BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br />
<br />
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH<br />
<br />
VÕ PHAN LÊ NGUYỄN<br />
<br />
KHIẾU NẠI VÀ GIẢI QUYẾT<br />
KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI<br />
Chuyên ngành: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH<br />
Mã số<br />
<br />
: 62.38.01.02<br />
<br />
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC<br />
<br />
TP.HỒ CHÍ MINH - NĂM 2018<br />
<br />
1<br />
<br />
Công trình được hoàn thành tại: Trường Đại học Luật Thành<br />
phố Hồ Chí Minh<br />
<br />
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Cảnh Hợp<br />
TS Lưu Quốc Thái<br />
Phản biện 1:<br />
Phản biện 2:<br />
Phản biện 3:<br />
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận án cấp<br />
trường họp tại Trường Đại học Luật Tp. Hồ Chí Minh<br />
Vào hồi … ngày … tháng … năm …<br />
<br />
Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc gia<br />
<br />
PHẦN MỞ ĐẦU<br />
2<br />
<br />
1. Tính cấp thiết của đề tài<br />
Ở Việt Nam, đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ<br />
sở hữu. Sau thời kỳ đổi mới, pháp luật đã mạnh dạn trao quyền và ngày càng<br />
mở rộng quyền cho người sử dụng đất nhằm bảo đảm từng thửa đất được khai<br />
thác, sử dụng hiệu quả. Nhà nước đã giảm dần hoạt động can thiệp sâu vào<br />
quyền sử dụng đất của chủ thể được trao quyền, để chuyển sang việc hoạch<br />
định chính sách đất đai và tăng cường quản lý nhà nước về đất đai nhằm bảo<br />
đảm đất đai được bảo vệ, quản lý, sử dụng theo đúng định hướng mà Nhà<br />
nước mong muốn. Sự đổi mới theo hướng đi này đã phát huy hiệu quả to lớn<br />
trên thực tiễn, đất đai được khôi phục giá trị thật của nó, tạo nguồn lực to lớn<br />
để đất nước phát triển.<br />
Có thể nói, khi chuyển từ nền kinh tế kế hoạch, tập trung bao cấp sang<br />
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đất nước ngày càng hội nhập<br />
sâu với kinh tế thế giới nên pháp luật về đất đai cũng phải thường xuyên thay<br />
đổi cho phù hợp. Pháp luật về đất đai và hệ thống pháp luật liên quan ngày<br />
càng hoàn thiện nhằm điều chỉnh kịp thời và hiệu quả các quan hệ phát sinh<br />
trong lĩnh vực này. Một khi pháp luật - công cụ quản lý cốt lõi thay đổi thì<br />
hoạt động quản lý cũng có sự thay đổi nhằm bảo đảm tính tương thích. Tuy<br />
nhiên, trong thực tiễn, pháp luật về đất đai vẫn còn những bất cập, hạn chế<br />
nhất định. Cụ thể, hoạt động quản lý nhà nước về đất đai còn bộc lộ nhiều yếu<br />
kém, tư duy can thiệp sâu vào quyền được trao cho người sử dụng đất của các<br />
chủ thể quản lý nhà nước vẫn còn tồn tại. Tình trạng thiếu công khai, minh<br />
bạch trong quản lý, sử dụng, phân phối đất đai, sự lạm quyền của cán bộ, công<br />
chức được trao quyền, tham nhũng, lãng phí... vẫn còn xảy ra. Từ đó, tình<br />
trạng khiếu nại về đất đai diễn ra thường xuyên, liên tục, thậm chí gay gắt,<br />
phức tạp. Trong bức tranh chung về khiếu nại, tố cáo hành chính ở nước ta thì<br />
số vụ việc khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai chiếm một tỷ lệ lớn (tương<br />
đương 70%) và diễn biến phức tạp, nhất là số vụ việc khiếu nại, khiếu kiện<br />
đông người liên quan đến đất đai, nhà ở, bồi thường, giải phóng mặt bằng và<br />
tái định cư.<br />
Khi tham gia vào hoạt động khiếu nại về đất đai, người sử dụng đất đã<br />
sử dụng quyền khiếu nại - quyền chính trị, pháp lý cơ bản của công dân được<br />
Hiến pháp, pháp luật ghi nhận và bảo đảm thực hiện. Khi thực hiện quyền<br />
khiếu nại về đất đai, người sử dụng đất yêu cầu các cơ quan, tổ chức, cá nhân<br />
có thẩm quyền bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của mình khi có cơ sở<br />
cho rằng quyết định hành chính, hành vi hành chính của các chủ thể trong quá<br />
3<br />
<br />
trình thực thi quyền quản lý nhà nước về đất đai vi phạm pháp luật, xâm phạm<br />
đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Đồng thời, đây là một hình thức trực<br />
tiếp tham gia vào hoạt động giám sát, quản lý nhà nước, phát huy quyền làm<br />
chủ Nhân dân.<br />
Về phía cơ quan nhà nước, khi tham gia vào hoạt động giải quyết<br />
khiếu nại là tự xem xét lại những quyết định hành chính, hành vi hành chính<br />
một cách thấu đáo, để điều chỉnh, khôi phục quyền và lợi ích hợp của người sử<br />
dụng đất nếu quyết định và hành vi đó là sai, vi phạm pháp luật. Ngược lại,<br />
nếu khẳng định quyết định, hành vi đó đúng pháp luật thì cơ quan nhà nước có<br />
thêm cơ hội để giải thích cho người sử dụng đất nghiêm chỉnh chấp hành pháp<br />
