Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Lý luận và phương pháp dạy học: Tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành kỹ thuật ở Trường Đại học Hàng hải Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:25

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận án "Tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành kỹ thuật ở Trường Đại học Hàng hải Việt Nam" nhằm đưa tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành kỹ thuật trở thành một trong những đặc trưng văn hóa ở Trường Đại học Hàng hải Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Lý luận và phương pháp dạy học: Tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành kỹ thuật ở Trường Đại học Hàng hải Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI Đỗ Thị Minh Trang TIẾP CẬN ĐA VĂN HÓA TRONG DẠY HỌC CÁC HỌC PHẦN KHỐI NGÀNH KỸ THUẬT Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÀNG HẢI VIỆT NAM Ngành: Lý luận và Phƣơng pháp dạy học Mã số: 9140110 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC Hà Nội – 2022
Công trình đƣợc hoàn thành tại: Trƣờng Đại học Bách khoa Hà Nội Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Tiến Long PGS.TS. Phạm Văn Sơn Phản biện 1: GS. Nguyễn Thị Mỹ Lộc Phản biện 2: PGS.TS. Đặng Văn Nghĩa Phản biện 3: GS.TS Phan Văn Kha Luận án đƣợc bảo vệ trƣớc Hội đồng đánh giá luận án tiến sĩ cấp Trƣờng họp tại Trƣờng Đại học Bách khoa Hà Nội Vào hồi …….. giờ, ngày ….. tháng ….. năm ……… Có thể tìm hiểu luận án tại thƣ viện: 1. Thƣ viện Tạ Quang Bửu - Trƣờng ĐHBK Hà Nội 2. Thƣ viện Quốc gia Việt Nam
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1 Cơ sở pháp lý Nghị Quyết số 29-NQ/TW, ngày 14/11/2013, Hội nghị Trung ương 8 khóa XI nêu rõ ngoài đổi mới về chương trình, nội dung, cần “tập trung vào những giá trị cơ bản của văn hóa, truyền thống và đạo lý dân tộc, tinh hoa văn hóa nhân loại, giá trị cốt lõi và nhân văn của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh”. Luật giáo dục đại học số 08/2012/QH13, được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII, kỳ họp thứ 3 thông qua ngày 18/6/2012 quy định “đào tạo ngư i học có ph m ch t chính trị, đạo đức; có kiến thức, k năng th c hành nghề nghiệp, năng l c nghiên cứu và phát tri n ứng dụng khoa học và công nghệ tương xứng với trình độ đào tạo; có sức kh e; có khả năng sáng tạo và trách nhiệm nghề nghiệp, thích nghi với môi trư ng làm việc; có ý thức phục vụ nhân dân”. Văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng nh n mạnh: “Gắn kết giữa tăng trưởng kinh tế với th c hiện tiến bộ và công bằng xã hội; phát huy nhân tố con ngư i, l y nhân dân làm trung tâm; phát huy vai trò của văn hóa - nền tảng tinh thần của xã hội - là mục tiêu, động l c của s phát tri n”. Ngoài ra, trong những năm gần đây, hệ thống giáo dục đại học của Việt Nam bắt đầu quan tâm nhiều đến việc phát tri n văn hóa của mỗi cơ sở giáo dục. Thông qua Bộ tiêu chu n đánh giá ch t lượng giáo dục đại học 2017 của Bộ GD&ĐT (được ban hành theo Thông tư số 12/2017/TT-BGDĐT ngày 19/5/2017 của Bộ Giáo dục và Đào tạo), lần đầu tiên yếu tố “Văn hóa” được chính thức sử dụng đ đánh giá ch t lượng trư ng đại học. 1.2 Cơ sở lý luận Xu thế hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng dẫn đến s tương tác mạnh mẽ giữa các nền văn hóa khác nhau trên thế giới. Trong bối cảnh đó, giáo dục đa văn hóa ngày càng được quan tâm phát tri n với nhiều mô hình, cách tiếp cận, quan đi m và mức độ áp dụng khác nhau. Cho đến nay, chưa có một nghiên cứu nào vận dụng các ý tưởng tiếp cận đa văn hóa vào quá trình dạy học thông qua việc tích hợp các giá trị văn hóa cốt lõi của tổ chức vào nội dung chương trình, đặc biệt là tích hợp vào quá trình dạy học các học phần khối ngành k thuật. Đây là v n đề còn thiếu trong lý luận mà đề tài này sẽ tập trung làm rõ. 1
