TIỂU LUẬN: Văn hóa doanh nghiệp và xây dựng Văn hóa doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay

Chia sẻ: Pham Vu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:67

Thêm vào BST

Báo xấu

324
lượt xem 115
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Một tổ chức hay một doanh nghiệp (DN) là một nhóm người kết hợp cùng nhau để hoàn thành một công việc hay nhiệm vụ nào đó. Người ta cần được kết nối công việc và được động viên hướng tới hoạt động. Tổ chức tồn tại vì một mục đích nào đó như cung cấp dịch vụ, sản xuất sản phẩm, đáp ứng một nhu cầu công cộng; mục đích này kết nối tổ choc với thế giới rộng lớn hơn bên ngoài tổ chức. Trên thực tế, cả hệ thống công việc, lý do tồn tại của...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: TIỂU LUẬN: Văn hóa doanh nghiệp và xây dựng Văn hóa doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay

TIỂU LUẬN: Văn hóa doanh nghiệp và xây dựng Văn hóa doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay
Lời nói đầu Một tổ chức hay một doanh nghiệp (DN) là một nhóm người kết hợp cùng nhau để hoàn thành một công việc hay nhiệm vụ nào đó. Người ta cần được kết nối công việc và được động viên hướng tới hoạt động. Tổ chức tồn tại vì một mục đích nào đó như cung cấp dịch vụ, sản xuất sản phẩm, đáp ứng một nhu cầu công cộng; mục đích này kết nối tổ choc với thế giới rộng lớn hơn bên ngoài tổ chức. Trên thực tế, cả hệ thống công việc, lý do tồn tại của tổ chức-hệ thống nhân sự, những con người đến làm việc tại tổ chức… đều tồn tại trong mối liên hệ chặt chẽ với các hệ thống rộng lớn hơn. Chính vì thế mỗi tổ chức, mỗi doanh nghiệp đều có nét đặc trưng riêng của mình được gọi là văn hoá tổ chức, văn hoá doanh nghiệp (VHDN). Nhà nghiên cứu Burack tin rằng các giá trị trong văn hoá doanh nghiệp là “thâm căn cố đế, chúng tạo ra tính đồng đều trong khuôn mẫu cư xử và những giá trị cơ bản của các đơn vị trong tổ chức bất chấp những ranh giới địa lý, chức năng hay kinh doanh”1. Khi nghiên cứu văn hoá của một doanh nghiệp (văn hoá tổ chức) cho thấy mỗi doanh nghiệp có văn hoá riêng của mình. Khi các nhà quản trị cấp cao quyết định các giá trị tổ chức của các thành viên thay đổi, các niềm tin và thái độ, quan điểm mới được truyền đạt trong tổ chức. Hơn nữa các giá trị nơi làm việc được truyền từ những thành viên có kinh nghiệm đến những thành viên mới, và chúng có thể phù hợp hoặc không phù hợp với những giá trị mà các nhà quản trị cấp cao mong muốn. Cũng giống như văn hoá cộng đồng nói chung, văn hoá doanh nghiệp cũng có những yếu tố được bảo tồn và di truyền. Nhiệm vụ của các nhà quản trị là phải bảo vệ và phát triển những yếu tố đó theo hướng tích cực, đừng để cho nó bị thoái hoá, bởi vì như thế sẽ làm thoái hoá chính doanh nghiệp. ở Việt Nam, cho đến nay, các DN còn đang phải cố gắng và loay hoay để trụ được trong cạnh tranh, nên có thể nói các doanh nghiệp Việt Nam nhìn chung vẫn
còn chưa tạo dựng cho mình sắc thái văn hoá kinh doanh. Phần lớn DN nước ta là những doanh nghiệp nhỏ, khởi sự với đồng vốn tự có hạn hẹp, vay tín dụng khó khăn, cơ sở vật chất-kỹ thuật, công nghệ thiếu và yếu, tìm kiếm thị trường và đối tác buổi đầu không dễ, chủ DN không phải ai cũng qua đào tạo, lực lượng lao động ít…, nên ít có khả năng xây dựng và thực hiện một chiến lược kinh doanh lâu dài trên thị trường hiện có và thâm nhập thị trường mới, Vẫn biết là như vậy, nhưng kinh tế tthị trường đòi hỏi từng chủ thể kinh tế phải tự quyết định và tự chịu trách nhiệm. Các DN Việt Nam muốn hội nhập với xã hội và nền kinh tế thế giới không thể không tạo dựng cho mình sắc thái VHDN. Khi hội nhập với thị trường chung của thế giới và khu vực, thực chất của cạnh tranh giữa các doanh nghiệp sẽ là cạnh tranh về VHDN, về phương thức chiếm lĩnh thông tin, sự thiện cảm của người tiêu dùng một cách có văn hoá. Không như vậy, sẽ bị thải loại trong cạnh tranh. Chính vì thế trong phạm vi đề án này em xin được đề cập đến vấn đề VHDN và xây dựng VHDN ở Việt Nam hiện nay.
