Tóm tắt luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục: Giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường

Chia sẻ: Nhiên Hà | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:29

Thêm vào BST

Báo xấu

43
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án với mục tiêu làm rõ cơ sở lý luận, thực tiễn và đề xuất biện pháp giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường, nhằm nâng chất lượng, hiệu quả giáo dục y đức cho học viên góp phần hình thành và phát triển nhân cách người y, bác sĩ quân đội tương lai.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục: Giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường

1 M Ở Đ Ầ U 1. Lý do lựa chọn đề tài luận án Nghề y là một nghề đặc biệt, liên quan trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng con người. Do đó, xã hội luôn yêu cầu, đòi hỏi người làm nghề y, bên cạnh trình độ chuyên môn vững vàng, còn phải có lương tâm, đạo đức trong sáng. Giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên trong thời gian qua đã được các các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thống nhất cả về nhận thức và tổ chức thực hiện. Là những y, bác sĩ trong tương lai, lực lượng kế cận, bổ sung trực tiếp cho đội ngũ cán bộ, nhân viên quân y, học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường phải thực sự vững vàng về chính trị, tư tưởng, đạo đức. Thực tiễn hơn 30 năm đổi mới, chúng ta đã đạt được những thành tựu to lớn và toàn diện. Bên cạnh đó, Đảng ta cũng chỉ ra thách thức mới liên quan đến vấn đề đạo đức, lối sống. Tác động từ mặt trái của kinh tế thị trường làm xuất hiện lối sống thực dụng, coi trọng giá trị vật chất, xem nhẹ giá trị tinh thần, đề cao lợi ích cá nhân, xem nhẹ trách nhiệm xã hội… đang dẫn đến sự xuống cấp về mặt đạo đức nghề nghiệp ở một bộ phận không nhỏ người thầy thuốc. Tác động từ mặt trái của nền kinh tế thị trường cũng như của xu thế toàn cầu hóa và đặc biệt do không nghiêm túc trong rèn luyện, phấn đấu, một bộ phận học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y đã xuất hiện những biểu hiện đáng báo động về đạo đức, lối sống như thái độ thờ ơ với chính trị; giảm sút niềm tin vào mục tiêu, lý tưởng của Đảng; đề cao chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, sống thực dụng, buông thả, vi phạm kỷ luật, sùng bái đồng tiền; quay lưng, phủ nhận các giá trị văn hóa, đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc, của quân đội; tiếp nhận thiếu chọn lọc các giá trị từ bên ngoài. Quá trình giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên cũng còn bộc lộ nhiều hạn chế, thiếu sót làm ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên. Mặc dù, các trường đã tích cực đổi mới song nhìn chung nội dung, chương trình vẫn còn nghèo nàn, phương pháp giáo dục còn đơn điệu, các hình thức hoạt động thực tiễn chưa phong phú để tạo ra môi trường giáo dục đạo đức nghề nghiệp lành mạnh, giúp học viên phát huy vai trò của mình trong quan hệ với con người, với xã hội.
2 Xuất phát từ đòi hỏi khách quan đó, việc giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên là rất cần thiết, cơ bản, lâu dài. Để góp phần vào việc nghiên cứu chuyên sâu nhằm đáp ứng yêu cầu trên, chúng tôi chọn vấn đề “Giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường” làm đề tài cho Luận án của mình. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu Làm rõ cơ sở lý luận, thực tiễn và đề xuất biện pháp giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường, nhằm nâng chất lượng, hiệu quả giáo dục y đức cho học viên góp phần hình thành và phát triển nhân cách người y, bác sĩ quân đội tương lai. Nhiệm vụ nghiên cứu Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài, trên cơ sở đó rút ra những vấn đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu; xây dựng khung lý luận của giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường; khảo sát, đánh giá thực trạng và đề xuất các biện pháp giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường; tổ chức thực nghiệm sư phạm để kiểm chứng tính khả thi, hiệu quả của biện pháp. 3. Khách thể, đối tượng, phạm vi nghiên cứu Khách thể nghiên cứu: Quá trình giáo dục đào tạo ở các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường. Đối tượng nghiên cứu Giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh kinh tế thị trường. Phạm vi, giới hạn nghiên cứu Về nội dung nghiên cứu: Luận án nghiên cứu cơ sở lý luận, thực tiễn và các biện pháp giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên đaò taọ chinh ́ quy trinh ̀ độ cao đẳng, đại học ở các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường.
