Thuyết minh về tác phẩm "Số Đỏ" dựa vào nghệ thuật trào phúng của Vũ Trọng Phụng

Đề  bài: Thuyết minh về  tác phẩm Số  Đỏ  dựa vào nghệ  thuật trào phúng của Vũ <br /> Trọng Phụng<br /> <br /> Hướng dẫn<br /> <br /> Lịch sử  văn học Việt Nam chưa có một.tiểu thuyết nào gây được một phản  ứng xã hội <br /> kịch liệt như tiểu thuyết Số đỏ  của nhà văn Vũ Trọng Phụng. Số  đỏ  xuất hiện đột ngột <br /> giữa làng văn như một tiếng sét xé trời mà thanh âm của nó chắc chắn sẽ còn vang vọng <br /> mãi. Xuân Tóc Đỏ (nhân vật chính trong tác phẩm) trở thành một nhân vật điển hình trong <br /> số  rất ít các nhân vật điển hình của văn học Việt Nam. Với Số đỏ, Vũ Trọng Phụng đã  <br /> trở thành đại diện xuất sắc bậc nhất của dòng văn học hiện thực phê phán thời kì 1930 – <br /> 1945  ở Việt Nam. Thành công của tác phẩm trước hết là bởi một nghệ  thuật trào phúng <br /> sắc bén bậc thầy của nhà văn mà qua đó xã hội Việt Nam đương thời hiện lên với đầy đủ <br /> những tàn tật, dị dạng, những tiêu cực, tệ nạn. Chương cuối cùng của tác phẩm Xuân Tóc <br /> Đỏ  cứu quốc tuy chưa là chương hay nhất của tác phẩm nhưng lại là chương điển hình  <br /> nhất cho hiện thực xã hội lố lăng, bịp bợm đương thời.<br /> <br /> Chương truyện là bước phát triển cao nhất cho cái nhà văn gọi là “sổ  đỏ” của thằng <br /> Xuân. Từ một tên ma cà bông hạn bét ở đầu tác phẩm giờ đây chóng vánh trở  thành một <br /> vĩ nhân đầy hào quang chói lọi. Một sự thăng tiến đến chóng mặt, tưởng như đầy rẫy sự <br /> vô lý nhưng đặt trong hoàn cảnh xã hội lúc ấy lại có thể xảy ra được. Suy cho cùng, cái <br /> “Số đỏ” của thằng Xuân không chỉ  hoàn toàn là cái may do khách quan (mà cụ thể  là cái  <br /> xã hội thượng lưu đểu giả  đương thời) đưa lại, mà nó bắt nguồn từ  bản chất mất dạy, <br /> vô giáo dục, vô văn hóa, xỏ  lá đểu cáng, háo danh háo sắc của y. Nói cách khác cái bản <br /> chất của thằng Xuân chính là điều kiện cần và hoàn cảnh xã hội là điều kiện đủ  để  cái  <br /> “số  đỏ” của y có thể  phát triển rực rỡ  huy hoàng, đạt đến giá trị  cực đại của nó. Trong  <br /> chương truyện cuối cùng của tác phẩm, Xuân Tóc Đỏ đã đáp ứng một cách xuất sắc đầy  <br /> đủ những yêu cầu mà xã hội đương thời đặt ra để bước tới danh hiệu cao quý “vĩ nhân”, <br /> “anh hùng cứu quốc”. Có thể  nói Xuân Tóc Đỏ  là kết tinh, là điểm hội tụ  tập trung của  <br /> mọi thói tật, mọi tệ nạn xã hội. Nhưng mỉa mai thay, chính sự hội tụ bỉ ổi ấy lại đưa nó <br /> đến đỉnh cao danh vọng. Xuân Tóc Đỏ  là con người của tệ  nạn nhưng cũng lại là con  <br /> người của hào quang. Suy cho cùng cái chất trào lộng của ngòi bút Vũ Trọng Phụng phát <br /> khởi từ đây, từ một nghịch lý mà hợp lý, từ một sự phi lý mà có thật. Đó là cả một sự đối <br /> chọi đầy chua chát mà chì có ngòi bút hiện thực của Vũ Trọng Phụng mới vạch ra trần  <br /> trụi. Cứ như những tình tiết xảy ra trong tác phẩm, đặc biệt là ở chương cuối, người đời  <br /> có thể rút ra một quy luật tiến thân lạ lùng nhất trong đời, chỉ có thể xảy ra ở cái xã hội  <br /> thời  ấy mà thôi, quy luật  ấy là càng bịp bợm. Càng vô văn hóa, càng xổ  lá ba que, càng <br /> dâm loạn thì cơ hội tiến thân càng rộng mở.