Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay

Chia sẻ: Na Na | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:28

Thêm vào BST

Báo xấu

82
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam; đề xuất các giải pháp cơ bản phát triển tư duy lý luận của họ, đáp ứng yêu cầu, chức trách, nhiệm vụ được giao.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay

1 MỞ ĐẦU 1. Giới thiệu khái quát về luận án Đề tài “Phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tác giả, được thực hiện dưới sự hướng dẫn của tập thể các nhà khoa học, tư vấn của các chuyên gia trong và ngoài quân đội. Phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam trong điều kiện hiện nay là một vấn đề lớn và khó. Để thực hiện đề tài này, tác giả đã dựa trên cơ sở thế giới quan, phương pháp luận khoa học của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về công tác cán bộ, về bản chất, vai trò của tư duy lý luận; dựa trên kết quả điều tra, khảo sát thực tế ở một số đơn vị chủ lực; đồng thời, kế thừa có chọn lọc kết quả nghiên cứu của một số công trình khoa học trong và ngoài nước có liên quan. Nội dung của luận án thể hiện qua 3 chương. Chương thứ nhất, tác giả trình bày thực chất và đặc điểm phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên. Chương thứ hai, khảo sát, đánh giá thực trạng, phân tích, làm rõ những yếu tố tác động và vấn đề đặt ra đối với phát triển tư duy lý luận của đội ngũ này. Từ kết quả nghiên cứu của chương 1, chương 2; trong chương 3, tác giả đề xuất một số giải pháp cơ bản phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay. 2. Lý do lựa chọn đề tài luận án Tư duy lý luận có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển phẩm chất, nhân cách và quyết định hiệu quả hoạt động thực tiễn của con người. Khẳng định giá trị và ý nghĩa to lớn của tư duy lý luận, Ph.Ăngghen cho rằng: “…Một dân tộc muốn đứng vững trên đỉnh cao của khoa học thì không thể không có tư duy lý luận” [1, tr. 489].
2 Nghị quyết số 769NQ/QUTW của Quân ủy Trung ương về “Xây dựng đội ngũ cán bộ giai đoạn 2013 2020 và những năm tiếp theo” khẳng định, để hoàn thành chức trách, nhiệm vụ được giao, bên cạnh yêu cầu về phẩm chất chính trị, trình độ chuyên môn, mỗi cán bộ phải có trình độ tư duy lý luận, phương pháp, tác phong công tác tốt, năng lực hoạt động thực tiễn, tự lực, chủ động, sáng tạo và hiệu quả; có khả năng xử lý những vấn đề phức tạp nảy sinh trong thực tiễn. Đội ngũ chính trị viên là những người chủ trì về chính trị, đảm nhiệm công tác đảng, công tác chính trị ở phân đội; giữ vai trò chủ chốt trong lãnh đạo, chỉ đạo việc xây dựng phân đội vững mạnh về chính trị, góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây dựng quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng b ước hiện đại, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Nhiệm vụ đó đòi hỏi đội ngũ chính trị viên không những phải kiên định, vững vàng, nhạy bén về chính trị, mà còn phải có tư duy lý luận khoa học để nhận dạng nhanh, đưa ra quyết định kịp thời, tính chính xác cao, định hướng mọi hoạt động của đơn vị với chất lượng, hiệu quả cao nhất. Thực tiễn hơn 70 năm xây dựng quân đội, nhất là kết quả 10 năm thực hiện Nghị quyết số 51 của Bộ Chính trị đã chỉ ra rằng, tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên đã có bước phát triển, nhờ đó đội ngũ này ngày càng tiến bộ, trưởng thành. Tuy nhiên, so với yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng quân đội, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới thì tư duy lý luận của một bộ phận chính trị viên còn có những hạn chế, bất cập, cần khắc phục. Đó là sự thiếu hụt về hệ thống tri thức khoa học; sự vận dụng lý luận vào thực tiễn và ứng xử chưa hiệu quả trước những tình huống phức tạp về chính trị, quân sự còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của người chủ trì về chính trị ở phân đội. Ở một số đơn vị, việc bồi dưỡng, phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên chưa được coi trọng đúng mức. Nhận
