Tin học đại cương - Phần 2 Ngôn ngữ lập trình TURBO PASCAL - Chương 6

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

132
lượt xem 32
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo giáo trình Tin học đại cương dùng cho khối A do Đỗ Thị Mơ chủ biên - Bộ môn công nghệ phần mềm gồm 2 phần chia làm 13 chương - Phần 2 Ngôn ngữ lập trình TURBO PASCAL - Chương 6 Kiểu dữ liệu có cấu trúc : Kiểu bản ghi và kiểu tệp

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tin học đại cương - Phần 2 Ngôn ngữ lập trình TURBO PASCAL - Chương 6

CHƯƠNG VI KI U D LI U CÓ C U TRUC: KI U B N GHI VÀ KI U T P 1 - Ki u b n ghi (record) 1.1 - Khái ni m Ki u b n ghi là m t ki u d li u có c u trúc g m m t s c ñ nh các ph n t có ki u khác nhau. Ki u b n ghi dùng ñ mô t các d li u có nhi u thành ph n khác ki u liên k t v i nhau như d li u c a các b ng, các c t c a b ng là các thành ph n, m i c t có m t ki u d li u khác nhau, các c t liên k t v i nhau ñ bi u di n m t n i dung nh t ñ nh. Ví d 1: B ng lương bao g m các c t: S th t , H và tên, Ngày sinh, H s , Lương, B o hi m xã h i, T ng lĩnh. M i dòng c a b ng lương thu c ki u d li u b n ghi. Các c t là các thành ph n còn ñư c g i là các ph n t . 1.2 - Khai báo ki u d li u b n ghi Ki u d li u b n ghi có các ph n t liên k t v i nhau. Ph n t ñư c g i là trư ng, m i trư ng có m t tên, tên trư ng gi ng như tên bi n. M i trư ng thu c m t ki u d li u nào ñó. Khi báo ki u d li u b n ghi ñư c vi t trong c m t record ... end; Trong c m t là danh sách tên các trư ng kèm theo sau là ki u d li u c a nó. Khai báo ki u b n ghi như sau: Type Tên_ki u= Record Tên_trư ng1 : ki u; Tên_trư ng2 : ki u; ... Tên_trư ngN : ki u; End; Ví d 1: B ng lương trong ví d m c 1 ñư c khai báo như sau: Type bang_luong = record Stt : Integer; Hoten : String[25]; Ns : String[10]; Heso,Luong,Bhxh,Tong : Real; End; Var luong1,luong2:bang_luong; Ví d 2: Danh sách khách hàng bao g m các d li u như h và tên, s nhà, ph , qu n, Thành ph , s ñi n tho i. Type khach_hang = record hoten : string[25]; sonha : string[20]; Pho, quan, thanhpho : string[30]; tel : longint; end; Var Bangkh1,bangkh2: khach_hang; 162 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 162
1.3 - S d ng b n ghi • M t trư ng c a b n ghi coi như 1 bi n, ñư c s d ng trong các bi u th c và các th t c vào ra. • M t trư ng c a b n ghi ñư c ch ñ nh b ng cách vi t sau: Tên_bi n.Tên_trư ng Ví d luong1.stt:=1; luong1.hoten:='Le Thu Ha'; luong1.luong:=luong1.heso * 210000; bangkh1.pho:='Hang Dao'; bangkh1.tel:=8573980; Readln(luong2.hoten); Writeln(banghk2.pho); Bi n b n ghi không ñư c tham gia vào các bi u th c, các th t c vào ra, các toán t logic, các toán t quan h >, >=,
