intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Triết học: Phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay

Chia sẻ: Na Na | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:28

85
lượt xem
7
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án giải quyết những vấn đề lý luận và thực tiễn phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan quân đội, từ đó đề xuất giải pháp cơ bản phát triển ý thức thẩm mỹ đáp ứng mục tiêu phát triển toàn diện nhân cách học viên hướng tới phát triển đội ngũ sĩ quan quân đội tương lai; đánh giá thực trạng và dự báo xu hướng phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Triết học: Phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay

  1. 1 MỞ ĐẦU 1. Giới thiệu khái quát về luận án  Đề tài: “Phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan   Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay” được tiếp cận nghiên cứu dưới  góc độ triết học, chuyên ngành chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật  lịch sử; dựa trên cơ sở  lý luận của chủ nghĩa Mác ­ Lênin, tư tưởng Hồ  Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về văn hoá thẩm mỹ  và giáo dục, phát triển toàn diện con người. Nghiên cứu sinh tham khảo  kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học trong và ngoài nước có   liên quan đến đề  tài, đồng thời dựa vào kết quả  nghiên cứu  thực trạng  phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan ở các học viện,   trường sĩ quan quân đội từ năm 2010 đến nay để giải quyết những vấn đề  nghiên cứu đặt ra.  Công trình luận án được triển khai từ  việc  xác  lập  những vấn đề lý luận ở chương 1, cơ sở thực tiễn ở chương 2, đồng thời   xác định yêu cầu và đề xuất giải pháp ở chương 3 của luận án nhằm phát  triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan Quân đội nhân dân   Việt Nam hiện nay (QĐNDVN).  2. Lý do lựa chọn đề tài luận án  Ý thức thẩm mỹ của chủ thể đóng vai trò quan trọng bậc nhất   định hướng cho toàn bộ các hoạt động nhận thức, cảm thụ, đánh giá  và sáng tạo thẩm mỹ  của chủ  thể, đồng thời là tiền đề  không thể  thiếu để  nâng cao trình độ, năng lực thẩm mỹ của họ trong mọi lĩnh   vực   hoạt   động.   Ý   thức   thẩm   mỹ   của   học   viên   đào   tạo  sĩ   quan  QĐNDVN là nền tảng quan trọng để mỗi học viên  thâm nhập sâu vào  thế giới thẩm mỹ, nhận thức sâu sắc về cái đẹp, biết cảm thụ, sáng   tạo cái đẹp và đưa vào trong cuộc sống học tập, rèn luyện, công tác  để luôn phấn đấu hoàn thành tốt đẹp mọi nhiệm vụ.  Phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan quân đội  là vấn đề  thiết thực để  góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ­ đào  tạo và chuẩn bị cơ sở, tiền đề của đội ngũ sĩ quan quân đội tương lai.  Phát triển ý thức thẩm mỹ  là một trong những nội dung cơ  bản của   mục tiêu phát triển toàn diện nhân cách học viên và đặt tiền đề hướng   tới phát triển văn hoá thẩm mỹ, phát triển toàn diện nhân cách sĩ quan   quân đội. Ý thức thẩm mỹ của học viên được định hình qua quá trình   học tập, rèn luyện tại trường sẽ tiếp tục phát triển sau khi học viên tốt   nghiệp ra trường, trở thành cán bộ lãnh đạo, chỉ huy ở các đơn vị quân  đội. Đó là nền tảng để  người sĩ quan tương lai sống, hành động theo   tiêu chí cái đẹp.  Những năm qua, phát triển ý thức  thẩm mỹ  của học viên đào  tạo sĩ quan ở các học viện, trường sĩ quan quân đội cho thấy, đã có sự 
  2. 2 chuyển biến, tiến bộ nhất định, tạo ra sự say mê, hứng thú thẩm mỹ  và khát vọng vươn tới cái đẹp của người đi tìm nguồn tri thức, nguồn  trí tuệ  và nguồn cảm hứng sáng tạo. Tuy nhiên, sự  tác động của đời   sống thẩm mỹ, giáo dục thẩm mỹ đến phát triển ý thức  thẩm mỹ của  học viên còn bất cập, chưa tương xứng với nhu cầu, thị hiếu và khát  vọng thẩm mỹ của học viên. Chưa coi trọng việc lồng ghép, đưa cái   đẹp vào trong mọi hoạt động của học viên. Khi ra trường, một bộ  phận không nhỏ  sĩ quan trẻ còn hạn chế  về  trình độ  lý luận và kinh   nghiệm thẩm mỹ, chưa thấu hiểu hết giá trị  của cái thẩm mỹ  trong  cuộc sống; chưa biết đấu tranh bảo vệ cái đẹp và chống lại cái xấu,  lối sống thấp hèn, thị  hiếu thẩm mỹ thiếu lành mạnh trong đời sống  bộ  đội. Những bất cập  ấy cần được nghiên cứu để  giải quyết, tháo   gỡ  ngay trong thời gian học tập, rèn luyện tại trường của học viên,  nhằm phát triển ý thức thẩm mỹ của họ. Phát triển ý thức thẩm mỹ  của học viên đào tạo sĩ quan quân  đội hiện nay, là một đòi hỏi cấp thiết trước  tình hình biến động về  thang bậc, chuẩn mực, giá trị văn hoá thẩm mỹ  trong đời sống xã hội  và trong quân đội cũng không tránh khỏi có những yếu tố, xu hướng  tác động tiêu cực, làm “lệch chuẩn giá trị” về văn hoá thẩm mỹ trong  đời sống tinh thần quân nhân, trong đó có đội ngũ  học viên đào tạo sĩ  quan. Họ  đang học tập, rèn luyện, công tác và sống trong không gian  mạng Internet, trong sự tác động đa diện, nhiều chiều của hội nhập,   mở  cửa, của nền kinh tế  thị  trường định hướng xã hội chủ  nghĩa.  Nghị  quyết Trung  ương 9 (Khóa XI) chỉ  rõ mục tiêu, yêu cầu xây   dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện phải: “… hướng đến  chân ­ thiện ­ mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và   khoa học”[tr.46, 47]. Tình hình đó, đòi hỏi cần phải có sự nghiên cứu  chuyên sâu nhằm luận giải, tìm ra thực chất và cách thức giải quyết  một cách khoa học.  Lý do lựa chọn đề  tài luận án còn xuất phát từ  sự  thiếu vắng   nhiều mảng nghiên cứu về  khoa học thẩm mỹ  mang tính đặc thù   quân sự. Những năm gần đây, đã có một số công trình nghiên cứu liên  quan đến thẩm mỹ quân sự và giáo dục thẩm mỹ quân nhân, song vẫn  còn khá trống vắng những công trình về  phát triển ý thức thẩm mỹ  nói chung, ý thức thẩm mỹ  của bộ  đội nói riêng, nhất là việc luận   giải dưới góc độ  lý luận triết học ­ một yêu cầu rất cơ  bản và cần  thiết để  giải quyết triệt để  vấn đề. Với sự  lựa chọn vấn đề: “Phát   triển ý thức thẩm mỹ  của học viên đào tạo sĩ quan Quân đội nhân   dân Việt Nam hiện nay” để nghiên cứu dưới góc độ triết học, đề tài  luận án mong muốn góp phần giải quyết thực trạng trên.
