Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Luật học: Hoàn thiện cơ chế pháp lý nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước ở Việt Nam

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> NGUYỄN QUANG ANH<br /> <br /> HOµN THIÖN C¥ CHÕ PH¸P Lý NH¢N D¢N<br /> KIÓM SO¸T QUYÒN LùC NHµ N¦íC ë VIÖT NAM<br /> <br /> Chuyên ngành : Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật<br /> Mã số<br /> : 62 38 01 01<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC<br /> <br /> HÀ NỘI - 2015<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại<br /> Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Trần Ngọc Đường<br /> <br /> Phản biện 1: .......................................................<br /> .......................................................<br /> <br /> Phản biện 2: .......................................................<br /> .......................................................<br /> <br /> Phản biện 3: .......................................................<br /> .......................................................<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện<br /> họp tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh<br /> Vào hồi...... giờ....... ngày...... tháng...... năm 2015<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc gia và<br /> Thư viện Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh<br /> <br /> 1<br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Kiểm soát quyền lực nhà nước là một yếu tố cấu thành khách quan của hoạt động<br /> thực thi quyền lực nhà nước- có quyền lực thì tất phải có kiểm soát quyền lực để quyền<br /> lực không trở thành tuyệt đối. Khi mặc nhiên thừa nhận quyền lực nhà nước bắt nguồn<br /> từ nhân dân, của nhân dân, không để xảy ra việc dân trao quyền rồi mất quyền thì tất yếu<br /> phải kiểm soát.<br /> Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung,<br /> phát triển năm 2011) ghi: “Nhà nước ta là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của<br /> nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về nhân dân”.<br /> Cương lĩnh khẳng định: “Dân chủ xã hội chủ nghĩa là bản chất của chế độ ta, vừa là mục<br /> tiêu, vừa là động lực của sự phát triển đất nước. Xây dựng và từng bước hoàn thiện nền<br /> dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm dân chủ được thực hiện trong thực tế cuộc sống ở<br /> mỗi cấp, trên tất cả các lĩnh vực" và “Nhân dân thực hiện quyền làm chủ thông qua hoạt<br /> động của Nhà nước, của cả hệ thống chính trị và các hình thức dân chủ trực tiếp, dân chủ<br /> đại diện".<br /> Hiến pháp năm 2013 quy định: "Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng<br /> dân chủ trực tiếp, bằng dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, Hội đồng nhân dân và<br /> thông qua các cơ quan khác của Nhà nước" (Điều 6); "Các cơ quan nhà nước, cán bộ,<br /> công chức, viên chức phải tôn trọng Nhân dân, tận tuỵ phục vụ Nhân dân, liên hệ chặt<br /> chẽ với Nhân dân, lắng nghe ý kiến và chịu sự giám sát của Nhân dân" (Điều 8); "Mặt<br /> trận Tổ quốc Việt Nam thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội, giám sát, phản<br /> biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước" (Điều 9); “Công đoàn… tham gia kiểm<br /> tra, thanh tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước…" (Điều 10) và các quy định về<br /> quyền con người, quyền công dân. Như vậy, Hiến pháp năm 2013 đã xác lập cơ sở hiến<br /> định để xây dựng và hoàn thiện cơ chế pháp lý nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước.<br /> Xuất phát từ những lý do trên, NCS chọn đề tài "Hoàn thiện cơ chế pháp lý<br /> nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước ở Việt Nam" để nghiên cứu, viết luận án tiến<br /> sĩ Luật học.<br /> 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu<br /> Mục đích của Luận án là làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn cơ chế pháp lý nhân<br /> dân kiểm soát quyền lực nhà nước. Trên cơ sở đó, Luận án đề xuất các quan điểm và giải<br /> pháp hoàn thiện cơ chế pháp lý nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước ở Việt Nam.<br /> Luận án có các nhiệm vụ sau:<br /> - Đánh giá tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài: Hoàn thiện cơ chế pháp lý nhân<br /> dân kiểm soát quyền lực nhà nước trong và ngoài nước; chỉ ra những vấn đề cần tiếp tục<br /> nghiên cứu.<br /> <br /> 2<br /> - Làm sáng tỏ cơ sở lý luận việc hoàn thiện cơ chế pháp lý nhân dân kiểm soát<br /> quyền lực nhà nước, bao gồm: khái niệm, đặc điểm, các yếu tố cấu thành và mối quan hệ<br /> giữa các yếu tố cấu thành cơ chế, vai trò, mục đích, tiêu chí hoàn thiện cơ chế pháp lý<br /> nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước; nội dung và phương thức hoạt động của cơ chế<br /> pháp lý nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước; khảo sát cơ chế pháp lý nhân dân kiểm<br /> soát quyền lực nhà nước ở một số nước và rút ra những giá trị tham khảo cho Việt Nam.<br /> - Phân tích lịch sử hình thành, phát triển của cơ chế thông qua các thể chế; đánh giá<br /> tổ chức, hoạt động của các thiết chế và các điều kiện bảo đảm vận hành cơ chế; chỉ ra<br /> những hạn chế và nguyên nhân hạn chế.