3 thức, trách nhiệm của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, chỉ huy về sự cần thiết phải phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên chưa đầy đủ, chưa sâu sắc. Nội dung, hình thức, phương pháp, biện pháp phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên chưa phù hợp; ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động xây dựng Đảng, công tác đảng, công tác chính trị ở các đơn vị và mức độ hoàn thành nhiệm vụ của cán bộ, chiến sĩ hiện nay. Tình hình đó đặt ra yêu cầu cần nghiên cứu một cách cơ bản, có hệ thống việc“Phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay”. Đây là vấn đề có ý nghĩa lý luận, thực tiễn thiết thực, vừa cấp bách vừa cơ bản, lâu dài. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu * Mục đích: Làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam; trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp cơ bản phát triển tư duy lý luận của họ, đáp ứng yêu cầu, chức trách, nhiệm vụ được giao. * Nhiệm vụ: Làm rõ quan niệm và đặc điểm phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam. Đánh giá thực trạng và luận giải một số vấn đề đặt ra cần giải quyết trong phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay. Đề xuất một số giải pháp cơ bản phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu: Quá trình phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam. * Phạm vi nghiên cứu: Những vấn đề lý luận và thực tiễn phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam đang công tác ở một số đơn vị chủ lực, trực tiếp làm
4 nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu ở khu vực phía Bắc; thời gian sử dụng tài liệu, tư liệu phục vụ công tác nghiên cứu có liên quan đến luận án chủ yếu từ năm 2009 đến nay. 5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu Luận án được thực hiện trên cơ sở những quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về công tác cán bộ, về vai trò của tư duy lý luận trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động thực tiễn của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý. Luận án sử dụng các tài liệu, số liệu điều tra, khảo sát của một số cơ quan, đơn vị, qua tổng hợp, thống kê, báo cáo tổng kết hằng năm. Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, luận án sử dụng một số phương pháp nghiên cứu như: phân tích và tổng hợp, hệ thống và cấu trúc, lôgíc và lịch sử, phương pháp chuyên gia, điều tra xã hội học… 6. Những đóng góp mới của luận án Góp phần làm rõ quan niệm và đặc điểm phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam. Đề xuất các giải pháp cơ bản phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay. 7. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần cung cấp luận cứ khoa học cho việc phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay. Luận án có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu, giảng dạy và học tập ở các học viện, nhà trường và các đơn vị trong toàn quân. 8. Kết cấu của đề tài luận án Luận án gồm: Mở đầu, tổng quan về vấn đề nghiên cứu, 3 chương (7 tiết), kết luận, danh mục công trình khoa học của tác giả đã công bố có liên quan đến đề tài luận án, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.
5 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI PHÁT TRIỂN TƯ DUY LÝ LUẬN CỦA ĐỘI NGŨ CHÍNH TRỊ VIÊN QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM HIỆN NAY 1. Nhóm công trình nghiên cứu về tư duy lý luận và phát triển tư duy lý luận của người cán bộ 1.1. Nhóm công trình nghiên cứu về tư duy lý luận Công trình “Tư duy hoàn hảo và tự học cách tư duy” của Edward De Bono, Tuấn Anh dịch, Nxb Văn hoá thông tin, Hà Nội, 2005. “Tư duy triết học về nghiên cứu lý luận quân sự” của Lý Tiểu Quân và Vương Vĩnh Bình, Tạp chí Quân sự hiện đại 12/1997, Người dịch: Minh Hào (Trung tâm Thông tin Khoa học, Công nghệ và Môi trường Bộ Quốc Phòng, tháng 5 1998). “Tư duy lý luận của Đảng ta về đổi mới công tác giáo dục quốc phòng trong tình hình hiện nay” của Nguyễn Bá Dương, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2010. “Phát triển năng lực tư duy lý luận của chính uỷ trung đoàn trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay” của Nguyễn Văn Dũng, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2012. “Nâng cao năng lực tư duy lý luận cho cán bộ giảng dạy lý luận
6 Mác Lênin ở các trường chính trị tỉnh”, Luận án Tiến sĩ Triết học của Nguyễn Đình Trãi, Hà Nội, 2000. “Nâng cao năng lực tư duy lý luận cho đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp huyện ở tỉnh Lạng Sơn hiện nay”, Luận án Tiến sĩ Triết học của Nguyễn Đức Quyền, Hà Nội, 2010. “Bệnh kinh nghiệm chủ nghĩa ở đội ngũ cán bộ nước ta trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội”, Luận án Phó Tiến sĩ Triết học của Trần Văn Phòng, Hà Nội, 1994. “Góp thêm một vài suy nghĩ về lý luận nhận thức biện chứng duy vật” của Bùi Thanh Quất, Tạp chí Triết học, số 11/2010… đã làm rõ quan niệm, vị trí, vai trò của tư duy lý luận đối với con người nói chung, đội ngũ cán bộ, đảng viên ở nước ta nói riêng. 