Ngoài ra, hiện nay chương trình đào tạo khối ngành k thuật của Trư ng Đại học Hàng hải Việt Nam được thiết kế d a trên chu n đầu ra của mỗi ngành nghề với ba thành tố chính là kiến thức, k năng và thái độ theo tiêu chu n 03 của ABET (Accreditation Board for Engineering and Technology), trong đó kiến thức, k năng chuyên ngành của mỗi khối ngành là khác nhau. Nhìn chung, SV đã đạt được các năng l c đáp ứng chu n đầu ra của chương trình đào tạo, nhưng đ nâng cao hơn nữa hiệu quả đào tạo của nhà trư ng vừa giúp sinh viên hòa nhập với văn hóa nhà trư ng, vừa giúp sinh viên tiếp cận với văn hóa doanh nghiệp, việc lan t a các giá trị văn hóa của nhà trư ng và tiếp cận các giá trị văn hóa làm việc của doanh nghiệp cần được quan tâm hơn nữa. 2. Mục đích nghiên cứu Đưa tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật trở thành một trong những đặc trưng văn hóa ở Trư ng Đại học Hàng hải Việt Nam. 3. Khách thể, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Khách th nghiên cứu Văn hóa trong dạy học ở trư ng đại học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật ở Trư ng Đại học Hàng Hải Việt Nam. 3.3. Giới hạn và Phạm vi nghiên cứu - Nghiên cứu vùng giao thoa đa văn hóa của học sinh, sinh viên, ngư i lao động trong các cơ sở trung học phổ thông, Trư ng Đại học Hàng hải Việt Nam và doanh nghiệp. 4. Giả thuyết khoa học - Giảng viên đã quan tâm đến tiếp cận đa văn hóa trong dạy học một số học phần khối ngành k thuật nhưng chưa d a vào cơ sở lý luận khoa học. - Tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật sẽ tạo ra s h p dẫn trong giảng dạy và bổ sung kiến thức, k năng th c hiện văn hóa tổ chức cho giảng viên và sinh viên. - Đ th c hiện việc tiếp cận đa văn hóa trong dạy học thì phải xác định được những giá trị văn hóa và tiến trình thiết kế dạy học nhằm hình thành các giá trị đó trong các học phần khối ngành k thuật ở Trư ng Đại học Hàng hải Việt Nam. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 2
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật. - Phân tích sản ph m hoạt động thông qua chương trình đào tạo, đề cương chi tiết, bài giảng, và các sản ph m khác của các học phần khối ngành k thuật ở Trư ng Đại học Hàng hải Việt Nam. - Khảo sát th c trạng tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật. - Đề xu t tiến trình thiết kế, th c hiện dạy học tiếp cận đa văn hóa các học phần khối ngành k thuật ở Trư ng Đại học Hàng hải Việt Nam. - Tổ chức th c nghiệm và đánh giá kết quả nghiên cứu bằng phương pháp th c nghiệm sư phạm. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu - Các phương pháp nghiên cứu lí luận: Phương pháp phân loại và hệ thống hóa và phương pháp phân tích và tổng hợp - Các phương pháp nghiên cứu th c tiễn: Phương pháp nghiên cứu sản ph m hoạt động sư phạm, phương pháp khảo sát bằng bảng h i, phương pháp th c nghiệm sư phạm và phương pháp hỗ trợ xử lý số liệu. 7. Những luận điểm cần bảo vệ của luận án - Việc thiết kế, th c hiện dạy học tiếp cận đa văn hóa các học phần khối ngành k thuật ở Trư ng Đại học Hàng hải Việt Nam cần phải d a trên một mô hình lý thuyết mô tả mối quan hệ giữa các yếu tố về nhu cầu, động cơ học tập của sinh viên, quá trình dạy học. - Một tiến trình thiết kế, th c hiện dạy học tiếp cận đa văn hóa các học phần khối ngành k thuật phải được đề xu t. 8. Những đóng góp của Luận án - Phân tích được s đa dạng văn hóa của ngư i học và văn hóa của tổ chức (nhà trư ng, doanh nghiệp) đã sử dụng 16 giá trị văn hóa cần thiết đ tích hợp vào quá trình dạy học khối ngành k thuật tại Trư ng Đại học Hàng hải Việt Nam. - Phân tích các nội dung tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật. Ứng dụng mô hình thiết kế ADDIE đ giải thích mối quan hệ giữa các yếu tố liên quan đến thiết kế, th c hiện dạy học tiếp cận đa văn hóa các học phần khối ngành k thuật. - Đề xu t một tiến trình thiết kế, th c hiện dạy học tiếp cận đa văn hóa các học phần khối ngành k thuật. 9. Cấu trúc của luận án 3
