Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ cho học sinh trung học phổ thông theo tiếp cận trải nghiệm

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của Luận án nhằm xây dựng quy trình phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ cho học sinh trung học phổ thông theo tiếp cận trải nghiệm nhằm phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh THPT. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ cho học sinh trung học phổ thông theo tiếp cận trải nghiệm

1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu 1.1. Trong quá trình dạy học Ngoại ngữ, giao tiếp là nền tảng của các mối quan hệ, là tiền đề cần thiết cho sự hình thành và phát triển tâm lí, nhân cách của HS. Đối với HS trung học phổ thông, việc phát triển năng lực ngôn ngữ giao tiếp trong DH Ngoại ngữ (Tiếng Anh) ngày càng quan trọng hơn, thúc đẩy hiệu quả quá trình dạy học Tiếng Anh cho HS trung học phổ thông. 1.2. Thiếu hoặc yếu năng lực ngôn ngữ giao tiếp trong quá trình dạy học Tiếng Anh ở HS trung học phổ thông gây ra nhiều khó khăn trong vấn đề tiếp nhận và diễn đạt ngôn ngữ có thể dẫn đến việc làm giảm chất lượng học Tiếng Anh của HS phổ thông. Nhiều nước trên thế giới đã có những biện pháp khác nhau để phát triển NLGT trong dạy học ngoại ngữ như: biện pháp phát triển lời nói mạch lạc, phát triển vốn từ, khả năng hiểu ý nghĩa từ ngữ, năng lực lĩnh hội cấu trúc ngữ pháp và khả năng phát âm chuẩn. Lựa chọn những biện pháp phát triển NLGT trong dạy học ngoại ngữ cho HS phổ thông trên thế giới vào điều kiện cụ thể, thực tiễn ở Việt Nam là một trong những vấn đề đặt ra để giải quyết của luận án. 1.3. Phát triển NLGT trong dạy học ngoại ngữ cho HS phổ thông theo tiếp cận trải nghiệm ở Việt Nam chưa được nghiên cứu một cách toàn diện, có hệ thống từ việc phát hiện với những công cụ cụ thể nhằm xác định mức độ phát triển khả năng tiếp nhận và biểu đạt, đến các nhóm kỹ năng cụ thể nhằm cải thiện NLGT bằng ngoại ngữ của HS trong môi trường giao tiếp cụ thể cần được giải quyết trong luận án. Đề tài nghiên cứu “Phát triển NLGT trong dạy học ngoại ngữ cho HS phổ thông theo tiếp cận trải nghiệm” nếu thành công sẽ giúp giáo viên có những biện pháp và quy trình hỗ trợ hiệu quả để HS có thể phát triển NLGT trong quá trình học ngoại ngữ tốt nhất. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng, luận án xây dựng quy trình phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ cho học sinh trung học phổ thông theo tiếp cận trải nghiệm nhằm phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh THPT. 3. Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động dạy học Ngoại ngữ cho học sinh trung học phổ thông. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Vấn đề phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ cho học sinh trung học phổ thông theo tiếp cận trải nghiệm.
2 4. Giả thuyết khoa học Năng lực giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ của học sinh trung học phổ thông hiện nay còn nhiều hạn chế. Nếu đề xuất được một quy trình dạy học Ngoại ngữ cho học sinh THPT theo tiếp cận trải nghiệm phù hợp, trong đó xây dựng và sử dụng các biện pháp phát triển năng lực giao tiếp, xây dựng môi trường giao tiếp dự án học tập, tạo cơ hội cho học sinh THPT trải nghiệm giao tiếp qua dạy học dự án, rèn luyện năng lực nghe hiểu, năng lực nói thuyết trình thì sẽ phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ của học sinh trung học phổ thông và nâng cao hiệu quả của hoạt động dạy học ngoại ngữ. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về: 1 năng lực ngôn ngữ giao tiếp; 2 phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ cho học sinh trung học phổ thông theo tiếp cận trải nghiệm, trong đó nhấn mạnh việc khuyến khích học sinh THPT tham gia các câu lạc bộ cộng đồng và tham gia học tập dự án như một số biện pháp bổ trợ cho quá trình dạy học Ngoại ngữ để phát triển năng lực giao tiếp của học sinh trung học phổ thông một cách toàn diện hơn. 5.2. Đánh giá thực trạng nhận thức, năng lực giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ cho học sinh trung học phổ thông và phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ cho học sinh trung học phổ thông theo tiếp cận trải nghiệm. 5.3. Xây dựng quy trình khoa học và sử dụng hợp lý các biện pháp nhằm phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ cho học sinh trung học phổ thông theo tiếp cận trải nghiệm. 5.4. Thực nghiệm sư phạm để kiểm chứng tính khả thi của quy trình và các biện pháp đã đề xuất nhằm phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ cho học sinh trung học phổ thông theo tiếp cận trải nghiệm. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Về nội dung nghiên cứu - Luận án nghiên cứu về khái niệm “năng lực giao tiếp” trong DH ngoại ngữ và giới hạn chỉ nói về “năng lực ngôn ngữ giao tiếp” ngoại ngữ . - Luận án dựa vào chu trình học tập trải nghiệm của David A.Kolb để tập trung thiết kế và tổ chức dạy học Ngoại ngữ cho học sinh trung học phổ thông theo tiếp cận trải nghiệm. - Luận án tập trung giải quyết vấn đề năng lực giao tiếp bằng ngôn ngữ và dùng ngoại ngữ làm phương tiện, công cụ giao tiếp (không phải tiếng mẹ đẻ . Do đó, luận án đi sâu vào việc tổ chức hoạt động dạy học Ngoại ngữ của giáo viên, đảm bảo trong hoạt động dạy học đó, mọi học sinh trung học phổ
3 thông đều được định hướng, tạo cơ hội, điều kiện học Ngoại ngữ để phát triển năng lực ngôn ngữ giao tiếp thông qua trải nghiệm. - Đề tài nghiên cứu đề xuất quy trình tổ chức dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm nhằm phát triển năng lực ngôn ngữ giao tiếp cho học sinh trung học phổ thông; từ đó vận dụng quy trình tổ chức dạy học theo tiếp cận trải nghiệm đối với một môn học cụ thể là môn Tiếng Anh - một trong những môn Ngoại ngữ chính tại các trường THPT. - Khảo nghiệm ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực nghiên cứu, giảng dạy và đánh giá Ngoại ngữ về quy trình và các biện pháp được đề xuất. 6.2. Về quy mô nghiên cứu - Đánh giá sàng lọc 394 HS trung học phổ thông tại 07 trường THPT trên địa bàn thành phố Hà Nội có đầy đủ cơ sở vật chất và đội ngũ GV dạy học chương trình môn Tiếng Anh thí điểm theo Đề án Ngoại ngữ Quốc Gia 2020 nhằm xác định mức độ NLGT bằng Tiếng Anh; phân tích các biện pháp phát triển NLGT bằng Tiếng Anh cho học sinh THPT của 127 chuyên gia GD, CBQL và GV Tiếng Anh tại Hà Nội. - Nghiên cứu sâu 2 biện pháp phát triển năng lực nói thuyết trình và NL nghe hiểu tại các trường THPT tại Hà Nội. 7. Cách tiếp cận và các phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Cách tiếp cận (1) Tiếp cận trải nghiệm; 2 Tiếp cận năng lực; 3 Tiếp cận cấu trúc - hệ thống; (4 Tiếp cận hoạt động và (5 Tiếp cận thực tiễn. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.3. Nhóm phương pháp thống kê toán học 8. Những luận điểm cần bảo vệ của luận án - Phát triển năng lực ngôn ngữ giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm sẽ giúp học sinh THPT thực hiện các hoạt động tương tác, giao tiếp trong cuộc sống, học tập và lao động. - Ở các trường THPT hiện nay, việc phát triển năng lực ngôn ngữ giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm còn chưa được quan tâm đúng mức cả về lí luận và thực tiễn ví dụ: lí luận còn thiếu, tần suất sử dụng chưa nhiều, nhiều nhóm kĩ năng của GV và HS… còn hạn chế . - Để phát triển năng lực ngôn ngữ giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ cho học sinh THPT, cần xây dựng một quy trình dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm chặt chẽ, tác động vào nhận thức, kĩ năng học và nhu cầu dạy học Ngoại ngữ cho học sinh THPT.
