua nhiều đời lãnh đời làm kinh doanh đã, đang đóng góp rất<br /> đạo khác nhau, doanh nhân trong các gia lớn cho sự phát triển kinh tế nước nhà. Đó<br /> tộc này là những thuyền trưởng rất bản là: gia đình cụ Đỗ Thế Sử, gia đình cụ Trần<br /> lĩnh, chèo lái con thuyền doanh nghiệp của Thị Hường (tức bà Tư Hường), gia đình cụ<br /> mình vượt qua sóng gió. Lương Thị Điểm, gia đình cụ Lý Ngọc<br /> Tính đến cuối tháng 9/2015, trong số Minh… Mặc dù môi trường kinh doanh,<br /> 30 tỷ phú doanh nhân Hàn Quốc được thể chế chính trị của Hàn Quốc khác Việt<br /> Forbes vinh danh, có 7 doanh nhân nhà họ Nam nhưng thông qua bài học từ các gia<br /> Lee (tập đoàn Samsung), 3 doanh nhân nhà tộc Hàn Quốc, chúng ta có thể thấy rằng,<br /> họ Chung (tập đoàn Hyundai), 1 doanh để không bị những mặt xấu từ kiểu quản lý<br /> nhân nhà họ Koo (tập đoàn LG), còn lại là gia đình trị mang lại, các tập đoàn cần phải<br /> các doanh nhân tự lập nghiệp. Có thể nhận có sự phân quyền, ủy quyền rõ ràng; không<br /> thấy rằng, ở thế hệ doanh nhân thứ nhất và nên cứng nhắc việc duy trì tính huyết thống<br /> thứ hai, do có những đóng góp đáng kể cho mà trao quyền vào tay người không có khả<br /> chính phủ và xã hội nên họ được sự ưu ái năng. Bài học lớn nhất để duy trì uy tín và<br /> nhất định, tự tạo cho mình vỏ bọc ngang sự bền vững của gia tộc và doanh nghiệp<br /> tàng, coi thường pháp luật. Thế hệ doanh đó là tôn trọng pháp luật. Chỉ có như vậy<br /> nhân thứ ba làm ăn có phần thận trọng, bài thì thành quả kinh doanh vun đắp mới<br /> bản hơn. Họ đang dần thoát ra khỏi cái được lâu dài. Trong thời buổi toàn cầu hóa<br /> bóng của ông, cha họ để khẳng định uy tín đang diễn ra như vũ bão, để “hòa nhập mà<br /> của mình. Trong số đó có sự góp mặt không hòa tan”, các doanh nghiệp chúng ta<br /> <br /> 86<br /> cần phải có một tinh thần doanh nhân Việt 19) Kim Yong Ik (10/10/1952), Phó giám đốc<br /> Nam mạnh mẽ; tôn trọng pháp luật; tạo ra Asiana Airlines<br /> sự khác biệt; năng động tìm kiếm thị 20) Mbnomics là được hình thành từ tên của<br /> trường mới và chủ động hội nhập quốc tế. tổng thống Lee (Myung Bak: MB) và một<br /> phần từ - Nomics của Kinh tế (Economics).<br /> Học hỏi Hàn Quốc và khắc phục được<br /> Đây là một học thuyết kinh tế mang tính<br /> những yếu kém trong quản lý ở các doanh thực dụng của Tổng thống Lee Myung Bak.<br /> nghiệp hiện nay, trong tương lai chúng ta<br /> 21) 공제욱(1993). “1950년대 한국의 자본가<br /> sẽ có được những tập đoàn lớn như:<br /> 연구”. 서울, 한국. (Tr.187)<br /> Samsung, Hyundai, LG, SK…<br /> 22) Giải thưởng Ho-Am là giải thưởng hằng<br /> Chú thích năm Hàn Quốc trao cho người Hàn trong và<br /> 1) Lê Thị Việt Hà, Bùi Bảo Hưng (2012). “Tính ngoài nước có những đóng góp xuất sắc cho<br /> “gia trưởng” trong các công ty Hàn Quốc”. sự phát triển khoa học, văn hóa và lợi ích<br /> T/c Nghiên cứu Đông Bắc Á, số 5 (135). của nhân loại<br /> Hà Nội. (Tr 68~75) 23) Đây là giải thưởng uy tín được trao hàng<br /> 2) Chaebol (재벌) có nghĩa là tài phiệt, là tên năm, kể từ năm 1995, của tổ chức phi lợi<br /> của các tổ hợp công nghiệp thuộc sở hữu của nhuận “Korea Society”, dành cho cá nhân,<br /> các nhóm gia đình ở Hàn Quốc, đa phần được tổ chức Hàn Quốc hoặc Mỹ có đóng góp<br /> truyền từ đời này sang đời khác trong một xuất sắc trong việc thúc đẩy quan hệ Mỹ -<br /> dòng họ. Hàn. Giải thưởng được đặt theo tên vị tướng<br /> 3) Lee Byung Chul (12/2/1910 – 19/11/1987) James A. Van Fleet chỉ huy quân đội Mỹ<br /> 4) Chung Ju Yung (25/1/1915 – 21/3/2001) trong cao điểm chiến tranh Triều Tiên năm<br /> 1951.