Tóm tắt luận án Tiến sĩ Địa lý: Cơ sở địa lý cho phát triển nông - lâm nghiệp các huyện ven biển tỉnh Quảng Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN<br /> ---------o0o---------<br /> <br /> BÙI THỊ THU<br /> <br /> CƠ SỞ ĐỊA LÝ CHO PHÁT TRIỂN NÔNG - LÂM NGHIỆP<br /> CÁC HUYỆN VEN BIỂN TỈNH QUẢNG NAM<br /> <br /> Chuyên ngành: Quản lý Tài nguyên và Môi trường<br /> Mã số: 62 85 01 01<br /> <br /> TÓM TẮT DỰ THẢO LUẬN ÁN TIẾN SĨ ĐỊA LÍ<br /> <br /> Hà Nội, 2013<br /> <br /> Luận án đƣợc hoàn thành tại:<br /> Khoa Địa lý - Trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> Ngƣời hƣớng d n ho học:<br /> 1. PGS.TS. Lê Văn Thăng<br /> 2. PGS.TS. Trần Anh Tuấn<br /> Phản biện 1: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br /> ..........................................<br /> <br /> Phản biện 2: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br /> .........................................<br /> <br /> Phản biện 3: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br /> ..........................................<br /> <br /> Luận án sẽ đƣợc bảo vệ trƣớc Hội đồng cấp Đại học Quốc gi<br /> chấm luận án tiến sĩ họp tại . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br /> vào hồi<br /> <br /> giờ<br /> <br /> ngày<br /> <br /> tháng<br /> <br /> năm<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> - Thƣ viện Quốc gi Việt N m<br /> - Trung tâm Thông tin - Thƣ viện, Đại học Quốc gia Hà Nội.<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI<br /> Trong vài thập kỷ gần đây, với sự gi tăng dân số thế giới và trong bối cảnh<br /> khủng hoảng lƣơng thực thế giới bùng nổ vào 2007, đạt c o điểm vào 2008 và có<br /> thể tái diễn trong những năm đến nên việc sản xuất nông - lâm nghiệp (SXNLN)<br /> bền vững nhằm đảm bảo n ninh lƣơng thực là vô cùng quan trọng. Sự phát triển<br /> nông - lâm nghiệp (NLN) ngày nay không chỉ giới hạn theo đơn vị hành chính<br /> mà còn chú ý đến sự phát triển ở cấp vùng và trong mối quan hệ liên vùng nên sự<br /> đóng góp tri thức củ các nhà địa lý là rất quan trọng. Trong khoa học địa lý,<br /> cảnh quan học là một bộ phận quan trọng nhất củ địa lý tự nhiên hiện đại và<br /> ngày càng phát triển theo hƣớng cảnh quan (CQ) ứng dụng. Xu hƣớng phát triển<br /> của nghiên cứu CQ là theo hƣớng tiếp cận đ ngành, đ tỷ lệ, liên vùng và cả sự<br /> biến đổi cấu trúc, chức năng, động lực của CQ theo không gian và thời gian. Vì<br /> vậy, việc nghiên cứu xác lập những luận cứ khoa học địa lý vững chắc trên cơ sở<br /> nghiên cứu CQ là tiền đề phục vụ quy hoạch phát triển NLN và giúp cho các nhà<br /> quản lý đƣ r những quyết sách đúng đắn về định hƣớng sử dụng hợp lý lãnh thổ.<br /> SXNLN là một thế mạnh của Việt Nam trong quá trình phát triển và hội<br /> nhập nên cần quan tâm không chỉ về số lƣợng mà còn về cả chất lƣợng sản<br /> phẩm, về sinh thái môi trƣờng,... Các huyện ven biển tỉnh Quảng Nam có điều<br /> kiện tự nhiên phong phú, có khả năng phát triển một nền nông nghiệp nhiệt đới<br /> với thế mạnh là cây lƣơng thực và thực phẩm. Tuy nhiên, do nông dân có trình<br /> độ thấp nên thƣờng sản xuất (SX) theo kinh nghiệm, việc ứng dụng tiến bộ<br /> khoa học kỹ thuật ở nhiều nơi còn hạn chế; việc quy hoạch các vùng SXNLN<br /> thƣờng chung chung, chƣ đánh giá đúng tiềm năng tự nhiên, hiệu quả kinh tế<br /> và độ bền vững về xã hội và môi trƣờng (MT) của hoạt động SXNLN nên việc<br /> khai thác sử dụng tài nguyên ở các huyện ven biển tỉnh Quảng Nam còn thiếu<br /> cơ sở khoa học, d n đến hiệu quả của một số loại hình SX còn thấp, đời sống<br /> nhân dân một số nơi thiếu ổn định, bấp bênh trong nền kinh tế thị trƣờng. Thực<br /> trạng hoạt động kinh tế nhƣ vậy dễ làm cho tài nguyên có xu hƣớng ngày càng bị<br /> suy thoái, MT dần dần bị ô nhiễm và sẽ ảnh hƣởng lâu dài đến SXNLN của tỉnh<br /> Quảng Nam.