3 Về thời gian nghiên cứu: Các tư liệu, số liệu thống kê sử dụng trong thực trạng giới hạn trong 5 năm, từ năm 2015 đến 2020; các số liệu điều tra, khảo sát thực hiện năm 2019. Về địa bàn nghiên cứu: Gồm 3 trường: Học viện Quân y, Trường Cao đẳng Quân y 1, Trường Cao đẳng Quân y 2. 4. Giả thuyết khoa học Giáo dục ĐĐNN cho học viên các trường CĐ, ĐH ngành Quân y là một nhiệm vụ quan trọng trong GDĐT. Hiện nay, vấn đề GDĐĐNN cho học viên đang còn những hạn chế, bất cập do nhiều nguyên nhân khác nhau. Nếu dựa trên cách tiếp cận chủ đạo hoạt động nhân cách, quá trình giáo dục đào tạo học viên ở các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y và áp dụng các biện pháp giáo dục cốt lõi như nâng dần tính hiện đại của nội dung đến đa dạng hóa các phương pháp, hình thức giáo dục theo hướng tăng cường các hoạt động trải nghiệm, thực hành lâm sàng, phát huy vai trò của các tổ chức, các lực lượng, kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục và tự giáo dục, xây dựng môi trường sư phạm tích cực... thì chất lượng giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên sẽ được nâng cao, đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo người thầy thuốc trong bối cảnh kinh tế thị trường. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Phương pháp luận: Luận án được thực hiện dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và các quan điểm tiếp cận hệ thống và cấu trúc, tiếp cận lịch sử và logic, tiếp cận hoạt động và nhân cách; tiếp cận liên ngành. Phương pháp nghiên cứu: Đề tài sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu của khoa học chuyên ngành và liên ngành, bao gồm: Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết; các phương pháp nghiên cứu thực tiễn; các phương pháp hỗ trợ. 6. Những đóng góp mới của đề tài Luận án tập trung nghiên cứu, luận giải, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận, thực tiễn của giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường, như: Xây dựng và làm rõ một số khái niệm, cấu trúc, hệ thống chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp ngành Quân y.
4 Khái quát nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục đạo đức nghề nghiệp đồng thời chỉ ra các yếu tố tác động tới giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường. Qua phân tích làm rõ các vấn đề về thực trạng, nguyên nhân của đạo đức nghề nghiệp và giáo dục đạo đức nghề nghiệp từ đó xây dựng hệ thống các biện pháp giáo dục đồng bộ, giúp các chủ thể giáo dục vận dụng trong thực tiễn. Tổ chức thực nghiệm sư phạm để kiểm chứng tính hiệu quả, khả thi của biện pháp được đề xuất. 7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài Về mặt lý luận: Luận án đã hệ thống hóa, góp phần phát triển lý luận của giáo dục đạo đức nghề nghiệp nhằm thực hiện có kết quả mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục học viên đặt ra. Qua đó, nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo ở các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường. Về mặt thực tiễn: Luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu và giảng dạy giáo dục đạo đức nghề nghiệp tại các nhà trường thuộc ngành y; những kết quả nghiên cứu của Luận án cũng có ý nghĩa khuyến nghị để các cấp lãnh đạo, quản lý, các nhà giáo dục tham khảo trong quá trình tiến hành giáo dục học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y. 8. Kết cấu của luận án Kết cấu của luận án gồm: Mở đầu, 5 chương (20 tiết), kết luận, kiến nghị, danh mục công trình khoa học của tác giả, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục. Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Tổng quan kết quả của các nghiên cứu có liên quan tới đề tài 1.1.1. Những công trinh ̀ nghiên cứu về đạo đức nghề nghiệp và giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y ̀ nghiên cứu về đạo đức nghề 1.1.1.1. Những công trinh nghiệp ngành y