1.2. Nhóm công trình nghiên cứu về phát triển tư duy lý luận của người cán bộ Bài viết “Phát triển tư duy lý luận là mệnh lệnh cuộc sống”, của Phạm Văn Nhuận, Báo Quân đội nhân dân, ngày 28/11/2010. “Muốn phát triển, hoàn thiện tư duy lý luận cần đánh giá đúng tinh hoa tinh thần của các thời đại trước” của Đinh Ngọc Thạch, trong sách “Nửa thế kỷ nghiên cứu và giảng dạy Triết học ở Việt Nam”, Hà Nội, 2004. “Tích cực hóa tư duy khoa học của đội ngũ cán bộ nghiên cứu ở Học viện Chính trị hiện nay, Đề tài cấp Viện của tập thể tác giả Viện Khoa học Xã hội Nhân văn quân sự, Hà Nội, 2013… đã phân tích, luận giải, đánh giá một cách đúng đắn về tầm quan trọng của phát triển tư duy lý luận đối với việc phát triển phẩm chất, nhân cách và quyết định hiệu quả hoạt động thực tiễn của con người nói chung, đội ngũ cán bộ quân đội nói riêng. 2. Nhóm công trình nghiên cứu về đội ngũ chính trị viên và phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam 2.1. Nhóm công trình nghiên cứu về đội ngũ chính trị viên Bài viết “Tư tưởng Hồ Chí Minh về người chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam” của Phạm Đình Nhịn, Tạp chí Giáo dục lý luận chính trị quân sự, số 1/2006. “Đổi mới phong
7 cách làm việc của chính ủy, chính trị viên theo tư tưởng Hồ Chí Minh” của Phan Trọng Hào, Tạp chí Giáo dục lý luận chính trị quân sự, số 2/2014. “Thư Bác Hồ gửi Hội nghị Chính trị viên và tư cách chính trị viên của “Bộ đội Cụ Hồ” của Phùng Văn Thiết, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2013. “Vị trí, vai trò của chính trị viên theo tinh thần “Thư gửi Hội nghị Chính trị viên” của Chủ tịch Hồ Chí Minh” của Nguyễn Minh Khải, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2013. Bồi dưỡng nhân cách chính trị viên cho đội ngũ cán bộ chính trị cấp phân đội hiện nay của tập thể tác giả Viện Khoa học Xã hội Nhân văn quân sự, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2009. “Vị thế của đội ngũ chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay”, Báo cáo tổng kết đề tài của tập thể tác giả Viện Khoa học Xã hội Nhân văn quân sự, Hà Nội, 2010... đã phân tích, luận giải vị trí, vai trò, chức trách, nhiệm vụ của người chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam. 2.2. Nhóm công trình nghiên cứu về phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam Bài viết “Phát triển tư duy lý luận của học viên đào tạo chính ủy, chính trị viên” của Lê Hồng Quang, trong sách “Nâng cao chất lượng đào tạo chính ủy, chính trị viên trong thời kỳ mới”, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2007. “Nâng cao chất lượng đào tạo chính ủy, chính trị viên đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội, bảo vệ Tổ quốc thời kỳ mới” của Lê Minh Vụ, trong sách “Nâng cao chất lượng đào tạo chính ủy, chính trị viên trong thời kỳ mới”, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2007. Công trình Bồi dưỡng năng lực công tác đảng, công tác chính trị của đội ngũ chính trị viên ở các đơn vị huấn luyện chiến đấu trong quân đội ta hiện nay của tập thể tác giả Viện Khoa học Xã hội Nhân văn quân sự, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2006. “Quan hệ giữa phát triển tư duy lý luận và nâng cao năng lực thực tiễn của chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay”, Luận án Tiến sĩ Triết học của Trần Hậu Tân, Hà Nội, 2013. “Xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị phân đội của Quân đội nhân dân Việt Nam trong giai đoạn hiện nay theo tư tưởng Hồ
8 Chí Minh”, Luận án Tiến sĩ Khoa học Lịch sử của Nguyễn Quang Phát, Hà Nội, 2001. Nâng cao phẩm chất, năng lực của đội ngũ chính uỷ, chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay, Nguyễn Tiến Quốc (Chủ biên), Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2011. “Biện chứng của quá trình phát triển nhân cách người sĩ quan chính trị cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam”, Luận án Tiến sĩ Triết học của Đào Huy Tín, Hà Nội, 2000… đã phân tích, làm sáng tỏ vai trò, tầm quan trọng của việc phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên trong xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị hiện nay. Những nội dung cơ bản của các công trình nghiên cứu nêu trên là cơ sở quan trọng để tác giả luận án tiếp thu, kế thừa và làm sâu sắc thêm đặc điểm, vai trò phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên hiện nay. 3. Khái quát kết quả nghiên cứu của công trình khoa học đã công bố và những vấn đề đặt ra luận án tiếp tục giải quyết 3.1. Khái quát kết quả nghiên cứu của công trình khoa học đã công bố Một là, các tác giả đã đề cập, phân tích và luận giải quan niệm về tư duy lý luận, phát triển tư duy lý luận của người cán bộ theo những góc độ tiếp cận và các phương pháp nghiên cứu khác nhau; song cơ bản thống nhất, khẳng định vai trò, tầm quan trọng của việc phát triển tư duy lý luận đối với người cán bộ. Đặc biệt, có một số công trình đã khái quát các khái niệm “tư duy lý luận của Đảng ta”, “tư duy lý luận của cán bộ, đảng viên”, “tư duy lý luận của sĩ quan trẻ Quân đội nhân dân Việt Nam”... Hai là, các công trình đã phân tích và luận giải vai trò tư duy lý luận đối với sự phát triển phẩm chất, nhân cách, quyết định hiệu quả hoạt động thực tiễn của con người. Trong đó, phần lớn các tác giả đã xem xét tư duy lý luận như là điều kiện “cần và đủ” của người cán bộ trong lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động thực
