1 S B NH TH NG G P GÀỐ Ệ ƯỜ Ặ Ở
Trong th i ti t giao mùa hi n nay, đã xu t hi n khá nhi u b nh trên gia súc và giaờ ế ệ ấ ệ ề ệ
c m, đ c bi t các b nh c a gà khi n cho bà con nông dân không kh i lo l ng,ầ ặ ệ ệ ủ ế ỏ ắ
hoang mang.
1. B nh d ch t hay b nh gà rù (Newcastle)ệ ị ả ệ
a) Nguyên nhân:
Gây ra b i virus Paramyxovirus serotype 1. B nh Newcastle còn đ c g i là d chở ệ ượ ọ ị
t hay b nh rù. Là b nh th ng g p nh t gà, cút, b câu gây t n th t l n trongả ệ ệ ườ ặ ấ ở ồ ổ ấ ớ
chăn nuôi gia c m. B nh lây lan qua đ ng hô h p và tiêu hóa do ti p xúc tr c ti pầ ệ ườ ấ ế ự ế
v i gà b nh, phân hay ng i, chu t, d ng c , xe c , gió th i làm virus t n i này lâyớ ệ ườ ộ ụ ụ ộ ổ ừ ơ
sang n i khác và đ c bi t lây do chim tr i. Th i gian b nh t 5-7 ngày có khi đ nơ ặ ệ ờ ờ ủ ệ ừ ế
vài tu n trong đi u ki n t nhiên.ầ ề ệ ự
b) Tri u ch ng:ệ ứ
- Th quá c p tính:ể ấ Con v t rũ, ch t ngay sau vài giậ ủ ế ờ
- Th c p tính:ể ấ
+ Gà rũ, sã cánh nh khoác áo t i. Gà ch m ch p, th ng t l i thành t ngủ ư ơ ậ ạ ườ ụ ạ ừ
đám, gà l n đ ng 1 mình.ớ ứ
+ Gà s t cao 42,5 – 430C. Gà h t h i, v y m liên t c, v n c , há m đ th ,ố ắ ơ ẩ ỏ ụ ươ ổ ỏ ể ở
th ng kêu thành ti ng toác toác.ườ ế
+ Trên n n chu ng xu t hi n nhi u bãi phân tr ng nh phân cò.ề ồ ấ ệ ề ắ ư
+ Xung quanh m t và đ u th ng b phù thũng.ắ ầ ườ ị
+ Gà b r i lo n tiêu hóa (s tay vào di u nh s túi b t). C m chân d c ng cị ố ạ ờ ề ư ờ ộ ầ ố ượ
lên t m m s ch y ra m t ch t n c nh t, mùi chua kh m.ừ ồ ẽ ả ộ ấ ướ ớ ắ
+ Niêm m c h u môn xu t hi n tia màu đạ ậ ấ ệ ỏ
+ Mào, y m tím b m r i chuy n sang tái. Run c , c ngo o, li t chân và cánh,ế ầ ồ ể ơ ổ ẹ ệ
bi u hi n t th opisthotonus. Gà ch t sau 2 – 3 ngày. T l 100%ể ệ ư ế ế ỷ ệ
- Th mãn tính:ể
+ Gà có nh ng bi u hi n b t th ng: v n đ u ra sau, đi gi t lùi, đi vòng tròn… Mữ ể ệ ấ ườ ặ ầ ậ ổ
nhi u l n không trúng th c ăn. Lên c n đ ng kinh, co gi t khi b kích thích b i ti ngề ầ ứ ơ ộ ậ ị ở ế
đ ng hay va ch m. Gà ch t do đói và ki t s c.ộ ạ ế ệ ứ
+ Gà nhi m b nh có th ch t nhanh trong vòng 3-4 ngày v i tri u tr ng: Suyễ ệ ể ế ớ ệ ứ
s p, b ăn, xù lông, g c đ u, th khó khăn, ho, l đ , phân l ng màu xanh đôi khiụ ỏ ụ ầ ở ờ ờ ỏ
l n máu, mào tím, m t s ng… Giai đo n sau, gà b nh đ u ngo o, c còng, quayẫ ặ ư ạ ệ ầ ẹ ổ
vòng tròn, li t chân, cánh. Đ i v i gà đ , thì s n l ng tr ng gi m, tr ng non nhi u,ệ ố ớ ẻ ả ượ ứ ả ứ ề
màu tr ng nh t.ắ ợ
c) Phòng b nhệ
- V sinh chu ng tr i, d ng c chăn nuôi, th c ăn, n c u ng… đ nh kỳệ ồ ạ ụ ụ ứ ướ ố ị
- Làm vacxin ND LASOTA l n 1 cho gà 4 ngày tu i l n 2 cho gà 18 ngày tu i, nhầ ở ổ ầ ổ ỏ
m t, nh mũi, phun s ng ho c cho hòa n c cho u ng. L n 3 lúc gà 28 ngày tu iắ ỏ ươ ặ ướ ố ầ ổ
tiêm b p th t ho c d i da.ắ ị ặ ướ
- Nâng cao s c đ kháng cho gia c m b ng 1 trong s các ch ph m sau: ĐI Nứ ề ầ ằ ố ế ẩ Ệ
GI I K – C - VIT, ĐI N GI I GLUCO K-C – HDH, LACTO VIT, LACTO HDHẢ Ệ Ả
- Đ nh kỳ tr n kháng sinh theo li u phòng khuy n cáo c a nhà s n xu t m t s lo iị ộ ề ế ủ ả ấ ộ ố ạ
kháng sinh sau: DOXY HENCOLI HDH…..