5 Tiêu biểu như các công trình của Thomas Sydenhan (1624), sách Phương pháp điều trị tốt; Tatsuo Kuroyanagi, bài báo khoa học “Nghiên cứu và đánh giá sự biến đổi lịch sử của y đức những thách thức của hội Y học thế giới” (2014). Ở Việt Nam giá trị nhân văn Việt Nam luôn là cơ sở hình thành, nuôi dưỡng và phát triển đạo đức nghề nghiệp ngành y tiêu biểu có bạc danh y như Tuệ Tĩnh, Lê Hữu Trác, Nguyễn Đình Chiểu. Bên cạnh đó còn có các tác giả: Ngô Gia Hy (1995), sách Nguồn gốc của y đức: Sự đóng góp của nền y học vào văn hóa Việt Nam; Quý Long, Kim Thư (2013), sách Những bậc thầy nổi danh về y đức; Lê Thị Lý (2016), Đạo đức người thầy thuốc xưa và nay; Nguyễn Thế Nghĩa, Nguyễn Thị Bích Thủy (2016), sách Tư tưởng nhân văn và triết lý y đức... Các tác giả đã chỉ ra rằng dù ở thời đại nào, chịu ảnh hưởng của triết lý nào đi chăng nữa thì nguyên lý bất hủ của các thầy thuốc vẫn phải là chữa bệnh cứu người, luôn đặt tính mạng, sức khỏe của bệnh nhân lên trên hết. 1.1.1.2. Những nghiên cứu về giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y Kết quả nghiên cứu của các tác giả như Lê Ngọc Trọng (1999), sách Quy định về y đức và tiêu chuẩn phấn đấu ; Nguyễn Thanh Tịnh (2017), sách Nâng cao y đức bác sĩ quân y ở đơn vị cơ sở trong quân đội hiện nay; Lê Thu Hà (2020), đề tài cấp nhà nước Nghiên cứu giải pháp nâng cao phẩm chất, năng lực của đội ngũ cán bộ quân y trong chăm sóc sức khỏe bộ đội và nhân dân thời kỳ mớ;, Nguyễn Hồng Giang (2009), đề tài cấp Bộ Quốc phòng Nâng cao chất lượng công tác Đảng, công tác Chính trị góp phần bồi dưỡng y đức ở các bệnh viện quân đội trong tình hình mới; Lê Thị Lý (2011), luận án tiến sĩ Triết học Nâng cao đạo đức người thầy thuốc trong điều kiện hiện nay ở nước ta; Lâm Văn Đồng (2015), luận án tiến sĩ Triết học Giáo dục đạo đức cho người thầy thuốc ở Việt Nam trong trong giai đoạn hiện nay, Vũ Hoài Nam (2015), luận án tiến sĩ Giáo dục học Phát triển y đức của người thầy thuốc quân đội hiện nay... Các tác giả đã chỉ ra những hạn chế trong giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y hiện nay như: chậm thay thế những chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước; công tác kiểm tra, giám sát chưa thường xuyên, nghiêm túc; các hiện tượng vi phạm quy định hành nghề, vi phạm đạo đức nghề nghiệp chưa có những biện pháp xử lý nghiêm minh đủ sức răn đe;
6 công tác giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y trong nhiều trường và bệnh viện còn bất cập; các phong trào hoạt động vì cộng đồng, trong một số trường hợp chưa đi vào thực chất... Điều đó dẫn đến sự xuống cấp đạo đức nghề nghiệp ở một bộ phận không nhỏ thầy thuốc. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y cho học viên, sinh viên Nghiên cứu tại nhiều quốc gia cũng cho thấy vấn đề giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y đã được nhiều tác giả quan tâm, tiêu biểu là: Pappworth M. H (1978), Nigel C. H. Stott (1983), Robet K. Mckinly, Pauline A. Mc Avoy (1996), Johnston C, Haughton P (2007), Hội Y học Thế giới (2009). Ở Việt Nam có tác giả Đỗ Nguyên Phương (1998), Nguyễn Quốc Triệu, Nguyễn Đức Hinh (2011), Nguyễn Thế Nghĩa, Nguyễn Thị Bích Thủy (2016), Nguyễn Quang Phúc (2008), Phạm Thị Minh Đức (2009), Lê Thu Hòa (2013), Phạm Bá Điền (2018), Nguyễn Ngọc Bích (2019), Hoàng Thị Kim Oanh (2008), Nguyễn Thị Ái Liên, Vũ Xuân Bảo, Đỗ Như Long (2013), Nguyễn Lương Bằng, Trần Hạnh (2014), Hà Thị Len (2016). Các tác giả đã luận chứng cho tầm quan trọng của giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y mà đặc biệt là học viên, sinh viên ở nước ta hiện nay, bên cạnh năng lực chuyên môn tức y thuật, học viên, sinh viên phải không ngừng trau dồi đạo đức nghề nghiệp, phải có lòng thương con người, tôn trọng con người, hi sinh vì cuộc sống và hạnh phúc của người bệnh, của nhân dân. Giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y cho học viên, sinh viên là nhằm đáp ứng yêu cầu của ngành y và cũng là đáp ứng yêu cầu của xã hội. 1.2. Khái quát kết quả chủ yếu của các công trình khoa học đã công bố và những vấn đề luận án cần tập trung giải quyết 1.2.1. Khái quát kết quả chủ yếu của các công trình khoa học đã công bố 1.2.1.1. Khái quát những nghiên cứu về đạo đức nghề nghiệp ngành y và giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y Một là, những nghiên cứu về đạo đức nghề nghiệp ngành y Các kết quả nghiên cứu đã có những quan niệm về nghề y và người thầy thuốc; khẳng định vị trí, vai trò, tầm quan trọng của đạo đức nghề nghiệp ngành y; đề cao phẩm chất, năng lực, y thuật, phẩm giá của người thầy thuốc. Xã hội coi trọng ngành y bao nhiêu thì người thầy thuốc càng phải tận tụy, cố gắng bấy nhiêu. Ngoài việc
