zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Tài Chính - Ngân Hàng

» Ngân hàng - Tín dụng

Tiến trình hoàn thiện hệ thống báo cáo tài chính tại Việt Nam theo xu thế hội tụ với kế toán quốc tế

Chia sẻ: Sở Trí Tu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Báo xấu

29
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Việc chuyển đổi BCTC được lập theo Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) sang IFRS luôn là một thách thức lớn đối với các DN, đặc biệt với những người làm công tác kế toán. Bài viết sau sẽ nghiên cứu lý thuyết của sự hội tụ (HT). kế toán, nghiên cứu những điểm khác biệt giữa VAS và IFRS, từ đó có những định hướng hoàn thiện hệ thống BCTC Việt Nam theo xu thế HT với kế toán quốc tế.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiến trình hoàn thiện hệ thống báo cáo tài chính tại Việt Nam theo xu thế hội tụ với kế toán quốc tế

n trÞ - Kinh nghiÖm quèc tÕ vµ thùc tr¹ng ë ViÖt Nam TIẾN TRÌNH HOÀN THIỆN HỆ THỐNG BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI VIỆT NAM THEO XU THẾ HỘI TỤ VỚI KẾ TOÁN QUỐC TẾ # Nguyễn Hồng Nga Bộ môn Kế toán tài chính - Đại học Thương mại Trong xu thế hội nhập kinh tế toàn cầu, việc lập Báo cáo tài chính (BCTC) theo Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS) ngày càng nhận được sự ủng hộ của các quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Tại Việt Nam, yêu cầu lập BCTC theo IFRS ngày càng trở nên phổ biến do yêu cầu từ phía công ty mẹ, các chủ nợ và nhiều tập đoàn kinh tế trong nước. Có thể thấy rằng, việc áp dụng các Chuẩn mực kế toán quốc tế (IAS) trong lập BCTC, giúp nâng cao tính công khai, minh bạch trong BCTC của doanh nghiệp (DN), đặc biệt là các DN niêm yết đồng thời còn đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế trong việc thu hút các nguồn vốn nước ngoài. Tuy nhiên, việc chuyển đổi BCTC được lập theo Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) sang IFRS luôn là một thách thức lớn đối với các DN, đặc biệt với những người làm công tác kế toán. Bài viết sau sẽ nghiên cứu lý thuyết của sự hội tụ (HT). kế toán, nghiên cứu những điểm khác biệt giữa VAS và IFRS, từ đó có những định hướng hoàn thiện hệ thống BCTC Việt Nam theo xu thế HT với kế toán quốc tế. Lý thuyết về hòa hợp kế toán Dưới góc độ tổng quát nhất, “HH kế toán” (thường gọi tắt là “HH” (harmonization)), “CMH kế toán” (thường gọi tắt là “CMH”(standardization)), “HT kế toán” (thường gọi tắt là “HT” (convergence)) được một số nhà nghiên cứu phác họa như sau: Hòa hợp (HH) là một tiến trình loại bỏ sự khác biệt hoàn toàn trong thực tế. Tiến trình HH không thể chia tách khỏi tiến trình chuẩn mực hóa (CMH). Nói cách khác, trạng thái HH có thể là bất cứ điểm nào giữa hoàn toàn khác biệt và đồng nhất (Tay & Parker, 1990). HH có thể được xem là giai đoạn đầu tiên của tiến trình thiết lập chuẩn mực. Mục tiêu của HH là giảm sự khác biệt trong thực tế kế toán, từ đó tăng tính có thể so sánh được. CMH dẫn đến sự đồng nhất hoàn toàn, kết