9 tiễn quân sự. Do vậy, phát triển tư duy lý luận là việc làm quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Ba là, các tác giả đã luận giải khá sâu sắc cơ sở lý luận và thực tiễn của việc phát triển tư duy lý luận cho đội ngũ cán bộ, sĩ quan. Đồng thời, chỉ ra những thuận lợi và khó khăn, thời cơ và thách thức của việc phát triển tư duy lý luận của đội ngũ cán bộ, sĩ quan hiện nay. Theo đó, những khó khăn, thách thức mà việc phát triển tư duy lý luận của đội ngũ này gặp phải có nguyên nhân khách quan và chủ quan... Trong đó có nguyên nhân xem nhẹ, đơn giản hóa vai trò của việc phát triển tư duy lý luận ở một số cán bộ, đảng viên hiện nay. Bốn là, những công trình nghiên cứu nêu trên đã khái quát, luận giải, làm rõ vị trí, vai trò, nhiệm vụ của chính trị viên trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Các tác giả đã khẳng định một cách nhất quán rằng, đội ngũ chính trị viên là một bộ phận ưu tú của đội ngũ cán bộ Quân đội nhân dân Việt Nam, là “sức mạnh tinh thần”, “linh hồn” của đơn vị; giữ vai trò đặc biệt quan trọng và có những đóng góp xứng đáng trong quá trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Quân đội ta, thắng lợi của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Không chỉ dừng lại ở lý luận, các tác giả còn xác định những yêu cầu và đề ra các giải pháp cơ bản để phát triển tư duy lý luận, nâng tầm cao trí tuệ, vị thế, uy tín của đội ngũ chính trị viên trong giai đoạn mới của cách mạng. Những kết quả của các công trình trên được tác giả luận án kế thừa, tiếp thu và làm sâu sắc thêm quan niệm về tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên, thực chất và đặc điểm phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay. 3.2. Những vấn đề đặt ra trong luận án cần tiếp tục giải quyết
10 Về lý luận, phát triển tư duy lý luận trong điều kiện mới tuy đã được đề cập khá nhiều, nhưng thực chất phát triển tư duy lý luận và những nhân tố quy định, chi phối quá trình phát triển này chưa được luận giải thấu đáo. Đặc biệt, việc phát triển tư duy lý luận của một đối tượng đặc thù là đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam chưa được luận chứng một cách sâu sắc. Do vậy, vấn đề đặt ra trong luận án cần tiếp tục giải quyết chính là làm rõ thực chất và đặc điểm phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam. Về thực tiễn, bằng sự khái quát hóa và sử dụng phương pháp nghiên cứu tổng kết lịch sử, cơ sở thực tiễn phát triển tư duy lý luận hiện nay đã được đề cập khá sâu sắc. Tuy nhiên, để làm rõ cơ sở thực tiễn phát triển tư duy lý luận của một đối tượng cụ thể là chính trị viên, không chỉ sử dụng một phương pháp nào đó, mà cần sử dụng tổng hợp các phương pháp; trong đó, trọng tâm là các phương pháp: phân tích và tổng hợp, tổng kết thực tiễn, điều tra xã hội học và nghiên cứu dự báo... Chỉ như vậy, chúng ta mới có căn cứ đánh giá một cách khách quan, toàn diện, chính xác thực trạng, đồng thời chỉ ra được những vấn đề đặt ra cần phải giải quyết trong phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay. Về giải pháp, để quá trình phát triển tư duy lý luận đạt chất lượng và hiệu quả, không chỉ dừng lại ở cơ sở lý luận và thực tiễn hay những yêu cầu cơ bản. Trái lại, trên cơ sở những định hướng mang tính khoa học của lý luận và thực tiễn, cụ thể hóa thành những giải pháp và hệ thống các biện pháp mang tính khả thi, phù hợp. Theo đó, đề xuất và luận giải hệ thống những giải pháp phát triển tư duy lý luận của một đối tượng đặc thù chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay là một trong những vấn đề cơ bản đặt ra cho luận án cần giải đáp một cách thỏa đáng. Những vấn đề đặt ra trên đây là cơ sở trực tiếp để tác giả tiếp tục đi sâu nghiên cứu, làm sáng tỏ trong đề tài luận án. Chương 1