<br /> <br /> Nhìn lại con đường tiến thân của Xuân, ta thấy rồ hơn điều đó. Dầu tiên y chỉ là một đứa  <br /> trẻ mồ côi và mất dạy, hư hỏng, rồi một tên ma cà bông hạng bét, cơm thừa canh cặn, là  <br /> chạy cờ rạp hát, bán thuốc tây đểu trên tàu xe, tiếp đèn là thằng nhặt banh trên sân quần <br /> vợt. Sau một “tai nạn nghề nghiệp” bệnh hoạn và trở nên thất nghiệp, có ai ngờ rằng cái  <br /> số đỏ  của y bắt đầu “liên tục phát triển” kể từ đây. Do chi tiết biểu hiện tính dâm đãng  <br /> của y (cụ thể là nhìn trộm phụ nữ thay quần áo – một thói quen cố hữu, một đặc tính xấu <br /> xa ngay từ nhỏ của y) mà y lọt vào “mắt xanh” của mụ  me Tây bệnh hoạn, rửng mỡ  có  <br /> cái tên là bà Phó Đoan. Từ đó con đường công danh của y phất lên như diều gặp gió bởi y <br /> đã bước vào vòng quay của xã hội thượng lưu. Đầu tiên người ta gọi y là sinh viên trường  <br /> thuốc vì đã có công giết chết một lão già trăm ngàn lần đáng chết. Tiếp sau đó người ta  <br /> còn gán cho y những cái tên nghe thật sướng tai nào là nhà cải cách xã hội, nào là giáo sư <br /> quần vợt và hàng chục vị hàm cao cấp khác trước khi đến đích cuối cùng là một vĩ nhân,<br /> <br /> một anh hùng cứu quốc. Một con người với tài năng hiếm có và một cách vô ý thức, từ <br /> chỗ  là công cụ cho người khác, cho xã hội lợi dụng dần dần với bước của “chó sói gửi  <br /> thân”, y đã lợi dụng trở lại, dùng xã hội làm công cụ tiến thân một cách đầy toan tính.<br /> <br /> Có thể xem mỗi chương trong Số đỏ  là một màn sân khấu mà ở đó các xung đột diễn ra  <br /> đầy kịch tính. Nếu như   ở  các chương trước chỉ  là những màn kịch vi mô với các mâu  <br /> thuẫn diễn ra trong gia đình cụ cố Hồng, một tập hợp các thành viên đầy khập khiễng và <br /> thằng Xuân thì chương cuối này là một màn kịch mang tầm vĩ mô, một màn kịch “bách <br /> khoa toàn thư” về  xã hội Việt Nam đương thời, một màn đại hài kịch tạp­phế­lù huy <br /> động tối đa mọi nhân vật vào các vai diễn. Đó là từ vua ta tới vua Xiêm, từ quan thông sứ <br /> tới quan toàn quyền, từ các ông Tây bà đầm cho tới các thượng lưu trí thức, từ cái con mẹ <br /> me Tây góa phụ cho mấy ông thầy chùa, từ các ông thầy tướng số tới các chủ khách sạn,  <br /> từ các ông chồng bị cắm sừng cho tới các cô gái tân thời quyết giữ chữ trinh tiết với hai  <br /> người trở lên… Tất cả chừng ấy “nhân vật” lộn xộn, bừa bãi đều được lôi sềnh sệch vào  <br /> một màn hí trường hài hước nhốn nháo, lố bịch, kệch cỡm, tạp nham hết sức. Kính thưa <br /> các loại phế  phẩm, kính thưa các loại phụ  phẩm phế  liệu, kính thưa các hạng người…  <br /> đều được Vũ Trọng Phụng nhồi nhét vào màn kịch trào phúng cỡ  bự  của mình một cách  <br /> xô bồ, tự nhiên và sinh động đến lạ thường. Cái xã hội tật Nguyễn ấy chưa bao giờ mang  <br /> tính quái thai đến thế, chưa bao giờ động cỡn đến thế. Dưới ngòi bút trào lộng sắc bén, <br /> Vũ Trọng Phụng đã vạch trần tất cả những tệ nạn bản chất nhất của cái xã hội bịp bợm  <br /> “chó đểu” ấy. Nhà văn đã phá vỡ tung tóe tất cả những tỉ lệ hiện thực, làm lộn tùng phèo <br /> hết thảy những giá trị vốn có để gây nên chất trào lộng cho tác phẩm. Nó thể hiện ở một <br /> lối hành văn đặc biệt, khi nói về  cái hình thức bên ngoài, cái mã cái vỏ  thì thậm xưng,  <br /> tăng lên đến mây xanh, ngay sau đó nhà văn lại ném phịch nó xuống mặt đất bằng chính <br /> cái bản chất của nó. Cái hình thức bên ngoài thì lớn lao, to tát, hùng hồn nhưng cái ruột thì <br /> lại thảm hại như