quả là chỉ còn một nguyên tắc kế toán duy nhất áp dụng trên phạm vi toàn cầu (Barbu, 2004). HT là tiến trình chuyển động hướng về một điểm, đặc biệt là chuyển động hướng đến sự đồng nhất. Tiến trình HT với IAS cũng chính là tiến trình CMH. HH và HT chỉ là những giai đoạn phát triển khác nhau của tiến trình toàn cầu hóa kế toán (Qu & Zhang, 2008). Như vậy, về bản chất, HH kế toán là tiến trình loại bỏ sự khác biệt hoàn toàn giữa hai hay nhiều đối tượng (các đối tượng ở đây bao gồm: Các nguyên tắc và luật lệ được quy định trong luật, trong chuẩn mực kế toán (CMKT), trong các văn bản khác có tính chất tương tự của các quốc gia; các nguyên tắc được quy định trong các IAS/IFRS; Và các nguyên tắc được áp dụng trong thực tế kế toán tại các DN). Trạng thái HH được nhận biết, thông qua sự tập trung vào một hoặc vài phương pháp có thể lựa chọn của các đối tượng được nghiên cứu. HH, 167
n trÞ - Kinh nghiÖm quèc tÕ vµ thùc tr¹ng ë ViÖt Nam HT/CMH chỉ là các giai đoạn khác nhau của tiến trình HH kế toán. Trạng thái HH giữa các đối tượng nghiên cứu có thể là bất cứ điểm nào giữa hoàn toàn khác biệt và đồng nhất. HH kế toán được chia thành HH CMKT (formal/de – jure harmonization) và HH thực tế kế toán (material/de – facto harmonization). TheoVan der Tas (1988), Tay & Parker (1990), Qu & Zhang (2008): + HH CMKT là HH về nguyên tắc và luật lệ đã được quy định trong luật, trong CMKT, và trong các văn bản khác có tính chất tương tự. + HH thực tế kế toán là HH trong nguyên tắc lập và trình bày BCTC được tiến hành tại các DN. Từ năm 1960 đến nay, tiến trình HH kế toán trên phạm vi toàn cầu có thể chia thành ba giai đoạn: (1) Từ năm 1960 đến năm 1989 - Giai đoạn làm cho HH; (2) Từ năm 1989 đến năm 2001- Giai đoạn tiến tới HT; (3) Từ sau năm 2001 đến nay - Giai đoạn HT. HT kế toán là đòi hỏi mang tính tất yếu với tất cả các quốc gia. Mỗi một quốc gia có quá trình và phương thức HT khác nhau. Song tựu chung lại, có 3 phương thức HT kế toán quốc tế chủ yếu: Mô hình HT toàn bộ, mô hình HT theo hướng tiệm cận và mô hình HT từng phần. - Mô hình HT toàn bộ Đây là mô hình mà các quốc gia chuyển hẳn sang sử dụng hệ thống IFRSvà chấp nhận hệ thống khuôn mẫu lý thuyết này cho việc lập và trình bày BCTC. Mô hình này, giúp tiết kiệm chi phí và thời gian cho việc soạn thảo và ban hành chuẩn mực, thông tin tài chính cung cấp sử dụng được trên phạm vi toàn cầu. Từ đó, nâng cao chất lượng thông tin và khả năng tiếp cận với thị trường quốc tế. Tuy nhiên, mô hình này gây cản trở vì sự khác biệt ngôn ngữ và mức độ phù hợp giữa các quốc gia khác nhau là không như nhau. - Mô hình HT theo hướng tiệm cận Đây là mô hình HT kế toán mà các quốc gia không vận dụng toàn bộ IFRSmà tiến hành sửa đổi, bổ sung chuẩn mực BCTC cho phù hợp với quốc gia mình. Mô hình này hạn chế được những nhược điểm của mô hình HT toàn phần, là mức độ phù hợp với điều kiện thực tiễn của các quốc gia cao hơn. Tuy nhiên, áp dụng mô hình HT này, các quốc gia phải mất một khoảng thời gian khá dài và tốn kém chi phí. - Mô hình HT từng phần Theo mô hình này, việc vận dụng chuẩn mực BCTC quốc tế được quy định áp dụng đối với các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán. Các công ty có quy mô lớn hoặc các DN hoạt động trong lĩnh vực Tài chính, Bảo hiểm,... Còn lại các DN có quy mô vừa và nhỏ áp dụng hệ thống CMKT quốc gia. áp dụng mô hình này, hệ thống kế toán quốc gia chịu 168