11 THỰC CHẤT VÀ ĐẶC ĐIỂM PHÁT TRIỂN TƯ DUY LÝ LUẬN CỦA ĐỘI NGŨ CHÍNH TRỊ VIÊN QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM 1.1. Thực chất phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam 1.1.1. Tư duy lý luận và tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam * Tư duy lý luận Trong hoạt động thực tiễn, con người phải trải qua một quá trình tư duy hết sức phức tạp. Triết học Mác Lênin khẳng định, tư duy là sản phẩm cấp cao của một dạng vật chất hữu cơ đặc biệt là bộ óc người. Ph.Ăngghen nhấn mạnh: “Nếu người ta đặt câu hỏi rằng tư duy và ý thức là gì, chúng từ đâu đến, thì người ta sẽ thấy rằng chúng là sản phẩm của bộ óc người”. Có thể quan niệm: Tư duy là giai đoạn cao của quá trình nhận thức, phản ánh gián tiếp, khái quát và sáng tạo sự vật, hiện tượng thông qua các khái niệm, phán đoán, suy luận, nhận định, quan điểm, học thuyết...; có mối liên hệ chặt chẽ với nhận thức và ngôn ngữ. Sự xuất hiện tư duy lý luận là một bước nhảy vọt về chất trong quá trình nhận thức của con người. Tư duy lý luận là hoạt động sáng tạo, lấy thực tiễn làm cơ sở, mà thực tiễn lại có quá trình lịch sử phát triển của nó, nên mỗi thời đại có những đặc trưng khác nhau, tư duy lý luận theo đó, cũng có những nội dung khác nhau. Tư duy lý luận phản ánh hiện thực khách quan bằng hệ thống khái niệm, phạm trù, quy luật... đem lại những hiểu biết sâu sắc về bản chất, những quy luật vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng. Từ những phân tích trên, có thể quan niệm: tư duy lý luận là loại hình tư duy ở cấp độ cao; dựa trên các khái niệm, phạm trù, quy luật; thông qua phân tích, tổng hợp, khái quát hóa, trừu tượng hóa để tìm ra bản chất, quy luật vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng; định hướng nhận thức và hoạt động thực tiễn của con người. * Quan niệm về tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam
12 Đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam là những cán bộ của Đảng công tác trong lĩnh vực quân sự; được giao nhiệm vụ chủ trì về chính trị, trực tiếp tiến hành công tác đảng, công tác chính trị ở cấp đại đội, tiểu đoàn hoặc tương đương; quân hàm từ thiếu úy đến trung tá; hoạt động dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn của đảng ủy, chính ủy, cơ quan chính trị cấp trên và sự lãnh đạo trực tiếp của đảng ủy tiểu đoàn, chi bộ đại đội hoặc tương đương.Nghiên cứu quá trình hình thành, phát triển và thực tiễn đơn vị phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam, ngoài những đặc điểm chung “là cán bộ của Đảng trong quân đội”, đội ngũ chính trị viên còn có những đặc điểm riêng về tính chất nhiệm vụ, điều kiện hoạt động, trình độ học vấn, năng lực, phương pháp, tác phong công tác, yếu tố tâm lý, sức khỏe… và tư duy lý luận của họ. Từ sự phân tích trên, có thể quan niệm: Tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam là loại hình tư duy ở cấp độ cao; dựa trên cơ sở các khái niệm, phạm trù, quy luật; thông qua phân tích, tổng hợp, khái quát hóa, trừu tượng hóa để tìm ra bản chất, quy luật hoạt động công tác đảng, công tác chính trị, giúp chính trị viên thực hiện tốt chức trách, nhiệm vụ người chủ trì về chính trị ở phân đội. Tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên bao gồm: Hệ thống tri thức khoa học toàn diện, chủ yếu là hệ thống tri thức khoa học Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, điều lệnh, kỷ luật Quân đội; tri thức công tác đảng, công tác chính trị; tri thức triết học, lôgíc học... là những tri thức trực tiếp nghiên cứu về tư duy; phương pháp tư duy biện chứng duy vật; khả năng phân tích, phát hiện, nắm bắt tình hình thực tiễn ở phân đội; khả năng vận dụng lý luận giải quyết nhiệm vụ thực tiễn đặt ra một cách hiệu quả; khả năng tổng kết, đúc rút kinh nghiệm, bổ sung, phát triển lý luận... Thông qua các thao tác tư duy như phân tích, tổng hợp, khái quát hóa, trừu tượng hóa để tìm ra bản chất, quy luật hoạt động công
13 tác đảng, công tác chính trị, tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên được hình thành, phát triển. Nhờ đó, chính trị viên nhận thức và giải quyết các mâu thuẫn nảy sinh trong quá trình chủ trì về chính trị và tiến hành công tác đảng, công tác chính trị ở phân đội ngày càng tốt hơn. Tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên biểu hiện qua ngôn ngữ và hành động của người chủ trì về chính trị ở phân đội, trực tiếp giáo dục, rèn luyện bộ đội, gắn bó chặt chẽ với bộ đội. Ở cấp phân đội không có cơ quan giúp việc nên hoạt động lãnh đạo, quản lý của chính trị viên là “miệng nói, tay làm”, trực tiếp giải quyết mọi công việc. 1.1.2. Quan niệm phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam Tác giả quan niệm: Phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam là tổng hợp các cách thức, biện pháp tác động một cách hợp quy luật của các chủ thể; gắn liền với