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, Luận án bao gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật. Chương 2: Cơ sở th c tiễn về tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật ở Trư ng Đại học Hàng Hải Việt Nam. Chương 3: Tiến trình thiết kế và th c hiện tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật ở Trư ng Đại học Hàng Hải Việt Nam. Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA TIẾP CẬN ĐA VĂN HÓA TRONG DẠY HỌC CÁC HỌC PHẦN KHỐI NGÀNH KỸ THUẬT Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC HÀNG HẢI VIỆT NAM 1.1 Tổng quan nghiên cứu tài liệu 1.1.1 Những nghiên cứu về tiếp cận đa văn hóa trong dạy học 1.1.1.1 Trên thế giới Giáo dục đa văn hóa (Multicultural Education) là một chủ đề nổi bật trong thế kỷ XX. Nó được đặt nền móng bởi các nhà giáo dục hàng đầu trên thế giới như Grant, Montalto, Ramsey, Banks, Greenberg… Lý luận về giáo dục đa văn hóa đóng một vai trò trung tâm trong quá trình hội nhập hiện nay và trở thành nền tảng cho các quan đi m của giáo dục trong thế kỉ XXI. Mặc dù nh n mạnh bản ch t của giáo dục đa văn hóa là một phương thức giáo dục trên cơ sở khẳng định s đa dạng của các nền văn hóa trong một thế giới phụ thuộc lẫn nhau nhằm giải quyết các v n đề về đa văn hóa, nhưng mỗi giai đoạn lịch sử và mỗi nhà giáo dục có những cách mô tả khác nhau về giáo dục đa văn hóa. - Các công trình nghiên cứu lý luận giáo dục đa văn hóa đi n hình như “Đa dạng trong thống nh t: các nguyên tắc cơ bản cho việc dạy và học trong xã hội đa văn hóa” của Banks. - Ba loại hình giáo dục đa văn hóa đi n hình nh t được phát tri n bởi các nhà nghiên cứu lỗi lạc Banks, Sleeter và Grant. - Banks đã xác định năm khía cạnh của giáo dục đa văn hóa nhằm cung c p một công cụ đ nghiên cứu và th c hành giáo dục đa văn hóa qua hoạt động giảng dạy và học tập. 1.1.1.2 Tại Việt Nam 4
Mặc dù không tuyên bố chính xác là “giáo dục đa văn hóa”, nhưng các tư tưởng của giáo dục đa văn hóa đã mầm mống xu t hiện từ lâu trong các triết lý giáo dục Việt Nam. Trong công tác giáo dục trong nước, tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa giáo dục bắt nguồn từ những truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc như truyền thống hiếu học, tôn sư trọng đạo, coi trọng tài đức... Nghiên cứu trên một diện rộng các tài liệu khoa học về giáo dục đa văn hóa hay tiếp cận đa văn hóa trong nhà trư ng và trong dạy học tại nước ta cho th y khía cạnh giáo dục đa văn hóa của Banks. 1.1.2 Những nghiên cứu về tiếp cận đa văn hóa trong giáo dục kỹ thuật 1.1.2.1 Trên thế giới Nhận thức được tầm quan trọng của giảng dạy đáp ứng văn hóa trong giáo dục đại học, việc tái c u trúc thái độ và niềm tin của giảng viên về s đa dạng văn hóa; l y văn hóa làm trung tâm trong quá trình giảng dạy; và thiết lập các kết nối sư phạm giữa việc giảng dạy đáp ứng văn hóa với các môn học và k năng được dạy thư ng xuyên trong trư ng học đang là những mục tiêu c p thiết của giáo dục k thuật. Việc coi trọng các yếu tố văn hóa trong chương trình đào tạo của giáo dục đại học là một bước tiến chiến lược đã nhận được phản ứng tích c c từ sinh viên. 1.1.2.2 Tại Việt Nam Bản ch t ngày càng toàn cầu của giáo dục đại học nói chung và lĩnh v c giáo dục k thuật chuyên nghiệp nói riêng, cùng với s hiện diện của những sinh viên đến từ các nền tảng kinh tế và xã hội đa dạng, nh n mạnh s cần thiết của các khóa học và đào tạo về năng l c văn hóa trong giáo dục k thuật của Việt Nam. Tuy nhiên, bằng việc tìm kiếm các tài liệu về yếu tố đa văn hóa trong giáo dục k thuật, đề tài không tìm th y các tài liệu đề cập đến v n đề này. Điều đó cho th y rằng có một s thiếu vắng những nghiên cứu về yếu tố văn hóa trong giáo dục k thuật tại Việt Nam. 5
1.2 Một số khái niệm cơ bản 1.2.1 Khái niệm văn hóa Văn hóa là toàn bộ các giá trị vật ch t và tinh thần do con ngư i tạo ra, đặc trưng cho một quốc gia, hoặc một tổ chức cụ th , được tích lũy, biến đổi, chọn lọc, truyền đạt và chia sẻ qua các hoạt động th c tiễn của con ngư i trong quốc gia hay tổ chức đó. 1.2.2 Khái niệm đa văn hóa Đa văn hóa là hiện tượng xã hội xảy ra khi có s tiếp xúc, tiếp biến giữa các giá trị văn hóa của một nhóm ngư i hoặc một tổ chức dẫn đến s tương tác, hòa nhập và giao thoa đ ch p nhận s khác biệt giữa các giá trị văn hóa này. 1.2.3 Khái niệm tiếp cận đa văn hóa trong dạy học Tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật là quá trình tích hợp vừa tr c tiếp vừa gián tiếp các giá trị văn hóa liên quan, cần thiết của một nhóm ngư i hoặc một tổ chức vào quá trình dạy học các học phần khối ngành k thuật nhằm hình thành ở ngư i học những khả năng th c hành, th c hiện các