Tìm hiểu câu tục ngữ "Ẵm con chồng hơn bồng cháu ngoại"

Chia sẻ: Truong Dinh TAM | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

153
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Theo sách Từ điển thành ngữ và tục ngữ Việt Nam (Nguyễn Lân; Nxb Văn hoá, Hà Nội, 1989), tr 11: "Khuyên những người vợ kế nên thương yêu con vợ trước"; - Theo Nguyễn Hùng Vĩ: "Đây là sự than phiền về nỗi vất vả của người mẹ khi phải giúp đỡ con gái mình bồng bế, chăm sóc cháu ngoại. Có thể tái lập cả câu là: Thà ẵm con chồng hơn bồng cháu ngoại

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tìm hiểu câu tục ngữ "Ẵm con chồng hơn bồng cháu ngoại"

Tìm hi u câu t c ng " m con ch ng hơn b ng cháu ngo i"
Tìm hi u câu t c ng " m con ch ng hơn b ng cháu ngo i" TRI U NGUYÊN 1. Câu t c ng " m con ch ng hơn b ng cháu ngo i" ư c sách Kho tàng t c ng ngư i Vi t (Nguy n Xuân Kính (ch biên), Nguy n Thuý Loan, Phan Lan Hương, Nguy n Luân; Nxb Văn hoá thông tin, Hà N i, 2002) (KT), tr 75, ghi l i, trên cơ s 12 u sách có chép nó. Sách này chép nghĩa t hai ngu n: - Theo sách T i n thành ng và t c ng Vi t Nam (Nguy n Lân; Nxb Văn hoá, Hà N i, 1989), tr 11: "Khuyên nh ng ngư i v k nên thương yêu con v trư c"; - Theo Nguy n Hùng Vĩ: " ây là s than phi n v n i v t v c a ngư i m khi ph i giúp con gái mình b ng b , chăm sóc cháu ngo i. Có th tái l p c câu là: Thà m con ch ng hơn b ng cháu ngo i". Sách it i n ti ng Vi t (Nguy n Như Ý (ch biên), Nguy n Văn Khang, Vũ Quang Hào, Phan Xuân Thành; Nxb Văn hoá thông tin, Hà N i,1999) (T ), tr 45, cũng có ghi câu t c ng , kèm l i gi i nghĩa: "Có tư tư ng coi tr ng àn ông, coi thư ng ph n , ví như thà m con c a ch ng, tuy không yêu quý thích thú gì, nhưng d u sao v n thu c dòng h n i, còn hơn b con c a con gái mình". Nguy n c Dương trong bài vi t "Sao không ưa t c ng vào gi ng d y b c ti u h c?" (T p chí Ngôn ng và i s ng, s 10 - 2004; tr 4 - 9) (N D), sau khi
d n l i gi i nghĩa trên c a it i n ti ng Vi t, ã vi t: "GS Nguy n Như Ý cho r ng ây là câu phê phán "tư tư ng coi tr ng àn ông, coi thư ng ph n ". Cách gi ng ó rõ ràng chưa nêu h t ư c ch ý c a tác gi câu t c ng ang xét. Giá coi tr ng hơn n a nh ng c trưng v văn hoá hôn nhân l ng trong câu trên, ch c h n ông s th y ngay r ng m c ích chính c a câu y không ph i là bàn chuy n "tr ng nam khinh n ", mà là t p trung vào vi c nh c nh các cô gái "cao s " (cho nên hay g p chuy n tr c tr trong ư ng tình duyên) m t kinh nghi m quý ư c úc k t t th c ti n nghi t ngã c a cu c s ng th i trư c: [Thà l y ngư i goá v làm ch ng] và b m [=chăm sóc] lũ con mà anh ta ã có v i ngư i v trư c [ lúc v già có nơi nương t a] còn hơn là [ v y n khi v già] ch còn bi t b ng b ám cháu phía bên ngo i c a chính mình [cho cô qu nh]". 