4 - Trong bối cảnh lớp học, nếu sử dụng hợp lý quy trình phát triển năng lực ngôn ngữ giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm sẽ giúp nâng cao chất lượng của các hoạt động DH Ngoại ngữ, qua đó góp phần tăng động lực học tập cho HS. 9. Những đóng góp mới của luận án 9.1. Về lí luận Hệ thống hóa, bổ sung, làm phong phú cơ sở lí luận về phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm cho học sinh trung học phổ thông bao gồm: hệ thống khái niệm công cụ, các nhóm kỹ năng giao tiếp trong dạy học tiếng Anh của HS phổ thông, các biện pháp phát triển, môi trường giáo dục và các yếu tố ảnh hưởng đến việc phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm cho học sinh trung học phổ thông. 9.2. Về thực tiễn - Phát hiện thực trạng năng lực NNGT trong dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm và phát triển năng lực ngôn ngữ giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm cho học sinh các trường hiện nay cho học sinh THPT ở Hà Nội được mô tả, phân tích trên cơ sở thang đánh giá với 20 kĩ năng thành phần thuộc 5 nhóm kĩ năng cơ bản cần rèn luyện, hình thành cho học sinh THPT; - Đề xuất được quy trình dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm nhằm phát triển năng lực ngôn ngữ giao tiếp cho HS trong các trường THPT một cách hiệu quả; Thực nghiệm với nhóm biện pháp 1 và 2 cho thấy tính hiệu quả, khả thi của các biện pháp; - Kết quả nghiên cứu của luận án có thể làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan quản lý giáo dục và các nhà trường THPT nhằm nâng cao hiệu quả và đáp ứng được yêu cầu đổi mới của quá trình dạy học Ngoại ngữ THPT. 10. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, các phụ lục, nội dung chính của luận án gồm: Chƣơng 1. Cơ sở lí luận của phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm cho học sinh trung học phổ thông. Chƣơng 2. Thực trạng phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học Tiếng Anh cho học sinh học sinh trung học phổ thông. Chƣơng 3. Tổ chức hoạt động phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm cho học sinh học sinh trung học phổ thông. Chƣơng 4. Thực nghiệm sư phạm.
5 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIAO TIẾP TRONG DẠY HỌC TIẾNG ANH CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN TRẢI NGHIỆM 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Hầu hết những nghiên cứu sâu tập trung vào sự hình thành và phát triển ngôn ngữ; về đặc điểm phát triển, các điều kiện cần, nội dung, phương pháp, hình thức để phát triển năng lực NNGT bằng Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm. Luận án đi sâu về NL nói thuyết trình và NL nghe hiểu của học sinh THPT và biện pháp phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm cho học sinh THPT. 1.2. Một số khái niệm cơ bản Các khái niệm như: 1 Năng lực; 2 Năng lực giao tiếp; 3 Năng lực ngôn ngữ giao tiếp (4) Năng lực ngôn ngữ giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ; (5 Tiếp cận trải nghiệm; 6 Phát triển NL ngôn ngữ giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm cho học sinh THPT đã được làm sáng tỏ. 1.3. Lí luận về DH Ngoại ngữ và năng lực ngôn ngữ giao tiếp trong DH Ngoại ngữ- DH Tiếng Anh trong chƣơng trình GDPT cho học sinh THPT 1.3.1.Vai trò, ý nghĩa, mục tiêu của dạy học ngoại ngữ trong chương trình GDPT cho học sinh THPT Môn ngoại ngữ cung cấp cho HS một công cụ giao tiếp quốc tế quan trọng, giúp các em trao đổi thông tin, tri thức khoa học và kỹ thuật tiên tiến, tìm hiểu các nền văn hoá, qua đó góp phần tạo dựng sự hiểu biết giữa các dân tộc, hình thành ý thức công dân toàn cầu, góp phần vào việc phát triển phẩm chất và năng lực cá nhân. Mục tiêu cơ bản của Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngoại ngữ [5] là giúp HS hình thành và phát triển năng lực giao tiếp thông qua rèn luyện các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết và các kiến thức ngôn ngữ (ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp). Các kỹ năng giao tiếp và kiến thức ngôn ngữ được xây dựng trên cơ sở các đơn vị năng lực giao tiếp cụ thể, trong các chủ đề và chủ điểm phù hợp với nhu cầu và khả năng của học sinh phổ thông nhằm giúp HS đạt được các yêu cầu quy định trong Khung năng lực Ngoại ngữ 6 bậc dùng cho Việt Nam [6]. 1.3.2. Bản chất việc tổ chức dạy học Ngoại ngữ theo chương trình Ngoại ngữ thí điểm cho học sinh THPT Bản chất của DH Chương trình GDPT môn Ngoại ngữ thí điểm là đường hướng dạy ngôn ngữ giao tiếp. Đường hướng dạy ngôn ngữ giao tiếp cho phép sử dụng nhiều PPDH khác nhau , nhấn mạnh vào việc hình thành và phát triển năng lực giao tiếp của học sinh , vào khả năng sử dụng các quy tắc ngữ pháp để tạo ra các câu đúng và phù hợp thông qua các kỹ năng nghe nói ,