Chương I: Cơ sở lý luận I. Các khái niệm cơ bản 1. Văn hoá. Văn hoá là một đề tài rất rộng, năm 1952 Kroeber và Kluckolm đã sưu tầm được 164 định nghĩa khác nhau về văn hoá. Cho đến nay, con số định nghĩa này vẫn tiếp tục tăng lên. Dưới đây là một số định nghĩa hay được sử dụng: Edward Tylor: Văn hoá là tổng thể phức hợp bao gồm kiến thức, tín ngưỡng, nghệ thuật, đạo đức, luật pháp, thói quen và bát kỳ năng lực hay hành vi nào khác mà mỗi cá nhân với tư cách là thành viên của xã hội đạt được. Văn hoá là một phức thể bao gồm kiến thức, niềm tin, nghệ thuật, đạo đức, tập quán, tất cả những khả năng và tập tụckhác cần thiết cho con người trong một xã hội. E.Heriot: “Cái gì còn lại khi tất cả những cái khác bị quên đi- cái đó chính là văn hoá”.(1) Hồ Chí Minh: “Văn hoá là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu của đời Zsống và đòi hỏi của sinh tồn”.(2) Unesco: Văn hoá phản ánh và thể hiện một cách tổng quát, sống động mọi mặt của cuộc sống (của mỗi cá nhân và của mỗi cộng đồng) đã diễn ra trong quá khứ, cũng như đang diễn ra trong hiện tại, qua hàng bao nhiêu thế kỷ nó đã cấu thành nên một (1) “Ai cần một ông chủ?” trong tạp chí Fortune, số ngày 7 tháng5, 1990, trang 50 (2) Hồ Chí Minh tuyển tập, Nhà xuất bản CTQG, Hà Nội 1995, T3, trang 431
hệ thống các giá trị, truyền thống, them mỹ và lối sống, và dựa trên đó, từng dân tộc khẳng định bản sắc riêng của mình. Văn hoá theo nghĩa hẹp xác định đặc trưng của một dân tộc, một tộc người, một xã hội hay một tầng lớp xã hội trong mối tương quan với xã hội khác, dân tộc khác, tộc người khác hay tầng lớp xã hội khác. 2. Văn hoá doanh nghiệp. Trong nền kinh tế thị trường có muôn vàn cơ hội kinh doanh, do đó có rất nhiều các doanh nghiệp được hình thành, phát triển, có rất nhiều doanh nghiệp thành công và không ít các doanh nghiệp thất bại. Liệu hỏi chúng ta có cách nào để dự báo tương lai của các doanh nghiệp? Chúng ta có thể nào phán đoán được rằng doanh nghiệp nào sẽ phát triển bền vững và doanh nghiệp nào sẽ phá sản trong vòng 5-10 năm? Một doanh nghiệp bao gồm nhiều yếu tố, từ cơ sở vật chất kỹ thuật như nhà xưởng, nhà văn phòng, trang thiết bị đến mục tiêu hoạt động, cách thức quản lý tài chính và nhân viên, nghệ thuật lãnh đạo và đIũu hành, cách thức tổ chức nơi làm việc, điều kiện và các chế độ an toàn về lao động, chế đọ phúc lợi xã hội và hưu trí, các tổ chức xã hội trong doanh nghiệp… Thực tiễn đã cho thấy bản sắc văn hoá có ảnh hưởng rất lớn đến kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp. Chẳng hạn, sự thành công trong nhièu doanh nghiệp ở các nước châu á phần lớn dựa trên quan hệ cá nhân của người lãnh đạo doanh nghiệp đó, trong lúc đó, tại các nước phương tây, sự thành công của các doanh nghiệp phần lớn dựa trên nhiều yếu tố tổng hợp như khả năng quản lý các nguồn lực, năng suet làm việc, tính năng động của các nhân viên, lãi suất của công ty, các quy định kích thích cạnh tranh, khả năng hoàn thành kế hoạch, uy tín của công ty… Tất cả các yếu tố kể trên tạo thành những nét đặc trưng riêng của doanh nghiệp, gọi là văn hoá doanh nghiệp
Cũng như “văn hoá”, “Văn hoá doanh nghiệp” có rất nhiều định nghĩa.Sau đây là một số định nghĩa: Edward Taylor “Văn hoá là tổng thể các truyền thống của các truyền thống của các cấu trúc và các bí quyết kinh doanh xác lập quy tắc ứng xử nội tại, gắn bó các thành viên với nhau trong một doanh nghiệp. Nó bao gồm toàn bộ phương thức tiến hành kinh doanh, quản lý kinh doanh, dàm phán với đối tác, giải quyết các nhiệm vụ xuất hiện trong quá trình kinh doanh như tổ chức doanh nghiệp, hình thành quan hệ giữa người sử dụng lao độngvới người lao động trong doanh nghiệp”. Akihiko Urata, chuyên viên kinh tế công ty TNHH dịch vụ phát triển Nhật bản “Văn hoá doanh nghiệp có thể dược hiểu như nét đăc trưng của giá trị văn hoá, hành vi ứng xử dựa trên một mục tiêu nào đó mà các thành viên cùng chia sẻ và giữ gìn. Nó có thể được coi như những tiêu chuẩn và cách ứng xử phổ biến của doanh nghiệp đó”.(3) Thạc sĩ Phạm Văn Đạt “Văn hoá doanh nghiệp bao gồm: Văn hoá dan tộc (VHDT) + Văn hoá kinh doanh (VHKD) + Văn hoá ngành nghề (VHNN) +Đặc thù của doanh nghiệp (ĐTDN)”.(4) II. Tính tất yếu phải xây dựng văn hoá doanh nghiệp 1. Vai trò của văn hoá doanh nghiệp a) Văn hoá doanh nghiệp tạo ra sự thống nhất về ý chí hành động của tất cả các thành viên trong doanh nghiệp, nâng cao sức mạnh của doanh nghiệp. (3) Bài tham luận, Hội thảo Văn hoá doanh nghiệp Việt Nam 2003 (4) Bài tham luận, Hội thảo Văn hoá doanh nghiệp Việt Nam 2003