2. Nh ng trình bày trên cho th y, ây là câu t c ng khá ph bi n, nhưng cách hi u không gi ng nhau gi a các nhà nghiên c u. V n t ra ây là hoàn c nh nào và vì sao m con c a ch ng l i hơn b ng cháu ngo i? " m" và "b ng" là hai t ng nghĩa(1) (mi n B c hay dùng " m", mi n Trung và Nam thư ng nói "b ng"), ây, chúng còn hàm nghĩa chăm sóc, nuôi n ng. Hai l i nghĩa KT và cách gi i thích c a T chưa tho áng, b i không xác nh ư c hoàn c nh, b i c nh t o ra (hay ng d ng) c a câu t c ng , cũng như chưa gi i thích lí do vì sao chăm sóc con ch ng l i hơn nuôi n ng cháu ngo i. Hư ng ti p c n c a N D tuy có nêu hoàn c nh và lí do (r t v n t t) c a v n , nhưng l i có ch c n bàn. Chúng ta thư ng dùng "ngo i" khi t trong quan h i sánh v i "n i". Ngư i chưa có ch ng / v thì ch phân bi t "n i", "ngo i" phía bà con thu c cha hay m mình. Nên khi nói ngư i ph n " v y n khi v già ch còn bi t b ng b ám cháu phía bên ngo i c a chính mình", thì nghe r t l tai. Vì ngư i
ph n trong trư ng h p này ch có hai lo i cháu có th chăm sóc, ó là con c a anh ch em chú bác cô c u dì ru t(2) (ít g p), và con c a anh ch em ru t (g p nhi u hơn), c hai i tư ng là cháu này, ngư i ph n u ư c g i b ng cô (m t s t nh mi n Trung g i là O), b ng dì, trong nói năng bình thư ng, không ai coi ó là cháu ngo i(3). Nên ây không ph i là l i khuyên dành cho các cô gái "cao s ". Như v y, hoàn c nh vi n ra cho câu t c ng này ch có th là: ngư i ph n ãl n tu i nhưng ch sinh toàn con gái, nay ngư i ch ng c n có con trai n i dõi tông ư ng (thư ng b ng hai cách, ho c lén lút quan h v i m t ngư i àn bà nào ó, ho c cư i v l )(4), t ngư i ph n này vào m t s l a ch n, ho c tìm m i cách ngáng tr ch ng, ch p nh n l y cháu ngo i làm vui khi tu i già, hòng b o v h nh phúc, ho c ch ng ki m con trai, ch u hi sinh ph n nào h nh phúc, và ph i khó nh c chăm sóc con trai c a ch ng nh c y v lâu dài; và bà ta ã ch n (ho c ư c c ng ng khuyên nên ch n) cách sau: " m con ch ng hơn b ng cháu ngo i". Vì sao " m con ch ng hơn b ng cháu ngo i"? "Con ch ng" ch ng nh ng không có quan h máu m mà thư ng n m v t thương lòng c a ngư i ph n (b ng ch ng v s thi u chung th y c a ch ng). Có i u, v t thương này ã có hai phương thu c ch a: m t là tâm lí ã ư c c ng ng chu n b "trai năm thê b y thi p, gái chính chuyên m t ch ng"; hai là s báo áp theo lu t t c c a con trai ch ng: anh ta và con cháu c a anh ta có trách nhi m ph i ph ng dư ng khi già y u, lo tang ch khi m t, và sau ó, lo xây lăng p m , cúng gi ph ng th mãi mãi... "Cháu ngo i" (nói riêng i v i bà ngo i) thì ch c ch n là máu m c a mình, chăm sóc, cưng chi u chúng là hi n nhiên. Nhưng cháu ngo i thì khuy t i m r t l n, mà t c ng ã nhìn nh n: khi bà còn s ng thì "Bà nuôi cho u ng công bà; n khi nó l n, tìm cha nó v "; khi bà ã ch t thì "Cháu ngo i không oái n m ". Như v y, l y