  3. 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu * Mục đích nghiên cứu :  Luận giải những vấn đề  lý luận và thực tiễn phát triển ý thức   thẩm mỹ  của học viên đào tạo  sĩ quan quân đội, từ  đó đề  xuất giải  pháp cơ  bản phát triển ý thức thẩm mỹ  đáp  ứng mục tiêu phát triển   toàn diện nhân cách học viên hướng tới phát triển đội ngũ sĩ quan quân   đội tương lai. * Nhiệm vụ nghiên cứu :  ­ Làm rõ thực chất và một số vấn đề có tính quy luật phát triển   ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan QĐNDVN. ­ Phân tích, đánh giá thực trạng và dự báo xu hướng phát triển ý  thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan QĐNDVN hiện nay. ­ Xác định yêu cầu và đề xuất giải pháp phát triển ý thức thẩm  mỹ của học viên đào tạo sĩ quan QĐNDVN hiện nay.  4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu  * Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu dưới góc độ triết học về  phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan QĐNDVN. * Phạm vi nghiên cứu:  Những vấn đề  lý luận, thực tiễn về  phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo để  trở thành sĩ quan  cấp phân đội có trình độ  đại học  ở  các học viện, trường đại học và   trường sĩ quan  QĐNDVN  (trong luận án gọi là học viện, trường sĩ  quan).  Phạm vi điều tra, khảo sát gồm: Học viên, giáo viên và cán bộ  quản lý học viên, cán bộ phòng ban ở một số cơ sở đào tạo:  Trường  Đại học Chính trị  (Trường Sĩ quan chính trị);  Trường Đại học Trần  Quốc Tuấn (Trường Sĩ quan Lục quân 1);  Trường Đại học Nguyễn  Huệ  (Trường Sĩ quan Lục quân 2); Trường Sĩ quan Thông tin (khối  trường   sĩ   quan);   Học   viện   Biên   phòng;   Học   viện   Phòng   không   ­  Không quân; Học viện Hải quân; Học viện Kỹ  thuật quân sự; Học  viện Hậu cần; Học viện Quân y (khối học viện). S ố  liệu khảo sát  đánh giá thực tiễn trong thời gian từ năm 2010 đến năm 2015.  5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu * Cơ sở lý luận: Hệ thống lý luận của chủ nghĩa Mác ­ Lênin, tư  tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về văn   hoá, thẩm mỹ và giáo dục, phát triển toàn diện con người nói chung, đối   với lĩnh vực quân sự  và giáo dục, phát triển nhân cách quân nhân nói  riêng.
  4. 4 * Cơ sở thực tiễn: Là đời sống thẩm mỹ của học viên đào tạo  sĩ quan ở các học viện, trường sỹ quan QĐNDVN hiện nay, thông qua  các căn cứ, số  liệu thực tế, số liệu điều tra xã hội học của tác giả;   cùng với các chỉ thị, nghị quyết, chương trình và đề  án của Bộ Quốc   phòng về  xây dựng đội ngũ cán bộ  trong quân đội; các báo cáo tổng   kết về công tác giáo dục bọ đội, trực tiếp về công tác giảng dạy môn  mỹ  học Mác ­ Lênin và các bộ  môn khác liên quan  ở  các học viện,  trường sỹ quan. * Phương pháp nghiên cứu:   Phương pháp luận chung  là phương pháp luận duy vật biện   chứng và duy vật lịch sử  được tiếp cận vào khách thể  thẩm mỹ  và  chủ thể thẩm mỹ. Phương pháp nghiên cứu cụ  thể, sử dụng một số  phương pháp  như: lôgíc và lịch sử; hệ thống và cấu trúc; phân tích và tổng hợp; thống  kê và so sánh; điều tra xã hội học; phỏng vấn; quan sát có định hướng;   phương pháp chuyên gia. Sử dụng một số phương pháp tiếp cận: giá trị ­   hoạt động ­ nhân cách; cấu trúc quá trình, đặc biệt chú trọng phương   pháp tiếp cận cấu trúc quá trình để phân tích sự phát triển ý thức thẩm  mỹ. 6. Những đóng góp mới của luận án   ­ Làm rõ bản chất, cấu trúc của ý thức thẩm mỹ  và ý thức   thẩm mỹ  trong lĩnh vực quân sự  từ  phương pháp tiếp cận của triết  học. ­ Luận giải những vấn đề  có tính quy luật phát triển ý thức   thẩm mỹ trong môi trường sư phạm quân sự ở nhà trường quân đội. ­ Đề  xuất yêu cầu và giải pháp phát triển ý thức thẩm mỹ của  học viên đào tạo sĩ quan hiện nay. 7. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của đề tài Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần bổ sung, phát triển lý   luận triết học về ý thức thẩm mỹ, về thẩm mỹ trong lĩnh vực quân sự.   Góp phần xây dựng luận cứ khoa học nhằm xây dựng, phát triển đời   sống thẩm mỹ  của bộ  đội.  Luận án có thể  đượ c sử  dụng làm tài   liệu  tham   khảo   trong   nghiên  cứu   và   giảng   dạy   ở   các   học   viện,  trườ ng sĩ quan quân đội hiện nay.  8. Kết cấu của luận án
  5. 5 Gồm: Mở đầu; tổng quan về vấn đề  nghiên cứu; 3 chương (6   tiết); kết luận; danh mục các công trình của tác giả đã công bố có liên  quan đến đề tài luận án; danh mục tài liệu tham khảo; phụ lục. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN  ĐẾN ĐỀ TÀI 1. Nhóm những công trình khoa học tiêu biểu nghiên cứu lý  luận chung về thẩm mỹ Đề cập vấn đề chung về lý luận và thực tiễn liên quan đến lĩnh  vực thẩm mỹ  có những công trình khoa học của nước ngoài và trong   nước nghiên cứu. Những công trình nghiên cứu của nước ngoài tieu biểu  như: Iu.A. Lukin, V.C. Xcacherơsiccốp (1982) với “Nguyên lý mỹ  học  Mác–Lênin”;   N.   Đmitriêva     (1962)   “Bàn   về   cái   đẹp”;   V.Vanslốp,  P.Tơrôphimốp   (1961)   nghiên   cứu   “Cái   đẹp   và   cái   cao   thượng”;  Tsecnisépxki  (1960)  nghiên cứu “Quan hệ  của thẩm mỹ  đối với hiện   thực”. Trong các công trình trên,  chủ  yếu trình bày những khái niệm,  phạm trù, nguyên lý, quy luật cơ bản của mỹ học Mác – Lênin. Mặc dù  chưa trực tiếp đề  cập một cách hệ  thống về  vấn đề  ý thức thẩm mỹ,  nhưng đã có một số vấn đề về lý luận thẩm mỹ liên quan nhất định đến  đề tài luận án. Đây là một trong những cơ sở, tiền đề lý luận quan trọng  để tiếp thu, kế thừa, phát triển trong triển khai khung lý thuyết của luận  án.  