Các thành viên trong doanh nghiệp là những cá thể có những nhân cách, cá tính khác nhau. Mặt khác do có những nhu cầu và mong muốn khác nhau, họ hành động vì những động cơ khác nhau, nhằm vào những mục tiêu khác nhau. Sự thống nhất trong suy nghĩ và hgành động chỉ có thể đạt được khi mọi người thừa nhận và tôn trọng những quan diểm và thang bậc giá trị chung. Văn hoá doanh nghiệp hướng cho mọi thành viên trong doanh nghiệp mình hành động vì những mục tiêu chung, hành động một cách có hiệu quả mà nhà quản trị không cần phải ding quá nhiều đến các mệnh lệnh, chỉ thị. b) Văn hoá doanh nghiệp góp phần nâng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Văn hoá doanh nghiệp là một yếu tố gốp phần tạo nên khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp, văn hoá doanh nghiệp biểu hiện thông qua những vấn đề sau đây: -Tạo ra bầu không khí và tác phong làm việc tích cực. Văn hoá doanh nghiệp là sự kết tinh của hệ thông giá trị của doanh nghiệp được đa số thành viên trong doanh nghiệp thừa nhận và ủng hộ, vì vây nó là chất kết dính các thành viên trong doanh nghiệp lại với nhau. ở nơi nào có được một văn hoá doanh gnhiệp tích cực và lành mạnh, coi trọng các giá trị tinh thần, ở nơi đó người ta cảm nhận thấy một bầu không khí làm việc thân thiện, chan hoà, tinh thần tương thân tương ái, giúp đỡ và học hỏi lẫn nhau. Chính bầu không khí làm việc lành mạnh là tác nhân tạo ra sức mạnh công đồng, là “ thừa số chung” trong phép nhân các trí tuệ cá nhân thành trí tuệ tập thể. Tác phong làm việc của đa số thành viên trong doanh nghiệp cũng mang nặng dấu ấn của văn hoá doanh nghiệp. Sự khẩn trương năng động hay thái độ thờ ơ với công việc và kết quả chung không phải là biểu hiện của một số ít cá nhân, mà là sản phẩm được hình thành sau một thời gian dài bởi “ ý thức hệ” trong doanh gnhiệp. Tác phong làm việc khẩn trương, công nghiệp sẽ là tiền đề quan trọng để tạo ra những sản
phẩm hàng hoá cũng như dịch vụ khách hàng có chất lượng cao, phù hợp với tập quán tiêu ding của các tầng lớp dân cư trong thời đại công nghiệp hoá. -Nâng cao đạo đức kinh doanh. Đạo đức kinh doanh là một phần quan trọng của văn hoá kinh doanh, đồng thời cũng là một yéu tố của văn hoá doanh nghiệp. Trong thời dại hiện nay, chất lượng và giá cả sản phẩm không còn là những “vũ khí đặc chủng” trong cạnh tranh nữa. Khách hàng tìm đến và ở lại với doanh nghiệp nào biết tôn trọng họ, biết quý thời gian và tiền bạc cũng như sức khoẻ của họ như chính của mình. -Làm phong phú dịch vụ cho khách hàng. Khách hàng bây giờ không chỉ quan tâm đến chất lượng và giá cả hàng hoá của doanh nghiệp, mà họ quan nhiều đén chất lượng và chi phí tiêu dùng sản phẩm hàng hoá đó. Trong các doanh nghiệp có văn hoá doanh nghiệp sẽ nâng cao bởi chất lượng các dịch vụ trong và sau bán hàng, và chính những dịch vụ đó góp phần làm cho khách hàng tiêu dùng mua nhiều sản phẩm của doanh nghiệp về sử dụng có hiệu quả hơn. -Mang lại hình ảnh của doanh nghiệp. Hình ảnh của doanh nghiệp ngày nay chủ yếu được phản ánh thông qua thương hiệu sản phẩm. Thương hiệu sản phẩm là hình ảnh thu nhỏ của doanh nghiệp, nó chứa đựng tất cả những điều mà khách hàng muốn được biết, được thấy, được hiểu về sản phẩm, cách thức kinh doanh và chất lượng phục vụ của doanh nghiệp. Thương hiệu vừa là sức mạnh hữu hình (vì nó có thể được đo bằng tiền-là tài sản có giá trị lớn) vừa là sức mạnh vô hình (thể hiện ở khả năng lôI cuốn người tiêu dùng) của doanh nghiệp. Thương hiệu được coi là một yếu tố hình thành nên văn hoá doanh nghiệp, bởi vì nó không chỉ phản ánh chất lượng sản phẩm, mà còn phản ánh triết lý kinh doanh, quan đIúm phục vụ người tiêu dùng. Chẳng hạn, Bitis “nâng niu bàn chân Việt”, Cà phê Trung Nguyên “khởi nguồn sáng tạo”.