7 hoàn thiện về đạo đức nghề nghiệp, người thầy thuốc còn phải không ngừng nâng cao y lý, y thuật để trị bệnh cứu người, hoàn thành nhiệm vụ của mình. Hai là, những nghiên cứu về giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y Giáo dục đạo đức nghề nghiệp về mặt nội dung ở mỗi quốc gia chưa có sự thống nhất xong tựu chung lại đều tuân theo các nguyên lý, chuẩn mực của đạo đức xã hội. Tùy theo mỗi quốc gia dân tộc, tín ngưỡng tôn giáo mà giáo dục đạo đức nghề nghiệp có những biểu hiện khác nhau, phong phú, đa dạng. Tất cả đều hướng đến con người, sức khỏe và tính mạng của con người luôn được đặt lên hàng đầu. Từ tổng quan các công trình trên cho thấy, vấn đề giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y đã và đang được nhiều người quan tâm, nghiên cứu. Các công trình đã chỉ ra những hạn chế trong giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y hiện nay. Tuy nhiên, số công trình đề cập đến giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y còn quá ít so với thực tế biến đổi của xã hội. 1.2.1.2. Khái quát những công trình nghiên cứu giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y cho học viên, sinh viên Những công trình nghiên cứu trên về cơ bản đứng từ góc độ quản lý, nhìn nhận giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y như là một bộ phận của công tác phát triển nhân lực. Theo đó, giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y được đặt trong tổng thể giáo dục và sử dụng nguồn nhân lực y tế. Vì thế, sự đánh giá thực trạng và việc đề xuất giải pháp được thực hiện ở tầm vĩ mô. Một số công trình nghiên cứu đã xem thực trạng giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y cho học viên, sinh viên như là một bộ phận hợp thành của thực trạng đạo đức. Tuy vậy, đây không phải là những vấn đề đồng nhất, trùng hợp hoàn toàn. Vì vậy, trong những công trình nghiên cứu về đạo đức nghề nghiệp và giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y được đề cập ở trên, vấn đề giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường chưa được nghiên cứu chuyên sâu như một vấn đề có tính độc lập nhất định.
8 1.2.2. Những vấn đề cần được tiếp tục nghiên cứu trong luận án Một là, xây dựng và làm rõ một số khái niệm, cấu trúc, hệ thống chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp ngành Quân y, làm rõ đặc điểm học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y. Xây dựng khái niệm trung tâm giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường, khái quát nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục đạo đức nghề nghiệp đồng thời chỉ ra các yếu tố tác động tới giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường. Hai là, xây dựng cơ sở thực tiễn cua vân đê nghiên c ̉ ́ ̀ ưu thông ́ ̉ qua khao sat, phân tích, đanh gia các v ́ ́ ́ ấn đề về thực trạng, nguyên nhân của đạo đức nghề nghiệp và giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường làm căn cứ cho đề xuất các biện pháp giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên có chât ĺ ượng. Ba là, đề xuất những biện pháp giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y nhằm nâng cao chất lượng của giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên một cách hệ thống và toàn diện hơn. Bốn là, kiểm chứng kết quả nghiên cứu thông qua thực nghiệm sư phạm một số biện pháp giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường đã được đề xuất để bước đầu khẳng định tính đúng đắng, tính khả thi của các biện pháp được đề xuất trong thực tiễn. Kết luận chương 1 Thông qua tổng quan, cho thấy có rất nhiều công trình của các tác giả đi sâu nghiên cứu về đạo đức nghề nghiệp và giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y ở nhiều góc độ tiếp cận, nhiều phạm vi khác nhau trên các mặt, cả lý luận và thực tiễn. Tuy nhiên, các nghiên cứu về giáo dục đạo đức nghề nghiệp ngành y cho đối tượng cụ thể, đối tượng học viên, sinh viên đang theo học nghề y với thiên chức cao cả người thầy thuốc quân đội nói riêng chưa nhiều, chưa hệ thống. Do đó, đây là vấn đề vẫn cần được tiếp tục nghiên cứu sâu hơn với tư cách là đề tài độc lập.