6 đọc, viết . Đường hướng dạy ngôn ngữ giao tiếp có những điểm tương đồng với đường hướng lấy người học làm trung tâm trong giáo dục học . 1.3.3. Cấu trúc năng lực ngôn ngữ giao tiếp Luận án xác định cấu trúc năng lực ngôn ngữ giao tiếp Tiếng Anh gồm 5 năng lực thành phần như sau: 1 năng lực ngữ pháp; 2 năng lực ngôn ngữ học xã hội; 3 năng lực diễn ngôn; 4 năng lực chiến lược; 5 năng lực hành động. 1.3.5. Cơ sở đánh giá năng lực ngôn ngữ giao tiếp Luận án sử dụng thang NL ngôn ngữ giao tiếp 3 cấp sơ cấp, trung cấp, và cao cấp với 6 bậc được giới thiệu trong khung NL ngôn ngữ giao tiếp Việt Nam. Đối với HS học tiếng Anh ở THPT thì việc phát triển năng lực NNGT Tiếng Anh của HS phù hợp từ bậc 2 đến bậc 3 trên thang năng lực của khung NL ngôn ngữ giao tiếp Việt Nam. 1.3.6. Đặc điểm dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm cho học sinh trung học phổ thông Luận án xác định các đặc điểm dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm ở THPT như sau: 1 Dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm ở THPT làm thay đổi cách nhìn nhận về vai trò của giáo viên đối với hoạt động dạy và học sinh đối với hoạt động học; 2 Nội dung dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm ở THPT mang tính phân hóa cao; 3 Trong dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở THPT, quá trình học tập của học sinh là quá trình thích nghi toàn diện; 4 Dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm ở THPT giúp HS lĩnh hội được kinh nghiệm đối với một số lĩnh vực tri thức mà không có phương thức học tập nào thực hiện được, qua đây họ nhận ra được giá trị của sự trải nghiệm; 5 Trong dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm ở THPT, HS luôn phải tương tác với tài liệu và môi trường học tập để hoàn thành nhiệm vụ học tập; 6 Trong dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm ở THPT, GV luôn khuyến khích HS cân bằng giữa những trải nghiệm tích cực và trải nghiệm tiêu cực; 7 Trong dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm ở THPT, việc đánh giá HS không chỉ cho điểm mà còn tập trung chủ yếu vào việc đánh giá quá trình để tạo ra kiến thức, kinh nghiệm mới. 1.3.7. Ưu và nhược điểm của dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm cho học sinh THPT ● Ưu điểm: Nếu tạo điều kiện cho HS học Ngoại ngữ qua trải nghiệm thì sẽ giúp họ một số lợi ích sau: 1 Cân bằng giữa nhận thức, cảm xúc và hành vi; 2 Có cơ hội học tập Ngoại ngữ chia sẻ; 3 Tận dụng những kinh nghiệm sẵn có để tạo ra kinh nghiệm mới; 4 Phát triển được tối đa các năng lực NNGT hữu dụng
7 liên quan đến môi trường làm việc trong tương lai; 5 Áp dụng được kiến thức vào công việc cụ thể; 7 Nâng cao tính chủ động, sáng tạo của HS. ● Nhược điểm: Bên cạnh các ưu điểm trên, DH Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm ở THPT cũng có một số nhược điểm như sau: 1 Kết quả của quá trình học Ngoại ngữ qua trải nghiệm dựa chủ yếu vào cách học do HS tự đánh giá; 2 Mang tính cá nhân và khiến GV khó hiểu và giải thích được sự thay đổi của kinh nghiệm trong mỗi HS; 3 Nếu lạm dụng hoặc sử dụng không khéo chiến lược dạy học Ngoại ngữ này, có thể gây tư duy lười biếng và làm hạn chế khả năng phát triển tư duy trừu tượng; 4 Không hữu ích khi mục đích dạy học Ngoại ngữ chủ yếu là chuyển tải tri thức có tính hệ thống, các thông tin và sự kiện; 5 Dạy học theo tiếp cận trải nghiệm ở THPT đòi hỏi có nhiều thời gian và luôn đặt ra những yêu cầu cao về năng lực của GV Ngoại ngữ với tư cách là người điều phối. 1.4. Phát triển năng lực ngôn ngữ giao tiếp trong DH Ngoại ngữ cho học sinh trung học phổ thông theo tiếp cận trải nghiệm 1.4.1. Mục tiêu Mục tiêu dạy học Ngoại ngữ THPT là các hợp phần năng lực giao tiếp được tích hợp cụ thể: 1 hỗ trợ các phương pháp và phát triển năng lực NNGT để có thể đánh giá chính xác và toàn diện năng lực học tập Ngoại ngữ của HS; 2 xác nhận năng lực NNGT của HS phục vụ cho việc ra quyết định của các bên liên quan; 3 hỗ trợ việc dạy học Ngoại ngữ khác theo hướng phát triển năng lực GT bằng Ngoại ngữ khác thực tế. 1.4.2. Nội dung Bao gồm phát triển 20 kỹ năng thành phần thuộc 5 nhóm kỹ năng: 1 Nhóm kĩ năng đưa ra thông điệp; 2 Nhóm kĩ năng tiếp nhận thông điệp; 3 Nhóm kĩ năng phán đoán và xử lí thông tin trong tiến trình giao tiếp; 4 Nhóm kĩ năng quản lí, làm chủ tình thế giao tiếp; 5 Nhóm kĩ năng tạo lập những điều kiện thực hiện giao tiếp và sử dụng phương tiện giao tiếp. 1.4.3. Các hình thức tổ chức dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm nhằm phát triển năng lực NNGT (Ngoại ngữ) cho học sinh THPT Quá trình hình thành, phát triển năng lực giao tiếp năng lực NNGT trong dạy học Tiếng Anh cho học sinh THPT theo tiếp cận trải nghiệm thực hiện thông qua các con đường sau: 1 Phát triển năng lực NNGT theo tiếp cận trải nghiệm được tiến hành qua hoạt động luyện tập năng lực NNGT định kì trên lớp; 2 Phát triển năng lực NNGT theo tiếp cận trải nghiệm thông qua quá trình tự học, tự phát triển; 3 Phát triển năng lực NNGT trong DH Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm bằng việc tiến hành sinh hoạt các diễn đàn, hội thi, hội thảo và câu lạc bộ cộng đồng… ngoài lớp học.