ngày nh p, s lư ng, ñơn giá, ti n c a t t c các m t hàng ñã nh p. Sau cùng in ra t ng s ti n ñã nh p. Chương trình Program Thong_ke_hang; uses crt; Type hang=record ten: string[20]; Ngay: string[10]; sl,gia,tien : real; end; Var bang:array[1..30] of hang; i,n: integer; tong: real; begin clrscr; Write)'Nhap so luong mat hang n ? '); readln(n); tong:=0; for i:=1 to n do with bang[i] do begin Write(' Tên hang '); readln(ten); Write(' Ngay nhap '); readln(ngay); Write(' So luong '); readln(sl); Write(' Gia '); readln(gia); tien:=sl * gia; tong:=tong+tien; end; Writeln(' Bang thong ke hang nhap'); Writeln('| Ten hang':20,'| Ngay nhap':12,'| So luong':12,'| Don gia':12,'| Tien':12 ); for i:= 1 to n do with bang[i] do Writeln(ten:20, ngay:12, sl:12:2, gia:12:2, tien:12:2); writeln; writeln('Tong so tien la: ', tong: 15:2); readln; end. 2 - Ki u t p (File) 2.1 - Khái ni m t p T p d li u là t p h p các d li u có liên quan v i nhau và ñư c nhóm l i v i nhau t o thành m t dãy, ñư c lưu tr trên b nh ngoài ví d như ñĩa t . Các ph n t c a t p cùng ki u, ñư c lưu tr k ti p nhau, khi làm vi c v i các ph n t c a t p có con tr t p. Khi m i m t p con tr t p tr vào ph n t ñ u tiên c a t p. Cu i t p có d u k t thuc t p kí hi u là eof(t p). Các ph n t c a t p f như sau: M i ô là m t ph n t c a t p. Cu i t p là d u k t thúc t p eof(f) (end of file) 164 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 164
eof(f) Con tr t p (c a s t p) ch vào ph n t ñ u Ph n t i K t thúc t p Có th có các lo i t p sau: • - T p ñ nh ki u. - T p văn b n ( Text) - T p không ñ nh ki u Trong các ph n sau ch xét t p ñ nh ki u và t p văn b n. • T p và m ng có nh ng ñi m gi ng và khác nhau sau ñây: * ði m gi ng nhau gi a t p và m ng : t p h p các ph n t cùng ki u. * ði m khác nhau gi a t p và m ng : M ng khai báo v i s ph n t xác ñ nh, còn t p v i s ph n t không xác ñ nh, t p có th ch a s ph n t tuỳ ý theo dung lư ng trên ñĩa. 2.2 - Các cách truy nh p t p * Truy nh p tu n t và truy nh p ng u nhiên: - Truy nh p tu n t : Vi c ñ c m t ph n t b t kỳ c a t p b t bu c ph i tu n t ñi qua các ph n t trư c ñ y. Còn mu n thêm m t phân t vào t p ph i thêm vào cu i t p. Ki u truy nh p này ñơn gi n trong vi c t o t p, x lý t p, song nó kém linh ho t - Truy nh p t p tr c ti p( direct access ): Có th truy nh p vào b t kỳ ph n t nào trong t p thông qua ch s th t c a ph n t trong t p. Tuỳ theo t ng b nh ngoài mà có th truy nh p tr c ti p ñư c hay không, như ñĩa t có th truy nh p tr c ti p ñư c, còn băng t ch có th truy nh p tu n t không truy nh p tr c ti p ñư c. Như v y trong truy nh p tr c ti p có th ñ c b t kỳ ph n t nào, thêm ph n t m i thì ph i thêm vào cu i t p. 2.3 - Khai báo t p ñ nh ki u Khai báo t p ñ nh ki u dùng c m t sau: File of ki u_ph n_t ; • Khai báo ki u t p: Type tên_ki u = File of ki u_ph n_t ; • Khai báo bi n têp: Var tên_bi n : File of ki u_ph n_t ; Ví d 1 type t= file of integer; var f1,f2 : t; Ví d 2: type bang= record ten: string[25]; Ns: string[10]; Que: string[30]; luong,bhxh:real; end; var f1,f2,f3: file of bang; 2.4 - T o t p ñ ghi d li u * M t p ñ ghi d li u Dùng 2 th t c ñi li n nhau theo th t như sau: - Th t c Assign Assign(bi n_têp, tên_t p); 165 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 165