9 Chương 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC NGHỀ NGHIỆP CHO HỌC VIÊN CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG, ĐẠI HỌC NGÀNH QUÂN Y TRONG BỐI CẢNH KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 2.1. Những vấn đề lý luận về đạo đức nghề nghiệp ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường 2.1.1. Khái niệm đạo đức và đạo đức nghề nghiệp 2.1.1.1. Đạo đức Đạo đức là những chuẩn mực trong quan hệ xã hội, là thành phần cơ bản của nhân cách đã được xã hội hóa, nhờ đó con người tự giác điều chỉnh hành vi của mình trong tập thể dựa trên sức mạnh của dư luận xã hội, của tập quán truyền thống. 2.1.1.2. Đạo đức nghề nghiệp Đạo đức nghề nghiệp là một hệ thống phẩm chất, giá trị đạo đức xã hội phù hợp với đặc điểm của mỗi loại nghề nghiệp, phản ánh bộ mặt nhân cách của con người; nó là động lực phát triển nhân cách, phát triển năng lực nghề nghiệp và hiệu quả hoạt động nghề nghiệp, hoạt động xã hội của mỗi người. 2.1.2. Khái niệm đạo đức nghề nghiệp ngành Quân y Đạo đức nghề nghiệp ngành Quân y là tổng hoà các phẩm chất đạo đức của người thầy thuốc và phẩm chất đạo đức của người quân nhân cách mạng biểu hiện ở thái độ, hành vi của người thầy thuốc phù hợp với yêu cầu của ngành Quân y, đảm bảo cho họ hoàn thành tốt các nhiệm vụ trong hoạt động y học quân sự. 2.1.3. Cấu trúc, hệ thống chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp ngành Quân y 2.1.3.1. Cấu trúc đạo đức nghề nghiệp ngành Quân y Luận án tiếp cận vấn đề theo góc độ đạo đức nghề nghiệp là một bộ phận hợp thành của nhân cách. Chính cách tiếp cận này cho phép lý giải vì sao lại coi đạo đức nghề nghiệp là tổng hòa các phẩm chất chứ không phải chỉ là một hiện tượng xã hội. Theo đó cấu trúc đạo đức nghề nghiệp ngành y bao gồm: ý thức đạo đức nghề nghiệp ngành Quân y, thái độ đạo đức nghề nghiệp ngành Quân y và hành vi đạo đức nghề nghiệp ngành Quân y. 2.1.3.2. Hệ thống chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp ngành Quân y
10 Các căn cứ xây dựng hệ thống chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp ngành Quân y Hệ thống chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp người thầy thuốc quân y cầm giáo dục cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y được xây dựng dựa trên những căn cứ khoa học như: Từ các công trình khoa học đã được tổng quan trong đề tài luận án; từ quan điểm của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về nội dung của đạo đức mới, đạo đức cách mạng; kế thừa và phát triển những truyền thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc, của ngành y tế Việt Nam, người thầy thuốc quân đội qua các thời kỳ lịch sử... Các chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp của người thầy thuốc cần giáo dục cho học viên Một là, trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng, hoạt động chuyên môn đúng với chuẩn mực y học, pháp luật và quy định của ngành Quân y. Hai là, tình thương yêu con người, đặt lợi ích của người bệnh lên trên lợi ích cá nhân, không lạm dụng nghề nghiệp gây ảnh hưởng hoặc tổn hại cho người bệnh. Ba là, tôn trọng quyền được giữ bí mật riêng tư của người bệnh. Bốn là, luôn luôn đổi mới tác phong, phương pháp làm việc, lấy người bệnh làm trung tâm trong hoạt động. Năm là, nêu cao tinh thần đấu tranh trước những biểu hiện tiêu cực trong nghề nghiệp, đấu tranh với những biểu hiện vi phạm đạo đức người thầy thuốc quân y. 2.1.4. Đặc điểm học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y Đặc điểm về xã hội; đặc điểm về lứa tuổi; đặc điểm về phẩm chất chính trị và xu hướng nghề nghiệp; đặc điểm về học tập, rèn luyện; đặc điểm về nguy cơ rủi ro trong nghề nghiệp tương lai. 2.2. Những vấn đề lý luận về giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường 2.2.1. Kinh tế thị trường và sự tác động đến giáo dục đạo đức nghề nghiệp của học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y