8 1.4.4. Phương pháp phát triển năng lực NNGT theo tiếp cận trải nghiệm 1 Phỏng vấn, trò chuyện; 2 Kể chuyện; 3 Khoảng trống thông tin; (4) Viết bài; 5 Trả lời câu hỏi mở; 6 Thực hiện dự án; 7 Thuyết trình; 8 Đóng vai, diễn kịch; 9 Hồ sơ học tập; 10 Quan sát. 1.4.5. Quy trình DH Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm nhằm phát triển năng lực ngôn ngữ giao tiếp (Ngoại ngữ) cho học sinh trung học phổ thông - Bước 1: Học sinh tiếp nhận thông tin, nâng cao nhận thức về năng lực NNGT bằng tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm của bản thân, gồm: 1 xác định mục đích; 2 lập kế hoạch phát triển. - Bước 2: Học sinh xử lí các thông tin thu nhập và xác định các năng lực NNGT bằng tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm bằng việc: 3 Xác định chuẩn bằng việc xử lí những thông tin thu nhận được; 4 Xây dựng tiêu chí và hoạt động phát triển bằng việc xác định các năng lực NNGT bằng tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm. - Bước 3: Học sinh vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề, tình huống liên quan đến năng lực NNGT bằng tiếng Anh và ra quyết định chọn năng lực NNGT bằng tiếng Anh phù hợp với từng tình huống thực tế để 5 vừa lựa chọn biện pháp phát triển và vừa 6 thực hiện phát triển và thu thập thông tin. - Bước 4: 7 Sử dụng kết quả phát triển nhằm giúp học sinh có thái độ và hành động đúng với hoạt động phát triển năng lực NNGT bằng tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm. 1.4.6. Hoạt động của GV trong DH Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm 1.4.7. Đánh giá kết quả phát triển năng lực NNGT trong dạy học Tiếng Anh cho học sinh trung học phổ thông theo tiếp cận trải nghiệm (1)Về nội dung đánh giá; (2)Về kĩ năng; (3)Về thái độ, tình cảm của HS; (4)Về phương pháp đánh giá; (5)Về chủ thể đánh giá 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quá trình phát triển năng lực NNGT trong DH Ngoại ngữ cho học sinh THPT theo tiếp cận trải nghiệm - Yếu tố khách quan: Các yếu tố môi trường tự nhiên và môi trường xã hội; Các yếu tố văn hóa, phong tục địa phương và gia đình. - Yếu tố chủ quan: Công tác quản lí, chỉ đạo của các cấp quản lí; Đội ngũ giáo viên Ngoại ngữ trực tiếp giảng dạy; Sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường; Các yếu tố về CSVC, tài liệu hướng dẫn, TLTK trong DH Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm. Kết luận chƣơng 1 1 NLGT phụ thuộc vào mục đích giao tiếp, tính chất của từng hoạt động khác nhau và có những cách phân loại khác nhau về NLGT dẫn đến những quan điểm về NLGT giữa các tác giả chưa có sự thống nhất.
9 2 Phát triển NLGT trong DH Ngoại ngữ cho học sinh THPT theo tiếp cận trải nghiệm được thực hiện trên nguyên tắc DH “bám sát đối tượng”, có hiệu quả trong việc phát huy tính tự giác, tích cực, độc lập, sáng tạo cho HS theo xu hướng đổi mới của giáo dục hiện đại. 3 Phát triển NLGT trong dạy học tiếng Anh cho học sinh THPT theo tiếp cận trải nghiệm có nhiều mức độ biểu hiện theo tiếp cận trải nghiệm cụ thể; những yếu tố ảnh hưởng đến NLGT trong dạy học Ngoại ngữ cho học sinh THPT theo tiếp cận trải nghiệm; tổ chức thực nghiệm nhằm hoàn thiện quy trình phát triển NLGT trong dạy học Ngoại ngữ cho học sinh THPT theo tiếp cận trải nghiệm. Luận án xây dựng hệ thống gồm 5 nhóm kỹ năng chính với 20 kỹ năng GT cụ thể mà học sinh THPT cần phát triển để thực hiện hoạt động DH này. Các NLGT này có mối quan hệ mật thiết với nhau, khi GV giúp đỡ HS thực hiện thuần thục và đồng bộ hệ thống chức năng này sẽ nâng cao chất lượng hoạt động DH Ngoại ngữ. Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGÔN NGỮ GIAO TIẾP TIẾNG ANH CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN TRẢI NGHIỆM TẠI HÀ NỘI 2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm cho học sinh trung học phổ thông tại Hà Nội 2.1.1. Mục đích khảo sát Khảo sát 4 vấn đề chính: 1 nhận thức của CBQL, các chuyên gia GD, GV và HS về phát triển NLGT Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm; 2 Thực trạng năng lực NNGT trong dạy học Ngoại ngữ cho học sinh các trường THPT tại Hà Nội; (3) Thực trạng phát triển năng lực NNGT trong DH Ngoại ngữ cho học sinh THPT tại Hà Nội theo tiếp cận trải nghiệm; và (4) Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển năng lực NNGT trong DH Ngoại ngữ cho học sinh THPT tại Hà Nội theo tiếp cận trải nghiệm. * Đánh giá thực trạng NLGT trong dạy học ti ng nh cho học sinh TH T theo ti p cận trải nghi m Để đánh giá NLGT trong dạy học tiếng Anh cho học sinh THPT theo tiếp cận trải nghiệm, chúng tôi lựa chọn 20 kỹ năng thuộc 5 lĩnh vực được cụ thể: 1 Nhóm kĩ năng đưa ra thông điệp; 2 Nhóm kĩ năng tiếp nhận thông điệp; 3 Nhóm kĩ năng phán đoán và xử lí thông tin trong tiến trình giao tiếp; 4 Nhóm kĩ năng quản lí, làm chủ tình thế giao tiếp; 5 Nhóm kĩ năng tạo lập những điều kiện thực hiện giao tiếp và sử dụng phương tiện GT.
