Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Khoa học môi trường: Nghiên cứu, đánh giá lắng đọng axít ở vùng đồng bằng sông Hồng Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG<br /> <br /> *************************<br /> PHẠM THỊ THU HÀ<br /> <br /> NGHIÊN CỨU, ĐÁNH GIÁ LẮNG ĐỌNG<br /> AXÍT Ở VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG<br /> VIỆT NAM<br /> Chuyên ngành:<br /> <br /> Môi trường trong phát triển bền vững<br /> <br /> Mã số:<br /> <br /> Chuyên ngành đào tạo thí điểm<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG<br /> <br /> Hà Nội, 2013<br /> <br /> CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH<br /> TẠI TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học:<br /> PGS.TS. Hoàng Xuân Cơ<br /> <br /> GS.TS. Lê Trọng Cúc<br /> <br /> Phản biện 1:<br /> Phản biện 2:<br /> Phản biện 3:<br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng cấp Nhà nước chấm luận<br /> án tiến sĩ họp tại ..............................................................................<br /> vào hồi<br /> <br /> giờ<br /> <br /> ngày<br /> <br /> tháng<br /> <br /> năm<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> - Thư viện Quốc gia Việt Nam;<br /> - Trung tâm Thông tin- Thư viện, Đại học Quốc gia Hà Nội.<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài luận án<br /> Lắng đọng axit (Acid deposition) hiện đang là một trong những<br /> vấn đề nhiễm bẩn môi trường nghiêm trọng nhất. Lắng đọng axit được<br /> tạo thành trong điều kiện khí quyển bị ô nhiễm do sự phát thải quá<br /> mức các khí SO 2 , NO x từ các nguồn thải công nghiệp và các nguồn ô<br /> R<br /> <br /> R<br /> <br /> R<br /> <br /> R<br /> <br /> nhiễm khác, có khả năng lan xa tới hàng trăm, hàng ngàn kilomet.<br /> Thuật ngữ “Lắng đọng axit” bao gồm cả hai hình thức: lắng đọng khô<br /> (dry deposition) và lắng đọng ướt (wet deposition). Lắng đọng ướt thể<br /> hiện dưới nhiều dạng như mưa, tuyết, sương mù, hơi nước có tính axít,<br /> còn lắng đọng khô bao gồm các khí (gases), các hạt bụi (particulates)<br /> và các sol khí (aerosols) có tính axít. Mưa axít là một dạng thể hiện<br /> của lắng đọng axít ướt [10, 25, 33]. Theo định nghĩa của Uỷ ban Kinh<br /> tế Châu Âu (EEC) thì mưa có chứa các axít H 2 SO 4 và HNO 3 với pH ≤<br /> R<br /> <br /> R<br /> <br /> R<br /> <br /> R<br /> <br /> R<br /> <br /> R<br /> <br /> 5,5 là mưa axít [45, 79]. Mưa axit là nước mưa có pH < 5,6 [25, 113].<br /> Lắng đọng axít thường xảy ra ở các khu vực có mức độ công<br /> nghiệp hoá cao như Châu Âu, Bắc Mỹ và hiện nay phạm vi tác động<br /> của nó đã mở rộng ra ở khu vực Châu Á. Lắng đọng axít gây ra những<br /> hậu quả nghiêm trọng về người và của như làm hư hại mùa màng,<br /> giảm năng suất cây trồng, phá hủy các rừng cây, đe dọa cuộc sống của<br /> các loài sinh vật ở dưới nước và trên cạn, phá hoại các công trình kiến<br /> trúc, xây dựng và ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe con người.<br /> Ở Việt Nam, các nghiên cứu cho thấy lắng đọng axit đã xảy ra ở<br /> hầu hết các tỉnh thành trong cả nước [ 7, 12, 17, 20 ]. Đồng bằng sông<br /> Hồng là một trong những vùng kinh tế trọng điểm của cả nước. Đây là<br /> nơi diễn ra nhiều hoạt động kinh tế sôi nổi, có nhiều khu công nghiệp<br /> phát triển mạnh, nơi sử dụng nhiều phương tiện giao thông và là nơi<br /> <br /> 1<br /> <br /> tiêu thụ nhiều loại nhiên liệu hóa thạch. Các hoạt động phát triển kinh<br /> tế - xã hội trong vùng gây gia tăng đáng kể sự phát thải các khí gây<br /> mưa axit cũng như những vấn đề về ô nhiễm không khí [3, 29]. Cùng<br /> với đó lượng lắng đọng axit sẽ là rất lớn, và một cách trực tiếp hay<br /> gián