Từ những phân tích trên đây cho thấy khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp được tạo ra từ nhiều yếu tố khác nhau, nhưng đóng vai trò quan trọng nhất vẫn là văn hoá doanh nghiệp. Vì vậy, xây dựng và phát huy văn hoá doanh nghiệp là một vấn đề thiết yếu và có tính chất lâu dài của bất kỳ doanh nghiệp muốn thành công trên thương trường. 2. Những đòi hỏi khách quan của việc xây dựng văn hoá doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay. a) Sự đòi hỏi khách quan trong giai đoạn hiện nay của việc tạo lập thị trường văn minh. Sau thời gian ban đầu, những nước chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang nền kinh tế thị trường, như Việt nam, những yếu tố ngãu nhiên của bước giao thời đã qua đi. Quan đIểm kinh doanh ngắn hạn, gắn với những biện pháp kinh doanh nhất thời không còn chỗ đứng, phải nhường chỗ cho quan điểm kinh doanh có tính chiến lược, dài hạn với nền tảng văn hoá sâu xa. b) Sự đòi hỏi khách quan của việc bảo vệ lợi ích người tiêu dùng. Trong kinh tế thị trường, tất cả mọi người thoả mãn nhu cầu của mình thông qua việc mua và tiêu dùng các loại sản phẩm (hàng hoá và dịch vụ) của các doanh nghiệp, và vì vậy, người tiêu dùng là cả xã hội. Lợi ích người tiêu dùng phải được bảo vệ bằng hệ thống pháp luật và lương tâm, đạo đức của các nhà doanh nghiệp, gắn với văn hoá doanh nghiệp. Ngày 9/5/1985, Đại hội đồng Liên hiệp quốc đã thông qua Nghị quyết số 39/248 về “Các nguyên tắc chỉ đạo để bạo vệ người tiêu dùng”, trong đó công bố những quyền của người tiêu dùng, đó là: - Quyền được thoả mãn những nhu cầu cơ bản; - Quyền được cung cấp thông tin; - Quyền được lựa chọn;
- Quyền được lắng nghe hay quyền được đại diện; - Quyền được giáo dục về tiêu dùng; - Quyền được sống trong một môi trường trong sạch và bền vững. c) Yêu cầu khách quan của quá trình nền kinh tế nước ta hội nhập vào nền kinh tế khu vực và thế giới. Quá trình hội nhập này đòi hỏi các doanh nghiệp nước ta, một mặt, phải thể hiện được bản sắc văn hoá của mình, đồng thời thích ứng được với các nền văn hoá khác. III. Các bộ phận cấu thành của văn hoá doanh nghiệp. Việc xây dựng nền văn hoá doanh nghiệp trong thực tế đòi hỏi xác định được các bộ phận cấu thành của nó. Văn hoá doanh nghiệp gồm: 1. Triết lý hoạt động của doanh nghiệp. Triết lý hoạt động của doanh nghiệp là tư tưởng chung chỉ đạo toàn bộ suy nghĩ và hoạt động của người lãnh đạo, các bộ phận quản lý và những người lao động trong doanh nghiệp. Thực tế của một số nước (thí dụ Nhật Bản), mà ở đó đã hình thành rõ nét văn hoá doanh nghiệp, cho thấy mỗi doanh nghiệp thường đề ra triết lý kinh doanh riêng của mình. Cách thể hiện triết lý kinh doanh của doanh nghiệp có thể khác nhau, song nhìn chung, triết lý hoạt động của doanh nghiệp có thể bao hàm trong nó: a) Mục tiêu của doanh nghiệp hướng tới sự phát triển lâu dài, bền vững. b) Định hướng hoạt động của doanh nghiệp vào việc phục vụ lợi ích xã hội thông qua phục vụ khách hàng. c) Đề cao giá trị của con người, đặt con người vào vị trí trung tâm trong toàn bộ mối quan hệ ứng xử trong doanh nghiệp.
Triết lý kinh doanh không phải mới được các doanh nghiệp quan tâm mà trước đây các bậc tiền bối đi trước rút ra tử kinh nghiệm của bản thân. Trong suốt quãng đời ẩn danh, mưu sinh bằng nghề buôn, Phạm Lãi đã đúc kết được 16 nguyên tắc kinh doanh được phân chia thành 4 mục. Mục1: là những lời răn cho chính bản thân người kinh doanh, mua bán, gồm 5 quy tắc sau: (1) “Sinh ý yếu cầu khẩn”: - người làm ăn, buôn bán phải luôn luôn siêng năng, tích cực, năng động và nắm được thời cơ. (2) “Dụng đồ yếu tiết kiệm”: - đại ý nói rằng muốn có lãi cao thì chi tiêu phải tiết kiệm, không lãng phí, không xa hoa khi không thật cần thiết. Điều này các nhà kinh doanh của ta chắc là thấm thía, đặc biệt là những DN nhà nước thua lỗ hiện nay. (3) “Dụng nhân yếu phương chính”: - người kinh doanh phải biết chọn người giúp việc cho mình là người ngay thẳng, không có tính tham lam, biết giữ chữ tín làm đầu trong giao dịch mua bán với khách hàng. (4) “Lâm sự yếu trách nhiệm”: - khi triển khai công việc làm ăn thì phải luôn luôn tích cực, lấy tinh thần trách nhiệm và lòng say mê kinh doanh làm điều căn bản trong mọi vấn đề. (5) “Thủ tâm yếu an ninh”: - người làm nghề kinh doanh phải luôn luôn sáng suốt, bình tĩnh trong mọi tình huống xảy ra. Nói cách khác, nhà kinh doanh phải có “cái đầu lạnh và trái tim nóng”. Không được phiêu lưu, mạo hiểm, không phó mặc cho vận may rủi, mà phải lấy sự chắc chắn, an toàn làm đầu. Mục 2: Củng cố 5 đIũu khi tiếp xúc với khách hàng, khi mua bán, trao đổi hàng hoá: (1) “Tiệp nạp yếu khiêm hoà”: - phải khiêm tốn, hoà nhã khi tiếp khách mua bán với mình, nói cách khác là “vui lòng khách đến, vừa lòng khách đi”.