10 * Đánh giá thực trạng phát triển NLGT trong dạy học ti ng nh cho học sinh TH T theo ti p cận trải nghi m 1 Nhận thức của chuyên gia GD, CBQL giáo dục, giáo viên Tiếng Anh và HS về việc phát triển NLGT trong dạy học tiếng Anh cho học sinh THPT theo tiếp cận trải nghiệm và mức độ cần thiết của việc phát triển NLGT; 2 Các biện pháp, cách thức, hình thức tổ chức phát triển NLGT trong dạy học tiếng Anh cho học sinh THPT theo tiếp cận trải nghiệm đã và đang sử dụng; 3 Những thuận lợi và khó khăn trong việc thực hiện các biện pháp phát triển NLGT trong dạy học tiếng Anh cho học sinh THPT theo tiếp cận trải nghiệm. 2.1.2.2. hương pháp khảo sát 2.1.2.3. Đối tượng nghiên cứu khảo sát của đề tài 2.1.2.4. hi u khảo sát a) Đánh giá năng lực giao ti p của HS trong dạy học Ti ng nh theo ti p cận trải nghi m b) Xác định mức độ nhận thức, các bi n pháp, cách thức và hình thức tổ chức phát triển năng lực giao ti p của HS trong dạy học Ti ng nh theo ti p cận trải nghi m 2.1.2.5. Cách xử lí số li u 2.2. Kết quả khảo sát thực trạng 2.2.1. Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của phát triển năng lực NNGT trong dạy học Tiếng Anh cho học sinh THPT tại thành phố Hà Nội Mức độ Rất Quan Bình Ít quan Không Tổng quan trọng thƣờng trọng quan trọng trọng SL % SL % SL % SL % SL % Nội dung 1. Phát triển năng lực NNGT tiếng Anh góp phần 50 39,4 40 31,5 33 26,0 4 3,1 0 0 127 nâng cao năng lực GT tiếng Anh cho học sinh THPT. 2. Phát triển năng lực NNGT tiếng Anh góp phần 38 29.9 50 39,0 36,4 28,3 3 2.4 0 0 127 thực hiện mục tiêu dạy học ngoại ngữ của nhà trường. 3. Phát triển năng 48 37,8 44 34,6 31 24,5 4 3,1 0 0 127
11 lực NNGT tiếng Anh góp phần nâng cao chất lượng dạy học ngoại ngữ trong nhà trường Tổng 381 2.2.2. Thực trạng năng lực NNGT trong dạy học Ti ng nh cho học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hà Nội. Các nhóm kĩ năng giao Nội dung phát triển NĂNG LỰC NNGT tiếp trong DH Tiếng trong DH Tiếng Anh Anh 5 4 3 2 1 SL % SL % SL % SL % SL % Nhóm 1: Kĩ năng đƣa ra thông điệp 1. Kĩ năng trình bày vấn 37 29,2 38 29,9 28 22,0 18 14,2 6 4,7 đề 2. Kĩ năng thuyết phục 25 19,7 38 30,0 44 34,6 13 10,2 7 5,5 thương lượng Nhóm 2: Kĩ năng tiếp nhận thông điệp Kĩ năng lắng nghe 36 28,3 38 30,0 29 22,8 16 12,6 8 6.3 tích cực Kĩ năng xác nhận 33 26,0 34 26,8 37 29,2 17 13,3 6 4,7 thông tin 5. Kĩ năng bổ sung thông 29 22,9 42 33,1 36 28,3 15 11,9 5 3.8 tin Nhóm 3: Kĩ năng phán đoán và xử lí thông tin trong tiến trình giao tiếp 6. Kĩ năng phán đoán thông tin, tiến trình giao 33 26,0 34 26,8 36 28,3 17 13,3 7 5,5 tiếp 7. Kĩ năng xử lí thông 40 31,5 35 27,5 34 26,8 14 11,0 4 3,2 tin, tiến trình giao tiếp 8. Kĩ năng đánh giá kết quả giao tiếp và ra quyết 35 27,5 35 27,5 32 25,2 22 17,4 3 2,4 định sau giao tiếp Nhóm 4: Kĩ năng quản lí, làm chủ tình thế giao tiếp 9. Kĩ năng quản lí thời 32 25,2 34 26,8 36 28,3 18 14,2 7 5,5 gian giao tiếp 10. Kĩ năng điều khiển tiến trình giao tiếp điểm 29 22,8 32 25,2 37 29,1 22 17,4 7 5,5 bắt đầu – kết thúc giao tiếp 11. Kĩ năng hợp tác với 33 26,0 42 33,1 29 22,8 14 11,0 9 7,1
12 người nghe 12. Kĩ năng lựa chọn 36 28,3 36 28,3 35 27,6 14 11,0 6 4,8 nghi thức giao tiếp 13. Kĩ năng làm chủ tình 33 26,0 38 30,0 31 24,3 15 11,9 10 7,8 thế giao tiếp 14. Kĩ năng hỏi để xác 34 26,8 40 31,5 27 21,3 18 14,2 8 6,3 nhận thông tin Nhóm 5: Kĩ năng tạo lập những điều kiện thực hiện giao tiếp và sử dụng phƣơng tiện giao tiếp 15. Kĩ năng định hướng vị thế, hành vi của mình 41 32,4 23 18,1 37 29,1 16 12,6 10 7,8 trong giao tiếp 16. Kĩ năng đánh giá kết 36 28,3 34 26,8 31 24,3 20 15,8 6 4,8 quả giao tiếp 17. Kĩ năng bày tỏ thái độ, tạo thiện cảm trong 44 34,6 33 26,0 28 22,0 15 11,9 7 5,5 giao tiếp 18. Kĩ năng sử dụng các 34 26,8 31 24,3 36 28,3 20 15,8 6 4,8 phương tiện GT 19. Kĩ năng hỏi để bổ 30 23,6 40 31,5 35 27,6 13 10,2 9 7,1 sung thông tin 20. Kĩ năng đánh giá thông tin sau tiến trình 30 23,6 31 24,3 39 30,7 15 11,9 12 9,5 giao tiếp Trung bình 25,2 27,9 26,6 13,1 5,6 2.3. Thực trạng phát triển năng lực NNGT trong dạy học Tiếng Anh cho học sinh THPT theo tiếp cận trải nghiệm 2.3.1. Thực trạng mức độ phát triển năng lực NNGT trong DH Tiếng Anh cho học sinh THPT Mức độ thực hiện Các nhóm năng lực NNGT Thứ Tiếng Anh cơ bản 5 4 3 2 1 bậc Nhóm 1: Kĩ năng đƣa ra thông điệp 1. Kĩ năng trình bày vấn đề 20 48 30 6 1 105 3,50 9 2. Kĩ năng thuyết phục 20 44 39 2 1 106 3,53 7 thương lượng Nhóm 2: Kĩ năng tiếp nhận thông điệp 3. Kĩ năng lắng nghe tích cực 35 36 18 4 6 99 3,30 19 4. Kĩ năng xác nhận thông tin 40 40 21 6 2 109 3,63 3 5. Kĩ năng bổ sung thông tin 35 32 24 10 2 103 3,43 12 Nhóm 3: Kĩ năng phán đoán và xử lí thông tin trong tiến trình giao tiếp
13 6. Kĩ năng phán đoán thông 30 36 33 4 2 105 3,50 7 tin, tiến trình giao tiếp 7. Kĩ năng xử lí thông tin, tiến 30 40 24 6 3 103 3,43 12 trình giao tiếp 8. Kĩ năng đánh giá kết quả giao 30 28 30 10 2 100 3,33 18 tiếp và ra quyết định sau GT Nhóm 4: Kĩ năng quản lí, làm chủ tình thế giao tiếp 9. Kĩ năng quản lí thời gian GT 30 24 36 10 1 101 3,36 17 10. Kĩ năng điều khiển tiến trình giao tiếp điểm bắt đầu – 35 20 27 12 3 97 3,23 20 kết thúc giao tiếp 11. Kĩ năng hợp tác với người 45 20 27 6 4 102 3,40 15 nghe 12. Kĩ năng lựa chọn nghi thức 45 28 24 8 2 107 3,56 5 giao tiếp 13. Kĩ năng làm chủ tình thế 45 24 30 6 2 107 3,56 5 giao tiếp 14. Kĩ năng hỏi để xác nhận 55 28 18 8 2 111 3,70 2 thông tin Nhóm 5: Kĩ năng tạo lập những điều kiện thực hiện giao tiếp và sử dụng phƣơng tiện giao tiếp 15. Kĩ năng định hướng vị thế, 35 28 30 8 2 103 3,43 12 hành vi của mình trong giao tiếp 16. Kĩ năng đánh giá kết quả 35 32 33 2 3 105 3,50 9 giao tiếp 17. Kĩ năng bày tỏ thái độ, tạo 10 3,4 45 24 18 12 3 15 thiện cảm trong giao tiếp 2 0 18. Kĩ năng sử dụng các 10 3,4 40 24 27 12 1 11 phương tiện giao tiếp 4 6 19. Kĩ năng hỏi để bổ sung 11 3,8 50 32 30 2 1 1 thông tin 5 3 20. Kĩ năng đánh giá thông tin 10 45 32 27 2 2 3,6 4 sau tiến trình giao tiếp 8 2.3.2. Thực trạng mức độ kết quả thực hiện các nhóm kĩ năng giao tiếp trong dạy học Tiếng Anh cho học sinh THPT Mức độ kết quả Các nhóm kĩ năng giao tiếp Th Trong DH Tiếng Anh 5 4 3 2 1 ứ bậc Nhóm 1: Kĩ năng đƣa ra thông điệp 1. Kĩ năng trình bày vấn đề 120 124 78 26 3 351 3,61 1 2. Kĩ năng thuyết phục thương 105 112 87 30 4 338 3,48 7 lượng Nhóm 2: Kĩ năng tiếp nhận thông điệp