Những công trình khoa học trong nước, nổi bật là công trình của Đỗ  Huy (1984) nghiên cứu “Cái đẹp ­ một giá trị”. Khẳng định: “Không có  chủ thể thẩm mỹ, sẽ không có đánh giá, thưởng thức và sáng tạo những  giá trị thẩm mỹ. Không có chủ thể thẩm mỹ không có cái gì được gọi là   cái bi, cái hài, cái đẹp và cái giá trị” [tr.147]. Bàn về  “Quan hệ giữa cái   thẩm mỹ và cái đạo đức trong cuộc sống và trong nghệ thuật”  (1996), tác  giả Nguyễn Văn Phúc phân tích tính đặc thù của cái thẩm mỹ, đồng thời  làm rõ sự khác biệt của chủ thể về mặt nhận thức thẩm mỹ [tr.40].  Các  công trình trên là một trong những cơ sở lý luận quan trọng mà luận án sẽ  kế thừa, tiếp thu. 2. Nhóm những công trình khoa học  tiêu biểu  nghiên cứu  về thực tiễn đời sống thẩm mỹ Trong “Thực tiễn thẩm mỹ – cội nguồn của văn hoá thẩm mỹ”  (2003), tác giả  Nguyễn Ngọc Thu cho rằng: “Thực tiễn thẩm m ỹ là 
  6. 6 sự  thống nhất giữa các hiện tượng thẩm mỹ  khách quan với hoạt   động của chủ  thể thẩm mỹ với toàn bộ  những mối liên hệ, quan hệ  thẩm mỹ  trong hoàn cảnh và điều kiện xã hội nhất định... cái thẩm   mỹ khách quan mang tính xã hội… nó không chỉ bó hẹp trong ý thức   cá nhân mà còn tồn tại nhờ có ý thức thẩm mỹ cá nhân” [tr.34]. Đây là   một hướng tiếp cận duy vật lịch sử về cội nguồn của văn hoá thẩm   mỹ  từ  thực tiễn thẩm mỹ, là cơ  sở  quan trọng giúp cho nghiên cứu   sinh tham khảo để  tiếp cận,  nghiên cứu  những khía cạnh  bản chất  của ý thức thẩm mỹ. Bàn về “Sự  biến đổi của chuẩn mực đánh giá thẩm mỹ  trong   thời kỳ đổi mới ở  Việt Nam”(2003), tác giả  Vũ Thị  Kim Dung đã đề  cập văn hoá thẩm mỹ, cấu trúc chủ thể thẩm mỹ  thuộc phạm vi của   ý thức thẩm mỹ, có sự  tham gia tổng hợp của các yếu tố: xúc cảm,   tình cảm, quan điểm, lý tưởng thẩm mỹ…[tr.38]. Trong bài báo “Tìm  đến giá trị  của môi trường thẩm mỹ”   (2001), tác giả  Thái Hanh đã  tiếp cận giá trị  của môi trường thẩm mỹ  với các thuật ngữ  “không  gian môi trường” và  “cảnh quan môi trường”  [tr.8]. Tuy nhiên, để  thẩm mỹ hoá môi trường phải tạo ra trường thẩm mỹ lành mạnh, tức  là còn phải tạo dựng các mối quan hệ, ứng xử, giao tiếp và các thiết   chế  văn hoá theo tiêu chí cái đẹp. Lý giải điều này sẽ  được kế  thừa  và bổ sung trong luận án. 3. Nhóm những công trình khoa học  tiêu biểu  nghiên cứu  về văn hoá thẩm mỹ và giáo dục thẩm mỹ 3.1.  Những công trình khoa học  tiêu biểu  nghiên cứu về  văn   hoá thẩm mỹ Công trình nghiên cứu “Văn hoá thẩm mỹ và sự phát triển con   người Việt Nam trong thế  kỷ  mới” (2001) của tập thể  các nhà khoa  học: GS.TS. Đỗ Huy, PGS.TS Nguyễn Văn Huyên, TS. Nguyễn Ngọc   Thu,   TS.   Đào   Duy   Thanh,   TS.   Nguyễn   Quốc   Tuấn   do   PGS.TS   Nguyễn Văn Huyên chủ biên đã đưa ra quan niệm  Văn hoá thẩm mỹ.  Các tác giả  cũng xem xét ý thức thẩm mỹ  cá nhân là một phương   diện, thành tố  của văn hoá thẩm mỹ  ­ văn hoá thẩm mỹ  cá nhân, và  được biểu hiện  ở  những cấp  độ  khác nhau: Cấp độ  hoạt động ­   thực tiễn; Cấp độ tâm lý ­ cảm xúc; Cấp độ lý tính... [tr.62].  Những  luận giải và cách tiếp cận đó gợi mở  cho nghiên cứu sinh có cách   nhìn   biện   chứng   về   cấu   trúc   ý   thức   thẩm   mỹ   của   chủ   thể.  Tất  nhiên, nghiên cứu sinh cũng sẽ  phát triển thêm  ở  khía cạnh phân  định rõ giữa ý thức thẩm mỹ  (cái phản ánh thực tiễn thẩm mỹ) với   văn hoá thẩm mỹ  cá nhân (cái kiểu cách, dạng thức, mô  thức hiện  thực hoá và giá trị hoá ý thức thâm mỹ ấy).
  7. 7 Nghiên cứu  “Văn hoá thẩm mỹ  và nhân cách”  (1995),  tác giả  Lương Quỳnh Khuê không trực tiếp làm rõ  cấu trúc ý thức thẩm mỹ  của chủ thể, nhưng thông qua phân tích cấu trúc các yếu tố của năng  lực thẩm mỹ  và quá trình phát triển năng lực thẩm mỹ   ở  mỗi con   người phụ thuộc vào năng khiếu bẩm sinh, đồng thời đòi hỏi phải có  một quá trình được giáo dục, rèn luyện công phu, nghiêm ngặt trong  thực tiễn. Điều đó phù hợp với quá trình phát triển ý thức thẩm mỹ  sẽ   được  nghiên cứu  sinh  đề  cập  trong  đề  tài   luận án.  Công trình  nghiên cứu “Vai trò của văn hoá thẩm mỹ đối với sự phát triển nhân   cách sinh viên Việt Nam hiện nay” (2013) của tác giả  Lê Thị  Thuỳ  Dung; “Phát triển giá trị văn hoá trong nhân cách sĩ quan trẻ Quân đội   nhân dân Việt Nam hiện nay” (2005), tác giả  Nguyễn Xuân Trường.  Đây là những ý tưởng sát thực đối với xây dựng môi trường văn hoá  thẩm mỹ mà luận án sẽ đề cập. 3.2. Những công trình khoa học tiêu biểu nghiên cứu về giáo   dục thẩm mỹ Trong  công trình  khoa học  nghiên cứu  ở  nước ngoài  của A.X.  Milôviđốp và B.V. Xaphrônốp  (chủ  biên)  (1975)  về    “Mỹ  học Mác   ­   Lênin với việc giáo dục bộ đội” đã đề cập khá toàn diện đến giáo dục  thẩm mỹ như con đường trực tiếp, cơ bản và quan trọng bậc nhất nhằm   phát triển ý thức thẩm mỹ. Đặc biệt, công trình đã gắn trực tiếp đến lĩnh   vực giáo dục thẩm mỹ trong hoạt động quân sự bảo vệ Tổ quốc xã hội   chủ nghĩa, trong xây dựng tư cách và nếp sống của quân nhân Xô­viết.   Đây là tiền đề  quan trọng để  nghiên cứu sinh tiếp thu, kế  thừa, phát   triển trong đề xuất giải pháp của luận án. Vấn đề  lý luận và thực tiễn giáo dục thẩm mỹ được nhiều công  trình khoa học  ở trong nước nghiên cứu, tiêu biểu như: “Giáo dục thẩm   mỹ ­ một số vấn đề lý luận và thực tiễn” của Đỗ Huy (1987), “Giáo dục   lý tưởng thẩm mỹ cho thanh niên thông qua hệ thống thiết chế nhà văn   hoá”  của  Trần Quốc Bảng (1996);  "Đưa cái đẹp vào cuộc sống”  của  Như Thiết (1986),; “Về giáo dục thẩm mỹ ở nước ta hiện nay” của Vĩnh  Quang Lê (1999),; “Giáo dục thẩm mỹ trong việc hình thành lối sống văn   hoá cho thanh niên vùng đồng bằng sông Cửu Long hiện nay”  của Lương  Thanh Tân (2010),; “Vai trò của nghệ thuật trong giáo dục thẩm mỹ” của  Trần Tuý  (1998);  “Vai trò của truyền thông đại chúng trong giáo dục   thẩm mỹ ở nước ta hiện nay” của Trần Ngọc Tăng (2001),; “Giáo dục   thẩm mỹ  ­ Món nợ  lớn đối với thế  hệ  trẻ”  của  Đỗ  Xuân Hà  (1997);  “Một số hiểu biết cơ bản về văn hoá nghệ thuật và giáo dục thẩm mỹ”  của Tổng cục Chính trị (1996). Các công trình khoa học trong nước đã  đề cập nhiều vấn đề quan trọng về giáo dục thẩm mỹ. Trong đó, liên 