<br /> 5) Koo In Hwoi (27/8/1907 - 31/12/1969)<br /> 6) Park Tae Joon (24/10/1927~13/12/2011)<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 7) Shin Kyuk Ho (4/10/1922)<br /> Tài liệu bằng tiếng Việt<br /> 8) Cho Choong Hoon (11/2/1920~17/11/2002)<br /> 9) Lee Kun Hee (9/1/1942) 1. E Ji Sung (2010) (Đỗ Ngọc Luyến dịch), Thay<br /> đổi tất cả trừ vợ và con, Nxb Tổng hợp,<br /> 10) Chung Mong Koo (19/3/1938)<br /> TP.HCM.<br /> 11) Koo Ja Kyung (24/4/1925) 2. Lê Thị Việt Hà, Bùi Bảo Hưng (2012), “Tính<br /> 12) Shin Dong Bin (14/2/1955) “gia trưởng” trong các công ty Hàn Quốc, Tạp<br /> 13) Cho Yang Ho (8/3/1949) chí Nghiên cứu Đông Bắc Á, số 5 (135),<br /> tr 68~75, Hà Nội.<br /> 14) Lê Thị Việt Hà (9/2014). “Vai trò của nữ<br /> 3. Lê Thị Việt Hà (9/2014). “Vai trò của nữ giới<br /> giới trong nền kinh tế Hàn Quốc hiện nay”.<br /> trong nền kinh tế Hàn Quốc hiện nay”, Tạp<br /> T/c Nghiên cứu Đông Bắc Á, số 9 (163). Hà<br /> chí Nghiên cứu Đông Bắc Á, số 9 (163).<br /> Nội. (Tr 35~41)<br /> Hà Nội.<br /> 15) 김경동, 임현진, 서이종 (1999). “기업 4. Ji Pyeong Gil (2013) (Minh Phong, Thu Yến<br /> 엘리트의 21세기 경제 사회 비전 – 한국 dịch), Lee Kun Hee – Những lựa chọn chiến<br /> 최고 경영자 24인의 증언”. 문학과지성사. lược và kỳ tích Samsung, Nxb Thế giới,<br /> 서울, 한국. (Tr. 55) Hà Nội.<br /> 5. Phạm Quý Long, Nguyễn Thị Phi Nga (2013),<br /> 16) Lee Myung Bak (19/12/1941)<br /> “Văn hóa doanh nghiệp ở các Chaebol Hàn<br /> 17) Chung Mong Joon (17/10/1951), Chủ tịch Quốc: tiếp cận từ góc độ lý thuyết”, Tạp chí<br /> Hyundai Heavy Industries Nghiên cứu Đông Bắc Á, số 2 (144), Hà Nội.<br /> 18) Sung Wan Jong (20/8/1951~9/4/2015), Cựu 6. Trần Ngọc Thêm (2006), “Vai trò của chủ<br /> Chủ tịch Keangnam Enterprises nghĩa gia đình ở Korea: truyền thống và hội<br /> <br /> <br /> 87<br />  nhập”, Sách Văn hoá phương Đông - Truyền Tài liệu bằng tiếng Anh<br /> thống và hội nhập, tr. 335-349, Nxb Đại học 9. Bae Johng Seok, Chris Rowley (Winter<br /> Quốc gia, Hà Nội. 2001), “The Impact of Globalization on<br /> HRM: The Case of South Korea”, Journal<br /> Tài liệu bằng tiếng Hàn<br /> of World Business, volume 36, Issue 4.<br /> 7. 공제욱 (1993), “1950년대 한국의 자본가<br /> 10. Chang Kyung Sup (2011), South Korea<br /> 연구”, 백산서당, 서울, 한국. Under Compressed Modernity, Routledge,<br /> 8. 김경동, 임현진, 서이종 (1999), “기업 USA.<br /> 엘리트의 21세기 경제 사회 비전 – 한국 11. Chang Yun Shik, Seok Hyun Ho, Donald L.<br /> 최고 경영자 24인의 증언”, 문학과지성사, Baker (2011), Korea Confronts<br /> 서울, 한국. Globalization, Routledge, USA.<br /> <br /> <br /> Ngày nhận bài: 23/9/2015 Biên tập xong: 15/10/2015 Duyệt đăng: 20/10/2015<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 88<br />