11 Đặc điểm chủ yếu của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay. Những vấn đề đặt ra đối với ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường. Những vấn đề đặt ra đối với giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên ở các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y. 2.2.2. Giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường 2.2.2.1. Khái niệm giáo dục đạo đức nghề nghiệp Giáo dục đạo đức nghề nghiệp là quá trình phối hợp thống nhất hoạt động có mục đích, có tổ chức của nhà giáo dục và đối tượng giáo dục, nhằm hình thành những phẩm chất đạo đức nghề nghiệp cho họ đáp ứng những yêu cầu đòi hỏi của nghề nghiệp và xã hội. 2.2.2.2. Khái niệm giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường Giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường là quá trình tác động có mục đích, có hệ thống của nhà giáo dục đến học viên bằng những cách thức nhất định nhằm hình thành những phẩm chất đạo đức nghề nghiệp ở học viên đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo y, bác sĩ. 2.2.3. Nội dung giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y Giáo dục những chuẩn mực đạo đức công dân cho học viên. Giáo dục những nguyên lý cơ bản của đạo đức y học cho học viên. Giáo dục giá trị đạo đức truyền thống dân tộc và giáo dục ý thức tổ chức kỷ luật, pháp luật y tế cho học viên. Giáo dục quan hệ, thói quen, hành vi đạo đức nghề nghiệp. 2.2.4. Phương pháp giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y
12 Trong quá trình giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y có thể vận dụng một số phương pháp như sau: Phương pháp thuyết phục. Phương pháp nêu gương. Phương pháp rèn luyện. Phương pháp thi đua. Phương pháp động viên, khuyến khích. Phương pháp bắt buộc, xử phạt. 2.2.5. Hình thức giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y Thông qua dạy học các môn học trong chương trình đào tạo. Thông qua tấm gương đạo đức nghề nghiệp của các thầy thuốc. Thông qua họa động thực tiễn y nghiệp. Thông qua tự giáo dục, tự tu dưỡng rèn luyện. Thông qua tổ chức các mối quan hệ giao lưu xã hội cho học viên. 2.2.6. Các lực lượng giáo dục giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y Là giảng viên, cán bộ quản lý, các tổ chức chính trị xã hội trong nhà trường là chủ thể trực tiếp tác động vào quá trình giáo dục, tạo nên sự phát triển toàn diện của học viên, trong đó có giáo dục đạo đức nghề nghiệp. Ngoài ra còn có cả các thiết chế xã hội khác, các phương tiện truyền thông... tham gia vào quá trình giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên. 2.2.7. Đánh giá kết quả giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y Đánh giá kết quả giáo dục đạo đức nghề nghiệp được đánh giá bằng trình độ phát triển nhận thức về nghề nghiệp, xu hướng, lý tưởng, niềm tin và hành vi đạo đức nghề nghiệp của học viên theo mục tiêu giáo dục đã xác định. Trong bối cảnh kinh tế thị trường hiện nay, đánh giá kết quả giáo dục đạo đức nghề nghiệp cần theo hướng tiếp cận năng lực của học viên.
13 2.3. Các yếu tố tác động tới giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường 2.3.1. Các yếu tố thuôc vê môi tr ̣ ̀ ương ̀ Tác động từ quan điểm, mục tiêu giáo dục con người mới. Tác động từ vị thế xã hội của nghề y. Tác động từ sự khó khăn, nguy hiểm, tính nhạy cảm cao trong hoạt động nghề nghiệp. Tác động từ mặt trái của kinh tế thị trường và môi trường giáo dục. 2.3.2. Các yếu tố thuôc về ̣ nhà trường Tác động từ mục tiêu, yêu cầu đào tạo và giáo dục ở các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y. Tác động từ chương trình, nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục đạo đức của nhà trường. 