  8. 8 quan đến nhiều phương diện khác nhau về bản chất, vai trò, nội dung,  hình thức, phương tiện giáo dục thẩm mỹ  cho các đối tượng khác   nhau, sự luận giải ở một số nội dung khá sâu sắc là cơ sở quan trọng  cho nghiên cứu sinh kế thừa, bổ sung, làm rõ thêm theo hướng nghiên   cứu của luận án. 4. Nhóm những công trình khoa học tiêu biểu nghiên cứu  về ý thức thẩm mỹ Trong bài báo “Cội nguồn của ý thức thẩm mỹ và sự thức tỉnh   những năng lực sáng tạo nghệ thuật của con người”  (2002), Đỗ  Thị  Minh Thảo tiếp cận ý thức thẩm mỹ từ năng lực sáng tạo nghệ thuật,  đồng thời chứng minh năng lực này được hình thành từ trong lao động   thực tiễn của con người [tr.52 ­ 53]. Cách tiếp cận này cho thấy n hờ  có hoạt động thực tiễn thẩm mỹ lâu dài của con người thì những giác  quan đã được xã hội hoá cao độ  mới trở  thành giác quan thẩm mỹ.   Dựa vào các giác quan này mà “hình  ảnh thẩm mỹ” ­ mặt thẩm mỹ  của hiện thực khách quan được di chuyển vào trong óc thẩm mỹ của   chủ thể, được hoạt động của tư duy thẩm mỹ tái sáng tạo hiện thực  “theo quy luật của cái đẹp”. Diễn đạt  ở  góc độ  này sẽ  được nghiên   cứu sinh bổ sung, phát triển trong đề tài luận án.  Trong   bài   báo  “Tìm   hiểu   đặc   trưng   của   ý   thức   thẩm   mỹ”   (1992), tác giả  Vũ Minh Tâm quan niệm: “Ý thức thẩm mỹ  là một   trong những hình thái ý thức xã hội của con người phản ánh hiện   thực khách quan trong dạng hình tượng – tình cảm, nhằm đáp  ứng   nhu cầu “chế tạo theo quy luật của cái đẹp” [tr.33]. Theo đó, tác giả  phân tích hai đặc trưng của ý thức thẩm mỹ: hình tượng thẩm mỹ và   tình cảm thẩm mỹ. Song, do tính phức tạp của phạm trù này nên  cách  lý giải về  đặc trưng của ý thức thẩm mỹ  trên đây  vẫn chưa đủ  để  nhận biết những  dấu hiệu đặc trưng về  bản chất của ý thức thẩm  mỹ. Do đó, cần phải thâm nhập vào những mối liên hệ bản chất bên  trong để  phân tích cơ  chế  hoạt động cùng các cấp độ  và những yếu   tố  chủ  yếu cấu thành nó, khi đó mới có được cái nhìn toàn diện và  sâu sắc về ý thức thẩm mỹ. Tiếp cận theo hướng này sẽ được nghiên  cứu sinh trình bày trong luận án. Đề  cập khá nhiều nội dung  liên quan  sát, gần với đề  tài của  luận án là Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Chí Linh: “Phát triển ý thức   thẩm mỹ  ở học viên sĩ quan chính trị  cấp phân đội trong quân đội ta   hiện nay” (2000), tác giả  cho rằng: “đánh giá thẩm mỹ  là khía cạnh  bản chất của ý thức thẩm mỹ”  [tr.6]. Song, bản chất của ý thức thẩm  mỹ  phải là quá trình tri giác thực tại, phản ánh sự  thống nhất toàn   vẹn, sự hài hoà và cá biệt, sự hoàn hảo của thế giới dưới dạng những 
  9. 9 cảm xúc thẩm mỹ  của con người gây nên những khoái lạc về  mặt   tinh thần. Mặt khác, với tính cách là một  hình thái đặc thù của ý thức   xã hội, thì nguồn gốc nảy sinh, phát triển và nội dung, hình thức phản   ánh của ý thức thẩm mỹ  cũng mang tính đặc thù. Và những khía cạnh  ấy chưa được đề cập trong luận văn của tác giả. Quan niệm “về đặc  trưng riêng có của ý thức thẩm mỹ  là sự  phản ánh hiện thực khách  quan bằng hình tượng nghệ  thuật, và ý thức nghệ  thuật là biểu hiện   tập trung và quan trọng nhất của ý thức thẩm mỹ” [tr.6] có thể  chấp  nhận được. Tuy nhiên, ý thức thẩm mỹ không chỉ bao hàm ý thức nghệ   thuật, và bản thân nghệ  thuật chỉ  là một hình thái đặc thù của thẩm   mỹ.  Chỉ  có trên nền tảng hiện thực là đời sống thẩm mỹ  của con   người thì ý thức thẩm mỹ  mới được hình thành nên và nghệ  thuật là  phương thức con người tái cấu trúc các giá trị thẩm mỹ để chuyển tải  những quan điểm, lý tưởng, thị  hiếu thẩm mỹ nhất định. Bàn về  cấu  trúc ý thức thẩm mỹ, tác giả cho rằng có hai yếu tố cấu thành: mặt trí   tuệ  thẩm mỹ  và mặt tâm lý thẩm mỹ  tác động qua lại và chịu sự chi   phối của hệ tư tưởng thống trị xã hội. Song, tiếp cận cấu trúc ý thức  thẩm mỹ cần phải dựa vào cấu trúc của ý thức và ý thức xã hội và theo   các cấp độ, tầng bậc, trình độ của chủ thể – điều mà tác giả chưa luận  giải đến. Đây là những khoảng trống sẽ được đề cập, bổ khuyết trong  đề tài luận án.  5. Khái quát kết quả  nghiên cứu của các công trình khoa  học đã công bố và những vấn đề đặt ra luận án cần tiếp tục giải   quyết 5.1. Khái quát kết quả  nghiên cứu của các công trình khoa   học đã công bố Một là, vấn đề ý thức thẩm mỹ cũng như các yếu tố cấu thành ý  thức thẩm mỹ, đã được các công trình khoa học đề  cập một cách gián  tiếp,  ở  các khía cạnh, góc độ  tiếp cận, phương pháp nghiên cứu khác   nhau. Tuy nhiên, chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu có tính hệ  thống, sâu sắc về bản chất, cấu trúc của ý thức thẩm mỹ dưới góc độ  triết học.  Hai là, một số công trình đã đề  cập đến phát triển ý thức thẩm   mỹ, song chưa có công trình nào nghiên cứu luận giải sâu sắc quan   niệm về  phát triển ý thức thẩm mỹ  vừa với tư cách là quá trình phát  triển tự thân, vừa với tư cách là hệ động thái hoạt động của chủ thể;  cũng như chưa có công trình nào nghiên cứu luận giải sâu sắc về tính  quy luật phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan Quân  đội nhân dân Việt Nam. 