tình huống liên quan đến các giá trị văn hóa trong quá trình học tập tại trư ng và làm việc tại cơ sở sử dụng lao động. 1.3 Tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành kỹ thuật 1.3.1 Đa văn hóa trong trường đại học Môi trư ng văn hóa trong trư ng đại học có một s giao thoa, tương tác văn hóa giữa các cá nhân với nhau và giữa cá nhân với nhà trư ng, và giữa cá nhân với doanh nghiệp liên kết với nhà trư ng, s giao thoa này được mô hình hóa dưới dạng hệ thống gồm ba phần tử, gọi là bộ ba giao thoa trong nhà trư ng như Hình 1.2. Bộ ba giao thoa trong nhà trư ng có th được nhìn th y trên Hình 1.2 bao gồm: (1) văn hóa của trư ng phổ thông, (2) văn hóa trư ng đại học, và (3) văn hóa doanh nghiệp mà chủ th của mối quan hệ giao thoa này đề tài nghiên cứu là sinh viên. Đề tài phân tích s giao thoa của ba vòng tròn theo các trư ng hợp khác nhau được mô tả dưới đây: - Trư ng hợp thứ nh t: S giao nhau của vòng tròn số 1 và vòng tròn số 2 hình thành miền giao nhau (DBCA) tượng trưng cho s 6
giao thoa văn hóa của trư ng phổ thông và trư ng đại học. Trư ng hợp thứ hai: S giao thoa của vòng tròn số 2 và vòng tròn số 3 hình thành miền giao nhau (ABEC) tượng trưng cho s giao thoa văn hóa của trư ng đại học và văn hóa doanh nghiệp. Trư ng hợp thứ ba: S giao thoa của vòng tròn số 1 và vòng tròn số 3 sẽ hình thành miền giao nhau (FABC) tượng trưng cho s giao thoa văn hóa của trư ng phổ thông và doanh nghiệp. Hình 1.2: Mô hình giao thoa văn hóa Phân tích mối quan hệ giữa văn hóa trư ng phổ thông, văn hóa trư ng đại học và văn hóa doanh nghiệp cho th y hoạt động dạy học của GV cần chú ý đến cả hai đối tượng là đặc đi m văn hóa học tập ở trư ng phổ thông và văn hóa làm việc của doanh nghiệp đ đảm bảo dạy học đạt mục tiêu đề ra của chương trình đào tạo. Nghĩa là, trong quá trình dạy học, GV cần tiếp cận với vùng giao thoa văn hóa ABC (vùng đa văn hóa) thông qua việc sử dụng phương pháp sư phạm phù hợp sẽ đạt hiệu quả dạy học tốt nh t. 1.3.2 Các giá trị văn hóa Từ các phân tích về văn hóa nhà trư ng, văn hóa doanh nghiệp và các giá trị văn hóa nhà trư ng và doanh nghiệp mà đề tài quan tâm, đề tài nghiên cứu và phân tích nội hàm của các giá trị văn hóa nhà trư ng và giá trị văn hóa doanh nghiệp (Bảng 1.1) theo tiếp cận đa văn hóa đ tìm cách tích hợp các khía cạnh của các giá trị văn hóa này vào quá trình dạy học. Bảng 1.1: Giá trị văn hóa nhà trường và văn hóa doanh nghiệp A Giá trị văn hóa nhà B Giá trị văn hóa trƣờng doanh nghiệp 1 S đổi mới 1 Cạnh tranh 2 Ch p nhận rủi ro 2 S công bằng 7
3 Trao quyền l c 3 Dám làm 4 S tham gia của mọi ngư i 4 Tinh thần nhóm 5 Tập trung vào kết quả 5 Đổi mới 6 Tập trung vào con ngư i 6 Cá nhân 7 Làm việc nhóm 7 S thi hành 8 S ổn định 8 Truyền thống 1.3.3 Nội dung của tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành kỹ thuật - Tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật nhằm tích hợp các giá trị đa văn hóa vào nội dung dạy học liên quan đến th c tiễn chuyên ngành trong chương trình giảng dạy. - Tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật được th c hiện thông qua môi trư ng học tập theo nhóm. - Phương pháp dạy học d án giúp tăng cư ng hiệu quả của tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật. - Tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật vừa nâng cao nhận thức vừa rèn luyện k năng, thái độ trong công việc. 1.3.4 Mô hình thiết kế dạy học tiếp cận đa văn hóa các học phần khối ngành kỹ thuật Mô hình ADDIE (Analysis – Design – Development - Implementation - Evaluation) đã được sử dụng đ phát tri n một mô hình chỉ dẫn thiết kế tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật. Mô hình này vừa có tính c u trúc, vừa có tính linh hoạt, tương tác, cùng s đánh giá và phản hồi ở t t cả các bước của quá trình. Tùy từng trư ng hợp, ngư i dạy có th b qua một vài bước hay thay đổi trật t các bước và quay lại bước trước, sau khi xem xét các thông tin mới. Dưới đây là những mô tả của mỗi giai đoạn trong mô hình: 1) Phân tích tình hình 2) Thiết kế bài dạy tiếp cận đa văn hóa 3) Phát triển dạy học tiếp cận đa văn hóa 4) Thực hiện dạy học tiếp cận đa văn hóa 5) Đánh giá 8