(2) “Dự khiếm yếu thức nhận”: - người kinh doanh phải học cách xác định từng đối tượng khách hàng, xem ai là loại khách hàng giàu có, ai là khách hàng bình dân, để có phương pháp tiếp thị cho đúng đối tượng. (3) “Mãi mại yếu tuỳ thời”: - việc mua bán phải tuỳ thời đIểm, tuỳ lúc, tuỳ trường hợp để xem lại cái lợi lớn nhất. (4) “Nghị quá yếu đinh ninh”: - mặc cả giá cả hàng hoá phải dứt khoát, rõ ràng và phải thuận mua vừa bán. (5) “Kỳ hạn yếu ước định”: - nhà kinh doanh phải biết tạo ra thói quen đúng hạn khi thanh toán tiền nong, hàng hoá, tạo ra chữ tín với khách hàng. Mục 3: có ba đIều đề cập tới chất lượng hàng hoá: (1) “Hoá sắc yếu diện nghiệm”: - người kinh doanh phải luôn luôn xem rõ tận mắt, khảo sát chất lượng hàng hoá trước khi mua bán. (2) “Ưu biệt yếu phân biệt”: - phải biết cách phân biệt chất lượng hàng hoá, bảo đảm độ chính xác cao, tránh nhầm lẫn. (3) “Hoá vật yếu tu chỉnh”: - hàng hoá phải luôn luôn được nâng cao về mẫu mã, hình thức gọn gàn sắp xếp có thứ tự, khoa học, dễ nhìn, đáp ứng nhu cầu mua bán và thị hiếu khách hàng. Mục cuối cùng: là vấn đề tiền bạc,hàng hoá trong quá tình mua bán,đuợc sách “Chu Công” đề cập với 3 nguyên tắc sau: (1) “Xuất nhập yếu cẩn thận”. (2) “Tiền tài yếu minh phân”. (3) “Trương mục yếu kiết tra”. Buôn bán,kinh doanh cần phải cẩn thận trong khâu thu chi,mua bán,xuất nhập hàng hoá cũng như tiền bạc;đồng thời sổ sách chứng từ,hoá đơn cần được kiểm tra,đối chiếu thường xuyên và cẩn thận,rõ ràng,tránh lẫn lộn,thất lạc.
Ngẫm lại,những bài học về quản trị kinh doanh trong thời hiện đại,chúng ta không khỏi khâm phục sự nhận thức sâu sắc, thâm thuý và mạch lạc của một nhà DN cách ta hàng ngàn năm trước. 2. Đạo đức kinh doanh. Từ hàng nghìn năm, người ta đã nghiên cứu và đưa ra nhiều định nghĩa khác nhau về đạo đức. Sau đây em xin đưa ra định nghĩa đạo đức của tiến sĩ Albert Schweitzer : “Xét về tổng thể, đạo đức là cái tên mà chúng ta đặt cho những hành vi đúng đắn. Chúng ta cảm thấy phải bắt buộc xem xét cái có lợi cho bản thân, mà còn phải xem xét cho những cái có lợi cho người khác và cho cả loài người nói chung”. Theo định nghĩa này, nếu doanh nghiệp hoạt động có lợi cho mình, đồng thời đem lại lợi ích cho người khác, cho đất nước, xã hội, thì hành động đó là đạo đức. Có thể nêu lên các mặt cụ thể của đạo đức kinh doanh như sau: a) Xác định rõ mục tiêu kinh doanh Mọi người đều biết, kinh doanh trước hết là theo đuổi lợi nhuận, nhà kinh doanh làm việc vì lợi ích của mình, để làm giàu. Nhưng đạo đức kinh doanh đòi hỏi rằng kinh doanh không thể chỉ vì lợi ích của mình mà quên đi lợi ích của người khác, của xã hội. Từ đó có thể khẳng định, mục tiêu của kinh doanh là làm giàu thông qua phục vụ xã hội, chỉ có thể trên cơ sở đóng góp cho xã hội phát triển, thì doanh nghiệp mới đứng vững và phát triển bền vững. b) Xác định rõ quan hệ giữa lợi ích của doanh nghiệp và của khách hàng Đạo đức kinh doanh đòi hỏi nhà doanh nghiệp và các doanh nghiệp làm giàu trên cơ sở tận tâm phục vụ khách hàng, thông qua việc tôn trọng quyền, lợi ích của khách hàng.