  10. 10 Ba là, vấn đề đánh giá thực tiễn phát triển ý thức thẩm mỹ cũng  đã được đề  cập trong các công trình khoa học, song chưa có công trình  nghiên cứu chuyên biệt nào đánh giá thực trạng sự  tác động của môi   trường văn hoá thẩm mỹ, của các chủ thể giáo dục và tự giáo dục thẩm  mỹ  đến phát triển ý thức thẩm mỹ  của học viên đào tạo  sĩ quan quân  đội.  Bốn là, tuy đã có một số công trình đề cập đến những vấn đề về  mục tiêu, bản chất, vai trò và giá trị của giáo dục thẩm mỹ về những giải  pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục thẩm mỹ nhằm hình thành,   phát triển nhân cách, lối sống con người trong thời đại mới..., song những  giải pháp trực tiếp thúc đẩy quá trình phát triển ý thức thẩm mỹ trong môi  trường văn hoá thẩm mỹ của các nhà trường quân đội, cùng với việc phát  huy vai trò nhân tố chủ quan của các chủ thể giáo dục – đào tạo và vai trò   tích cực của bản thân học viên trong phát triển ý thức thẩm mỹ thì vẫn rất   mới mẻ. 5.2. Những vấn đề đặt ra luận án tiếp tục giải quyết Một là, luận án sẽ bổ sung, bổ khuyết và phát triển làm sâu sắc  hơn cách tiếp cận triết học về  ý thức thẩm mỹ,  làm rõ những khía  cạnh bản chất, tính chất đặc trưng và cấu trúc của ý thức thẩm mỹ, từ  đó chỉ ra những biểu hiện đặc thù ý thức thẩm mỹ trong lĩnh vực quân   sự và ý thức thẩm mỹ   ở  học viên đào tạo sĩ quan Quân đội nhân dân   Việt Nam.  Hai là, nghiên cứu luận giải bản chất, quy luật phát triển ý thức   thẩm mỹ  là vấn đề  mới, là nội dung cốt lõi mà trong phần cơ  sở  lý   luận, đề  tài luận án sẽ  tập trung nghiên cứu, làm rõ về  bản chất và  những vấn đề có tính quy luật phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên   đào tạo  sĩ quan trong quá trình đào tạo tại trường theo phương pháp  tiếp cận của triết học Mác ­ Lênin. Ba là, luận án sẽ khảo sát thực trạng phát triển ý thức thẩm mỹ  của đối tượng học viên này trong tương quan so sánh với mô hình đào   tạo và trong tổng thể những tiền đề, điều kiện khách quan và nhân tố  chủ quan của phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan  Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay, đồng thời dự  báo xu hướng   phát triển và khái quát những yêu cầu có tính nguyên tắc để phát triển  ý thức thẩm mỹ  đối với học viên đào tạo  sĩ quan  ở  các học viện,  trường sĩ quan quân đội. Bốn là, việc kế  thừa có chọn lọc những thành quả  nghiên cứu   của các công trình khoa học trên cùng với kết quả nghiên cứu về mặt  lý luận và thực tiễn của đề  tài luận án tạo tiền đề  vững chắc để  đề 
  11. 11 xuất các giải pháp cơ  bản nhằm  phát triển ý thức thẩm mỹ  của học  viên đào tạo sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.  Chương 1 THỰC CHẤT VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ CÓ TÍNH QUY LUẬT PHÁT TRIỂN Ý THỨC THẨM MỸ CỦA HỌC VIÊN ĐÀO TẠO SĨ QUAN QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM 1.1. Thực chất phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào  tạo sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam 1.1.1. Quan niệm về ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ   quan Quân đội nhân dân Việt Nam Thẩm mỹ  trong tiếng Việt, có nghĩa là sự  cảm thụ, hiểu biết,   thẩm định, đánh giá của con người  trước sự  vật, hiện tượng khách  quan theo trục cái đẹp. Cái đẹp là sự  phản ánh kết quả thụ cảm của  con người trước sự vật, hiện tượng toàn vẹn, cụ thể, hài hoà về  cấu  trúc,  về  nội dung và hình thức về  nhịp điệu, cung bậc, màu sắc, âm  thanh... đem lại cho con người sự rung cảm thẩm mỹ lành mạnh, tiến  bộ  và có ý nghĩa xã hội tích cực. Những sự  vật, hiện tượng của thế  giới hiện thực đều có thể mang thuộc tính thẩm mỹ, được đặt với tư  cách khách thể thẩm mỹ trong mối quan hệ thẩm mỹ với con người.  Và, con người nói chung với tư  cách  chủ  thể  thẩm mỹ  đều có khả  năng cảm thụ, hiểu biết, thẩm định, hưởng thụ  thuộc tính thẩm mỹ  của khách thể. Sự  tương tác trực tiếp giữa khách thể  thẩm mỹ  với   chủ thể  thẩm mỹ  tạo nên hệ  thống các phạm trù thẩm mỹ  (cái đẹp,  cái xấu, cái cao cả, cái thấp hèn, cái bi, cái hài, cái hùng…). Tất cả  các bình diện  ấy, khi được xem xét với tư cách sự  di chuyển và cải   biến hiện thực khách quan trong đầu óc con người, chính là  ý thức   thẩm mỹ của chủ thể.  Từ  những khía cạnh  bản chất, tính chất đặc trưng của ý thức  thẩm mỹ được lý giải dưới góc độ  phương pháp luận triết học Mác ­  Lênin là cơ sở để  đi đến quan niệm: Ý thức thẩm mỹ là một hình thái   đặc thù của ý thức xã hội, phản ánh hiện thực khách quan về mặt thẩm   mỹ thông qua lăng kính chủ quan của chủ thể, nhằm đáp ứng nhu cầu   cảm thụ, đánh giá, thụ hưởng cái đẹp và cải tạo thế giới theo quy luật   của cái đẹp.  Do tính phức tạp của phạm trù ý thức thẩm mỹ, nên cần phải  thâm nhập vào những mối liên hệ bản chất ẩn kín bên trong các quan  hệ thẩm mỹ giữa con người với hiện thực để  phân tích cơ chế  hoạt  