<br /> Xuất phát từ nhu cầu thực tiễn và mong muốn góp phần vào sự phát triển<br /> NLN ở lãnh thổ nghiên cứu theo hƣớng bền vững, tác giả chọn đề tài “Cơ sở địa<br /> lý cho phát triển nông - lâm nghiệp các huyện ven biển tỉnh Quảng Nam”.<br /> 2. MỤC TIÊU VÀ NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI<br /> a. Mục tiêu của đề tài:<br /> Mục tiêu củ đề tài là xác lập đƣợc cơ sở khoa học địa lý cho phát triển<br /> NLN trên cơ sở đánh giá cảnh quan theo tiếp cận kinh tế sinh thái (KTST) cho<br /> một số loại hình SXNLN chủ yếu để làm cơ sở đề xuất định hƣớng phát triển<br /> NLN ở các huyện ven biển tỉnh Quảng Nam theo hƣớng bền vững.<br /> 1<br /> <br /> b. Nhiệm vụ của đề tài:<br /> - Thu thập các tài liệu và bản đồ có liên qu n đến vấn đề nghiên cứu.<br /> - Xác định hƣớng tiếp cận nghiên cứu củ đề tài.<br /> - Thành lập bản đồ CQ các huyện ven biển tỉnh Quảng N m làm cơ sở<br /> đánh giá và phân hạng KTST CQ cho các loại hình SX NLN chủ yếu.<br /> - Đề xuất định hƣớng phát triển NLN theo hƣớng bền vững:<br /> + Định hƣớng sử dụng hợp lý lãnh thổ cho phát triển NLN<br /> + Áp dụng các mô hình hệ KTST tổng quát ở các tiểu vùng CQ (TVCQ).<br /> 3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU<br /> - Về không gian:<br /> Phần lục địa: Phạm vi không gian nghiên cứu của luận án là phần diện<br /> tích đất liền của các đơn vị hành chính cấp huyện nằm giáp biển của tỉnh<br /> Quảng Nam (huyện Điện Bàn, huyện Duy Xuyên, thành phố Hội An, thành<br /> phố Tam Kỳ, huyện Thăng Bình và huyện Núi Thành).<br /> Phần biển: Giới hạn phạm vi nghiên cứu về phía biển là từ đƣờng bờ biển<br /> cho đến đƣờng đẳng sâu 6m theo Công ƣớc Quốc tế Ramsar.<br /> - Về nội dung khoa học: Việc nghiên cứu sự phân hó điều kiện tự nhiên<br /> đƣợc thực hiện trên toàn bộ không gian nghiên cứu để thành lập bản đồ cảnh<br /> quan tỷ lệ 1/100.000 phục vụ cho việc phân vùng cảnh quan và phân nhóm CQ<br /> theo khả năng sử dụng đất cho NLN. Việc đánh giá KTST CQ chỉ thực hiện<br /> cho một số loại hình SXNLN chủ yếu có khả năng thích hợp với điều kiện sinh<br /> thái của lãnh thổ trên đất SX nông nghiệp và đất nông-lâm kết hợp (NLKH).<br /> Trong đó, kết quả đánh giá hiệu quả kinh tế-xã hội (KTXH) và MT của các<br /> đơn vị CQ thì lấy theo giá trị trung bình hiệu quả KTXH và MT của các loại<br /> hình SXNLN chủ yếu trên toàn bộ lãnh thổ nghiên cứu. Việc xác lập các mô<br /> hình hệ KTST chỉ thực hiện ở một số tiểu vùng đặc trƣng của lãnh thổ nghiên<br /> cứu và các hợp phần của mô hình thì dựa vào loại hình SX NLN có sẵn trong<br /> tiểu vùng để hoàn thiện chúng.<br /> 4. NHỮNG ĐIỂM MỚI CỦA LUẬN ÁN<br /> - Nghiên cứu đặc điểm phân hóa tự nhiên của lãnh thổ và thành lập bản đồ<br /> CQ các huyện ven biển Quảng Nam.<br /> - Đánh giá CQ theo hƣớng tiếp cận KTST đƣợc xem là một phƣơng<br /> pháp tối ƣu nhằm xác lập cơ sở khoa học quan trọng để đề xuất định hƣớng sử<br /> dụng hợp lý lãnh thổ cho phát triển NLN và việc xây dựng các mô hình hệ<br /> KTST dựa vào những đặc trƣng tự nhiên và sinh kế ngƣời dân đị phƣơng là<br /> để phát triển NLN một cách bền vững ở các huyện ven biển tỉnh Quảng Nam.