n trÞ - Kinh nghiÖm quèc tÕ vµ thùc tr¹ng ë ViÖt Nam sự ảnh hưởng của Chuẩn mực BCTC quốc tế, song vẫn tồn tại hệ thống CMKT quốc gia, đã dẫn đến thực trạng HT kế toán không đồng đều. Tuy nhiên, đây là mô hình phù hợp với xu thế HT kế toán quốc tế hiện nay. Những điểm khác biệt giữa IFRS và VAS Việt Nam đã ban hành 26 VAS và các thông tư hướng dẫn chuẩn mực được xây dựng dựa trên các IAS (IAS) theo nguyên tắc phù hợp với đặc điểm nền kinh tế và tình hình các DN tại Việt Nam. Năm 2014, với việc ban hành TT200/2014/TT-BTC, về chế độ kế toán DN thay thế QĐ15/2006, ngày 20/03/2006 và đặc biệt là TT202/2014/TT-BTC, về hướng dẫn lập BCTC hợp nhất đã đưa chế độ kế toán và lập BCTC của Việt Nam tiến lại gần hơn với các tiêu chuẩn quốc tế trong IAS và IFRS. Tuy nhiên, cho dù được xây dựng dựa trên IAS/IFRS nhưng VAS vẫn có nhiều điểm khác biệt với IAS/IFRS chủ yếu như sau: - Các chuẩn mực về trình bày BCTC và các vấn đề liên quan: VAS không có chuẩn mực về “Lần đầu áp dụng các Chuẩn mực BCTC Quốc tế”, “Công cụ tài chính công bố”. IAS 1 quy định hệ thống BCTC của DN bao gồm cả báo cáo thay đổi vốn chủ sở hữu. Tuy nhiên, VAS 21 lại không quy định báo cáo này thành một báo cáo riêng biệt mà chỉ yêu cầu trình bày ở phần thuyết minh BCTC. - Các chuẩn mực về các khoản mục trên báo cáo kết quả kinh doanh và báo cáo tình hình tài chính/ bảng cân đối kế toán: VAS không có chuẩn mực “ Phúc lợi cho người lao động”, “Kế toán các khoản trợ cấp của chính phủ và trình bày các khoản hỗ trợ của chính phủ”, “Công cụ tài chính trình bày”, “Công cụ tài chính:ghi nhận và xác định giá trị”, “Các tài khoản hoãn lại theo luật định”. IAS 16 cho phép DN đánh giá lại tài sản theo giá thị trường và ghi nhận phần tổn thất tài sản hàng năm. Tuy nhiên, VAS 3 chỉ cho phép đánh giá lại tài sản cố định là bất động sản, nhà xưởng và thiết bị trong trường hợp có quyết định của cơ quan Nhà nước, đưa tài sản đi góp vốn liên doanh, liên kết, chia tách, sáp nhập và không được ghi nhận phần tổn thất tài sản hàng năm. - Các chuẩn mực về ngành nghề hoặc hoạt động đặc thù: VAS không có chuẩn mực về kế toán và báo cáo quỹ hưu trí, ngành nông nghiệp, thăm dò và đánh giá tài nguyên khoáng sản. - Các chuẩn mực về sự kiện hoặc giao dịch cụ thể: VAS không có chuẩn mực về BCTC trong điều kiện siêu lạm phát, tổn thất tài sản, thanh toán trên cơ sở cổ phiếu, hay tài sản nắm giữ để bán và hoạt động không liên tục. IFRS 3 yêu cầu DN phải đánh giá giá trị lợi thế thương mại tổn thất nhưng VAS 11 cho rằng, lợi thế thương mại được phân bổ dần trong không quá 10 năm kể từ ngày mua trong giao dịch hợp nhất kinh doanh. - Các chuẩn mực về đo lường: VAS không có chuẩn mực về đo lường giá trị hợp lý. - Các chuẩn mực về hợp nhất, công ty con và/ hoặc hợp nhất các đơn vị khác: VAS không có chuẩn mực “BCTC riêng”, “ Thuyết minh lợi ích từ các đơn vị khác”. 169