2.3.3. Các yếu tố thuôc về ̣ nhà giáo dục Tác động từ năng lực giáo dục của nhà giáo dục. Tác động từ nhân cách của nhà giáo dục. 2.3.4. Các yếu tố thuôc vê đ ̣ ̀ ố i t ượ ng giáo d ụ c Tác động từ nhận thức, động cơ, thái độ tiếp nhận giáo dục của học viên. Tác động từ ý thức tự học, tự giáo dục của học viên. Kết luận chương 2 Giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y là vấn đề có ý nghĩa rất quan trọng và cần thiết, nhất là trong bối cảnh tác động của mặt trái kinh tế thị trường đến các chuẩn mực đạo đức và nhân cách của người thầy thuốc. Việc nghiên cứu làm rõ những vấn đề về lý luận trên là cơ sở khoa học để đánh giá chính xác thực trạng giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên ở các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường đáp ứng mục tiêu, yêu cầu nghiên cứu đề tài. Ch ươ ng 3
14 CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC NGHỀ NGHIỆP CHO HỌC VIÊN CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG, ĐẠI HỌC NGÀNH QUÂN Y TRONG BỐI CẢNH KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 3.1. Khái quát hệ thống các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y 3.1.1. Khái quát chung về các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y TT Tên trường Chức năng nhiệm vụ đào tạo Thành lập ngày 10/3/1949, đào tạo sĩ quan Học viện Quân y quân y có trình độ đại học, có kiến thức 1 (Trực thuộc Bộ Quốc chuyên môn bác sĩ đa khoa, kiến thức quân sự Phòng) cấp chiến thuật, chiến dịch, làm tròn nhiệm vụ cán bộ quân y ở tuyến trung đoàn... Thành lập 25/11/1966, đào tạo nhân viên chuyên môn kỹ thuật y, dược có trình độ cao Cao đẳng Quân y 1 đẳng, trung cấp, sơ cấp cho quân đội và 2 (Trực thuộc Học viện ngành y tế theo nhiệm vụ công nghiệp hoá, Quân y) hiện đại hoá đất nước. (ở khu vực phía bắc). Thành lập ngày 30/8/1977, Đào tạo nhân viên chuyên môn kỹ thuật y, dược, điều dưỡng có Cao đẳng Quân y 2 trình độ cao đẳng và các trình độ khác từ cao 3 (Trực thuộc Bộ Tư lệnh đẳng trở xuống theo nhiệm vụ của Bộ Quốc Quân khu 7) phòng và nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. (ở khu vực phía nam). 3.1.2. Đặc điểm giáo dục đào tạo của các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y Đặc điểm giáo dục đào tạo của Học viện Quân y Đặc điểm giáo dục đào tạo trường Cao đẳng Quân y 1 Đặc điểm giáo dục đào tạo Trường Cao đẳng Quân y 2 3.2. Khái quát về khảo sát thực trạng 3.2.1. Mục đích và nội dung khảo sát 3.2.2. Đối tượng và số lượng khảo sát 3.2.3. Phương pháp và thời gian khảo sát 3.2.4. Tiến hành khảo sát 3.2.5. Phương pháp xử lý số liệu
15 3.3. Thực trạng đạo đức nghề nghiệp của học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y trong bối cảnh kinh tế thị trường 3.3.1. Thực trạng nhận thức đạo đức nghề nghiệp của học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y Thực trạng nhận thức của học viên về vai trò của đạo đức nghề nghiệp ngành Quân y. Kết quả khảo sát cho thấy: Đại đa số các giảng viên, cán bộ quản lý và học viên nhận thức đúng về vai trò của đạo đức nghề nghiệp trong thực hành nghề nghiệp. Cụ thể: Rất quan trọng (192/660=29,1%); Quan trọng (382/660=57,9%); Bình thường (70/660=10,6%); Ít quan trọng (9/660=1,4%); Không quan trọng (7/660=1,1%). Lượng hóa theo thang điểm đạt mức “Quan trọng” với điển trung bình 4,13 điểm. Thực trạng nhận thức của học viên về phẩm chất đạo đức nghề nghiệp ngành Quân y. Kết quả khảo sát cho thấy, tổng mức đánh giá chung nhận thức của học viên về những phẩm chất nghề nghiệp cần phải có, điển trung bình = 3,61 (giảng viên, cán bộ quản lý 3,61; học viên 3,34; độ lệch chuẩn 0,861) ở mức khoảng 3,4
16 chọn trường ban đầu của học viên phù hợp với thái độ của họ khi lựa chọn nghề nghiệp. Chỉ có (33/660=5,0%) ý kiến cho rằng không yêu nghề. 3.3.3. Thực trạng hành vi đạo đức nghề nghiệp của học viên các trường cao đẳng, đại học ngành Quân y Kết quả khảo sát cho thấy tổng mức đánh giá “Hành vi biểu hiện đạo đức nghề nghiệp của học viên” có điển trung bình = 3,23 (giảng viên, cán bộ quản lý 3,09; học viên 3,27; độ lệch chuẩn 0,741), các nội dung đánh giá đều nằm trong khoảng 2,6