Hình 1.4: Mô hình thiết kế tiếp cận đa văn hóa trong dạy học Kết luận chƣơng 1 Đa văn hóa và tiếp cận đa văn hóa trong dạy học là các khái niệm cốt lõi của đề tài được phát tri n. Từ đó, một hệ giá trị văn hóa đã được quan tâm nghiên cứu thông qua phân tích về s giao thoa văn hóa trong trư ng đại học. Đ tích hợp 16 giá trị văn hóa nhà trư ng và doanh nghiệp vào quá trình dạy học một cách phù hợp, đề tài đã làm rõ được nội dung tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật. Và cuối cùng, căn cứ vào nội dung tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần k thuật và nội hàm của các giá trị văn hóa nghiên cứu, ứng dụng mô hình ADDIE đ xây d ng thiết kế dạy học tiếp cận đa văn hóa các học phần khối ngành k thuật, làm cơ sở cho khảo sát th c trạng ở chương 2 và đề xu t cách vận dụng dạy học ở chương 3. 9
Chƣơng 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ TIẾP CẬN ĐA VĂN HÓA TRONG DẠY HỌC CÁC HỌC PHẦN KHỐI NGÀNH KỸ THUẬT Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC HÀNG HẢI VIỆT NAM 2.1 Giới thiệu về Trƣờng Đại học Hàng hải Việt Nam Thành lập từ ngày 1/4/1956, tiền thân là Trư ng Sơ c p Lái tàu, Trư ng ĐHHHVN được Chính phủ giao nhiệm vụ đào tạo các cán bộ khoa học - k thuật các c p phục vụ cho s nghiệp phát tri n kinh tế bi n của đ t nước. Về công tác đào tạo: Nhà trư ng hiện đang đào tạo 38 chương trình hệ đại học, trong đó có 27 chương trình đào tạo thuộc khối ngành k thuật công nghệ (theo bản mô tả chương trình đào tạo từ khóa 61) (được liệt kê chi tiết trong Phụ lục 3) và các chương trình khác với hơn 15.000 SV. Về nghiên cứu khoa học: Trư ng duy trì đều đặn hàng năm xu t bản 4 số Tạp chí Khoa học Công nghệ Hàng Hải, là diễn đàn trao đổi khoa học của các nhà khoa học, các giảng viên, có r t nhiều bài viết với giá trị khoa học, giá trị học thuật cao. Về hợp tác quốc tế: Chu n đầu ra của SV tốt nghiệp đúng cam kết và đáp ứng yêu cầu xã hội, được các nhà tuy n dụng trong, ngoài nước đánh giá cao về việc áp dụng chu n đầu ra về tiếng Anh và tin học. 2.2 Nghiên cứu sản phẩm hoạt động sƣ phạm thông qua chƣơng trình đào tạo, đề cƣơng, bài giảng các học phần khối ngành kỹ thuật ở Trƣờng Đại học Hàng hải Việt Nam 2.2.1 Mục đích nghiên cứu Đánh giá khả năng vận dụng tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật ở Trư ng Đại học Hàng hải Việt Nam. 2.2.2 Phương pháp nghiên cứu 1) Lựa chọn sản phẩm hoạt động sư phạm Đề tài l a chọn 03 chương trình đào tạo chuyên ngành K thuật ở Trư ng Đại học Hàng hải Việt Nam như một nghiên cứu trư ng hợp (mang tính đại diện đi n hình). 2) Phương pháp tiến hành - Bước 1: Xác định các chủ đề thông tin cần thu thập - Bước 2: Tiến hành thu thập thông tin - Bước 3: Viết một bản báo cáo tóm tắt những nội dung chính được thu thập 10
2.2.3 Kết quả phân tích - Về cấu trúc và khối lượng chương trình đào tạo: Khối lượng chương trình của chuyên ngành Xây d ng công trình thủy là 150 tín chỉ, chuyên ngành K thuật cơ khí có 122 tín chỉ, và chuyên ngành T động hóa hệ thống điện có 124 tín chỉ với khối kiến thức được phân chia cho các tiết học lý thuyết; th c hành/bài tập/bài tập lớn/đồ án môn học; và ki m tra. - Về nội dung và phương pháp dạy học: Nội dung, phương pháp dạy học đảm bảo phù hợp với điều kiện th c tế nhà trư ng. Các phương pháp dạy học được sử dụng là thuyết trình, giảng giải minh họa, nêu và giải quyết v n đề, thảo luận nhóm, d án. - Về việc tích hợp các giá trị đa văn hóa: Trong 16 giá trị đa văn hóa mà luận án tập trung nghiên cứu đã được phân tích và làm rõ, có 3/16 giá trị đa văn hóa được đề cập đến trong một số học phần bao gồm giá trị làm việc nhóm, s đổi mới và tập trung vào kết quả. Trong đó, giá trị làm việc nhóm được nhắc đến thư ng xuyên nh t. 13 giá trị còn lại chưa được nhắc đến trong các học phần nghiên cứu. - Về kiểm tra đánh giá: Nội dung đánh giá bao gồm kiến thức, k năng theo đúng chu n đầu ra; chưa có s đánh giá k năng làm việc nhóm, tư duy đổi mới sáng tạo, tư duy tập trung vào kết quả mặc dù đã được đề cập trong nội dung đề cương và bài giảng các học phần. 2.3 Khảo sát các bên liên quan điển hình 2.3.1 Mục đích khảo sát Xây d ng căn cứ th c tiễn cho việc nghiên cứu xây d ng và tri n khai một tiến trình thiết kế dạy học tiếp cận đa văn hóa các học phần khối ngành k thuật ở Trư ng Đại học Hàng hải Việt Nam. 2.3.2 Đối tượng khảo sát Đối với SV: 566 SV (thuộc Khoa Công trình thủy, Công nghệ thông tin, Điện – Điện tử, Viện cơ khí). Đối với GV: 125 GV giảng dạy các học phần khối ngành k thuật. Đối với doanh nghiệp: 30 cán bộ doanh nghiệp đang làm việc tại các công ty có lĩnh v c làm việc liên quan đến k thuật. 11