Th t c này gán tên_t p cho bi n_t p. Tên_t p theo ñúng qui t c ñ t tên trong DOS mà ta ñã h c ph n trên. - Th t c Rewrite Rewrite(bi n_t p); Th t c này th c hi n vi c m t p ñ ghi. Ví d : M t p có tên là ‘songuyen.dat’ gán cho bi n t p f ñ ghi d li u ta vi t như sau: Assign(f,’songuyen.dat’); Rewrite(f); Sau khi m t p xong thì t p chưa có ph n t nào, t p r ng. Con tr t p ( c a s t p ) tr vào cu i t p (eof) . N u tên_t p trùng v i t p ñã có thì t p ñó s b xoá. * Ghi d li u vào t p dùng th t c Write Write(bi n_t p, bi u_th c1, bi u_th c2, . . ., bi u_th c n); Các bi u_th c ph i có giá tr cùng ki u v i ki u c a t p. Giá tr c a các bi u th c s ñư c ghi vào t p theo như th t ñã vi t. Write(f, 2, 4, 6, i*j+3); * ðóng t p b ng th t c Close Close(bi n _t p); * Các ví d chương trình t o t p ñ ghi d li u Bài toán 1: T o t p có tên là ‘songuyen.dat’ ghi các s nguyên dương
trang: longint; tacgia: string[25]; end; Var i,n : integer; f: file of tin; nhap: tin; Begin clrscr; assign(f, ‘sach.dat’); rewrite(f); write(‘ Nhap so sach n : ‘); readln(n); for i:= 1 to n do begin with nhap do begin write(‘Ten sach : ‘); readln(ten); write(‘Nam xuat ban : ‘); readln(nam); write(‘So trang : ‘); readln(trang); write(‘Ten tac gia : ‘); readln(tacgia); end; write(f, nhap); end; close(f); end. 2.5 - ð c d li u t t p ñã có * M t pñ ñ c M t p ñ ñ c dùng 2 th t c ñi li n nhau theo th t sau: - Th t c Assign assign(bi n_t p, tên_t p); - Th t c Reset Reset(bi n_t p) ; Th t c này th c hi n m t p ñ ñ c. Ví d 1: M t p ‘songuyen.dat’ g n v i bi n t p f ñ ñ c d li u. assign(f, ‘songuyen.dat’); reset(f); Ví d 2: M t p ‘sach.dat’ g n v i bi n t p f1 ñ ñ c d li u. assign(f1, ‘sach.dat’); reset(f1); * ð c d li u t t p ð c d li u t t p ñư c th c hi n b ng th t c Read như sau: Read(biên_t p, bi n1, bi n2, . . . , bi n n); Th t c này th c hi n ñ c giá tr v trí con tr gán cho các bi n tương ng như th t ñã vi t, khi ñ c xong con tr t p l i chuy n sang ph n t ti p theo ñ c và gán cho bi n khác, c th ñ c cho ñ n bi n n . Vi c ñ c ch ñư c th c hi n khi t p v n còn ph n t , t c là con tr chưa t i eof ( cu i t p). do v y trư c khi ñ c ph i ki m tra xem ñã k t thúc t p chưa, dùng hàm chu n eof như sau: eof(bi n_têp); hàm này cho giá tr True n u con tr cu i t p, ngư c l i hàm cho giá tr False. 167 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 167
