Tóm tắt luận án Tiến sĩ Hóa học: Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính gây độc tế bào ung thư của cây tốc thằng cáng (Anodendron paniculatum (Wall. ex Roxb.) A.DC.)

ĐẠI HỌC HUẾ<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC<br /> …………***…………<br /> <br /> HOÀNG THỊ NHƯ HẠNH<br /> <br /> NGHIÊN CỨU THÀNH PHẦN HÓA HỌC VÀ HOẠT TÍNH<br /> GÂY ĐỘC TẾ BÀO UNG THƯ CỦA CÂY TỐC THẰNG CÁNG<br /> (ANODENDRON PANICULATUM (WALL. EX ROXB.) A.DC.)<br /> Chuyên ngành: Hóa hữu cơ<br /> Mã số: 62.44.01.14<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ HÓA HỌC<br /> <br /> Huế, năm 2018<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại:<br /> Đại học Huế<br /> Trường Đại học Khoa học<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học : PGS.TS. NGUYỄN THỊ HOÀI<br /> Khoa Dược - Trường Đại học Y Dược Huế - Đại học Huế<br /> <br /> Phản biện 1:<br /> Phản biện 2:<br /> Phản biện 3:<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Đại học<br /> Huế họp tại:<br /> Vào hồi: ……….giờ………..ngày………tháng………..năm<br /> <br /> Có thể tìm hiểu Luận án tại:<br /> - Thư viện<br /> - Thư viện<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> Sự gia tăng nhanh chóng của nhiều căn bệnh nguy hiểm có khả<br /> năng lan rộng như HIV/AIDS, ung thư, viêm đường hô hấp cấp<br /> SARS, cúm gia cầm H5N1, cúm lợn H1N1, dịch Ebola, chứng đầu nhỏ<br /> do virus Zika… đang là một cuộc khủng hoảng thực sự cho sức khỏe<br /> cộng đồng và là thách thức không nhỏ cho hệ thống y tế trên toàn thế<br /> giới. Nhằm bảo vệ con người trước những nguy cơ về bệnh tật, các<br /> nhà khoa học đang không ngừng nghiên cứu để tìm ra các thuốc mới,<br /> các phương thức điều trị mới vừa hiệu quả vừa an toàn với cơ thể.<br /> Nhiều nghiên cứu trên thế giới cũng như trong nước cho thấy thực<br /> vật là nguồn tài nguyên có giá trị trong việc khám phá và phát triển<br /> thuốc.<br /> Trong quá trình sàng lọc hoạt tính diệt tế bào ung thư một số cây<br /> thuốc của đồng bào Pako, Vân Kiều ở Quảng Trị mà chúng tôi đã<br /> khảo sát, 10 cây thuốc chữa bệnh liên quan đến tác dụng chống ung<br /> thư đã được đưa vào sàng lọc hoạt tính gây độc tế bào in vitro. Trong<br /> đó, cây Tốc thằng cáng (Anodendron paniculatum Roxb. A.DC. –<br /> Apocynaceae) thể hiện hoạt tính ức chế sự phát triển của tế bào ung<br /> thư tốt trên 5 dòng tế bào ung thư thử nghiệm với giá trị IC50 thấp,<br /> đặc biệt là trên các dòng tế bào LU-1 (ung thư phổi), Hep-G2 (ung<br /> thư gan) và MKN-7 (ung thư dạ dày). Tuy nhiên cho đến nay, ở Việt<br /> Nam chưa có nghiên cứu nào về thành phần hóa học và tác dụng sinh<br /> học của loài này. Việc sử dụng cây Tốc thằng cáng để chữa các bệnh<br /> liên quan đến khối u chủ yếu là dựa vào tri thức bản địa của đồng bào<br /> Pako, Vân Kiều. Do đó loài cây này cần được nghiên cứu sâu hơn về<br /> thành phần hóa học cũng như hoạt tính sinh học. Từ những lí do nêu<br /> trên, đề tài “Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính gây độc<br /> tế bào ung thư của cây Tốc thằng cáng (Anodendron paniculatum<br /> 1<br /> <br /> (Wall. ex Roxb.) A.DC.)” được đề xuất với 2 mục tiêu:<br /> 1. Nghiên cứu để làm rõ thành phần hóa học chính của loài<br /> Anodendron paniculatum (Roxb.) A.DC.