2.3.3 Phương pháp khảo sát Khảo sát dữ liệu thông qua phiếu h i: trong đó, các câu h i được thiết kế vào phiếu khảo sát tr c tiếp và tr c tuyến sử dụng google form và gửi tr c tiếp cho SV, GV và doanh nghiệp. 2.3.4 Nội dung khảo sát * Đối với SV: Khảo sát về s đa dạng văn hóa của SV (thông qua khảo sát về quê quán, giới tính, trình độ, thói quen...). * Đối với giảng viên: Khảo sát nhận thức của GV về s cần thiết tiếp cận đa văn hóa trong dạy học. Khảo sát về tầm quan trọng của các giai đoạn trong tiến trình thiết kế dạy học tiếp cận đa văn hóa. * Đối với doanh nghiệp: Khảo sát về nhận thức của cán bộ doanh nghiệp về s cần thiết tiếp cận đa văn hóa trong dạy học. 2.3.5 Kết quả khảo sát (1) Khảo sát về sự đa dạng văn hóa của sinh viên Có 566 phiếu khảo sát thu về với dữ liệu được trả l i đầy đủ, không có ý h i nào bị b trống. Kết quả khảo sát sinh viên cho th y s khác biệt về: độ tuổi, đặc đi m giới tính, ngành học, nơi ở, quê quán, thói quen học tập trong lớp học và ngoài lớp học, th c trạng tiếp cận với văn hóa doanh nghiệp của sinh viên. (2) Khảo sát giảng viên về: - S cần thiết và tính khả thi của việc tích hợp và hình thành các giá trị văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật ở Trư ng Đại học Hàng hải Việt Nam cho th y T t cả GV đều cho rằng các giá trị văn hóa là cần thiết đối với SV; GV đánh giá mức độ cần thiết và tính khả thi của việc tích hợp các giá trị văn hóa trong dạy học ở nhiều c p độ khác nhau. - Mức độ sử dụng và mức độ tiếp cận các giá trị văn hóa trong thiết kế dạy học các học phần khối ngành k thuật cho th y các giảng viên đã chủ động tích hợp các giá trị văn hóa trong dạy học tuy nhiên giảng viên ít quan tâm đến những giá trị thiên về văn hóa của doanh nghiệp. - Nhận thức của giảng viên về nội dung tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật cho th y giảng viên 12
phản ứng r t tích c c với những nhận định về nội dung tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật. - Ý kiến của giảng viên về s cần thiết của các giai đoạn trong quá trình thiết kế bài giảng tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật: Các giảng viên phản ứng r t tích c c với những nhận định về s cần thiết của các giai đoạn trong quá trình thiết kế bài dạy theo tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật. (3) Khảo sát cán bộ doanh nghiệp về: Nhận thức của cán bộ doanh nghiệp về s cần thiết và tính khả thi của việc tích hợp và hình thành các giá trị văn hóa trong dạy học cho sinh viên khối ngành k thuật ở Trư ng Đại học Hàng hải Việt Nam cho th y s cần thiết và tính khả thi của việc tích hợp và hình thành các giá trị văn hóa trong dạy học cho sinh viên khối ngành k thuật ở Trư ng Đại học Hàng hải Việt Nam. T t cả cán bộ doanh nghiệp được khảo sát đều cho rằng các giá trị văn hóa là cần thiết đối với SV; cán bộ doanh nghiệp đánh giá mức độ cần thiết và tính khả thi của việc tích hợp và hình thành các giá trị văn hóa trong dạy học ở nhiều c p độ khác nhau với phần lớn ở c p độ “hình thành giá trị”, “tổ chức”, và “đặc trưng hóa”. Kết luận chƣơng 2 Kết quả phân tích các chương trình đào tạo, bài giảng, đề cương chi tiết và các sản ph m hoạt động sư phạm khác của các học phần thuộc chuyên ngành K thuật Xây d ng Công trình thủy của ngành K thuật Công trình bi n, chuyên ngành K thuật cơ khí của ngành K thuật cơ khí, và chuyên ngành T động hóa hệ thống điện của ngành K thuật điều khi n và t động hóa thuộc khối ngành k thuật của Trư ng Đại học Hàng hải Việt Nam đã cho th y việc tiếp cận đa văn hóa trong dạy học đã được đề cập tr c tiếp hoặc gián tiếp trong đề cương chi tiết của môn học nhưng chưa được hướng dẫn giảng dạy và đánh giá cụ th trong quá trình dạy học. Kết quả khảo sát đã phát hiện được th c trạng của tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật với các nội dung sau: 13