Có th dùng 2 c u trúc sau: - Ki m tra n u t p chưa k t thúc thì ñ c if not eof(bi n_têp) then read(bi n_têp, bi n); - ð c t t c các ph n t c a t p While not eof(bi n_têp) do Begin read(bi n_t p, bi n); ... end; N u con tr cu i t p mà v n ñ c thì máy s báo l i, sau ñó chương trình d ng l i. Do v y ph i ki m tra trư c khi ñ c. Ví d while not eof(f) do begin read(f,x); writeln(x); end; * ðóng t p Close(bi n_t p); * Các ví d chương trình ñ c d li u t t p Bài toán 1: ð c d li u t t p ‘songuyen.dat’ ñã t o trên và hi n k t qu trên màn hình. Chương trình program Doc_tep_songuyen; uses crt; var i: integer; f: file of integer; begin clrscr; assign(f, ‘songuyen.dat’); reset(f); while not eof(f) do begin read(f, i); writeln(i); end; close(f); readln; end. Bài toán 2: Vi t chương trình th c hi n t o t p ‘diem.dat’ ghí l i ñi m thi c a thí sinh, d li u bao g m: h và tên thí sinh, ñi m toán, ñi m lý, ñi m hoá. ð ng th i th c hi n ñ c t p và in ra thí sinh trúng tuy n, ñi m chu n ñ ñư c nh p vào t bàn phím. Chương trình program Tao_doc_tep_diemts; uses crt; type hs = record ten: string[25]; toan,ly,hoa : real; end; 168 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 168
var i,n: integer; f: file of hs; nhap: hs; diemc: real; {**************} procedure tao; { thu tuc tao } begin clrscr; assign(f, ‘diem.dat’); rewrite(f); write(‘ So thi sinh: ‘); readln(n); for i:=1 to n do begin with hs do begin write(‘ Ho va ten: ‘); readln(ten); write(‘ Diem toan: ‘); readln(toan); write(‘ Diem ly : ‘); readln(ly); write(‘ Diem hoa : ‘); readln(hoa); end; write(f, hs); end; close(f); end; { ket thuc thu tuc tao} { ***************} Procedure doc; { thu tuc doc } begin clrscr; Assign(f, 'Diem.dat' ); reset(f); write(‘ Diem chuan : ‘); readln(diemc); writeln(‘ Danh sach thi sinh trung tuyen dai hoc ‘); while not eof(f) do begin read(f,hs); with hs do if toan+ly+hoa >= diemc then writeln(ten:25,toan:10:1,ly:10:1,hoa:10:1); end; close(f); end; { ket thuc thu tuc doc} {******************} { than chuong trinh chinh} repeat clrscr; writeln(‘ 1- Tao tep’); writeln(‘ 2- Doc tep’); writeln(‘ 3- Ket thuc’); write(‘ Hay chon mot viec ? ‘); readln(i); case i of 1: tao; 2: doc; 169 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 169
end; until i=3; readln; end. 2.6 - Truy nh p t p tr c ti p Các ph n ñã xét trên là truy nh p tu n t t p có ñ nh ki u. Trong ph n này ta xét cách truy nh p tr c ti p t p có ñ nh ki u. S d ng t t c các th t c và l nh ñã nêu trên, ngoài ra ñ truy nh p tr c ti p t p còn s d ng m t s th t c và hàm sau. * Th tuc Seek ñ d ch chuy n con tr t p Seek( bi n_t p, n); n có ki u longint. Th t c này th c hi n chuy n con tr t p t i ph n t th n. Trong t p ph n t ñ u ñư c ñánh th t là 0. * Hàm Filepos Filepos(bi n_t p) Hàm này cho v trí hi n th i c a con tr t p. Ví trí ñ u là 0. * Hàm Filesize Filesize(bi n_t p) Hàm này cho s lư ng ph n t c a t p. Hàm cho giá tr 0 khi t p r ng. ð thêm 1 ph n t vào t p ph i thêm vào cu i t p. Như v y ph i d ch con tr t i cu i t p b ng th t c seek như sau: seek(bi n_t p, Filesize(bi n_t p)-1 ); * Ví d chương trình truy nh p t p tr c ti p Bài toán 1: T o t p ‘sochan.dat’ ghi các s nguyên dương ch n
