Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu xác định giống và một số biện pháp kỹ thuật trồng cây bìm bìm (Pharbitits nil (L.) Choisy) phục vụ sản xuất dược liệu chất lượng

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM<br /> <br /> DƯƠNG THỊ DUYÊN<br /> <br /> NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH GIỐNG<br /> VÀ MỘT SỐ BIỆN PHÁP KỸ THUẬT TRỒNG CÂY BÌM BÌM<br /> (PHARBITIS NIL (L.) CHOISY) PHỤC VỤ SẢN XUẤT<br /> DƯỢC LIỆU CHẤT LƯỢNG<br /> <br /> Chuyên ngành: Khoa học cây trồng<br /> Mã số:<br /> <br /> 9.62.01.10<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ<br /> <br /> NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP - 2019<br /> <br /> Công trình hoàn thành tại:<br /> HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM<br /> Người hướng dẫn khoa học:<br /> 1. PGS. TS. Ninh Thị Phíp<br /> 2. PGS.TS. Nguyễn Tất Cảnh<br /> <br /> Phản biện 1:<br /> <br /> PGS. TS. Đoàn Thị Thanh Nhàn<br /> Hội Sinh học<br /> <br /> Phản biện 2:<br /> <br /> PGS. TS. Đồng Huy Giới<br /> Học viện Nông nghiệp Việt Nam<br /> <br /> Phản biện 3:<br /> <br /> PGS. TS. Nguyễn Văn Tập<br /> Viện Dược liệu<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng Đánh giá luận án cấp Học viện<br /> họp tại:<br /> Học viện Nông nghiệp Việt Nam<br /> Vào hồi giờ<br /> <br /> phút, ngày tháng năm 2019<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> Thư viện Quốc gia Việt Nam<br /> Thư viện Lương Định Của - Học viện Nông nghiệp Việt Nam<br /> 2<br /> <br /> PHẦN 1. MỞ ĐẦU<br /> 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI<br /> Cây Bìm bìm biếc (Pharbitis nil (L.) Choisy hoặc gọi tên đồng danh là<br /> Ipomoea nil (L.), thuộc chi Ipomoea, họ Khoai Lang Convolvulaceae là cây<br /> thân thảo, phân bố rộng rãi ở khắp các vùng trong cả nước (Nguyễn Tiến Bân,<br /> 1997; Viện Dược liệu, 2004). Trong Y học cổ truyền, theo Đỗ Tất Lợi (2004),<br /> hạt Bìm bìm biếc được sử dụng với tác dụng điều trị viêm thận phù thũng, xơ<br /> gan cổ trướng; táo bón; giun đũa, sán xơ mít và hen suyễn có đờm (Võ Văn<br /> Chi, 2004; Đỗ Tất Lợi, 2004). Trong Y học hiện đại, hạt Bìm bìm biếc được sử<br /> dụng trong các chế phẩm có tác dụng nhuận gan, lợi mật, thông tiểu, giải độc.<br /> Hiện nay, nhu cầu chăm sóc sức khỏe của xã hội ngày càng được quan<br /> tâm và chú trọng. Với hoạt động cuộc sống ăn nhanh; uống vội; lao động căng<br /> thẳng như thực tại, con người đã phải đối mặt với nhiều biểu hiện suy giảm<br /> sức khỏe, suy giảm một số chức năng. Trong đó cần kể đến sự suy giảm các<br /> chức năng về gan, mât, giải độc... thì cây Bìm bìm biếc cũng đem tác dụng rất<br /> tốt trong việc điều trị. Tuy nhiên, trên thực tế hạt Bìm bìm nguyên liệu sản<br /> xuất thuốc (boganic, bổ gan...) chủ yếu được khai thác từ tự nhiên hoặc nhập<br /> từ Trung Quốc dẫn đến chất lượng dược liệu không đồng đều, không ổn định,<br /> không bền vững. Điều đó sẽ làm ảnh hưởng tới hiệu quả trong điều trị bệnh.<br /> Do đó, việc nghiên cứu nhằm đáp ứng nhu cầu về số lượng cũng như chất<br /> lượng là rất cần thiết. Trong khi đó, việc nghiên cứu về nguồn gen này ở Việt<br /> Nam còn chưa được quan tâm. Nghiên cứu đưa cây bìm bìm vào trồng trọt là<br /> một trong những giải pháp có tính bền vững, đem lại hiệu quả cao trong việc<br /> chủ động nguồn nguyên liệu và nâng cao chất lượng dược liệu.<br /> 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU<br /> 1.2.1. Mục tiêu tổng quát<br /> Nghiên cứu góp phần tuyển chọn giống bìm bìm năng suất và chất lượng<br /> dược liệu phù hợp với vùng sản xuất. Xác định các biện pháp kỹ thuật (thời vụ,<br /> phân bón, mật độ, kiểu giàn leo, kỹ thuật ngắt ngọn) phù hợp cho cây bìm bìm<br /> góp phần hoàn thiện quy trình kỹ thuật trồng bìm bìm làm nguyên liệu cho<br /> ngành dược.