luật, bảo đảm hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai vì mục tiêu phát<br />
triển chung. Vì vậy, hoạt động khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính về<br />
đất đai là hai mặt không thể tách rời của đời sống xã hội, bảo đảm quyền của<br />
người sử dụng đất, bảo đảm dân chủ, bảo đảm tính thượng tôn pháp luật, tạo<br />
sự công bằng xã hội, tăng cường năng lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà<br />
nước, bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.<br />
Với ý nghĩa và tầm quan trọng đó, tác giả nhận thấy việc khiếu nại và<br />
giải quyết khiếu nại về đất đai hiện nay có những bất cập, hạn chế nhất định<br />
cần phải nghiên cứu chuyên sâu nhằm đưa ra những luận giải về mặt khoa<br />
học, pháp lý cũng như thực tiễn và đề xuất giải pháp hoàn thiện. Vì vậy, tác<br />
giả chọn đề tài “Khiếu nại và giải quyết khiếu nại về đất đai” để làm Luận án<br />
tiến sĩ Luật học của mình.<br />
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu<br />
2.1. Mục đích nghiên cứu của đề tài<br />
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, tác giả khảo sát thực trạng pháp luật,<br />
đối chiếu thực tiễn hoạt động khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính về<br />
đất đai của Việt Nam, từ đó chỉ ra những bất cập, hạn chế của pháp luật cũng<br />
như thực hiện pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại về đất đai ở nước<br />
ta. Đồng thời, tác giả đề xuất những giải pháp cụ thể nhằm giảm thiểu số vụ<br />
việc khiếu nại liên quan đến đất đai, tăng cường hiệu quả giải quyết khiếu nại<br />
hành chính về đất đai.<br />
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài<br />
- Để bảo đảm đề tài đã chọn đạt kết quả khả quan, tác giả sẽ tập trung<br />
vào các nhiệm vụ nghiên cứu chính sau:<br />
<br />
4<br />
<br />
+ Làm rõ quyền khiếu nại, khái niệm, đặc điểm, bản chất và các loại<br />
khiếu nại về đất đai; xác định vị trí, giá trị của phương thức khiếu nại và giải<br />
quyết khiếu nại trong cơ chế bảo vệ quyền của người sử dụng đất ở nước ta.<br />
+ Phân tích, đánh giá hệ thống pháp luật liên quan đến khiếu nại và giải<br />
quyết khiếu nại về đất đai cũng như thực tiễn thi hành pháp luật.<br />
+ Khảo sát thực tế tình hình khiếu nại hành chính về đất đai và hoạt<br />
động giải quyết khiếu nại hành chính về đất đai của cơ quan hành chính nhà<br />
nước tại Thành phố Hồ Chí Minh và một số tỉnh, thành khác, làm sơ sở chứng<br />
minh cho những luận giải về mặt lý luận, pháp lý nêu trên.<br />
3. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu<br />
3.1. Phạm vi nghiên cứu<br />
Khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính về đất đai có thể được<br />
nghiên cứu từ nhiều góc độ với các mức độ khác nhau. Tuy nhiên, Luận án chỉ<br />
tập trung nghiên cứu phạm vi khiếu nại của người sử dụng đất, người có<br />
quyền và nghĩa vụ liên quan đến sử dụng đất đối với quyết định hành chính<br />
hoặc hành vi hành chính của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền liên<br />
quan đến quá trình thực thi công vụ trong hoạt động quản lý nhà nước về đất<br />
đai mà người sử dụng đất cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là vi phạm<br />
pháp luật, xâm hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình.<br />
3.2. Đối tượng nghiên cứu<br />
Luận án tập trung nghiên cứu về hoạt động khiếu nại hành chính của<br />
tổ chức, cá nhân trong lĩnh vực đất đai và hoạt động giải quyết khiếu nại hành<br />
chính về đất đai của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền.<br />
4. Ý nghĩa khoa học của luận án<br />
- Về lý luận, Luận án sẽ đưa ra cách hiểu thống nhất về quyền khiếu<br />
nại trong lĩnh vực đất đai; khái niệm, đặc điểm, bản chất của khiếu nại và giải<br />
quyết khiếu nại về đất đai; làm rõ vai trò, vị trí và giá trị của phương thức<br />
khiếu nại và giải quyết khiếu nại về đất đai trong tổng thể cơ chế bảo vệ quyền<br />
của người sử dụng đất theo quy định pháp luật hiện hành; đưa ra nhận thức<br />
đúng các yếu tố tác động, các nguyên nhân cốt lõi làm phát sinh khiếu nại về<br />
đất đai và những hạn chế mang tính bản chất trong phương thức giải quyết<br />
khiếu nại nói riêng và cơ chế bảo vệ quyền của người sử dụng đất nói chung.<br />
- Đưa ra những nhận định, đánh giá xác thực về thực trạng pháp luật<br />
và thực hiện pháp luật về đất đai, về khiếu nại và giải quyết khiếu nại nói<br />
riêng và cơ chế bảo vệ quyền của người sử dụng đất nói chung.<br />
5<br />
<br />