d) Đi u tr b nh: khi b nh x y ra thì th c hi n đúng theo các b c sauề ị ệ ệ ả ự ệ ướ
+ B c 1: Dùng ngay vaccine ND LASOTA tiêm d i da c ho c b p th t v i li uướ ướ ổ ặ ắ ị ớ ề
g p đôi.ấ
+ B c 2: Hòa ĐI N GI I K – C – VIT ho c ĐI N GI I GLUCO K-C – HDH li uướ Ệ Ả ặ Ệ Ả ề
2g/lít n c cho gà u ng đ nâng cao s c đ kháng, bù đi n gi i.ướ ố ể ứ ề ệ ả
+ B c 3: Tr n DOXY HENCOLI HDH đ phòng b nh k phátướ ộ ể ệ ế
+ B c 4: Sát trùng chu ng tr i đ ngăn ch n m m b nh phát tri n.ướ ồ ạ ể ặ ầ ệ ể
2. B nh hô h p mãn tính (CRD)ệ ấ
a) Nguyên nhân:
Do Mycoplasma gallisepticum (MG) gây ra, lây lan ch y u qua tr ng, đ ng hô h pủ ế ứ ườ ấ
và tiêu hóa. Gà mái đ b nhi m b nh có th truy n m m b nh cho gà con quaẻ ị ễ ệ ể ề ầ ệ
tr ng ho c do gà kh e ti p xúc tr c ti p v i gà nhi m b nh và mang m m b nh hayứ ặ ỏ ế ự ế ớ ễ ệ ầ ệ
gián ti p qua th c ăn, n c u ng, xe c , ng i qua l i…ế ứ ướ ố ộ ườ ạ
b) Tri u ch ng: ệ ứ
- Th i gian b nh t 6-12 ngày. ờ ủ ệ ừ
- T l ch t kho ng 30%.ỷ ệ ế ả
+ gà con: Khi m i nhi m b nh gà th ng bi u hi n d ch ch y ra mũi, m t,Ở ớ ễ ệ ườ ể ệ ị ả ở ắ
lúc đ u d ch trong và sau đó đ c và nhày tr ng. Gà con ho, th khó và khò khè vầ ị ặ ắ ở ề
sáng và ban đêm, ăn ít, ch m l n. N u ghép v i E.coli thì gà s t cao, r t khó th vàậ ớ ế ớ ố ấ ở
t l ch t lên t i 30%.ỷ ệ ế ớ
+ gà l n: Tăng tr ng ch m, kém ăn, th khò khè, h t h i, m t s con ch yỞ ớ ọ ậ ở ắ ơ ộ ố ả
n c mũi.ướ
+ Đ i v i gà đ : nh ng ngày đ u gi m ăn, m t cân, gi m đ tr ng. Sau đóố ớ ẻ ữ ầ ả ấ ả ẻ ứ
ch y n c m t, n c mũi, h c h i, s ng m t, viêm k t m c m t, th khò khè, tr ngả ướ ắ ướ ắ ơ ư ặ ế ạ ắ ở ứ
đ i màu, xù xì. N u ghép v i E.coli thì tr ng méo mó và v tr ng có v t đ l m t m.ổ ế ớ ứ ỏ ứ ệ ỏ ấ ấ
c) B nh tích:ệ
- M t s ng, th y th ng, viêm m t, phù đ u.ặ ư ủ ủ ắ ầ
- Khi b nh c p tính: Xoang mũi viêm và l i lên, khí qu n tích nhi u d ch viêm keoệ ấ ồ ả ề ị
nhày màu tr ng h i vàng, màng túi khí màu tr ng đ c, viêm ph i.ắ ơ ắ ụ ổ
- Khi b nh trong giai đo i mãn tính: Màng túi khí dày đ c tr ng bã đ u. N u có kệ ạ ụ ắ ậ ế ế
phát v i E. coli thì th y màng bao quanh tim và màng bao phúc m c đ u tăng sinhớ ấ ạ ề
tr ng đ c ho c viêm dính vào tim, gan, ru t. Phôi ch t tr c khi n và túi khí phôi cóắ ụ ặ ộ ế ướ ở
nh ng ch t d ch nhày nh bã đ u màu tr ng.ữ ấ ị ư ậ ắ
d) Cách phòng b nhệ
+ Đi u quan tr ng hàng đ u là ph i mua gà gi ng nh ng c s chăn nuôi t t, t lề ọ ầ ả ố ở ữ ơ ở ố ỷ ệ