write(‘ sua phan tu thu ? ‘); readln(i); seek(f, i-1); read(f,j); witeln(‘ gia tr cu: ‘, j); write(‘ nhap gia tri moi : ‘); readln(j); seek(f, i-1); write(f, j); close(f); end; { ket thuc thu tuc sua } { thu tuc them phan tu } procedure them; begin clrscr; reset(f); write(‘ gia tri moi them: ‘); readln(j); seek(f, filesize(f)-1); write(f,j); close(f); readln; end; {ket thuc thu tuc sua } { thu tuc doc } procedure doc; uses crt; clrscr; reset (f); while not eof(f) do begin read(f,i); witeln(i); end; close(f); end; { ket thuc thu tuc doc} {******************} { than chuong trinh chinh} repeat clrscr; writeln(‘ 1- Tao tep’); writeln(‘ 2- Sua tep’); writeln(‘ 3- Them phan tu’); writeln(‘ 4- Doc tep’); writeln(' 5- ket thuc '); write(‘ Hay chon mot viec ? ‘); readln(i); case i of 1: tao; 171 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 171
2: sua; 3: them; 4: doc; end; until i=5; readln; end. 2.7 - T p văn b n * Khai báo t p văn b n Trong Pascal có m t ki u t p ñã ñư c ñ nh nghĩa trư c ñó là t p văn b n, ñư c ñ nh nghĩa v i t chu n TEXT. Khai báo ki u t p văn b n; Var Ten_bien: TEXT; Các ph n t c a TEXT là các ki u kí t , ñư c t ch c thành các dòng v i ñ dài c a các dòng khác nhau, nh có thêm các d u h t dòng (End of Line). ðó là c p kí t ñi u khi n CR (Carriage Return, nh y v ñ u dòng, mã ASCII là 13) và LR(Line Feed: xu ng dòng, mã ASCII là10), chúng dùng ñ ngăn cách các dãy kí t tương ng v i 2 dòng khác nhau. Ví d : ðo n văn b n sau: HANOI 123 THUDO ðư c ch a trong t p văn b n thành m t dãy như sau: HANOI CR LF 123 CR LF THUDO CR LF EOF Do t p văn b n ñư c t ch c thành t ng dòng nên vi c ghi và ñ c t p văn b n có th t c ghi và ñ c theo dòng. * Ghi vào t p văn b n Có th ghi các giá tr ki u Integer, real, boolean, string vào t p văn b n b ng l nh Write ho c Writeln, các l nh này cho phép chuy n các giá tr ki u nói trên sang d ng kí t . Có 3 d ng sau: D ng 1: Write(bi n _t p, bi u_th c_1, bi u_th c_2,..., bi u_th c_n); Ghi các giá tr c a bi u th c vào t p không có d u h t dòng D ng 2: Writeln(bi n _t p, bi u_th c_1, bi u_th c_2,..., bi u_th c_n); Ghi các giá tr c a bi u th c vào t p có d u h t dòng. D ng 3: Writeln(bi n _t p); Ghi d u h t dòng vào t p. * ð c d li u t t p vănb n Chúng ta có th ñ c các kí t , các s nguyên, s th c, boolean t t p văn b n thông qua các th t c sau: D ng 1: read(bi n _t p, bi n1, bi n2, bi n3,..., bi nn); ð c các giá tr t t p gán cho các bi n tương ng và không sang ñ u dòng ti p theo. D ng 2: 172 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 172