17 H ọ c viên GV, CBQL T ổ ng h ợ p TT N Ộ I DUNG (N=520) (N=140) (N=660) bậc bậc Giáo dục những chuẩn mực đạo đức công dân cho học viên Giáo dục lòng yêu 1 nước, tinh thần tự 3,89 0,797 2 4,06 0,687 1 3,92 0,777 2 hào dân tộc. Giáo dục ý thức tự giác, sáng tạo trong 2 3,72 0,913 5 3,74 0,876 5 3,72 0,905 5 học tập, rèn luyện cho học viên. Giáo dục tinh thần đoàn kết, có ý thức 3 3,77 1,041 4 3,82 1,034 3 3,78 1,039 4 tổ chức kỷ luật, có lối sống cao đẹp. Giáo dục những nguyên lý cơ bản của đạo đức y học cho học viên Giáo dục đức tính chung thực, thật thà, tôn trọng quyền tự 4 3,70 0,919 6 3,79 0,904 4 3,72 0,916 5 chủ, tôn trọng quyền lợi tốt nhất của người bệnh. Giáo dục lòng yêu thương, nhân ái, vị 5 tha, sẵn sàng giúp 3,35 0,728 9 3,30 0,696 9 3,34 0,721 8 đỡ người bệnh trong mọi tình huống. Giáo dục lòng yêu nghề, không làm 6 việc có hại tới tính 3,34 0,832 10 3,29 0,771 10 3,33 0,819 9 mạng và sức khỏe của người bệnh. Giáo dục tính công bằng với tất cả mọi người, không phận 7 3,95 0,761 1 4,05 0,703 2 3,97 0,750 1 biệt đối xử, kỳ thị với bất cứ người bệnh nào. Giáo dục giá trị đạo đức truyền thống dân tộc và giáo dục ý thức tổ chức kỷ luật, pháp luật y tế cho học viên 8 Giáo dục giá trị truyền 3,82 0,736 3 3,69 0,981 7 3,79 0,795 3 thống dân tộc, truyền thống về ĐĐNN, ý thức tổ chức kỷ luật,
18 H ọ c viên GV, CBQL T ổ ng h ợ p (N=520) (N=140) (N=660) TT N Ộ I DUNG pháp luật y tế cho học viên. Giáo dục quan hệ, thói quen, hành vi đạo đức nghề nghiệp Giáo dục quan hệ ĐĐNN cho học viên (các mối quan hệ 9 với bệnh nhân, với 3,59 0,956 7 3,57 0,921 8 3,58 0,758 7 đồng nghiệp, với khoa học, với xã hội và với bản thân) Giáo dục thói quen, hành vi ĐĐNN cho 10 học viên (trong giao 3,58 0,871 8 3,78 0,958 6 3,61 0,907 6 tiếp, sự cảm thông, cử chỉ, thao tác...) Tổng 3,69 0,841 3,72 0,832 3,70 0,840 Mức độ đánh giá này nằm trong khoảng 3,4
19 H ọ c viên GV, CBQL T ổ ng h ợ p (N=520) (N=140) (N=660) TT N Ộ I DUNG Th Th ĐT Thứ ĐTB ĐLC ứ ĐLC ĐTB ĐLC ứ B bậc bậc bậc 4 Phương pháp thi đua 3,40 1,177 3 3,73 0,864 5 3,47 1,125 3 Phương pháp động 5 3,45 1,128 1 4,09 0,754 1 3,59 1,091 1 viên khuyến khích Phương pháp bắt buộc 6 3,06 0,953 4 3,80 1,107 3 3,22 1,031 4 xử phạt Tổng 3,20 0,987 3,82 0,917 3,33 0,919 Trong quá trình giáo dục, đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý đã sử dụng linh hoạt nhiều phương pháp khác nhau để tiến hành giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên. Có những phương pháp được sử dụng thường xuyên và mang lại hiệu quả. Tuy nhiên phương pháp tiếp cận con người còn hạn chế, phương pháp động viên khuyến khích chưa thật nhạy bén và kịp thời, thường mang tính chất chiếu lệ và chưa thật đúng người đúng việc nên tính giáo dục chưa hiệu quả, phương pháp rèn luyện, nêu gương chưa được chú ý đúng mức. 3.4.4. Thực trạng sử dụng các hình thức giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên Bảng 3.12: Mức độ sử dụng các hình thức GDĐĐNN cho học viên Học viên GV, CBQL Tổng hợp (N=520) (N=140) (N=660) TT NỘI DUNG Th Th ĐT Thứ ĐTB ĐLC ứ ĐLC ĐTB ĐLC ứ B bậc bậc bậc Thông qua dạy học các 1 môn học trong chương 3,07 0,943 5 3,18 0,798 4 3,09 0,915 5 trình đào tạo Thông qua tấm gương 2 đạo đức nghề nghiệp 3,27 0,975 4 3,12 0,844 5 3,24 0,950 4 của các thầy thuốc Thông qua hoạt động 3 3,33 0,974 2 3,34 0,664 2 3,33 0,917 2 thực tiễn y nghiệp Thông qua tự giáo dục, 4 3,36 0,816 1 3,38 0,835 1 3,36 0,820 1 tự tu dưỡng rèn luyện Thông qua tổ chức các 5 mối quan hệ giao lưu 3,31 0,788 3 3,28 0,690 3 3,30 0,768 3 xã hội cho học viên Tổng 3,27 0,889 3,26 0,766 3,26 0,874
20 Mức độ đánh giá này nằm trong khoảng 2,6