14 3.Kĩ năng lắng nghe tích cực 125 120 75 26 4 350 3,60 2 4.Kĩ năng xác nhận thông tin 120 100 84 26 7 334 3,44 10 5. Kĩ năng bổ sung thông tin 85 128 90 24 6 333 3,43 11 Nhóm 3: Kĩ năng phán đoán và xử lí thông tin trong tiến trình giao tiếp 6. Kĩ năng phán đoán thông 90 112 96 26 6 330 3,40 12 tin, tiến trình giao tiếp 7. Kĩ năng xử lí thông tin, 130 116 57 28 9 340 3,50 6 tiến trình giao tiếp 8. Kĩ năng đánh giá kết quả giao tiếp và ra quyết định sau 110 128 54 40 5 337 3,47 8 giao tiếp Nhóm 4: Kĩ năng quản lí, làm chủ tình thế giao tiếp 9. Kĩ năng quản lí thời gian 100 104 78 38 6 326 3,36 13 giao tiếp 10. Kĩ năng điều khiển tiến trình giao tiếp điểm bắt đầu – 115 96 81 34 6 332 3,42 11 kết thúc giao tiếp 11. Kĩ năng hợp tác với người 130 108 75 30 4 347 3,57 4 nghe 12. Kĩ năng lựa chọn nghi 115 112 69 36 5 337 3,47 8 thức giao tiếp 13. Kĩ năng làm chủ tình thế 135 120 57 32 5 349 3,59 3 giao tiếp 14. Kĩ năng hỏi để xác nhận 110 120 75 26 7 338 3,48 7 thông tin Nhóm 5:Kĩ năng tạo lập những điều kiện thực hiện GT và sử dụng phƣơng tiện GT 15. Kĩ năng định hướng vị thế, 130 104 81 22 7 344 3,54 5 hành vi của mình trong GT 16. Kĩ năng đánh giá kết quả 120 112 63 32 8 335 3,45 9 giao tiếp 17. Kĩ năng bày tỏ thái độ, tạo 145 108 69 22 7 351 3,61 1 thiện cảm trong giao tiếp 18. Kĩ năng sử dụng các 145 100 78 18 8 349 3,59 3 phương tiện giao tiếp 19. Kĩ năng hỏi để bổ sung 140 84 87 20 9 340 3,50 6 thông tin 20. Kĩ năng đánh giá thông tin 115 100 66 32 11 324 3,34 14 sau tiến trình giao tiếp 2.3.3. So sánh thực trạng các nhóm kỹ năng NNGT trong dạy học Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm của học sinh THPT
15 2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển năng lực NNGT tiếng Anh của học sinh THPT theo tiếp cận trải nghiệm 2.4.1 Thực trạng nội dung của chương trình, SGK, tài liệu DH trong việc thiết kế nội dung phát triển năng lực NNGT trongDH Tiếng Anh cho học sinh THPT theo tiếp cận trải nghiệm Kết quả khẳng định rằng hầu hết các GV đều cho rằng nội dung các giáo trình DH Tiếng Anh hiện nay chưa thực sự thuận lợi cho việc thiết kế DH Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm. Điều đó cho thấy có sự khó khăn trong thiết kế DH Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm, song không có nghĩa là không thể thiết kế được mà đòi hỏi sự đầu tư nhiều hơn nữa từ các GV có năng lực, có lòng nhiệt huyết và có nghệ thuật sư phạm. 2.4.2. Thực trạng của trang thiết bị, điều kiện dạy học trong việc thiết kế nội dung phát triển năng lực NNGT trong dạy học Tiếng Anh cho học sinh THPT theo tiếp cận trải nghiệm Kết quả đánh giá cho thấy hầu hết các chuyên gia GD, CBQL và GV đánh giá tương đối thống nhất về trang thiết bị, điều kiện DH ở trường THPT hiện nay là bình thường cho việc tổ chức DH Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm chiếm tỉ lệ 42,5% . Như vậy, thực tế cho thấy rằng mặc dù hiện nay trang thiết bị, điều kiện dạy học Tiếng Anh đã được đầu tư đáng kể trong các nhà trường phổ thông nhưng vẫn chưa thực sự thuận lợi cho công tác phát triển năng lực NNGT trong DH Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm. 2.4.3. Thực trạng các hình thức tổ chức phát triển năng lực NNGT trong dạy học Tiếng Anh cho HS trung học phổ thông theo tiếp cận trải nghiệm Các hình thức phát triển NĂNG LỰC NNGT Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm dưới đánh giá của các chuyên gia GD, CBQL và GV Tiếng Anh chưa đạt kết quả cao bởi vì các hoạt động chưa mang tính hệ thống mà mang tính cá nhân riêng lẻ. Nhìn chung, phát triển NĂNG LỰC NNGT Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm thông qua quá trình tự học, tự phát triển vẫn là hình thức còn hạn chế đối với HS phổ thông. 2.5. Đánh giá chung về thực trạng Qua kết quả khảo sát về thực trạng phát triển năng lực NNGT Tiếng Anh cho học sinh THPT theo tiếp cận trải nghiệm tại thành phố Hà Nội, tác giả rút ra một số nhận định như sau: 2.5.1. Những thuận lợi trong phát triển năng lực NNGT Tiếng Anh cho học sinh THPT theo tiếp cận trải nghiệm 1 Với nguồn học liệu phong phú và đa dạng nên cán bộ quản lí, chuyên gia GD và GV Tiếng Anh đều đã nhận thức rõ về tầm quan trọng của phát triển năng lực NNGT Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm cho học sinh THPT; 2 Tính năng động của học sinh THPT, cùng với sự hỗ trợ của KHKT phục vụ cho