nhi m CRD th p.ễ ấ
+ Th ng xuyên v sinh chu ng tr i s ch s k t h p sát trùng b ng Vimekon (10grườ ệ ồ ạ ạ ẽ ế ợ ằ
pha v i 2 lít n c) ho cVime–Iodine (15ml pha v i 4 lít n c).ớ ướ ặ ớ ướ
+ V sinh, sát trùng tr ng, máy p và máy n tr c và sau khi p đ gi m t lệ ứ ấ ở ướ ấ ể ả ỷ ệ
b nh truy n qua tr ng.ệ ề ứ
+ MG r t nh y c m v i ánh sáng, nhi t đ cao và ch có th t n t i cao nh t 3 ngàyấ ạ ả ớ ệ ộ ỉ ể ồ ạ ấ
ngoài môi tr ng, vì th c n thành l p quy trình chăn nuôi theo nguyên t c: “cùngườ ế ầ ậ ắ
vào-cùng ra” đ lo i m m b nh.ể ạ ầ ệ
+ Khi nh p đàn m i vào nên có th i gian cách ly (trung bình là 21 ngày).ậ ớ ờ
+ S d ng kháng sinh tr n vào th c ăn và n c u ng đ ki m soát b nh. Có th sử ụ ộ ứ ướ ố ể ể ệ ể ử
d ng m t trong các thu c sau: Anti CCRD; EST; Genta – Tylo; Vimenro.ụ ộ ố
+ Tăng c ng s c đ kháng, ch ng b nh cho gia c m b ng: Elecamin, Vimekatườ ứ ề ố ệ ầ ằ
plus, Vizyme, poly AD…
c) Đi u tr :ề ị
Khi gà b nh có th dùng kháng sinh thu c các nhóm Tetracycline, Macrolide,ệ ể ộ
Quinolone… pha trong n c u ng k t h p v i vitamin và ch t đi n gi i.ướ ố ế ợ ớ ấ ệ ả
3. B nh viêm ph qu n truy n nhi m (Infectious Bronchitis-IB)ệ ế ả ề ễ
a) Nguyên nhân:
Gây ra b i virus h Coronaviridae. B nh lây qua đ ng hô h p và tiêu hóa do ti pở ọ ệ ườ ấ ế
xúc v i gà b nh, hít th không khí nhi m m m b nh th i t chu ng này sangớ ệ ở ễ ầ ệ ổ ừ ồ
chu ng khác ho c do xe c , ng i, chó, chu t mang m m b nh t n i này sang n iồ ặ ộ ườ ộ ầ ệ ừ ơ ơ
khác. B nh x y ra trên gà các l a tu i, nh ng n ng nh t là gà con.ệ ả ở ứ ổ ư ặ ấ
b) Tri u ch ngệ ứ
+ Th i gian b nh t 18-36 gi .ờ ủ ệ ừ ờ
+ Gà h t h i, th khò khè, kém ăn, ch m l n, lông cánh x xácắ ơ ở ậ ớ ơ
+ gà con: Ho, th h n h n, ch y n c mũi, s t, u o i, gà y u, tiêu ch y phânỞ ở ổ ể ả ướ ố ể ả ế ả
tr ng, ăn ít, th ng ch m l i thành t ng b y quanh đèn s i. T l m c b nh cóắ ườ ụ ạ ừ ầ ưở ỷ ệ ắ ệ
th lên đ n 100% và t l ch t là kho ng 30%.ể ế ỷ ệ ế ả
+ gà đ tr ng: Có nh ng tri u ch ng hô h p trên, gi m đ và ch t l ng tr ngỞ ẻ ứ ữ ệ ứ ấ ả ẻ ấ ượ ứ
gi m th p (lòng tr ng loãng), tr ng b méo mó.ả ấ ắ ứ ị
c) Cách phòng
+ B nh không có thu c đ c tr do đó phòng b nh là ch y u. Có th phòng b nhệ ố ặ ị ệ ủ ế ể ệ
b ng cách dùng vaccin Biral H120…ằ
+ Tiêm vaccin cho gia c m theo l ch.ầ ị
+ Cách ly gia c m b nh, đ i v i gia c m đ thì nên lo i th i.ầ ệ ố ớ ầ ẻ ạ ả