<br /> - Đề xuất các quan điểm và giải pháp hoàn thiện cơ chế pháp lý nhân dân kiểm soát<br /> quyền lực nhà nước ở Việt Nam.<br /> 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> 3.1. Đối tượng nghiên cứu<br /> Các vấn đề lý luận và thực tiễn về hoàn thiện cơ chế pháp lý nhân dân kiểm soát<br /> quyền lực nhà nước ở Việt Nam. Cơ chế pháp lý kiểm soát quyền lực nhà nước này là<br /> Nhân dân - chủ thể kiểm soát quyền lực nhà nước.<br /> 3.2. Phạm vi nghiên cứu<br /> Luận án này chỉ nghiên cứu về hoàn thiện cơ chế pháp lý nhân dân với tư cách là<br /> người chủ quyền lực nhà nước tiến hành kiểm soát quyền lực nhà nước. Tuy nhiên, Luận<br /> án có đề cập đến mối quan hệ giữa các chủ thể kiểm soát quyền lực nhà nước trong tổng<br /> thể cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước ở Việt Nam.<br /> 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu<br /> - Cơ sở lý luận: Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa MácLênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật; các quan điểm, đường lối của<br /> Đảng Cộng sản Việt Nam.<br /> - Phương pháp nghiên cứu: Luận án sử dụng phương pháp luận chủ nghĩa duy vật<br /> biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử của triết học Mác-Lênin. Về phương pháp cụ thể,<br /> Luận án sử dụng: Phương pháp phân tích tài liệu; Phương pháp chuyên gia; Phương pháp<br /> thống kê; Phương pháp tổng hợp; Phương pháp luật học so sánh; Phương pháp quy nạp và<br /> diễn dịch.<br /> 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án<br /> Luận án “Hoàn thiện cơ chế pháp lý nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước ở<br /> Việt Nam" có một số đóng góp mới sau đây:<br /> Thứ nhất, Luận án đã bổ sung, xây dựng được cơ sở lý luận của việc hoàn thiện cơ<br /> chế pháp lý nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước trong điều kiện xây dựng nhà nước<br /> pháp quyền XHCN ở Việt Nam một cách khoa học, hệ thống và toàn diện. Theo đó, Luận<br /> án đã làm rõ được khái niệm, đặc điểm, các yếu tố cấu thành và mối quan hệ giữa các yếu<br /> tố cấu thành cơ chế, vai trò, mục đích, tiêu chí hoàn thiện cơ chế pháp lý nhân dân kiểm<br /> <br /> 3<br /> soát quyền lực nhà nước; nội dung và phương thức hoạt động của cơ chế; khảo sát cơ chế<br /> pháp lý nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước một số nước và rút ra những giá trị tham<br /> khảo cho Việt Nam.<br /> Thứ hai, Luận án đã phân tích lịch sử hình thành và phát triển của cơ chế pháp lý<br /> nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước thông qua các thể chế từ năm 1945 đến nay; đánh<br /> giá thực trạng tổ chức, hoạt động các thiết chế và các yếu tố bảo đảm của cơ chế; chỉ rõ<br /> những hạn chế và nguyên nhân hạn chế của cơ chế pháp lý nhân dân kiểm soát quyền lực<br /> nhà nước ở Việt Nam hiện nay.<br /> Thứ ba, Luận án đã đề xuất được các quan điểm và giải pháp hoàn thiện cơ chế<br /> pháp lý nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước ở Việt Nam một cách khoa học, khả thi.<br /> 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn<br /> - Kết quả nghiên cứu của Luận án sẽ góp phần xây dựng cơ sở lý luận khoa học cho<br /> việc hoàn thiện cơ chế pháp lý nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước trong xây dựng<br /> nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam;<br /> - Luận án góp phần khắc phục những hạn chế, bất cập của cơ chế pháp lý nhân<br /> dân kiểm soát quyền lực nhà nước ở Việt Nam hiện nay bằng việc hoàn thiện cơ chế<br /> pháp lý nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước theo tinh thần và nội dung mới của Hiến<br /> pháp năm 2013.<br /> - Luận án là nguồn tài liệu tham khảo tin cậy cho hoạt động nghiên cứu và giảng<br /> dạy ở Việt Nam.<br /> 7. Kết cấu của Luận án<br /> Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục công trình nghiên cứu của tác giả đã công<br /> bố liên quan đến luận án và danh mục tài liệu tham khảo, luận án gồm 4 chương, 10 tiết.<br /> Chương 1<br /> TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI<br /> VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU<br /> 1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRONG NƯỚC<br /> <br /> 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về kiểm soát quyền lực nhà nước<br /> - Sách chuyên khảo: "Một số vấn đề về phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực<br /> trong xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam" do tác giả Trần Ngọc<br /> Đường chủ biên. Cuốn sách: Phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực với việc sửa đổi<br /> Hiến pháp năm 1992”, của tác giả Trần Ngọc Đường. Cuốn sách: Giám sát và cơ chế<br /> giám sát việc thực hiện quyền lực nhà nước ở nước ta hiện nay do Đào Trí Úc - Võ<br /> Khánh Vinh đồng chủ biên. Cuốn sách: Quyền lực nhà nước và quyền công dân của tác<br /> giả Đinh Văn Mậu. Cuốn sách “Sự hạn chế quyền lực Nhà nước"của tác giảNguyễn Đăng<br /> Dung. Sách chuyên khảo “Kiểm soát quyền lực nhà nước - Một số vấn đề lý luận và thực<br /> <br />