<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1.2.2. Mục tiêu cụ thể<br /> - Thu thập và đánh giá được đặc điểm nông sinh học của các mẫu giống<br /> trong nghiên cứu, tuyển chọn mẫu giống cho năng suất và chất lượng dược<br /> liệu tối ưu.<br /> - Đánh giá được ảnh hưởng của các biện pháp kỹ thuật: thời vụ trồng;<br /> mật độ, khoảng cách gieo trồng; phương pháp làm giàn leo; kỹ thuật ngắt<br /> ngọn và chế độ bón phân từ đó xác định các biện pháp kỹ thuật trồng bìm bìm<br /> năng suất cao, chất lượng dược liệu ổn định.<br /> - Thử nghiệm mô hình trồng bìm bìm năng suất, chất lượng tại Gia<br /> Lâm – Hà Nội và TP. Bắc Giang – Bắc Giang.<br /> 1.3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU<br /> 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu<br /> Là các mẫu hạt giống bìm bìm đang được sử dụng làm dược liệu, thu<br /> thập từ các địa phương của Việt Nam được đối chứng với mẫu giống thu từ<br /> Trung Quốc.<br /> 1.3.2. Thời gian nghiên cứu<br /> Từ tháng 3 năm 2012 đến tháng 12 năm 2017.<br /> 1.3.3. Địa điểm nghiên cứu<br /> Nghiên cứu các nội dung tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Trâu<br /> Quỳ, Gia Lâm, Hà Nội: thực hiện thí nghiệm, phân tích hình thái vi phẫu.<br /> Giám định tên khoa học tại Trường Đại học Dược Hà Nội.<br /> Phân tích chất lượng dược liệu tại Khoa Công nghệ thực phẩm - Học<br /> Viện Nông nghiệp Việt Nam.<br /> Phân tích đất tại Viện Quy hoạch và Thiết kế Nông nghiệp.<br /> Thử nghiệm mô hình trồng tại Gia Lâm, TP. Hà Nội và TP. Bắc Giang.<br /> 1.4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN<br /> Thông qua đánh giá đa dạng di truyền và giám định tên khoa học đã xác<br /> định được các mẫu giống bìm bìm trong thí nghiệm thuộc 3 loài khác nhau:<br /> Ipomoea nil (L.) Roth (synonym: Pharbitis nil (L.) Choisy): IP1; IP3; IP5;<br /> IP6; Ipomoea purpurea (L.) Roth: IP4; IP7; Ipomoea indica (Burm.) Merr.<br /> <br /> 2<br /> <br /> (synonym: Ipomoea congesta R. Br.): IP2. Các đặc điểm khác biệt giữa các<br /> nhóm giống là thời gian sinh trưởng, màu sắc tràng hoa, màu sắc hạt và khối<br /> lượng hạt.<br /> Đã xác định được mẫu giống bìm bìm IP3 của Việt Nam và IP6 của<br /> Trung Quốc, đều thuộc loài Ipomoea nil (L.). Trong đó IP3 cho năng suất đạt<br /> 13,85 tạ/ha, hàm lượng chất chiết đạt 23,39 % và IP6 cho năng suất đạt 13,96<br /> tạ/ha, hàm lượng chất chiết đạt 22,04 %.<br /> Đã xác định được một số biện pháp kỹ thuật trồng chăm sóc bìm bìm:<br /> Thời vụ trồng bìm bìm trong vụ thu – đầu tháng 7 (1/7) với mật độ trồng<br /> 150.000 cây/ha, sử dụng kiểu giàn leo khung hình chữ H, không ngắt ngọn<br /> cho cây bìm bìm và áp dụng chế độ phân bón phù hợp: Công thức bón phân<br /> cho năng suất cao nhất đối với bìm bìm là: 2 tấn phân VSSG + 45 kg N + 90<br /> kg P2O5 + 90 kg K2O, năng suất và chất lượng bìm bìm đạt cao nhất.<br /> 1.5. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI<br /> 1.5.1. Ý nghĩa khoa học<br /> - Đây là một nghiên cứu khoa học có hệ thống đối với cây bìm bìm tại<br /> Việt Nam. Kết quả nghiên cứu của đề tài là các dẫn liệu khoa học có giá trị để<br /> xác định loài, giống bìm bìm, cũng như các biện pháp kỹ thuật trong việc cải<br /> tiến quy trình trồng Bìm bìm cho năng suất và chất lượng.<br /> - Luận án là tài liệu tham khảo có giá trị phục vụ cho công tác giảng<br /> dạy, nghiên cứu về cây dược liệu nói chung và cây Bìm bìm nói riêng.<br /> 1.5.2. Ý nghĩa thực tiễn<br /> Việc giám định được tên khoa học, xác định được một số mẫu giống<br /> bìm bìm tiềm năng và một số biện pháp kỹ thuật canh tác cơ bản phù hợp cho<br /> cây bìm bìm sinh trưởng phát triển tốt, năng suất, chất lượng cao trong vụ thu<br /> sẽ góp phần vào việc hoàn thiện qui trình canh tác, mở rộng diện tích trồng<br /> bìm bìm phục vụ sản xuất dược liệu chất lượng.<br /> <br /> 3<br /> <br />