việc cập nhật, bổ sung tri thức khoa học, đẩy mạnh tổng kết thực tiễn công tác đảng, công tác chính trị; nâng cao trình độ lập luận, giáo dục, thuyết phục bộ đội; đấu tranh phê phán, bác bỏ các quan điểm sai trái, thù địch; làm biến đổi về chất các yếu tố cấu thành tư duy lý luận của họ, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu, chức trách, nhiệm vụ được giao. Mục đích phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên là tạo ra sự biến đổi về chất hệ thống tri thức khoa học toàn diện, đặc biệt là tri thức công tác đảng, công tác chính trị, tri thức triết học, lôgíc học... làm cho năng lực và trình độ tư duy lý luận của họ được nâng lên, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của người chủ trì về chính trị ở phân đội. Đó là một quá trình thống nhất của các hoạt động: khơi dậy, bồi đắp và kích thích các yếu tố cấu thành tư duy lý luận. Nói cách khác, phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên là quá trình không ngừng tích lũy tri thức, nâng cao năng lực, trình độ nói, viết, diễn thuyết, lập luận, giáo dục, thuyết phục bộ đội, phê phán, bác bỏ quan điểm sai trái để đến một giới hạn nhất
14 định tạo ra sự chuyển biến về ngôn ngữ và hành động, tạo nền tảng giúp họ hoàn thành tốt yêu cầu, chức trách, nhiệm vụ được giao. Chủ thể phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên được xác định là lãnh đạo, chỉ huy, quản lý các cấp, các ngành, các lực lượng. Xét về tổ chức quản lý, giáo dục, rèn luyện chính trị viên thì chủ thể phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên, trước hết là Đảng, Nhà nước, Quân đội và các tổ chức (đảng, chính quyền, đoàn thể...), cán bộ lãnh đạo, chỉ huy cấp trên, đồng cấp ở đơn vị. Chủ thể trực tiếp là tổ chức đảng, cơ quan chính trị, chính uỷ, chính trị viên, người chỉ huy cấp trên; cấp ủy, chỉ huy cùng cấp; cán bộ, đảng viên, quân nhân trong đơn vị nơi chính trị viên công tác và tự học tập, tự rèn luyện của chính trị viên. Nội dung phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên là sự chuyển biến sâu sắc các yếu tố cấu thành tư duy lý luận; tạo ra sự biến đổi về chất các thao tác tư duy và các phẩm chất tư duy biện chứng duy vật; nâng cao năng lực tổng kết thực tiễn, đúc rút, khái quát, phát triển lý luận về công tác đảng, công tác chính trị; trình độ lập luận, phê phán, bác bỏ các quan điểm sai trái, phản động; nâng cao trình độ nói, viết, trình bày, diễn đạt, giáo dục, thuyết phục cán bộ, chiến sĩ trong đơn vị… thúc đẩy chính trị viên tiến lên phía trước, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Phương thức tiến hành thông qua hoạt động đào tạo ở nhà trường và quan trọng nhất là giáo dục, bồi dưỡng ở các đơn vị cơ sở. Ở nhà trường, phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên tương lai chủ yếu được thực hiện thông qua quá trình đào tạo, đó là sự truyền thụ tri thức của giảng viên, sự hướng dẫn, bồi dưỡng giúp đỡ của cán bộ quản lý ở nhà trường và các tổ chức đảng, đoàn, thông qua các hoạt động ngoại khoá và quá trình thực hành, thực tập… Phát triển tư duy lý luận có vai trò đặc biệt quan trọng đối với việc hoàn thiện phẩm chất, nhân cách và quyết định hiệu quả hoạt động thực tiễn của đội ngũ chính trị viên. Phát triển tư duy lý luận giúp chính trị viên đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của người chủ trì về
15 chính trị ở phân đội, góp phần xây dựng tổ chức đảng trong sạch vững mạnh, xây dựng phân đội vững mạnh toàn diện. 1.2. Đặc điểm phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam 1.2.1. Phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên phụ thuộc vào việc cập nhật thông tin, bổ sung tri thức khoa học Xuất phát từ tầm quan trọng của thông tin, tri thức khoa học, đặc biệt là tri thức lý luận của triết học, lôgíc học, công tác đảng, công tác chính trị, tri thức khoa học xã hội và nhân văn; tri thức khoa học nghệ thuật quân sự… trực tiếp quyết định phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên. Quá trình ấy phụ thuộc vào sự nắm vững và sử dụng thành thạo phương pháp tư duy biện chứng duy vật của chính trị viên. Nói cách khác, việc học tập, rèn luyện phương pháp tư duy biện chứng duy vật không thể tách rời việc tích lũy, bổ sung, cập nhật thông tin, xử lý thông tin, những thành tựu khoa học khác, đặc biệt là lý luận của chủ nghĩa Mác Lênin, t ư t ưở ng H ồ Chí Minh; đườ ng lối, quan đi ểm c ủa Đả ng, chính sách, pháp luậ t c ủa Nhà nướ c; tri thức khoa h ọc xã hội và nhân văn, tri th ức khoa h ọc ngh ệ thu ật quân sự... Học tập nâng cao trình độ lý luậ n là vấ n đề cơ bả n của chính tr ị viên; trực tiếp quyết định chất lượng, hiệu quả phát triển tư duy lý luận của đội ngũ này. 1.2.2. Phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên phụ thuộc vào thực tiễn hoạt động quân sự và công tác lãnh đạo, chỉ đạo, tổng kết thực tiễn hoạt động công tác đảng, công tác chính trị ở phân đội Xuất phát từ quan điểm của chủ nghĩa Mác Lênin, lý luận và thực tiễn có mối quan hệ biện chứng, quy định, tác động qua lại với nhau; trong đó, thực tiễn là cơ sở, động lực, mục đích của lý luận và là tiêu chuẩn để kiểm tra chân lý; sự hình thành và phát triển của lý luận xuất phát từ thực tiễn, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn; lý luận phải được kiểm nghiệm, được bổ sung và phát triển từ