  12. 12 động cùng các cấp độ  và những yếu tố  chủ  yếu cấu thành ý thức   thẩm mỹ. Theo đó, cấu trúc của ý thức thẩm mỹ  được luận án khái   quát bao gồm: Hệ thống tri thức thẩm mỹ phổ thông (ý thức thẩm mỹ  thông thường) và quan điểm, lý luận thẩm mỹ (ý thức thẩm mỹ bậc   cao) của cá nhân hoặc một lớp nhân cách. Hệ thống cảm xúc, thị hiếu  thẩm mỹ  (ý thức thẩm mỹ  thông thường) và lý tưởng thẩm mỹ  (ý  thức thẩm mỹ  bậc cao) của cá nhân hoặc một lớp nhân cách. Hệ  thống nhu cầu, mong muốn thẩm mỹ (ý thức thẩm mỹ thông thường)  và khát vọng thẩm mỹ (ý thức thẩm mỹ  bậc cao) của cá nhân hoặc   một lớp nhân cách.  Từ phân tích mục đích, tính chất hoạt động mang tính sáng tạo  và nhân văn quân sự  của quân đội cách mạng, luận án đi vào luận  giải đời sống thẩm mỹ  trong môi trường quân sự, nhu cầu cầu phát  triển theo giá trị chân ­ thiện ­ mỹ của quân nhân, khách thể thẩm mỹ  ­ chủ thể thẩm mỹ và sự  tương tác biện chứng hình thành tạo nên ý  thức thẩm mỹ trong quân nhân mang đậm tính đặc thù quân sự.  Ý thức thẩm mỹ  trong lĩnh vực quân sự  là ý thức về  cái đẹp,   cái hùng, cái bi, cái hài, cái cao cả, cái thấp hèn… trong thực tiễn quân   sự  gắn với nhiệm vụ, chức trách quân nhân. Ý thức thẩm mỹ  của   quân nhân một mặt phản ánh và chịu sự chi phối của đời sống thẩm  mỹ  xã hội, mặt khác phản ánh trực tiếp môi trường quân sự  mà họ  đang sống và hoạt động theo chức trách, nhiệm vụ của mình. Từ  phân tích những đặc điểm của học viên đào tạo sĩ quan, cho  thấy ý thức thẩm mỹ của họ vừa mang đặc trưng chung ý thức thẩm mỹ  của người Việt, vừa mang ý thức thẩm mỹ  của quân nhân Quân đội  nhân dân Việt Nam; vừa là ý thức thẩm mỹ của người đi học tập, rèn  luyện theo  mô hình,  mục tiêu, yêu cầu đào tạo để  trở  thành sĩ quan  (người được giáo dục), vừa hàm chứa khả năng phát triển tương lai về  ý thức thẩm mỹ của người lãnh đạo, chỉ huy, quản lý đơn vị ở cấp phân   đội (người đi giáo dục).  Qua luận giải những biểu hiện ý thức thẩm mỹ ở học viên đào  tạo sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam  cho phép quan niệm: Ý thức   thẩm mỹ  của học viên đào tạo sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam   là hệ  thống tri thức thẩm mỹ  và quan điểm, lý luận thẩm mỹ; cảm   xúc, thị  hiếu thẩm mỹ  và lý tưởng thẩm mỹ; nhu cầu, mong muốn   thẩm mỹ  và khát vọng thẩm mỹ  phản ánh các giá trị  thẩm mỹ, quan   hệ  thẩm mỹ, hoạt động thẩm mỹ  của người sĩ quan tương lai được   hình thành, phát triển trong môi trường sư phạm quân sự. 1.1.2. Quan niệm về phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên   đào tạo sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam
  13. 13 Để  đi đến quan niệm về  phát triển ý thức thẩm mỹ, cần xuất  phát từ quan niệm về phát triển nói chung. Phát triển vừa với tư cách  quá trình tự thân chỉ sự vận động theo hướng đi lên của mọi sự vật,  hiện tượng trong thế giới vật chất, v ừa v ới t ư cách  động thái hoạt  động tự giác có chủ  đích, có kế hoạch của con người.  Luận án tiếp   cận phát triển ý thức thẩm mỹ  với tính cách là hai mặt không tách  rời của một quá trình: mặt vận động tiến lên theo quy luật khách   quan và chủ yếu nghiêng về mặt hoạt động tự giác, có chủ đích của   các chủ thể.  Như vậy, phát triển ý thức thẩm mỹ  là một quá trình vận động   theo chiều hướng đi lên theo quy luật, thể hiện sự liên tục phản ánh   đời sống thẩm mỹ, song diễn ra dưới tác động tự  giác của chủ  thể   thẩm mỹ  trên cơ  sở  nhận thức và vận dụng quy luật nhằm làm cho   các yếu tố cấu thành ý thức thẩm mỹ  của chủ thể vừa không ngừng   tích hợp được giá trị của từng thành tố, vừa tạo nên chất lượng mới   của ý thức thẩm mỹ trong tính chỉnh thể.  Theo quan niệm này, sự  phát triển ý thức thẩm mỹ  vừa tuân  theo quy luật chung của phát triển ý thức xã hội, vừa trực tiếp tuân   theo quy luật đặc thù của thẩm mỹ  (quy luật của cái đẹp). Nghĩa là  phải tuân theo  quy luật của cảm quan hình tượng và tư  duy hình   tượng.  Bàn về phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan  Quân đội nhân dân Việt Nam trong phạm vi luận án này thực chất là   bàn về phát triển ý thức thẩm mỹ cá nhân và lớp nhân cách, theo yêu  cầu khách thể  nghiên cứu của luận án, do vậy luôn phải chú ý đến  tính riêng của lớp nhân cách này.  Tiếp cận phát triển ý thức thẩm mỹ  của học viên đào tạo sĩ   quan Quân đội nhân dân Việt Nam, cũng như đối với bất cứ quá trình   phát triển nào nói chung, phải được nhìn nhận trong một thể  thống  nhất của cả hai bình diện: Một là, sự chuyển hoá từ ý thức thẩm mỹ  của học viên thành ý thức thẩm mỹ của sỹ quan  như một quá trình tự   thân, tức là tuân theo quy luật vận động, phát triển khách quan của sự  vật, hiện tượng trong thế  giới nói chung.  Hai là,  sự  tác động mang  tính chủ  đích của các chủ thể giáo dục ­ đào tạo trong các học viện,  trường sĩ quan quân đội trên cơ sở nhận thức và vận dụng đúng đắn   các quy luật khách quan của sự phát triển.  Ở  bình diện thứ  nhất,  cần khẳng định tính quy luật của quá   trình phát triển ý thức thẩm mỹ  của học viên đào tạo sĩ quan Quân   đội nhân dân Việt Nam là khách quan. 