n trÞ - Kinh nghiÖm quèc tÕ vµ thùc tr¹ng ë ViÖt Nam Có thể thấy rằng, VAS và IAS/IFRS vẫn còn tồn tại một khoảng cách đáng kể ảnh hưởng đến quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam. Việc thực hiện lập BCTC theo IFRS thực sự là một thách thức về mức độ phát triển của thị trường, trình độ, năng lực của kiểm toán viên, kế toán viên và cả các nhà đầu tư trên thị trường. Nguyên nhân của sự khác biệt - Về mặt khách quan: IAS/IFRS ngày càng hướng tới đo lường tài sản dựa trên cơ sở giá trị hợp lý đối với các đối tượng sử dụng, trong khi đó giá gốc vẫn là cơ sở đo lường chủ yếu được qui định bởi VAS. IAS/IFRS cho phép sử dụng xét đoán và ước tính nhiều hơn so với VAS, dẫn đến IAS/IFRS yêu cầu khai báo thông tin liên quan đến sử dụng xét đoán và ước tính nhiều hơn. - Về mặt chủ quan: Việt Nam là một nước theo hướng điển chế luật (code law) hay luật thành văn (civil law), khác với các nước theo hướng thông luật (common law). Trong các nước theo hướng điển chế luật, nhìn chung, sự bảo vệ quyền cổ đông và yêu cầu về tính minh bạch của thông tin thấp hơn trong các nước theo hướng thông luật. Ngoài ra, Việt Nam là quốc gia mà cơ sở, nguyên tắc kế toán được quy chiếu vào chế độ kế toán quốc gia. Theo đó, Nhà nước có vai trò kiểm soát kế toán về phương pháp đo lường, đánh giá, soạn thảo và trình bày báo cáo. Việc soạn thảo, ban hành các CMKT và các hướng dẫn thực hiện phải do các cơ quan nhà nước thực hiện. Trong khi đó, tại các quốc gia phát triển IAS/IFRS, các cơ sở, nguyên tắc kế toán không quy chiếu vào chế độ kế toán quốc gia, các hiệp hội hành nghề kế toán được phép tham gia và ban hành hệ thống kế toán phục vụ cho mục đích của thị trường. Định hướng hoàn thiện hệ thống BCTC ở Việt Nam theo xu hướng HT với kế toán quốc tế - Định hướng chung Thứ nhất, Việt Nam nên lựa chọn mô hình HT kế toán quốc tế từng phần. Đây là mô hình HT phù hợp với điều kiện kinh tế, khả năng ngoại ngữ, trình độ của thị trường lao động và sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam. Với mô hình này, Việt Nam có khả năng thực hiện được song song 2 hệ thống chuẩn mực: IFRSvà CMKT quốc gia. Đối với các công ty niêm yết, các công ty đại chúng, các công ty bảo hiểm, tổ chức tín dụng, tổng công ty Nhà nước cần quy định bắt buộc áp dụng IFRStrong việc lập và trình bày BCTC. Thứ hai, Việt Nam cần nâng cao vai trò của các Hiệp Hội ngành nghề kế toán, kiểm toán. Theo thông lệ quốc tế, việc ban hành các CMKT được chuyển giao cho các tổ chức, hội hành nghề kế toán, kiểm toán. Việc làm này sẽ có hiệu quả hơn, bởi đây là những người có kinh nghiệm thực tiễn và là người trực tiếp triển khai, vận dụng các CMKT vào cuộc sống. 170