Điều này đòi hỏi nhà kinh doanh thay đổi cách suy nghĩ, từ bỏ quan điểm ngắn hạn, quan điểm thiển cận (đôi khi chụp dật) để chấp nhận quan điểm dài hạn, quan điểm mang tính chất chiến lược, mà theo quan điểm này thì doanh nghiệp phải giữ uy tín với khách hàng, vì chính uy tín mới giúp cho doanh nghiệp phát triển bền vững. Trong kinh doanh, có rủi ro. Khi gặp trục trặc, phải biết nhận phần thiệt về mình để giữ lấy chữ tín. ở đây tưởng là bị thiệt, nhưng một khi làm ăn có hậu, thì doanh nghiệp sẽ giầu có, giữ được chữ tín, cộng với tài năng, nhất định doanh nghiệp sẽ trụ được và trường tồn. c) Đạo đức kinh doanh đòi hỏi doanh nghiệp và các nhà kinh doanh đảm bảo lợi ích của nhà nước, cụ thể là thực hiện các nghĩa vụ của nhà nước theo luật. d) Đạo đức kinh doanh đòi hỏi các nhà kinh doanh quan tâm đảm bảo lợi ích của những người làm việc trong doanh nghiệp, tôn trọng nhân phẩm của họ, tạo điều kiện cho họ phát huy sáng kiến và tài năng. e) Đạo đức kinh doanh đòi hỏi các nhà kinh doanh quan tâm đến giải quyết các vấn đề môi trường. f) Đạo đức kinh doanh cũng khuyến khích các nhà kinh doanh quan tâm đến các vấn đề xã hội, nhân đạo. g) Đạo đức kinh doanh cũng đòi hỏi các doanh nghiệp xây dựng phong cách giao tiếp – ứng xử có văn hoá với công chúng. Vấn đề đạo đức kinh doanh, như một bộ phận cấu thành nền văn hoá doanh nghiệp, không chỉ đang được quan tâm nhiều ở nước ta hiện nay, mà ngay ở các nước có nền kinh tế thị trường phát triển, sau một loạt các vụ bê bối và tai tiếng về hệ thống kế toán – kiểm toán ở Mỹ vào cuối năm 2001, vấn đề đạo đức kinh doanh, trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đang trở thành đề tài được quan tâm đặc biệt. 3. Hệ thống sản phẩm.
Hệ thống sản phẩm (hàng hoá và dịch vụ) mà doanh nghiệp cung cấp cho thị trường phải trở thành một giá trị văn hoá và một nguồn lợi thế trong cạnh tranh lâu bền. Muốn vậy, hệ thống sản phẩm phảI đạt hai yêu cầu. a) Phải được đảm bảo bằng thương hiệu, nhãn mác. Thương hiệu là tài sản vô hình của doanh nghiệp. Chẳng hạn, các chuyên gia của công ty kiểm toán VACO (Việt Nam) và Credit Lyonnais, qua tính toán, đã thống nhất xác định thương hiệu của bia HALIDA trị giá là 543.000 USD. Thương hiệu có hai mặt: Thứ nhất, đó là sự cam kết vững chắc của doanh nghiệp đối với việc đảm bảo chất lượng sản phẩm của mình, tức là đảm bảo chữ tín, uy tín, và thứ hai, khách hàng tin vào sự cam kết của doanh nghiệp. Từ hai đIều đó, người ta mua, tức là doanh nghiệp có nhiều khách hàng, có phần thị trường, mà khách hàng và thị trường là tàI sản vô hình của doanh nghiệp. Thương hiệu gồm ba bộ phận: -Một biểu tượng đặc trưng. -Một dòng chữ đặc trưng. -Một màu sắc đặc trưng. Thương hiệu phải giúp cho tất cả mọi người để nhớ, dễ phân biệt và gây ấn tượng. b) Phải có các đặc tính sau: -Hiếm: Chỉ có một hoặc vài doanh nghiệp có nguồn lực (sản phẩm dịch vụ đó). -Quý: Nó phải tạo ra cho doanh nghiệp sở hữu có một phương tiện để khai thác một cơ hội hay ngăn ngừa một mối đe doạ, -Không có sự thay thế trên thực tế: Đối thủ cạnh tranh không thể đạt được cùng một kết quả với một nguồn lực khác.