tiếp sẽ ảnh hưởng tới các hệ sinh thái, các công trình kiến trúc và<br /> cuộc sống của con người. Do đó, việc nghiên cứu đánh giá lắng đọng<br /> axit là rất quan trọng trong xây dựng lộ trình kiểm soát sự phát thải<br /> các khí gây lắng đọng axit, góp phần cải thiện chất lượng không khí<br /> không những cho tại chỗ mà còn toàn cầu, cũng như nhằm làm giảm<br /> chi phí trong việc xử lý các thiệt hại do lắng đọng axit gây ra đối với<br /> môi trường, các công trình kiến trúc và sức khỏe của con người. Vì<br /> vậy đề tài: "Nghiên cứu, đánh giá lắng đọng axit ở vùng đồng bằng<br /> sông Hồng Việt Nam" đã được thực hiện.<br /> 2. Mục tiêu nghiên cứu<br /> - Đánh giá hiện trạng và tải lượng lắng đọng axit ở khu vực<br /> nghiên cứu.<br /> - Nghiên cứu ảnh hưởng của mưa axit đến sự sinh trưởng và phát<br /> triển của cây đậu Cô ve (Phaseolus vulgaris L.).<br /> - Đề xuất một số giải pháp đóng góp cho việc kiểm soát lắng đọng<br /> axit ở khu vực nghiên cứu.<br /> 3. Nội dung nghiên cứu<br /> 3.1. Đánh giá hiện trạng và tải lượng lắng đọng axit ở khu vực<br /> nghiên cứu bao gồm:<br /> - Đánh giá tần suất mưa axit, giá trị pH và nồng độ các ion chính<br /> trong nước mưa, sự biến đổi ion theo mùa, các thành phần chính<br /> làm thay đổi giá trị pH trong nước mưa, biện luận sự trung hòa tính<br /> axit trong nước mưa thông qua chỉ số pA i .<br /> R<br /> <br /> 2<br /> <br /> R<br /> <br /> - Đánh giá tải lượng lắng đọng axit (tải lượng lắng ướt của các ion<br /> chính trong nước mưa, tải lượng lắng đọng của S và N) ở khu vực<br /> nghiên cứu.<br /> 3.2. Nghiên cứu ảnh hưởng của mưa axit đến sự sinh trưởng và phát<br /> triển của cây đậu Cô ve bao gồm:<br /> - Nghiên cứu, đánh giá ảnh hưởng phối hợp của 3 thành tố mưa axit<br /> (pH, tần suất mưa và lượng mưa) đến một số chỉ tiêu sinh trưởng<br /> và phát triển của cây đậu Cô ve (tỷ lệ nảy mầm, thời gian nảy<br /> mầm, thời gian diệp lục hóa lá mầm, chiều dài rễ, chiều cao cây, số<br /> nhánh/cây, cường độ quang hợp, hàm lượng diệp lục thông qua chỉ<br /> số SPAD và cường độ thoát hơi nước), trên cơ sở đó xác định được<br /> mối quan hệ giữa các thành tố của mưa axit với các chỉ tiêu sinh<br /> trưởng và phát triển của cây đậu Cô ve.<br /> - Nghiên cứu, đánh giá ảnh hưởng phối hợp của 3 thành tố mưa axit<br /> (pH, tần suất mưa, lượng mưa) đến tính chất của đất trồng đậu Cô<br /> ve thông qua một số chỉ tiêu pH KCl , pH H2O , CEC, Ca2+, Mg2+ trao<br /> R<br /> <br /> đổi (Ca<br /> <br /> 2+<br /> P<br /> <br /> TĐ , Mg<br /> 3+<br /> 3+<br /> R<br /> P<br /> <br /> R<br /> <br /> P<br /> <br /> K dt ), Al , Fe ,<br /> R<br /> <br /> R<br /> <br /> TĐ ), chất hữu<br /> SO 4 2-, Mn2+.<br /> 2+<br /> <br /> P<br /> <br /> P<br /> <br /> P<br /> <br /> P<br /> <br /> R<br /> P<br /> <br /> R<br /> <br /> R<br /> <br /> RP<br /> <br /> P<br /> <br /> P<br /> <br /> R<br /> <br /> R<br /> <br /> R<br /> <br /> P<br /> <br /> P<br /> <br /> P<br /> <br /> P<br /> <br /> cơ (OM), N, P, K dễ tiêu ( N dt , P dt ,<br /> R<br /> <br /> R<br /> <br /> R<br /> <br /> R<br /> <br /> P<br /> <br /> 3.3. Đề xuất một số giải pháp đóng góp cho việc kiểm soát lắng đọng<br /> axit ở khu vực nghiên cứu bao gồm:<br /> - Xây dựng phần mềm quản lý cơ sở dữ liệu và đánh giá hiện trạng<br /> lắng đọng axit ở khu vực nghiên cứu.<br /> - Đánh giá khả năng áp dụng mô hình Rains - Asia 7.52.2 trong<br /> nghiên cứu đánh giá, dự báo mức độ phát thải, chi phí giảm thiểu<br /> phát thải khí SO 2 , lượng lắng đọng SO 2 và tỷ lệ phần trăm hệ sinh<br /> R<br /> <br /> R<br /> <br /> R<br /> <br /> R<br /> <br /> thái bị ảnh hưởng tại vùng đồng bằng sông Hồng Việt Nam.<br /> <br /> 3<br /> <br />