một cách tiêu điều, đến tội nghiệp. Cuộc tiếp kiến lịch sử giữa vua ta  <br /> và vua Xiêm được khoa trương với những từ ngữ đại hoa mĩ: nào là “Nước Việt Nam hồi <br /> xuân”, nào là “Một chỗ rẽ trong lịch sử”, nào là “Việt – Xiêm thân thiện”, “hai vua tại một <br /> nước”, nào là “một cái hân hạnh đặc biệt cho bình dân Việt Nam: cả vua Xiêm nhân dịp <br /> thân hành sang chơi với ta” nào là “hai nước Xiêm – Việt từ nay bắt tay nhau trên đường <br /> tiến bộ”. Tưởng là vua ta với vua Xiêm cùng nhau hội đàm, cùng nhau luận bàn việc nước  <br /> hóa ra lại đi lông bông để cho dân chúng Hà Thành có dịp ngồi lê đôi mách. Cuối cùng vì  <br /> tinh thần thể  thao chân chính, cả  hai người cùng đến xem một trận đấu quần vợt. Vũ  <br /> Trọng Phụng đã khéo léo đưa chuyện, dần chuyện để người đọc thấy được cái hệ trọng <br /> hàng mà của hai vị  “thiên tử”. Chính sự  khập khiễng  ấy đã lập tức gợi lên cái chất hài <br /> hước cho câu chuyện.<br /> <br /> Việc   Xuân   Tóc   Đỏ,   một   tay   vợt   nghiệp   dư,   được   mời   ra   tranh   tài   với   tài   tử   Luang <br /> Prabahot, quán quân quần vợt Xiêm La, không chỉ là một sự chỉ định tình cờ mà là kết quả <br /> của một sự  xếp đặt, của một mưu ma chước quỷ  sặc sụa chất vị kỷ, điển hình cho cái <br /> thói thắng nhân tố  kỉ  của Xuân Tóc Đỏ. Y đã tương kế  tựu kế  để  làm hại hai nhà quán <br /> quân Hải và Thụ ở bót để hãnh diện tiến ra sân theo lời mời của đích vị Tổng cục trưởng  <br /> tổng cục thể thao Bắc Kì. Chính vì thế, Xuân Tóc Đỏ và ông bầu Văn Minh của mình trở <br /> thành đại diện Hà Thành để giữ cái danh dự cho Tổ quốc.<br /> <br /> Điều hài hước nữa là từ vua Xiêm và vua ta cho chí các quan Pháp đi xem thể thao nhưng  <br /> lại thế hiện những hành vi, thái độ  phi the thao đến nực cười. Vua Xiêm lại quá máu me <br /> ăn thua, sần sàng đem vận mệnh đất nước ra để  đổi lấy chuyện thắng thua trong một  <br /> quán quần vợt vô bổ. Trong khi đó vua ta thì chỉ  cốt, đánh lấy… thua. Và chỉ  thị   ấy đã <br /> được ban tới tai Xuân Tóc Đỏ  và kết cục ai cũng rõ là chiến thắng thuộc về  Luang  <br /> Prabahot, quán quân quần vợt Xiêm La và đức vua Xiêm S.M.Prafadophick. Huống nổi, sự <br /> hy sinh cao cả của bậc đại nhân, đại tài lại không được quần chúng thấu hiểu. Xuân Tóc  <br /> Đỏ  và Văn Minh bị  lâm vào một nỗi oan Thị Mầu. Quả thua ngớ ngẩn và khó hiểu của  <br /> Xuân đã làm khán giả, những người sẵn sàng tự  tử  bằng cách hút thuốc phiện không có  <br /> âm thanh vì không mua được vé vào cửa, nổi cơn thịnh nộ. Họ hò hét “Quốc sỉ! về nhà bò!  <br /> Đi về nhà bò đi!” rồi “Abas Xuân! Abas Xuân! Dcsexplications!” (Đả đảo Xuân! Đả  đảo  <br /> Xuân! Hãy giải thích). Đáng thương thay, tội nghiệp thay cho Xuân Tóc Đỏ, oan ức thay  <br /> cho y vì quần chúng “trẻ người non dạ”, “nông nổi” không thâu tỏ nổi tấc lòng trung hậu <br /> cao thượng của y.<br /> <br /> Tất, cả những sự hiểu nhầm  ấy đều tan biến bởi một bài thuyết giáo “cố  lai hy” của y.  <br /> Hãy xem những lời lồ trịnh thượng và nực cười đến nhường nào: “Hỡi quần chúng! Mi  <br /> không hiểu gì, mi oán ta, ta vẫn quý mi mặc dù mi chẳng hiểu lòng ta!”