(1) Sự đa dạng văn hóa của sinh viên: Thông qua việc khảo sát về độ tuổi, giới tính, ngành học, nơi ở, quê quán và thói quen học tập của sinh viên, luận án nhận th y có s đa dạng văn hóa rõ ràng của các sinh viên khối ngành k thuật ở Trư ng Đại học Hàng hải Việt Nam. (2) Sự cần thiết và tính khả thi của việc tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành kỹ thuật ở Trường Đại học Hàng hải Việt Nam thông qua việc khảo sát ý kiến của giảng viên và cán bộ doanh nghiệp. (3) Tần suất xuất hiện các giá trị văn hóa được các giảng viên sử dụng trong dạy học các học phần khối ngành kỹ thuật: bao gồm giá trị “s đổi mới, s tham gia của mọi ngư i, tập trung vào kết quả, tập trung vào con ngư i, làm việc nhóm, tinh thần nhóm”, là những giá trị văn hóa được tích hợp bởi các giảng viên trong dạy học các học phần khối ngành k thuật một cách thư ng xuyên hơn các giá trị khác. (4) Mức độ tích hợp các giá trị văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành kỹ thuật có sự khác biệt đáng kể. Các giảng viên chủ yếu tích hợp các giá trị văn hóa nhà trư ng, chưa sử dụng nhiều các giá trị văn hóa doanh nghiệp. (5) Những nội dung chính của tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành kỹ thuật được các giảng viên đồng ý ở mức độ cao. (6) Những yêu cầu cần thiết cho các giai đoạn thiết kế dạy học tiếp cận đa văn hóa các học phần khối ngành kỹ thuật cũng được làm rõ trong thực tiễn bởi quan điểm của giảng viên. Cần phải có một tiến trình rõ ràng cho giảng viên đ thiết kế dạy học tiếp cận đa văn hóa các học phần khối ngành k thuật. Vì vậy, trong Chương 3, tiến trình thiết kế dạy học tiếp cận đa văn hóa các học phần khối ngành k thuật sẽ được tri n khai. 14
Chƣơng 3. TIẾN TRÌNH THIẾT KẾ, THỰC HIỆN DẠY HỌC TIẾP CẬN ĐA VĂN HÓA CÁC HỌC PHẦN KHỐI NGÀNH KỸ THUẬT Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC HÀNG HẢI VIỆT NAM 3.1 Nguyên tắc tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành kỹ thuật - Đảm bảo tính hệ thống - Thiết kế đa dạng và phân lớp các tình huống học tập tích hợp giá trị văn hóa - Đánh giá s tiếp cận đa văn hóa của sinh viên d a trên các tiêu chí tham chiếu và linh hoạt - Phân tích tình hình đầu vào đ tối ưu quá trình học tập tiếp cận đa văn hóa 3.2 Tiến trình thiết kế, thực hiện dạy học tiếp cận đa văn hóa các học phần khối ngành kỹ thuật Trƣờng Đại học Hàng hải Việt Nam Tiến trình thiết kế, th c hiện dạy học bao gồm ba bước: 1) Phân tích tình hình, 2) Thiết kế và th c hiên dạy học, 3) Đánh giá quá trình học tập. Hình 3.1: Tiến trình thiết kế dạy học tiếp cận đa văn hóa các học phần khối ngành kỹ thuật 15
3.3 Vận dụng thiết kế tiến trình thực hiện bài giảng tiếp cận đa văn hóa trong dạy học 3.3.1 Vận dụng thiết kế tiến trình thực hiện bài giảng tiếp cận đa văn hóa trong dạy học học phần Toán cao cấp 3.3.1.1. Khái quát nội dung học phần Toán cao cấp Học phần Toán cao c p k thuật là một trong những học phần trong học kỳ đầu tiên của khóa học k thuật, bao gồm các kiến thức về giải tích và đại số như: tích phân, vi phân, đạo hàm, ma trận, định thức, hệ phương trình tuyến tính nhằm giải quyết các v n đề cơ bản của khối ngành k thuật. 3.3.1.2. Vận dụng tiến trình thiết kế và thực hiện bài dạy Tích phân kép theo tiếp cận đa văn hóa trong dạy học học phần Toán cao cấp Vận dụng thiết kế tiến trình th c hiện bài giảng Tích phân kép theo tiếp cận đa văn hóa trong dạy học học phần Toán cao c p được làm rõ theo ba bước. Bài học này đã được sử dụng đ tiến hành th c nghiệm sư phạm. 3.3.2. Vận dụng thiết kế tiến trình thực hiện bài giảng tiếp cận đa văn hóa trong dạy học học phần Sức bền vật liệu 3.3.2.1. Khái quát nội dung học phần Sức bền vật liệu Học phần Sức bền vật liệu là một trong những học phần trong khối kiến thức, k năng cơ sở ngành, bao gồm các kiến thức về các khái niệm cơ bản của môn học, các đặc trưng hình học của mặt cắt ngang, đặc trưng cơ học của vật liệu, trạng thái ứng su t của các đi m và cách xác định chúng. 3.3.2.3. Vận dụng tiến trình thiết kế và thực hiện bài dạy Tính toán thanh chịu kéo (nén) đúng tâm theo tiếp cận đa văn hóa trong dạy học học phần Sức bền vật liệu Vận dụng thiết kế tiến trình th c hiện bài giảng Tính toán thanh chịu kéo (nén) đúng tâm theo tiếp cận đa văn hóa trong dạy học học phần Sức bền vật liệu được làm rõ theo ba bước. Bài học này đã được sử dụng đ tiến hành th c nghiệm sư phạm. 16