readln(bi n _t p, bi n1, bi n2, bi n3,..., bi nn); ð c các giá tr t t p gán cho các bi n tương ng và ñưa con tr sang ñ u dòng ti p theo. D ng 3: readln(bi n _t p); ðưa con tr sang ñ u dòng ti p theo. Hàm chu n EOLN(f) s phát hi n ra d u h t dòng c a t p f. Hàm này cho giá tr là True n u k t thúc dòng, ngư c l i là False. * Các chương trình x lý t p văn b n Bài toán 1: T o t p văn b n ghi l i n dòng văn b n nh p vào t bàn phím. ð c t p ñã t o và hi n ra trên màn hình. Program Tao_doc_tep_van_ban; uses crt; var i,n: integer; f: text; s: string; {**************} procedure tao; { thu tuc tao } begin clrscr; assign(f, ‘vanban.txt’); rewrite(f); write(‘ So dong van ban: ‘); readln(n); for i:=1 to n do begin write(‘ Nhap dong ‘, i ); readln(s); writeln(f, s); end; close(f); end; { ket thuc thu tuc tao} { ***************} Procedure doc; { thu tuc doc } begin clrscr; Assign(f, 'vanban.txt' ); reset(f); Writeln(‘ Tep van ban da tao’); while not eof(f) do begin readln(f,s); writeln(s); end; close(f); end; { ket thuc thu tuc doc} {******************} { than chuong trinh chinh} repeat clrscr; 173 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 173
writeln(‘ 1- Tao tep’); writeln(‘ 2- Doc tep’); writeln(‘ 3- Ket thuc’); write(‘ Hay chon mot viec ? ‘); readln(i); case i of 1: tao; 2: doc; end; until i=3; readln; end. Bài toán 2: ð c xâu văn b n t t p, ki m tra xem xâu ñó có ñ i x ng không, sau ñó s p x p các ch s trong xâu theo th t tăng d n. chương trình PROGRAM DOC_XAU_SAP_TT_SO; USES CRT; TYPE MANG=ARRAY[1..200] OF CHAR; VAR I,K,L,N:INTEGER;T:BOOLEAN;S:STRING;A:MANG;F:TEXT; PROCEDURE SAPTANG(VAR X:MANG;M:INTEGER); VAR J,Z:INTEGER;P:CHAR; BEGIN FOR J:=1 TO M-1 DO FOR Z:=1 TO M-J DO IF X[Z]>X[Z+1] THEN BEGIN P:=X[Z]; X[Z]:=X[Z+1]; X[Z+1]:=P; END; END; BEGIN { thân chương trinh chính} CLRSCR; ASSIGN(F,'VB.TXT'); RESET(F); READLN(F,S); WRITELN(' XAU DOC DUOC'); WRITELN(S); N:=LENGTH(S); {tim xau doi xung} K:=1;L:=N;T:=TRUE; WHILE (K=48) AND (ORD(S[I])
A[K]:=S[I]; END; SAPTANG(A,K); L:=0; FOR I:=1 TO N DO IF (ORD(S[I])>=48) AND (ORD(S[I])
Bài t p chương VI 1. Vi t chương trình g m 2 CT con làm các công vi c sau: Ghi 1 bài thơ có n dòng, n i dung nh p vào t bàn phím lên t p văn b n có tên ‘BAITHO.TXT’ và ñ c t p văn b n ñã t o t ñĩa và cho hi n n i dung lên màn hình. Dùng câu l nh l a ch n ñ ch n công vi c: 1= Ghi, 2=Doc. 2. Vi t chương trình t o t p d li u ‘DIEM.DAT’ ch a b ng ñi m c a n ngư i và in k t qu ra màn hình. B ng ñi m g m các c t: H tên, ði m Toán, ði m Lý, ði m Hoá , T ng, Lo i. Nh p vào: H tên, ði m toán, ði m lý, ði m hoá. Tính T ng, Lo i : T ng = ði m toán + ði m lý + ði m hoá . Lo i = ‘ DO ’ n u T ng > 19 Lo i = ‘ TRUOT' n u T ng 25 Thư ng = Lương chính n u Ngày công 500000. Lo i = ‘THAP’ n u Ti n 50000 Lo i = ‘TB’ n u 20000