. Trời đất hỡi cách  <br /> xưng hô của bậc vĩ nhân mới độc đáo làm sao, độc đáo một cách tuyệt đối khiến người  <br /> đọc không còn gì để bình thêm nữa, không có gì chê bai, khen tụng nữa. Nhưng chưa hết,  <br /> để kết thúc bài hùng biện của mình, Xuân Tóc Đỏ dõng dạc: “Thôi giải tán đi, và cứ việc <br /> an cư  lập nghiệp trong hòa bình và trật tự! Ta không dám tự  phụ  là anh hùng cứu quốc <br /> nhưng ta đã tránh cho mi cái nạn chiến tranh rồi. Hòa Bình vạn tuế, Hội Quốc Liên vạn <br /> tuế!”. Khỏi phải bàn những lời lẽ  đã đưa hắn lên vị  trí vĩ nhân, anh hùng cứu quốc, là  <br /> thần tượng của “mi”, như cách gọi của bậc vĩ nhân Tóc Đỏ ấy. Bài thuyết giáo của y đã  <br /> khai sáng đầu óc đám quần chúng tôi như hũ nút. Thế rồi thiên hạ sốt sắng hô to: “Xuân  <br /> Tóc Đỏ  vạn tuế, sự  đại bại vạn tuế”. Sau đó là những lời chúc tụng lu bù, những vinh  <br /> quang ập đến với Xuân một cách đột ngột. Chính phủ Pháp và An Nam tặng huân chương  <br /> danh giá, được mời làm cố vấn báo Gõ mõ, là hội viên hội Khai trí tiến đức, đón mừng lời  <br /> chúc tụng của cảnh sát giới mà cụ thể là Min Đơ, Min Toa, của các chủ khách sạn mà đại  <br /> diện là Victor Ban, rồi bà Typn thay mặc cho chị em phụ nữ và đặc biệt là ông Phán thay  <br /> mặc các<br /> <br /> Người chồng mọc sừng. Tưởng như đã hết thì cuối cùng còn “nảy nòi” ra ông thầy tướng <br /> số chao ôi là vinh quang nhọc nhằn.<br /> <br /> Buồn cười hơn cả là hình ảnh Xuân Tóc Đỏ  hứa hẹn xin cho bà Phó Đoan một cái bảng <br /> “tiết hạnh khả  phong”. Trời  ơi, một chi tiết đắc địa đến lạnh người. Một con me Tây  <br /> dâm loạn, lẳng lơ  đỏng đảnh và rửng mỡ, đối lập hoàn toàn với bốn chữ  cao quý  ấy.  <br /> Những chi tiết như câu gắt “Nước mẹ gì” của thằng vĩ nhân Xuân lại được khen rối rít và  <br /> hứa hẹn đưa vào từ điển Đại Việt. Đặc biệt vừa nghe được chính phủ  tặng bội tinh, cụ <br /> Hồng đã hô to “Bay dân, bày hương án” một gia đình gia phong nề nếp đến thế  là cùng.  <br /> Cách xưng hô “toa”, “moa” của bố con nhà Văn Minh cũng “văn minh” và nực cười đến <br /> chừng nào. Việc lấy ra những sự tương phản, những điều lố  bịch chính là để  ta thấy rõ <br /> hơn cái bản chất băng hoại, suy đồi, sự phá sản hoàn toàn của các giá trị đạo đức truyền  <br /> thống. Chính lôi viết tương phán ấy là một nét trong nghệ thuật trào phúng của Vũ Trọng  <br /> Phụng.<br /> <br /> Những lời bình, những lời thể hiện trực tiếp thái độ của nhà văn song hành với lời kể của <br /> câu chuyện. Chẳng hạn như một bậc vĩ nhân nhũn nhặn, nó giơ quả dấm chào loài người,  <br /> hay với tài hùng biện của một người đã thổi loa cho hiệu thuốc, với cái tự nhiên của một  <br /> anh lính chạy cờ rạp hát lại được ông bầu Văn Minh đĩa kèn, Xuân Tóc Đỏ đã chinh phục  <br /> quần chúng như một nhà chính trị đại tài. Thường thì nhà văn tả chân, nhà văn hiện thực  <br /> tối kị  việc đưa ra những lời nhận xét. Nhưng với Vũ Trọng Phụng thì khác, ông là một  <br /> nhà văn châm biếm đả  kích, là một nhà văn hiện thực đi đối với trào lộng phê phán. <br /> Những lời nhận xét của ông vừa mang đậm chất cười dân gian, vừa “humour” một cách  <br /> trí tuệ, lại vừa gay gắt, chua chát. Đấy cũng là một Đặc điểm trong nghệ thuật trào phúng <br /> của ông, dưới ngòi bút đó, tất cả đều hiện nguyên hình với bộ mặt thật bỉ ổi. Với những  <br /> phẩm chất như vậy, ông xứng đáng trở  thành nhà văn hiện thực lớn và văn chương ông  <br /> đúng là “sự thực ở đời” như ông từng quan niệm.<br /> <br />  <br />