16 hoạt động DH Tiếng Anh phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là lĩnh vực CNTT và thiết bị trường học; 3 GV Tiếng Anh được bồi dưỡng thường xuyên và bài bản. 2.5.2. Những khó khăn trong phát triển năng lực NNGT Tiếng Anh cho học sinh THPT theo tiếp cận trải nghiệm 1 Một bộ phận CBQL và GV chưa thực sự xác định trách nhiệm của mình với việc phát triển năng lực NNGT Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm cho học sinh THPT; 2 Một số trường THPT còn thiếu cơ sở vất chất, phương tiện kĩ thuật; 3 Một số GV Tiếng Anh chưa nhận thức đầy đủ và đúng đắn về hệ thống năng lực NNGT Tiếng Anh; 4 Số lượng HS trong một giờ học Tiếng Anh ở trường THPT hiện nay quá đông để tổ chức DH trải nghiệm Tiếng Anh, trong khi nội dung chương trình DH Tiếng Anh còn nặng về ngữ pháp, mà một số GV chưa đổi mới phương pháp dạy và kiểm tra đánh giá ở trường THPT; 5 Quá trình kiểm tra, đánh giá trong DH Tiếng Anh ở trường THPT chưa đổi mới; 6 Quy trình giám sát, đánh giá kết quả phát triển năng lực NNGT Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm học sinh THPT còn chưa khoa học, không đúng quy trình. Kết luận chƣơng 2 1) Thực trạng phát triển NLGT Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm ít được quan tâm, thực hiện không thường xuyên ở trong kế hoạch dạy học Tiếng Anh tại trường THPT. Chương trình Tiếng Anh tại trường THPT vẫn còn theo lối truyền thống, ít đưa yêu cầu DH trải nghiệm nói chung và phát triển NLGT Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm nói riêng vào tiêu chí đánh giá kết quả học tập Tiếng Anh. 2) Quá trình phát triển NLGT Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm cho HS có nhiều thuận lợi như: nhận thức tốt của GV và HS về DH Tiếng Anh trải nghiệm, nguồn tư liệu về phát triển NLGT Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm đa dạng, phong phú, sự ủng hộ của học sinh THPT đối với DH Tiếng Anh tính cực. Ngoài ra, công tác phát triển NLGT Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm cũng gặp vô vàn khó khăn, tiêu biểu như: nội dung công việc trải nghiệm còn phức tạp, việc DH Tiếng Anh trải nghiệm nói chung và DH Tiếng Anh trải nghiệm nói riêng tại một số trường THPT còn nhiều hạn chế, cơ hội để thể hiện nhiều hình thức và phương pháp DH Tiếng Anh trải nghiệm còn ít, điều kiện cơ sở vật chất, phương tiện Tiếng Anh trải nghiệm, cơ cấu số lượng HS tại mỗi lớp học … ở THPT còn nhiều bất cập cần có thời gian lâu dài để khắc phục. 3) Hầu hết các khách thể khảo sát chưa đánh giá cao mức độ thực hiện và mức độ kết quả đối với việc phát triển NLGT Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm của GV Tiếng Anh cho học sinh THPT; Mức độ đạt được của các kĩ năng theo 5 nhóm còn chưa cao và hiệu quả thực hiện các kĩ năng chưa đạt yêu cầu.
17 CHƢƠNG 3. TÔ CHỨC HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGÔN NGỮ GIAO TIẾP TRONG DẠY HỌC NGOẠI NGỮ CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN TRẢI NGHIỆM 3.1. Ý nghĩa của dạy học ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm nhằm phát triển năng lực ngôn ngữ giao tiếp cho học sinh trung học phổ thông nhằm đáp ứng yêu cầu của chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 Chương trình giáo dục phổ thông 2018 được xây dựng theo mô hình phát triển năng lực, thông qua những kiến thức cơ bản, thiết thực và các phương pháp tích cực hóa hoạt động của người học. Khác với các chương trình trước đây, chương trình giáo dục phổ thông mới chú trọng tăng cường các hoạt động trải nghiệm nhằm khai thác sự tích cực, chủ động của người học để từ đó hình thành và phát triển các năng lực, phẩm chất cho họ. Chính vì vậy việc tổ chức hoạt động dạy học theo tiếp cận trải nghiệm nói chung và tổ chức hoạt động dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Ngoài ra, DH Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm sẽ đa dạng hóa các hoạt động học tập, qua đó hoạt động của học sinh sẽ được tích cực hóa, các em sẽ chủ động trong việc nắm bắt kiến thức, kĩ năng, đồng thời cũng hình thành những thái độ tích cực, từ đó phát triển không chỉ NL ngôn ngữ giao tiếp mà còn cả những năng lực chung để "có thể học tập các môn học khác, học tập suốt đời, sống và làm việc hiệu quả". 3.2. Nguyên tắc xây dựng quy trình tổ chức hoạt động phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ cho học sinh trung học phổ thông theo tiếp cận trải nghiệm Đảm bảo tính mục đích; Đảm bảo tính phát triển; Đảm bảo tính cá biệt hóa; Đảm bảo tính tích cực, tự giác của HS 3.3. Quy trình và các hoạt động phát triển năng lực ngôn ngữ giao tiếp trong dạy học Ngoại ngữ theo tiếp cận trải nghiệm cho học sinh THPT 3.3.1. Quy trình tổ chức các hoạt động phát triển năng lực ngôn ngữ giao ti p trong dạy học Ngoại ngữ theo ti p cận trải nghi m cho học sinh TH T 3.3.1.1. Giai đoạn thi t k 3.3.1.2. Giai đoạn thực hi n phát triển NLGT bằng Ti ng nh theo ti p cận trải nghi m 3.3.1.3. Giai đoạn hướng dẫn, khuy n khích HS tổng k t và báo cáo k t quả thực hi n 3.3.1.4. Giai đoạn 4: Điều khiển HS đánh giá, điều chỉnh quá trình giải quy t tình huống trải nghi m nhằm phát triển NLGT bằng Ti ng nh 3.3.2. Các hoạt động phát triển năng lực giao ti p trong dạy học Ti ng nh theo ti p cận trải nghi m cho học sinh TH T
18 3.3.2.1. Hoạt động 1: hát triển năng lực Nghe hiểu theo ti p cận trải nghi m Mạch nội dung của hoạt động bao gồm Nội dung 1: Xây dựng nhiệm vụ nghe Nội dung 2: Lựa chọn phương pháp, xây dựng tiêu chí và công cụ phát triển NL nghe theo tiếp cận trải nghiệm Nội dung 3: Tổ chức thực hiện phát triển NL nghe hiểu Nội dung 4: Xử lý thông tin và sử dụng kết quả đánh giá 3.3.2.2. Hoạt động 2: hát triển năng lực nói theo ti p cận trải nghi m Mạch nội dung của hoạt động bao gồm: Nội dung 1: Xây dựng nhiệm vụ nói Nội dung 2: Lựa chọn phương pháp, xây dựng tiêu chí phát triển NL nói Nội dung 3: Tổ chức thực hiện phát triển NL nói theo tiếp cận trải nghiệm Nội dung 4: Xử lý thông tin và sử dụng kết quả đánh giá nhằm phát triển NL nói theo tiếp cận trải nghiệm 3.2.2.3. Hoạt động 3: hát triển năng lực đọc theo ti p cận trải nghi m Mạch nội dung của hoạt động bao gồm: Nội dung 1: Xây dựng nhiệm vụ đọc Nội dung 2: Lựa chọn phương pháp, xây dựng tiêu chí phát triển NL đọc theo tiếp cận