n trÞ - Kinh nghiÖm quèc tÕ vµ thùc tr¹ng ë ViÖt Nam Thứ ba, Việt Nam cần không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo kế toán. Để có thể hội nhập với quốc tế về kế toán, thì yếu tố đầu tiên mà Việt Nam cần quan tâm đặc biệt tới chính là nguồn nhân lực kế toán. Một trong những lý do Việt Nam không phù hợp với các mô hình HT khác chính là hạn chế về năng lực của đội ngũ kế toán viên. Việc vận dụng IAS yêu cầu người lao động kế toán phải có kiến thức tốt, trình độ tiếng Anh giỏi, có bằng cấp và trình độ chuyên môn sâu. - Định hướng cụ thể: Cần sớm ban hành các CMKT như: Công cụ tài chính, Các khoản tài trợ của Chính phủ, Tổn thất tài sản, Tài sản nắm giữ để bán và hoạt động kinh doanh không liên tục; Phúc lợi cho người lao động; Nông nghiệp; Thăm dò và khai thác tài nguyên, Đo lường giá trị hợp lý. Đây là nhiệm vụ hết sức cấp thiết vì môi trường hoạt động đã có, các thông tư hướng dẫn ghi chép cũng đã ban hành nhưng lại chưa có CMKT chi phối gây khó khăn cho các DN trong quá trình nhận diện và xử lý. Cần nghiên cứu, xây dựng cơ sở lý luận và phương pháp vận dụng “Nguyên tắc giá trị hợp lý” để vừa phù hợp với điều kiện cụ thể và vừa phù hợp với thông lệ quốc tế. Kết luận Bài viết trên đã đóng góp một cách nhìn toàn cảnh, dựa trên sự cần thiết phải hoàn thiện hệ thống BCTC theo IFRS. Tuy nhiên, đây là giai đoạn khó khăn do tính đa dạng, phức tạp của các thông tin tài chính kế toán được phản ánh trên BCTC, nếu tuân thủ theo IFRS khối lượng khổng lồ về mọi khía cạnh có liên quan đến tình hình tài chính, kết quả kinh doanh, luồng tiền, chính sách kế toán và các giả định đều phải được phản ánh. Hiện nay, CMKT Việt Nam vẫn chưa HH hoàn toàn với IAS. Sự khác biệt chủ yếu giữa VAS và IAS/IFRS là khác biệt về cơ sở đo lường tài sản, dựa trên cơ sở giá trị hợp lý và vấn đề khai báo thông tin. Sự chưa HH giữa VAS và IAS/IFRS có những nguyên nhân trực tiếp và những nguyên nhân thuộc về yếu tố xã hội, kinh tế và pháp luật. Nhìn chung, việc Việt Nam nên lựa chọn mô hình vận dụng có chọn lọc IAS/IFRS làm cơ sở chủ yếu để xây dựng hệ thống CMKT cho mình là một sự lựa chọn hợp lý. ---------------------------- Tài liệu tham khảo 1. Barbu, E., 2004. Tracing the Evolution of Research on International Accounting Harmonization.Working paper [pdf] No 2004 - 3. Laboratoire Orléanais de Gestion - université d'Orléans. 2. Qu, X. and Zhang, G., 2008. Measuring the convergence of nationalaccounting standards with international financial reporting standards 3. Tay, J.S.W. and Parker, R.H., 1990. Measuring International Harmonizationand Standardization.Abacus [e- journal] 26(1): 71-88. 4. Deloitte, 2015, So sánh tóm tắt IFRS(IFRS) và CMKT Việt Nam 5. Phạm Hoài Hương, Mức độ hài hòa giữa CMKT Việt Nam và IAS, Tạp chí Khoa học và công nghệ, ĐH Đà Nẳng số 5(40), 2010. 6. PGS.TS Võ Văn Nhị & Ths. Lê Hoàng Phúc, Sự hoà hợp giữa CMKT Việt Nam và IAS - Thực trạng, nguyên nhân và định hướng phát triển, Tạp chí Kiểm toán số 12/2011. 171

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.