<br /> 2. Đánh giá hoạt tính gây độc tế bào ung thư của các hợp chất<br /> phân lập được từ loài này<br /> Nội dung nghiên cứu của luận án:<br /> 1. Chiết tách, phân lập, tinh chế các hợp chất từ loài Anodendron<br /> paniculatum (Roxb.) A.DC.<br /> 2. Xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất đã phân lập<br /> 3. Thử hoạt tính gây độc các dòng tế bào ung thư của các hợp<br /> chất đã phân lập.<br /> Đóng góp mới của luận án:<br /> 1. Đã phân lập và xác định cấu trúc của 4 hợp chất mới<br /> [anopaniester, anopanin A–C] và 16 hợp chất đã biết từ loài<br /> Anodendron paniculatum. Trong đó, 14 hợp chất [cycloartenol, (E)phytol, desmosterol, esculentic acid, kaempferol-3-O-rutinoside,<br /> rutin,<br /> <br /> sargentol,<br /> <br /> 4-O-β-D-glucopyranosyl-3-prenylbenzoic<br /> <br /> acid,<br /> <br /> inugalactolipid A, gingerglycolipid A–C, (2S)-1-O-palmitoyl-3-O-[D-galactopyranosyl-(1→6)-O-β-D-galactopyranosyl]glycerol,<br /> <br /> (2R)-1-<br /> <br /> O-palmitoyl-3-O-α-D-(6-sulfoquinovopyranosyl)glycerol] được phân<br /> lập lần đầu tiên từ chi Anodendron.<br /> 2. Đã đánh giá hoạt tính gây độc tế bào in vitro của 17 hợp chất<br /> phân lập được trên nhiều dòng tế bào ung thư khác nhau (LU-1,<br /> MKN-7, Hep-G2, KB, SW-480, HL-60, LNCaP, MCF-7). Trong đó,<br /> desmosterol có tác dụng ức chế ở mức trung bình với 5 dòng tế bào<br /> LU-1, MKN-7, Hep-G2, KB, SW-480 với giá trị IC50 từ 28,11±1,95<br /> đến 41,41±2,31 µg/mL. Hợp chất ursolic acid, (2R)-1-O-palmitoyl-3O-α-D-(6-sulfoquinovopyranosyl)glycerol thể hiện hoạt tính ức chế tế<br /> 2<br /> <br /> bào LU-1 và MKN-7 với giá trị IC50 từ 30,89±3,60 đến 72,42±8,05<br /> µg/mL.<br /> Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU<br /> Bản luận án chính đã tổng quan tài liệu về họ Trúc đào và chi<br /> Anodendron với các mục:<br /> 1.1. Giới thiệu sơ lược về họ Trúc đào (Apocynaceae)<br /> 1.2. Giới thiệu về chi Anodendron<br /> 1.2.1. Vị trí phân loại<br /> 1.2.2. Đặc điểm thực vật và phân bố<br /> 1.2.3. Các nghiên cứu về thành phần hóa học<br /> 1.2.4. Các nghiên cứu về hoạt tính sinh học<br /> 1.3. Giới thiệu sơ lược về loài Tốc thằng cáng<br /> Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 2.1. Đối tượng nghiên cứu<br /> Phần trên mặt đất của loài Tốc thằng cáng (Anodendron<br /> paniculatum (Roxb.) A.DC.)<br /> 2.2. Phương pháp nghiên cứu<br /> 2.2.1. Phương pháp phân lập, tinh chế các hợp chất<br /> Phối hợp các phương pháp sắc ký: Sắc ký bản mỏng, sắc ký cột<br /> trên Silica gel pha thường, pha đảo, Sephadex LH-20, nhựa trao đổi<br /> ion Diaion HP-20.<br /> 2.2.2. Phương pháp xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất<br /> Kết hợp các thông số vật lý (mp, [α]D), các dữ kiện phổ (IR, UV,<br /> MS, 1D-, 2D-NMR) và các chuyển hóa hóa học cùng với việc phân<br /> tích, so sánh với các tài liệu tham khảo.<br /> <br /> 3<br /> <br />