cái ư c m t c a b n thân mà xét, thì nuôi n ng "cháu ngo i" ch tho mãn tình c m trư c m t, còn nuôi n ng "con ch ng" l i nh m làm ch d a lâu dài. Còn n u em vai trò "ph ng s gia nương ch ng" ra mà xét, thì nuôi con ch ng là giúp ch ng ư c vi c l n, t c ng nói "Gái có công, ch ng không ph ", t t s ư c ch ng, gia ình ch ng yêu quý. Theo ó mà suy, thì qu là " m con ch ng hơn b ng cháu ngo i" (5). 3. Tr l i v i cách gi ng gi i câu t c ng c a N D, n u chúng ta xem "cháu ngo i" là cháu không tr c h , t c không do con mình sinh ra, mà là con (hay cháu) c a anh ch em mình, thì có th xem ó là hư ng nghĩa th hai c a câu t c ng . Nhưng như trên ã phân tích, s c thuy t ph c c a cách hi u như v y không cao. Sách KT ngoài ghi l i câu t c ng ang bàn t 12 u sách có chép nó ã nói, còn ghi thêm m t "b n khác", t sách Nam âm s lo i (sách Hán nôm, sưu t p c t c ng và ca dao, do Vũ Công Thành biên so n năm 1925), quy n 2, tr 6a, ó là: " m con ch ng hơn b ng cháu ru t". "Cháu ru t" ây là con c a anh ch em ru t. Cách hi u c a N D phù h p v i câu này hơn (v i m t b sung, là không ch ngư i con gái "cao s " - hi u như lu ng tu i, h t kh năng sinh n - mà còn c nh ng ngư i ph n l y ch ng úng d p xuân thì, nhưng vì m t lí do gì ó mà không sinh ư c) (6). N m hi u nghĩa c a t c ng là chuy n không m y d dàng. Như câu t c ng ang bàn, v n không n m b n thân câu nói, mà thu c vào hoàn c nh, b i c nh câu nói y phát huy tác d ng. Thư ng thì ó là m t v n thu c phong t c, t p quán, lĩnh v c văn hoá nói chung, mà hi u ư c câu t c ng không th không bi t n(7). Hoàn c nh càng h p, xác nh càng khó, có khi ngư i c có c m giác khiên cư ng. Nhưng có l trong trư ng h p ang xem xét, không còn cách nào
khác hơn. T.N. (201/11-05) ----------------------- (1)T i n ti ng Vi t (Hoàng Phê (ch biên); Nxb Khoa h c xã h i-Trung tâm t i n h c, Hà N i, 1994): “ m g. B (tr nh ). M m con.” (tr 10); “b ng g. (cũ; ho c ph.). B , m. B ng con. B ng tr d t già.” (tr 81). (2) Thư ng nói là anh ch em con chú con bác (ru t), anh ch em con cô con c u (ru t), anh ch em b n dì (ru t) (3) Trong quan ni m c a ng oi Viêt, cháu g i b ng cô thu c v bên n i, c v i ngư i ph n ã có ch ng con t t . Riêng cháu g i b ng dì, thì ít th y t vào bên “n i” hay bên “ ngo i”. (4) Lưu ý là t p quán ng h vi c làm này c a ngư i àn ông, không xem ó là hành ng thu n tuý vì nh c d c. Khi ngư i àn ông không có con trai quan h v ng tr m v i ngư i àn bà không ph i là v mình, n u sinh ư c con trai, ngư i àn bà y s giao con l i cho ông ta, xem như “ giúp”, b y gi , ngư i v c a ngư i àn ông này s s m vai m , chăm sóc a tr . (5) Cái l thì như v y, nhưng có không ít ngư i ph n không ng tình. Ngư i vi t ã ch ng ki n khá nhi u trư ng h p ngư i v (ch sinh toàn con gái) không ch p nh n con riêng (là con trai ngo i hôn) c a ch ng mình, khi n nh ng ngư i con y vĩnh vi n không nh n ư c h cha, và ngư i ch ng ph i ti t t . (6) Theo ó, thì v n “b n khác” i v i t c ng c n h t s c th n tr ng, b i l m khi tư ng khác bi t m t vài t ng thì ch ng nh hư ng gì nhi u n ý nghĩa c câu, nhưng th c ch t là v n liên quan ã b chuy n l ch m t kho ng r t l n. (7) Tương t câu ang bàn, có câu “Góc ao không b ng ao ình”. Hoàn c nh
ng d ng c a câu này là chuy n tr hư ng nhà. “Nhà hư ng vào góc ao hay ao ình u c, nhưng hư ng vào ao ình thì c hơn” (Vũ Dung, Vũ Thuý Anh, Vũ Quang Hào; T i n thành ng và t c ng Vi t Nam; Nxb Giáo d c, Hà N i, 1993; tr 362).