<br /> 5. NHỮNG LUẬN ĐIỂM BẢO VỆ<br /> Luận điểm 1: Đặc điểm và sự tƣơng tác của tự nhiên kết hợp với quá trình<br /> khai thác lãnh thổ lâu đời đã tạo nên sự phân hó đa dạng và phức tạp của hệ<br /> thống CQ, chi phối quá trình phát triển của lãnh thổ nghiên cứu.<br /> Luận điểm 2: Việc đề xuất định hƣớng sử dụng hợp lý lãnh thổ trên cơ sở<br /> nghiên cứu CQ và việc phát triển các mô hình hệ KTST ở các TVCQ khác nhau<br /> 2<br /> <br /> là hƣớng đi đúng đắn để khai thác hợp lý và bền vững lãnh thổ đảm bảo nguyên<br /> tắc hiệu quả kinh tế, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ MT.<br /> 6. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI<br /> - Góp phần hoàn thiện lý luận về nghiên cứu CQ nhƣ phƣơng pháp, quy<br /> trình đánh giá CQ cho phát triển NLN; làm phong phú thêm hƣớng nghiên cứu<br /> CQ ứng dụng cho những lãnh thổ khác nhau phục vụ cho định hƣớng quy<br /> hoạch sử dụng hợp lý lãnh thổ.<br /> - Kết quả nghiên cứu sẽ là tài liệu đáng tin cậy giúp ích cho các nhà quản<br /> lý, các nhà quy hoạch có thể vận dụng trong thực tiễn, có thể nhân rộng mô<br /> hình hệ KTST ở các quy mô kinh tế hộ gi đình, inh tế trang trại và quy hoạch<br /> sử dụng hợp lý lãnh thổ nhằm thực hiện thành công chƣơng trình “t m nông” ở<br /> nông thôn Quảng Nam.<br /> 7. CƠ SỞ TÀI LIỆU<br /> Nguồn tài liệu đƣợc sử dụng trong luận án đƣợc phân chia thành các<br /> nhóm nhƣ s u:<br /> * Hệ thống các bản đồ số:<br /> - Bản đồ tỷ lệ 1/100.000: Bản đồ hành chính, bản đồ thảm thực vật, bản<br /> đồ địa chất, bản đồ quy hoạch 3 loại rừng<br /> - Bản đồ tỷ lệ 1.50.000: Bản đồ địa hình, bản đồ thổ nhƣỡng.<br /> - Bản đồ tỷ lệ 1/25.000: Bản đồ hiện trạng sử dụng đất các huyện và thành phố:<br /> Điện Bàn, Duy Xuyên, Thăng Bình, Núi Thành, Tam Kỳ và Hội An.<br /> * Hệ thống các tài liệu: Các tài liệu, đề tài về lý luận và nghiên cứu về<br /> cảnh quan ứng dụng; các báo cáo về điều kiện tự nhiên, tài nguyên môi trƣờng<br /> và hiện trạng phát triển nông nghiệp, về quy hoạch, các niên giám thống kê từ<br /> năm 2009 - 2012 ở khu vực nghiên cứu…<br /> * Kết quả nghiên cứu củ các đề tài mà tác giả là thành viên th m gi nhƣ<br /> đề tài cấp Bộ (2012 - 2013) "Nghiên cứu ảnh hưởng của đô thị hoá và biến đổi<br /> khí hậu đến đất trồng lúa ở một số tỉnh miền Trung" do PGS.TS. Lê Văn<br /> Thăng chủ trì; Đề tài cấp Tỉnh (2012 - 2014) "Khảo sát, nghiên cứu, đánh giá<br /> tổng hợp điều kiện địa hình - địa chất vùng đồng bằng ven biển tỉnh Quảng<br /> Nam trong điều kiện biến đổi khí hậu" do TS. Đỗ Qu ng Thiên chủ trì.<br /> * Kết quả các đợt nghiên cứu khảo sát thực địa gồm các tƣ liệu ghi chép,<br /> số liệu định vị GPS, các ảnh chụp, phiếu điều tra cán bộ và hộ gi đình ở các<br /> huyện ven biển tỉnh Quảng N m… từ năm 2011 - 2013.<br /> 8. CẤU TRÚC CỦA LUẬN ÁN<br /> Cấu trúc của luận án ngoài Mở đầu, Kết luận và kiến nghị, Tài liệu tham<br /> khảo và Phụ lục thì nội dung chính gồm 3 chƣơng:<br /> Chƣơng 1. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu<br /> Chƣơng 2. Đặc điểm cảnh quan các huyện ven biển tỉnh Quảng Nam và<br /> vấn đề phát triển nông - lâm nghiệp<br /> Chƣơng 3. Đánh giá cảnh qu n và đề xuất định hƣớng phát triển nông lâm nghiệp ở các huyện ven biển tỉnh Quảng Nam<br /> 3<br /> <br />