16 thực tiễn. Phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên không những đòi hỏi chính trị viên tham gia vào hoạt động thực tiễn mà còn đòi hỏi họ biết tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận. Chính trị viên cần nắm vững và luôn luôn “chú trọng đến cuộc sống sinh động, đến những sự thật chính xác của hiện thực”. Do vậy, phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên phụ thuộc vào thực tiễn hoạt động quân sự và công tác tổng kết thực tiễn hoạt động công tác đảng, công tác chính trị ở phân đội. Đây là đặc điểm cơ bản, xuyên suốt quá trình phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên. 1.2.3. Phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên phụ thuộc vào tự học tập, tự bồi dưỡng, nâng cao trình độ tri thức, trình độ ngôn ngữ, phương pháp tư duy và phát huy năng lực lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động công tác đảng, công tác chính trị ở phân đội Phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên phụ thuộc vào quan hệ biện chứng giữa các yếu tố khách quan và nhân tố chủ quan. Trong đó, yếu tố khách quan giữ vai trò quyết định; song, nhân tố chủ quan có vai trò quan trọng đối với quá trình phát triển tư duy lý luận của đội ngũ này. Nhân tố chủ quan của đội ngũ chính trị viên bao hàm trình độ tri thức, trình độ ngôn ngữ, phương pháp tư duy, bản lĩnh, thái độ, động cơ và những phẩm chất cá nhân quy định kết quả của việc phát triển tư duy lý luận của họ. Sự nhận thức rõ mục đích, yêu cầu của quá trình học tập, rèn luyện, công tác, tình cảm, động cơ học tập đúng đắn, có ý chí quyết tâm cao là điều kiện cơ bản để đội ngũ chính trị viên đề ra kế hoạch, phương pháp học tập, thực hiện chức trách, nhiệm vụ một cách khoa học; biết cách xử trí sáng tạo những tình huống diễn ra, đáp ứng ngày càng tốt hơn hoạt động lãnh đạo, quản lý đơn vị, giáo dục bộ đội. Kết luận chương 1
17 Tư duy lý luận có vai trò quan trọng đối với phát triển phẩm chất, nhân cách và quyết định hiệu quả lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động thực tiễn của đội ngũ chính trị viên. Phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam là tổng hợp các cách thức, biện pháp tác động một cách hợp quy luật của các chủ thể; gắn liền với việc cập nhật, bổ sung tri thức khoa học, đẩy mạnh tổng kết thực tiễn công tác đảng, công tác chính trị; nâng cao trình độ lập luận, giáo dục, thuyết phục bộ đội; đấu tranh phê phán, bác bỏ các quan điểm sai trái, thù địch; làm biến đổi về chất các yếu tố cấu thành tư duy lý luận của họ, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu, chức trách, nhiệm vụ được giao, góp phần xây dựng tổ chức đảng trong sạch vững mạnh, đơn vị vững mạnh toàn diện. Xác định đúng và phân tích một cách sâu sắc những đặc điểm phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên vừa là một đòi hỏi khách quan, vừa là cơ sở khoa học cho việc đánh giá thực trạng phát triển tư duy lý luận của đội ngũ này; đồng thời, cung cấp những luận cứ khoa học để đề xuất các giải pháp phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên một cách thiết thực, hiệu quả. Chương 2 THỰC TRẠNG , NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG VÀ VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN TƯ DUY LÝ LUẬN CỦA ĐỘI NGŨ CHÍNH TRỊ VIÊN QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM HIỆN NAY 2.1. Thực trạng phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay
18 2.1.1. Phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay Ưu điểm và nguyên nhân Thứ nhất, nhận thức, trách nhiệm và sự phối hợp giữa các chủ thể trong phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên. Nhận thức của các chủ thể và đội ngũ chính trị viên về mục đích phát triển tư duy lý luận tương đối tốt. Qua phỏng vấn một số cán bộ trung đoàn đều cho rằng, phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên nhằm tạo bước chuyển biến tốt về phong cách lãnh đạo, thao tác tư duy, năng lực tổng kết thực tiễn công tác đảng, công tác chính trị, đúc rút kinh nghiệm; giúp đội ngũ này hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ chủ trì về chính trị ở phân đội là mục đích tốt, rất cần thiết. Thứ hai, mức độ phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên. Về tri thức: Về phương pháp tư duy và trình độ ngôn ngữ: Về năng lực và trình độ tư duy lý luận: Thứ ba, tự học tập, tự rèn luyện tác phong, phong cách nói, viết, diễn đạt, trình bày, giáo dục, thuyết phục bộ đội của đội ngũ chính trị viên. Với tri thức nền tảng được đào tạo cơ bản, hệ thống, chuyên sâu ở nhà trường và những tri thức được bồi dưỡng ở đơn vị, đại bộ phận chính trị viên luôn chủ động tự học, tự nghiên cứu để bổ sung các mảng tri thức còn thiếu. Đại đa số chính trị viên trong quá trình công tác đã xác định tốt trách nhiệm với công việc và nỗ lực cố gắng để tự học, tự rèn, nâng cao trình độ. * Nguyên nhân của những ưu điểm Những thành tựu to lớn về kinh tế xã hội của đất nước sau gần 30 năm đổi mới đã đem lại niềm tin, tình cảm, sự giác ngộ chính trị sâu sắc của nhân dân và đội ngũ chính trị viên. Nó trở
19 thành động lực thúc đẩy quá trình phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên, theo kịp yêu cầu, nhiệm vụ mới của cách mạng. Cấp uỷ đảng, cơ quan chính trị, cán bộ chủ trì, nhất là chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy đã phát huy tính tích cực, chủ động trong bồi dưỡng, phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên. Nội dung, hình thức và phương pháp giáo dục, bồi dưỡng ở các đơn vị khá phong phú, đã tạo ra sự hấp dẫn và thu hút đối với đội ngũ chính trị viên. Đại bộ phận chính trị viên có ý chí, nghị lực và quyết tâm cao, tích cực, chủ động tự học tập, tự rèn luyện, tự bồi dưỡng, phát triển tư duy lý luận để hoàn thành nhiệm vụ được giao và phát triển lên vị trí công tác cao hơn. 2.1.2. Phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay Hạn chế và nguyên nhân Thứ nhất, nhận thức, trách nhiệm và sự phối hợp trong phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên của một số chủ thể chưa chủ động, tích cực. Thứ hai, mức độ phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên chưa đồng đều, chưa thường xuyên, liên tục. Thứ ba, việc tự học tập, tự bồi dưỡng, cập nhật thông tin, nâng cao trình độ tri thức khoa học, ngôn ngữ, phương pháp tư duy của một bộ phận chính trị viên hiệu quả chưa cao. * Nguyên nhân của những hạn chế Mặt trái của nền kinh tế thị trường và tiêu cực xã hội đã ảnh hưởng không nhỏ đến mọi quân nhân và đội ngũ chính trị viên. Hoạt động giáo dục, bồi dưỡng tư duy lý luận cho đội ngũ chính trị viên thời gian qua vẫn còn bộc lộ những bất cập cả về nội dung, phương pháp và hình thức, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển tư duy lý luận trong điều kiện mới. Một bộ phận chính trị viên ở đơn vị hiện nay chưa nhận thức sâu sắc yêu cầu, nhiệm vụ tự học, tự rèn luyện để nâng cao phẩm chất, năng lực, phát triển tư duy lý
20 luận của mình. Biểu hiện là không ham viết, không dành thời gian đọc thêm sách, tài liệu, báo, tạp chí… 2.2. Những yếu tố tác động và vấn đề đặt ra đối với phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay 2.2.1. Những yếu tố tác động đến phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay Thứ nhất, tình hình kinh tế xã hội, khoa học và công nghệ hiện đại. Thứ hai, yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa và vị trí, vai trò ngày càng tăng lên của đội ngũ chính trị viên trong giai đoạn mới. Thứ ba, mức sống, điều kiện sinh hoạt, các chế độ, chính sách tác động đến phát triển tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên. 2.2.2. Vấn đề đặt ra giữa yêu cầu cao về phát triển tư duy lý luận với việc chưa cập nhật thông tin, tri thức khoa học của một bộ phận chính trị viên Thứ nhất, yêu cầu cao về phát triển tư duy lý luận với tính hiệu quả thấp trong việc cập nhật thông tin, bổ sung tri thức mới, nâng cao trình độ ngôn ngữ, phương pháp tư duy khoa học của một bộ phận chính trị viên. Hệ thống tri thức khoa học, trình độ ngôn ngữ, phương pháp tư duy là những yếu tố quan trọng cấu thành tư duy lý luận của đội ngũ chính trị viên. Thiếu thông tin và tri thức khoa học không thể nâng cao trình độ ngôn ngữ, rèn luyện phương pháp tư duy biện chứng duy vật, không thể phát triển tư duy lý luận. Trong khi đó, một bộ phận chính trị viên còn thiếu hụt tri thức khoa học (kể cả tri thức khoa học xã hội và nhân văn, tri thức khoa học và công nghệ), nhất là tri thức khoa học triết học, lôgíc học, công tác đảng, công tác chính trị và các thông tin có liên quan.