-Khó hoặc không thể bị bắt chước: + Vì nó trừu tượng, chắc chắn, cụ thể và khó hiểu hoặc khó hình dung. + Vì nó là sản phẩm của những sự kiện lịch sử có một không hai. c) Kỹ sư Hà Trọng Dũng với sản phẩm Protec Kỹ sư Hà Trọng Dũng đã đưa ra ý tưởng: Tìm mọi cách để đưa vào cuộc sống một loại sản phẩm mới giúp cho việc hinh thành một hệ thống công dân mới trẻ trung hơn, năng động hơn, đặc biệt cần cho trẻ em Việt Nam hôm nay và trẻ em ở các nước nghèo, nước đang phát triển. ý tưởng thì thật đơn giản bởi lẽ đã có hàng trăm, hàng nghìn xí nghiệp, công ty, hãng sản xuất đồ chơi cho trẻ em, song mỗi lĩnh vực, mỗi chủng loại vẫn có khoảng trống của nó. Vấn đề là ở chỗ tìm ra khoảng trống đó để hoạt động và chính từ kinh nghiệm phong phú qua 30 năm hoạt động trong lĩnh vực văn hoá giáo dục ông cùng các đồng nghiệp đã tìm ra lối thoát. Các sản phẩm của họ đi vào thế giới mơ mộng của trẻ thơ như một yếu tố cấu thành của một môi trường nuôi dạy trẻ mới. Với chủ đề tư tưởng: “PROTEC-2000, công viên trong tầm tay bé” chúng tôi đã tạo nên một thế giới trẻ thơ năng động, giúp trẻ có cơ hội và đIều kiện phát triển toàn diện trí tuệ và thể lực, ở mọi chỗ, mọi nơi, hoàn toàn khồng phụ thuộc vào điều kiện thời tiết, khí hậu, kể cả số trẻ tật nguyền bất hạnh hay đau ốm phải vào viện nhi đIều trị. Hàng trăm cơ sở nuôI dạy trẻ, trong bệnh viện và một số gia đình đã sử dụng sản phẩm của PROTEC-2000, là ví dụ sinh động của sức sống mới trước thềm thế kỷ 21, bắt đầu từ hôm nay và từ Việt Nam. Hoạt động mà chúng tôi đang tiến hành, bản thân nó mang tính văn hoá và nhân văn sâu sắc, bởi họ phục vụ một đối tượng đáng quý, đáng yêu nhất trên đời, là hạnh phúc, niềm vui vô hạn của mỗi gia đình, đó là trẻ em. Hoạt động của họ là văn hoá, là khoa học, bởi lẽ họ đã tạo nên một loại sản phẩm mới, một dòng thiết bị- đồ chơi mới đơn giản, đa năng, phù hợp với năng lực hành động và tâm sinh lý trẻ em… trên cơ sở tiếp thu có chọn lọc và nâng cao các đồ chơi,
trò chơi dân gian kết hợp với tư duy lô gích hiện đại, thực sự đã gây bất ngờ cho những ai quan tâm đến vấn đề này. Căn cứ vào trình độ kinh tế- kỹ thuật hiện nay của Việt Nam họ thiết kế và lựa chọn giảI pháp công nghệ thích hợp nên từ ý tưởng đi vào cuộc sống có khi chỉ trong một sớm một chiều. Yếu tố “văn hoá trong kinh doanh” và “quan niệm kinh doanh có văn hoá” tiềm ẩn trong ý tưởng kinh doanh của họ. Vấn đề phảI giảI quyết tiếp theo là sự đầu tư của cộng đồng để ý tưởng xây dựng những “công viên trong tầm tay bé” sớm được triển khai trên mọi miền đất nước, để con cháu chúng ta có thêm cơ hội và đIều kiện vươn lên cả về trí tuệ và thể lực ngay từ khi mới bước vào đời. Tập trung sức và trí tuệ lo cho sự vươn lên của một thế hệ mới bản thân nó mang nặng bản sắc văn hoá- giáo dục, có tính gia đình, tính quốc gia và tính toàn cầu. Vậy PROTEC-2000 là gì? -Đó là tên viết tắt tiếng Anh của một chương trình hành động nhân đạo vì trẻ em có tên đầy đủ là “chương trình thiết bị-đồ chơI cho trẻ em và trẻ em tàn tật hướng tới năm 2000” đang được triển khai trên thực tế từ Bắc vào Nam. Sản phẩm của PROTEC-2000 có gì mới? Từ ý tưởng đầy tính văn hoá và nhân văn: “Thế giới trẻ em là của trẻ em”, họ đưa ra những giải pháp kỹ thuật để xây dựng một môi trường nuôi dạy trẻ mới được trang bị các thiết bị đồ chơi đa năng, một số mẫu sử dụng không gian ba chiều như thiết bị- đồ chơi bàn xe dao động (ký hiệu HD-IO), hoặc rất tiện cho trẻ vui chơi như mâm quay mini (HD-I2), đu quay mini (HD-II)… Bởi có tính cơ động cao nên các thiết bị- đồ chơi này có thể chuyển tới nhiều cơ sở nuôi dạy trẻ trong các khu vực đông dân hay miền núi cao, hải đảo. Cái khác giữa dòng đồ chơi dân gian, dòng đồ chơi hiện đại với dòng thiết bị- đồ chơi đa năng của PROTEC-2000 là ở chỗ:Dòng đồ chơi dân gian phần lớn là đơn giản phù hợp