  14. 14 Một là, quá trình các cấp độ nhận thức, tình cảm, ý chí thẩm mỹ  của học viên không ngừng tích lũy trong suốt thời gian học  tập, tu  dưỡng, rèn luyện tại trường được chuyển hoá về chất qua “bước nhảy”  của các giai đoạn, kỳ học, năm học. Hai là, quá trình không ngừng xuất  hiện và giải quyết các mâu thuẫn biện chứng trong sự vận động đi lên   của ý thức thẩm mỹ của học viên. Ba là, quá trình phủ định biện chứng,  kế thừa các giá trị và loại bỏ dần những yếu tố không phù hợp trong  ý thức thẩm mỹ để đạt đến trình độ thẩm mỹ tích cực, sâu sắc hơn.  Ở bình diện thứ hai, cần khẳng định sự phát triển ý thức thẩm  mỹ  của học viên  luôn gắn với sự  tác động mang tính chủ  đích của   chủ thể giáo dục ­ đào tạo ở các học viện, trường sĩ quan quân đội.  Một là, tạo ra mô hình nhân cách chuẩn của người sĩ quan quân  đội cách mạng và cụ thể hoá mô hình ấy vào mục tiêu, chương trình,   nội dung đào tạo của nhà trường.  Hai là, vấn đề  trọng tâm là hình  thành và phát triển tri thức thẩm mỹ, tình cảm thẩm mỹ, ý chí thẩm   mỹ đặt dưới sự định hướng, giáo dục trực tiếp của đội ngũ giáo viên,  cán bộ quản lý học viên và lực lượng chuyên trách về văn hoá – thẩm   mỹ  trên cơ  sở  nhận thức và vận dụng quy luật.  Ba là, nói đến phát  triển ý thức thẩm mỹ với tính cách tác động có mục đích của chủ thể  phải nói đến nhân tố  học viên đào tạo sĩ quan với tư  cách vừa là  khách thể, vừa là chủ thể của quá trình phát triển ý thức thẩm mỹ. Như vậy, dù được nhìn nhân với tính cách hoạt động hướng đích,  nhưng nhìn tổng thể sự phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo  sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam luôn tuân theo quy luật khách quan.   Đó là quá trình diễn ra liên tục, bắt đầu được định hướng từ  khi vào  trường đào tạo, đồng thời giữ  định hướng qua các năm học và được   khẳng định khi tốt nghiệp ra trường, đó là sự “phát triển trong quá trình   học” hay “phát triển trong quá trình đào tạo tại trường”.  Từ  sự  phân tích trên cho phép đi đến quan niệm:  Phát triển ý   thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan Quân đội nhân dân Việt   Nam là quá trình vận động đi lên theo quy luật, đồng thời thông qua   hoạt   động   tự   giác,   có   mục   đích,   được   tổ   chức   chặt   chẽ   và   định   hướng đúng đắn của các chủ  thể   ở  các học viện, trường sĩ quan   quân đội nhằm làm cho các yếu tố  cấu thành ý thức thẩm mỹ  của   học viên được nâng dần theo từng tầng bậc, chuyển hoá thành ý thức   thẩm mỹ của người sỹ quan tương lai.  1.2. Những vấn đề  có tính quy luật phát triển ý thức thẩm  mỹ của học viên đào tạo sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam
  15. 15 1.2.1. Phát triển ý thức thẩm mỹ  của học viên đào tạo  sĩ   quan Quân đội nhân dân Việt Nam được đặt trên cơ sở phát triển   đời sống thẩm mỹ ở các học viện, trường sĩ quan quân đội Sự  phát triển ý thức thẩm mỹ  của học viên đào tạo sĩ quan   Quân đội nhân dân Việt Nam chịu sự  tác động của hệ  thống giá trị   thẩm mỹ trong môi trường văn hoá quân sự ở các học viện, trường sĩ   quan.  Sự  tác động thường xuyên của hệ  thống giá trị  thẩm mỹ  đến  đời sống và hoạt động học tập, rèn luyện của học viên không chỉ đưa  đến những xúc cảm thích thú, yêu quý cái hay, cái đẹp để  thoả  mãn   nhu cầu thẩm mỹ của họ, mà còn từng bước in dấu ấn văn hoá thẩm   mỹ sâu sắc, thẩm thấu và chuyển hoá vào nhân cách mỗi học viên để  không ngừng phát triển ý thức thẩm mỹ. Sự  phát triển ý thức thẩm mỹ  của học viên đào tạo sĩ quan   Quân đội nhân dân Việt Nam gắn liền với giải quyết hệ  thống các   quan hệ  thẩm mỹ  và cách thức  ứng xử văn hoá theo chuẩn mực cái   đẹp. Giá trị thẩm mỹ được “chiết xuất” từ những mối quan hệ  theo  chuẩn mực cái đẹp có sức mạnh truyền dẫn, điều tiết, kiểm soát, định   hướng đối với hoạt động của học viên, đồng thời thấm sâu vào cả trong   nhận thức lẫn ý chí, hành động, cả trong tư tưởng và tâm hồn, tình cảm,  lối sống, tạo thành sức sống bên trong và diện mạo bên ngoài thúc đẩy sự  sáng tạo, bồi đắp lý tưởng thẩm mỹ cao đẹp của học viên.  Sự  phát triển ý thức thẩm mỹ  của học viên đào tạo sĩ quan   Quân đội nhân dân Việt Nam được hiện thực hoá thông qua những   hình thái hoạt động thẩm mỹ phong phú và sinh động ở các học viện,   trường sĩ quan.  Thông qua những hình thái hoạt động thẩm mỹ  đa  dạng, phong phú và sinh động trong các học viện, trường sĩ quan mà  những giá trị  văn hoá thẩm mỹ và quan hệ thẩm mỹ được hiện thực  hoá, đồng thời trở thành động lực trực tiếp phát triển ý thức thẩm mỹ  của học viên. Nâng cao tính chất, trình độ  thẩm mỹ  của tất cả  các   mặt hoạt động giáo dục – đào tạo cũng như  các hoạt động quân sự  khác trong nhà trường sẽ làm cho giá trị thẩm mỹ thâm nhập vào mọi   mặt đời sống các đơn vị học viên, tạo ra trường thẩm mỹ tích cực tác   động đến cảm xúc, tình cảm thẩm mỹ của học viên.  Sự  phát triển ý thức thẩm mỹ  của học viên đào tạo sĩ quan   Quân đội nhân dân Việt Nam được định hướng bởi hệ  thống thiết   chế  văn hoá quân sự  trong các học viện, trường sĩ quan.   Hệ  thống  thiết chế  văn hoá quân sự   ở  các học viện, trường sĩ quan quân đội   đóng vai trò quan trọng trong việc lựa chọn các giá trị  văn hoá thẩm   mỹ, thiết kế, chuẩn hoá các hoạt động thẩm mỹ và phát huy tác dụng   các hoạt động đó nhằm định hướng cảm xúc thẩm mỹ, thị hiếu thẩm  
  16. 16 mỹ, lý tưởng thẩm mỹ… và "đánh thức", bồi dưỡng khả  năng sáng  tạo thẩm mỹ của học viên.  1.2.2. Phát triển ý thức thẩm mỹ  của học viên đào tạo  sĩ   quan Quân đội nhân dân Việt Nam là kết quả của giáo dục thẩm   mỹ Quá trình giáo dục thẩm mỹ  cho học viên đào tạo sĩ quan là   hoạt động có tính chủ  đích của chủ  thể   ở  các học viện, trường sĩ   quan quân đội.  Với sự  nhận thức và vận dụng sáng tạo quy luật   thẩm mỹ  vào quá trình tổ  chức giáo dục, định hướng thẩm mỹ  cho   học viên đào tạo sĩ quan ở các học viện, trường sĩ quan quân đội phù  hợp với mô hình, mục tiêu phát triển nhân cách toàn diện của người   sĩ quan quân đội. Đó là sự  tác động đồng bộ, tích cực, có kế  hoạch  theo những chuẩn mực, nguyên tắc giáo dục thẩm mỹ với sự hướng   dẫn, định hướng của các tổ  chức, lực lượng, đội ngũ giáo viên, cán  bộ quản lý học viên và lực lượng chuyên trách về văn hoá.  Giáo dục thẩm mỹ  cho học viên đào tạo sĩ quan thực chất là   góp phần  hiện thực hoá mô hình nhân cách  sĩ quan Quân đội nhân   dân Việt Nam. Những giá trị văn hoá thẩm mỹ quý báu của phẩm chất  Bộ đội Cụ Hồ trong nhân cách người cán bộ quân đội cần phải được   tiếp tục tôn vinh, đồng thời khái quát bổ sung thêm những yếu tố thẩm   mỹ  mới trong nhân cách đẹp của người sĩ quan quân đội, cụ thể  hoá  (chuẩn hoá, pháp quy hoá) mô hình ấy vào mục tiêu, chương trình đào   tạo của mỗi trường.  