+ V sinh, sát trùng chu ng tr i, d ng c chăn nuôi b ng 1 trong 2 ch ph mệ ồ ạ ụ ụ ằ ế ẩ
Pividine ho c Antivirus-FMBặ
+ Th ng xuyên b sung ADE Solution: 2g/1-2 lít n c u ng ho c Amilyte 1 g/2 lítườ ổ ướ ố ặ
n c u ng giúp tăng c ng s c đ kháng…ướ ố ườ ứ ề
4. B nh t huy t trùngệ ụ ế
a) Nguyên nhân:
Do vi khu n Pasteurella multocida gây ra. B nh th ng x y ra khi th i ti t thay đ i,ẩ ệ ườ ả ờ ế ổ
c th gà gi m s c đ kháng; th ng lây qua đ ng hô h p, tiêu hoá, v t th ngơ ể ả ứ ề ườ ườ ấ ế ươ
ngoài da ho c ti p xúc v i gà b nh.ặ ế ớ ệ
b) Tri u ch ng:ệ ứ th quá c p tính, tri u ch ng lâm sàng không rõ, m t s gia c mở ể ấ ệ ứ ộ ố ầ
m nh kho t nhiên b ch t.ạ ẻ ự ị ế
+ Th c p tính, gia c m có nh ng bi u hi n sau: S t cao (42-43 đ C), rũ, b ăn,ể ấ ầ ữ ể ệ ố ộ ủ ỏ
a ch y, phân có mùi th i, tím tái m t, mũi, mi ng có d ch nh y.ỉ ả ố ở ắ ệ ị ầ
+ B nh m n tính x y ra gia c m s ng sót qua th c p tính hay b nhi m cácệ ạ ả ở ầ ố ể ấ ị ễ
ch ng vi -rút y u h n. Tri u ch ng: rũ, viêm k t m c m t và th khó. Trong m tủ ế ơ ệ ứ ủ ế ạ ắ ở ộ
vài tr ng h p, gia c m có th b què, ngo o c …ườ ợ ầ ể ị ẹ ổ
+ Khi m khám b nh tích gia c m ch t th y xác xung huy t n ng, n i t ng có nhi uổ ệ ầ ế ấ ế ặ ộ ạ ề
đi m xu t huy t l m t m, gan b ho i t nh . Tr ng h p ít c p tính h n có thể ấ ế ấ ấ ị ạ ử ỏ ườ ợ ấ ơ ể
th y phù ph i, viêm ph i và viêm gan. Tr ng h p m n tính có th th y viêm kh pấ ổ ổ ườ ợ ạ ể ấ ớ
c chân, kh p bàn chân, có d ch viêm tai gi a.ổ ớ ị ở ữ
c) Cách lây lan:
Có ít nh t 16 tuýp Pasteurella multocida khác nhau v đ c l c. Vi khu n lây t conấ ề ộ ự ẩ ừ
này sang con khác do ti p xúc tr c ti p và gián ti p qua máng ăn, n c u ng. Giaế ự ế ế ướ ố
c m có th nhi m b nh do hít, ăn ph i và qua k t m c ho c v t th ng.ầ ể ễ ệ ả ế ạ ặ ế ươ
d) Đi u tr :ề ị
Th quá c p tính th ng x y ra nhanh nên đi u tr không hi u qu . Đi u tr b ngể ấ ườ ả ề ị ệ ả ề ị ằ
Tetracyclin hay Sulphaquinoxolone tr n vào th c ăn ho c n c u ng hay tiêm có thộ ứ ặ ướ ố ể
có k t qu trong d ch. Thông th ng ph i duy trì đi u tr trong 1 tu n.ế ả ổ ị ườ ả ề ị ầ
e) Cách phòng:
N c ta đã s n xu t đ c v c-xin vô ho t có tác d ng b o v gia c m. T t nh tướ ả ấ ượ ắ ạ ụ ả ệ ầ ố ấ
nên dùng v c-xin ch t ch ng P. multocida đ a ph ng. Tiêu chu n v sinh t t vàắ ế ừ ủ ị ươ ẩ ệ ố
an toàn d ch b nh là r t quan tr ng trong vi c gi m nguy c n ra d ch t huy tị ệ ấ ọ ệ ả ơ ổ ị ụ ế