cuộc sống nơi xóm làng xưa. Đồ chơi hiện đại của các nước và vùng lãnh thổ như Nhật bản, Hồng kông, Đài loan…thì cái gọi là phức tạp, hiện đại nằm bên trong đồ chơi, người chơi- trẻ em chỉ có một thao tác tắt- mở mà thôi, nên hạn chế phần nào tính năng động sáng tạo ở trẻ… Còn dòng thiết bị-đồ chơi của PROTEC-2000 đã kết hợp hài hoà các đồ chơi, trò chơi dân gian với tư duy lôgic hiện đại, nên chỉ trên một thiết bị đã có hàng chục đồ chơi, cách chơi khác nhau, cứ xoay 90 độ lại có vài một trò chơi mới, qua vui chơi mà trẻ còn phát triển thể lực, hỗ chợ đIều trị cho trẻ em bị đau ốm tật nguyền… Tóm lại, thông qua hoạt động kinh doanh này cùng một lúc PROTEC đạt được nhiều mục đích khác nhau mà cái gốc của sự thành đạt là tính nhân bản, hướng thiện của hoạt động, từ nó toát lên sự hài hoà trong phạm trù “kinh doanh có văn hoá” và tạo được văn hoá trong kinh doanh”. Bằng cách đầu tư công sức, trí tuệ và tiền của, PROTEC đã vươn lên và từng bước chiếm lĩnh thị trường. Tuy còn mới mẻ và còn nhiều khó khăn, nhưng những thành quả bước đầu tuy còn nhỏ bé song cũng đủ tạo nên một phác thảo đẹp về môi trường văn hoá mới theo chủ đề “PROTEC-2000 công viên trong tầm tay bé” và đang từng bước đi vào thế giới trẻ thơ như một yếu tố cần cho sự phát triển, và nhất là đang thực sự được dư luận trong và ngoài nước quan tâm. 4. Phương thức tổ chức hoạt động của doanh nghiệp. Nét nổi bật của văn hoá doanh nghiệp được thể hiện trong phương thức tổ chức hoạt động của doanh nghiệp, mà phương thức này được cụ thể hoá thành các định chế, cơ chế hoạt động. Định chế có thể là hệ thống các chính sách, quy chế, và thủ tục được đưa lên thành một chế độ vận hành trong thực tế, nhằm giải quyết các công việc, vấn đề của doanh nghiệp. Chế độ vận hành này phải được toàn bộ những người lãnh đạo trong doanh nghiệp, từ người lãnh đạo cao nhất đến người lao động thấp nhất, chấp nhận,
chia sẻ và đề cao thành nề nếp, thói quen và chuẩn mực làm việc và sinh hoạt trong doanh nghiệp, và từ đó,chúng trở thành bền vững và truyền thống của doanh nghiệp. Chế độ vận hành này phải xuyên suốt: -Phong cách lãnh đạo của người lãnh đạo doanh nghiệp -Toàn bộ các mối quan hệ giữa những con người trong doanh nghiệp. -Phong cách làm việc của tất cả mọi ngươi trong doanh nghiệp. a. Phong cách lãnh đạo – yếu tố trung tâm của văn hoá doanh nghiệp. Xây dựng văn hoá doanh nghiệp là nhu cầu khách quan của việc phát triển doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường hiện đại. Việc xây dựng văn hoá doanh nghiệp lại là một hoạt động có định hướng bắt đầu từ nhận thức và đòi hỏi sự quyết tâm của lãnh đạo doanh nghiệp. Hơn nữa, việc xây dựng thành công văn hoá doanh nghiệp được đảm bảo bằng phong cách lãnh đạo doanh nghiệp. Để trở thành một yếu tố của văn hoá doanh nghiệp, phong cách lãnh đạo phải trở thành một giá trị truyền thống, chứ không chỉ dừng lại là những cách thức lãnh đạo cụ thể (những người lãnh đạo cụ thể sẽ lần lượt kế tiếp nhau). Với ý nghĩa đó, phong cách lãnh đạo phải gồm những quan điểm và định chế lâu bền, bao quát mọi mặt của hoạt động lãnh đạo doanh nghiệp. Xét về tổng quát, nó có thể bao gồm những định chế sau đây: -Định chế về chế độ tập trung và dân chủ trong lãnh đạo doanh nghiệp. Cụ thể định chế này được thể hiện trong: + Quy trình về thông qua và tổ chức thực hiện các quyết định; + Bộ tiêu chuẩn về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của các bộ phận chức năng trong việc thông qua và thực hiện các quyết định. + Các quy định về phối hợp giữa các bộ phận chức năng trong quá trình thông qua vừa thực hiện các quyết định.
+ Các quy định về đánh giá quá trình thực hiện các quyết định. -Định chế về kết hợp hài hoà các lợi ích để doanh nghiêp trở thành ngôi nhà chung, là con thuyền vận mệnh của tất cả mọi người. Việc giải quyết không thoả đáng vấn đề lợi ích sẽ là một trong những nguyên nhân sâu xa nhất gây xung đột trong nội bộ, gây mất đoàn kết nội bộ doanh nghiệp, cản trở việc xây dựng văn hoá doanh nghiệp. Xét cho cùng, để thực hiện định chế về kết hợp hài hoà các lợi ích trong doanh nghiệp, thì phải có nề nếp về tài chính. Tài chính trong doanh nghiệp phải dựa trên cơ sở minh bạch, công bằng và tin cậy, đạt tới mức chi tiết, chi ly. Đó có thể là kỷ luật về chấp hành định mức khoán; cách thức tính tiền lương và tiền thưởng; các quy định về tạm ứng, thanh toán, vay vốn, nguyên tắc trách nhiệm tài chính v.v… -Định chế về sử dụng và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Định chế này coi yếu tố con người đóng vai trò quyết định, coi trọng các giá trị của mỗi con người riêng lẻ trong sự nghiệp phát triển bền vững doanh nghiệp. Văn hoá doanh nghiệp làm cho yếu tố con người có chất lượng, liên kết và nhân lên nhiều lần các giá trị riêng lẻ của mỗi người và làm cho nó trở thành nguồn lực (tài sản) vô tận của chính doanh nghiệp. Định chế về sử dụng và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực có thể bao gồm các quy tắc giải quyết vấn đề nhân sự trong nội bộ: + Tiêu chuẩn hoá công việc , trình độ đào tạo tay nghề và kinh nghiệm phù hợp;