3.3.3. Vận dụng thiết kế tiến trình thực hiện bài giảng tiếp cận đa văn hóa trong dạy học học phần Thi công chuyên môn 3.3.3.1. Khái quát nội dung học phần Thi công chuyên môn Học phần Thi công chuyên môn là một trong những học phần trong khối kiến thức, k năng chuyên ngành, bao gồm các kiến thức về Đặc đi m thi công các công trình thuỷ công; Đo đạc định vị công trình; Thi công nền lót công trình; Thi công các công trình bằng khối xếp; Công tác cọc; Thi công công trình bến; Thi công triền tàu; Thi công các công trình chỉnh trị sông; Thi công cọc khoan nhồi; Thi công thùng chìm. 3.3.3.3. Vận dụng tiến trình thiết kế và thực hiện bài dạy Tính toán bãi đúc cọc BTCT theo tiếp cận đa văn hóa trong dạy học học phần Thi công chuyên môn Vận dụng thiết kế tiến trình th c hiện bài giảng Tính toán bãi đúc cọc BTCT theo tiếp cận đa văn hóa trong dạy học học phần Thi công chuyên môn được làm rõ theo ba bước. Bài học này đã được sử dụng đ tiến hành th c nghiệm sư phạm. 3.4 Thực nghiệm sƣ phạm 3.4.1 Mục đích thực nghiệm sư phạm Đánh giá tác động của tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật đến quá trình học tập của các sinh viên khối ngành k thuật ở Trư ng Đại học Hàng hải Việt Nam. 3.4.2. Thiết kế nghiên cứu thực nghiệm sư phạm (1) Phương pháp luận Với mục đích ki m tra xem các can thiệp sư phạm (dạy học theo tiếp cận đa văn hóa) gây ảnh hưởng đến s thay đổi nhận thức về các giá trị văn hóa của sinh viên khối ngành k thuật theo chuỗi th i gian (Time Series) như thế nào, một „thiết kế th c nghiệm trong một nhóm duy nh t‟ (Within-Group Experimental Design) đã được sử dụng. (2) Đối tượng, địa bàn và giảng viên tham gia thực nghiệm - Địa bàn th c nghiệm: Trư ng Đại học Hàng hải Việt Nam. - Đối tượng th c nghiệm: Sinh viên của Khoa Công trình, Khoa Điện – Điện tử và Viện Cơ khí. (3) Nội dung thực nghiệm 17
Tập hu n GV soạn bài dạy theo tiến trình tiếp cận đa văn hóa trong dạy học và bài giảng mẫu. Công cụ đo lư ng: Kết thúc th c nghiệm, giảng viên phát phiếu h i đ thu thập thông tin đánh giá s tiến bộ trong quá trình học tập của sinh viên. Thông qua nội dung các bài khảo sát trước th c nghiệm và sau th c nghiệm đ so sánh kết quả trước th c nghiệm và sau th c nghiệm trong một nhóm duy nh t có đủ cơ sở khẳng định hiệu ứng của tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật đến quá trình học tập của sinh viên. (4) Đánh giá quá trình học tập của sinh viên Về nội dung đánh giá: Những tiêu chí đánh giá tác động của tiếp cận đa văn hóa trong dạy học các học phần khối ngành k thuật đến quá trình học tập của sinh viên gồm: - Về phân tích tình hình + Kinh nghiệm có sẵn liên quan đến các giá trị đa văn hóa của sinh viên - Về hoạt động dạy học + Các nội dung tiếp cận đa văn hóa là thú vị và h p dẫn + Các hoạt động th hiện tiếp cận đa văn hóa là thú vị và h p dẫn + Đánh giá quá trình học tập theo s thay đổi của tiếp cận đa văn hóa. Về công cụ đánh giá: Một phiếu xin ý kiến đã được thiết kế đ thu thập thông tin phản hồi từ sinh viên tham gia th c nghiệm. Các câu h i được xây d ng theo thang Likert với 5 mức độ. 3.4.3. Tiến trình thực nghiệm sư phạm Tiến trình th c nghiệm sư phạm được th c hiện qua 3 giai đoạn: Giai đoạn 1: Chuẩn bị thực nghiệm 1. Xác định mục đích, đối tượng, địa bàn và giảng viên th c nghiệm 2. Xây d ng tài liệu th c nghiệm và công cụ đo lư ng kết quả 3. Bồi dưỡng giảng viên tham gia th c nghiệm. Giai đoạn 2: Triển khai thực nghiệm 1. Ki m tra trước th c nghiệm (phát phiếu xin ý kiến) 2. Tổ chức tri n khai dạy th c nghiệm: Phát tài liệu về các giá trị đa văn hóa được tích hợp cho SV tham khảo. 3. Ki m tra sau th c hiện (phát phiếu xin ý kiến) 4. Đánh giá quá trình học tập (trả l i phiếu xin ý kiến) Giai đoạn 3: Phân tích kết quả thực nghiệm và thảo luận 18