trải nghiệm Nội dung 3: Tổ chức thực hiện phát triển năng lực đọc hiểu theo tiếp cận trải nghiệm Nội dung 4: Xử lý thông tin và sử dụng kết quả phát triển NL đọc hiểu theo tiếp cận trải nghiệm 3.3.2.4. Hoạt động 4: hát triển năng lực Vi t theo ti p cận trải nghi m Mạch nội dung của hoạt động bao gồm: Nội dung 1: Xây dựng nhiệm vụ viết Nội dung 2: Lựa chọn phương pháp, xây dựng tiêu chí và công cụ đánh giá nhằm phát triển NL viết theo tiếp cận trải nghiệm Nội dung 3: Tổ chức thực hiện phát triển NL viết theo tiếp cận trải nghiệm Nội dung 4: Xử lý thông tin và sử dụng kết quả đánh giá nhằm phát triển năng lực viết Kết luận chƣơng 3 Trong chương này, trên cơ sở nghiên cứu lí luận về trải nghiệm và DH theo tiếp cận trải nghiệm môn Ngoại ngữ THP, chúng tôi đề xuất quy trình tổ chức hoạt động phát triển năng lực NNGT cho HS THPT theo tiếp cận trải nghiệm bao gồm 4 giai đoạn tương ứng với chu trình theo tiếp cận trải nghiệm của Kolb đảm bảo phù hợp với môn Ngoại ngữ và nhu cầu, phong
19 cách học tập của HS phổ thông. Cụ thể là: Giai đoạn 1 - Thiết kế: Cả GV và HS tham gia thiết kế hoạt động phát triển NL Ngôn ngữ GT. Giai đoạn này tương ứng với quá trình học tập chuyển từ ―kinh nghiệm cụ thể sang ―quan sát - phản ánh; Giai đoạn 2 - Thực hiện: GV và HS tổ chức và thực hiện phát triển năng lực NNGT nhằm giúp định hướng HS chia sẻ, xử lí, phản biện mang tính xây dựng về những chủ đề trải nghiệm được thiết kế và tiến hành giải quyết/thực hiện chủ đề trải nghiệm. Giai đoạn này tương ứng với quá trình học tập chuyển từ ―quan sát - phản ánh sang ―khái niệm hóa trừu tượng; Giai đoạn 3: - Hướng dẫn, khuyến khích HS tổng kết và báo cáo kết quả thực hiện các yêu cầu, nhiệm vụ trong bài tập trải nghiệm phát triển năng lực NNGT. Giai đoạn này tương ứng với quá trình học tập chuyển từ ―khái niệm hóa trừu tượng sang ―thực hành chủ động; Giai đoạn 4: - Điều khiển HS đánh giá, điều chỉnh quá trình phát triển năng lực NNGT. Giai đoạn này tương ứng với quá trình học tập chuyển từ ―thực hành chủ động sang ―kinh nghiệm cụ thể. Dựa vào quy trình chung, 4 hoạt động cụ thể cũng tác giả được đề xuất để thực hiện phát triển năng lực NNGT theo tiếp cận trải nghiệm: (1) Hoạt động phát triển năng lực Nghe hiểu theo tiếp cận trải nghiệm; (2) Hoạt động phát triển năng lực Nói theo tiếp cận trải nghiệm; (3) Hoạt động phát triển năng lực Đọc hiểu theo tiếp cận trải nghiệm; (4) Hoạt động phát triển năng lực viết theo tiếp cận trải nghiệm. Mỗi hoạt động bao gồm 4 nội dung là sự cụ thể hóa các nhiệm vụ mà giáo viên và học sinh phải thực hiện trong từng giai đoạn của quy trình để phát triển năng lực ngôn ngữ giao tiếp. Tác giả đã sử dụng các ví dụ trong việc dạy học môn tiếng Anh - một trong những môn Ngoại ngữ phổ biến nhất - để minh họa cho việc đề xuất quy trình và các hoạt động phát triển năng lực NNGT cho học sinh THPT theo tiếp cận trải nghiệm trong dạy học Ngoại ngữ. Chƣơng 4. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM 4.1. Mục đích thực nghiệm Hoạt động thực nghiệm được tiến hành để kiểm tra tính đúng đắn của giả thuyết khoa học được xây dựng, khẳng định tính hiệu quả, khả thi của của quy trình tổ chức hoạt động phát triển năng lực NNGT cho học sinh THPT trong dạy học Ngoại ngữ đã được đề xuất thông qua việc tiến hành thực nghiệm hoạt động 1 và 2 theo quy trình này. 4.2. Nội dung thực nghiệm 1. Thiết kế một dự án học tập phù hợp với quy trình phát triển NLGT bằng Tiếng Anh được đề xuất.
20 2. Xây dựng nhiệm vụ phát triển NLGT Tiếng Anh, kế hoạch thực hiện, bảng tiêu chí việc thực hiện nhiệm vụ của HS đối với năng lực nghe hiểu và NL nói thuyết trình. 3. Tổ chức thực hiện phát triển NL nghe và nói thuyết trình qua các hoạt động của dự án học tập theo kế hoạch đã xây dựng. 4. Xử lý thông tin và sử dụng kết quả phát triển NL nghe hiểu và NL nói thuyết trình. 5. Xem xét ý kiến phản hồi của HS về hiệu quả của hoạt động phát triển NL nghe hiểu và NL nói thuyết trình. 4.3. Tổ chức thực nghiệm ● Hoạt động thực nghi m: Các hoạt động phát triển NL nghe hiểu và NL nói thuyết trình được thực hiện thông qua dự án học tập do GV tổ chức trong các tiết học thực hành nói Speaking Lesson và tiết học tập dự án Project Lesson , thuộc Chương trình bộ môn Tiếng Anh tại 2 trường THPT Đống Đa và THPT Kim Liên. ● Thời gian thực nghi m: NCS tiến hành chọn một cách ngẫu nhiên các nhóm TN tại tổ Ngoại ngữ ở 2 trường THPT Đống Đa và THPT Kim Liên, trong phạm vi bộ môn Tiếng Anh – một trong 2 môn Ngoại ngữ bắt buộc của HS tại trường vào học kì 2 năm học 2018 -2019. ● Yêu cầu thực nghi m Các lớp thực nghiệm TN và đối chứng ĐC đều có điều kiện tương đương nhau: 30 HS/ lớp; Mức độ thực hiện các nhóm KNGT trong DH Tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm ở THPT; Trình độ của GV; Đủ cơ sở vật chất; Các lớp đều đang thực hiện chương trình DH Tiếng Anh thí điểm hiện hành. 4.4. Kết quả thực nghiệm TT Tiêu chí Trước TN Sau TN TB ĐLC TB ĐLC Nhóm 1: Kĩ năng đưa ra thông điệp 1 Kĩ năng trình bày vấn đề 2,29 0,49 3,18 0,57 2 Kĩ năng thuyết phục thương lượng 2,49 0,51 3,23 0,53 Trung bình chung 2,39 0,25 3,21 0,28 Nhóm 2: Kĩ năng tiếp nhận thông điệp 3 Kĩ năng lắng nghe tích cực 2,08 0,5 3,77 0,68 4 Kĩ năng xác nhận thông tin 1,89 0,55 3,06 0,7 5 Kĩ năng bổ sung thông tin 2.9 0,48 3,03 0,58 Trung bình chung 2,29 0,26 3,29 0,33 Nhóm 3: Kĩ năng phán đoán và xử lí thông tin trong tiến trình giao tiếp 6 Kĩ năng phán đoán thông tin, tiến trình giao 2,47 0,65 3,26 0,57 tiếp