Các chủ thể giáo dục ở các học viện, trường sĩ quan quân đội tác   động đến phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan thông   qua chương trình, nội dung giáo dục thẩm mỹ.   Không chỉ  bao gồm  những nguyên lý cơ bản của mỹ học Mác ­ Lênin; lý luận chủ nghĩa Mác  ­ Lênin, và quan điểm của Đảng ta về  văn hoá ­ nghệ  thuật, mà còn  được ẩn chứa ở những nội dung, yêu cầu mang tính thẩm mỹ đan xen,   thâm nhập vào tất cả các môn học khác  trong tổng thể chương trình giáo  dục – đào tạo của nhà trường, đồng thời ẩn chứa ở   những trải nghiệm   thẩm mỹ  thực tiễn của học viên trong mọi hoạt động, sinh hoạt, quan  hệ... Sự tác động của chủ thể ở các học viện, trường sĩ quan quân đội   đến phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan thông qua   các phương thức, hình thức, biện pháp giáo dục thẩm mỹ  đa dạng .  Phương thức giáo dục thẩm mỹ trực tiếp là  theo lĩnh vực đặc thù của  từng học viện, trường sĩ quan quân đội ­ nền tảng để phát triển ý thức  thẩm mỹ. Phương thức giáo dục gián tiếp là thông qua giáo dục tổng  hợp để hoà nhập, lồng ghép giáo dục cái đẹp vào tất cả các hoạt động  
  17. 17 giáo dục khác, khai thác các yếu tố thẩm mỹ trong mọi mặt đời sống và  hoạt động quân sự  của nhà trường để  định hướng thẩm mỹ  cho học   viên. Thông qua nhiều hình thức, biện pháp cụ  thể  để  giáo dục thẩm  mỹ.  1.2.3. Phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo  sĩ quan   Quân đội nhân dân Việt Nam phụ thuộc trực tiếp vào bản thân học   viên Trình độ  tri thức, quan điểm thẩm mỹ  và lý luận  thẩm mỹ  của   học viên đào tạo sĩ quan là cơ sở, tiền đề xuyên suốt quá trình phát triển   ý thức thẩm mỹ  gắn với hệ  thống tri thức toàn diện của họ. Sự  thấu  hiểu về bản chất, quy luật cái thẩm mỹ  trong tự nhiên, trong đời sống  xã hội, trong nghệ thuật và cái thẩm mỹ trong lĩnh vực quân sự theo quan  điểm của mỹ học Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và Đảng ta về  văn hoá và thẩm mỹ là cơ sở hình thành nên nhu cầu thẩm mỹ, tình cảm  thẩm mỹ, quan điểm thẩm mỹ, thị hiếu thẩm mỹ, lý tưởng thẩm mỹ và  khát vọng thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan. Phát triển ý thức thẩm mỹ  của học viên đào tạo sĩ quan quân   đội phụ  thuộc trực tiếp vào trình độ  phát triển cảm xúc, thị  hiếu   thẩm mỹ  và lý tưởng thẩm mỹ  gắn với hoàn thiện nhân sinh quan   cách mạng của họ. Tình cảm thẩm mỹ được nâng dần theo tầng bậc   từ cảm xúc thẩm mỹ đến thị  hiếu thẩm mỹ và lý tưởng thẩm mỹ là  trục chính, cốt lõi liên kết với sự phát triển tri thức thẩm mỹ và ý chí   thẩm mỹ  hợp thành sự  phát triển tổng thể  của ý thức thẩm mỹ. Sự  phát triển tình cảm thẩm mỹ còn liên kết chặt chẽ  với sự phát triển  tình cảm chính trị, tình cảm đạo đức… để  hoàn thiện nhân sinh quan   cách mạng học viên đào tạo sĩ quan một cách toàn diện, tạo tiền đề  phát triển vững chắc. Phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan quân   đội gắn với hệ  động lực từ  nhu cầu, mong muốn thẩm mỹ và khát   vọng thẩm mỹ, gắn với   ý chí quyết tâm  của học viên  hoàn thiện   nhân cách  sĩ quan quân đội.  Cùng với cảm xúc và tình cảm thẩm  mỹ, thì biểu tượng cao đẹp về  người sĩ quan quân đội với lý tưởng   chiến đấu cao đẹp trở thành nguồn gốc, động lực trực tiếp thúc đẩy   khát vọng thẩm mỹ của học viên, thúc đẩy tính tích cực học tập, rèn  luyện vươn tới nhân cách cao đẹp ấy.  Phát triển ý thức thẩm mỹ  của học viên đào tạo sĩ quan quân   đội gắn với quá trình nhập thân, tiếp biến các giá trị văn hoá thẩm mỹ   và chuyển hoá chuẩn mực nhân cách sĩ quan quân đội vào học viên đào   tạo sĩ quan.  Quá trình chuyển hoá giá trị, chuẩn mực thẩm mỹ  của   nhân cách sĩ quan quân đội cách mạng vào ý thức thẩm mỹ  của học  
  18. 18 viên đào tạo sĩ quan, thông qua hoạt động tự giác, tích cực, nghiêm túc  học hỏi, tiếp thu, lĩnh hội, kế thừa những tri thức thẩm mỹ trong lĩnh  vực quân sự để từng bước làm giàu trí tuệ, vốn tri thức thẩm mỹ của   mình. Kết luận chương 1 Dưới góc độ  phương pháp luận triết học mácxít,  ý thức thẩm  mỹ về bản chất là sự phản ánh đời sống thẩm mỹ  hiện thực vào óc  người. Cấu trúc của ý thức thẩm mỹ, tương tự cấu trúc của ý thức nói   chung, bao gồm nhận thức thẩm mỹ, tình cảm thẩm mỹ, ý chí thẩm   mỹ với cả hai tầng bậc là ý thức thông thường và ý thức hệ tư tưởng –   lý luận khoa học. Phát triển ý thức thẩm mỹ  của học viên đào tạo sĩ quan Quân  đội nhân dân Việt Nam là quá trình vận động đi lên theo quy luật   khách quan, đồng thời là kết quả hoạt động tự giác có chủ đích, có kế  hoạch trên cơ sở vận dụng quy luật của chủ thể giáo dục ­ đào tạo ở  các học viện, trường sĩ quan quân đội, mang tính riêng của một lớp  khách thể là học viên đào tạo để trở thành sĩ quan quân đội trong một  môi trường sư phạm quân sự.  Phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan tất yếu  diễn ra trên cơ sở sự phát triển đời sống tinh thần xã hội nói chung và  đời sống thẩm  mỹ   ở  từng học viện, trường sĩ quan quân đội nói   riêng, đồng thời là kết quả hoạt động giáo dục thẩm mỹ của các chủ  thể giáo dục – đào tạo của nhà trường, song xét đến cùng phụ thuộc   trực tiếp vào sự  nỗ  lực của bản thân học viên trong việc tiếp nhận,  chuyển hoá các giá trị văn hoá thẩm mỹ thành chuẩn mực nhân cách sĩ   quan quân đội. Chương 2 THỰC TRẠNG VÀ XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN Ý THỨC THẨM MỸ CỦA HỌC VIÊN ĐÀO TẠO SĨ QUAN QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM HIỆN NAY 2.1. Thực trạng phát triển ý thức thẩm mỹ  của học viên   đào tạo sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay 2.1.1. Thực trạng phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào   tạo sĩ quan trên cơ sở đời sống thẩm mỹ ở các học viện, trường sĩ   quan Hệ  thống giá trị  văn hoá thẩm mỹ   ở  các học viện, trường sĩ   quan quân đội về cơ bản đã tác động tích cực đến phát triển ý thức   thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan, tuy nhiên vẫn còn bộc lộ một  
  19. 19 số  hạn chế. Việc xây tạo những điều kiện sinh hoạt vật chất trong   nhà trường ít quan tâm đến đề cao giá trị văn hoá thẩm mỹ. Thiết kế  xây dựng cảnh quan, môi trường thường nghiêng về  giá trị  sử  dụng   mà chưa chú ý về  mặt thẩm mỹ. Hệ  thống pa­nô, áp phích, tranh cổ  động được sử dụng, song tranh biếm hoạ phê phán hành vi, thói xấu  hầu như không có.  Hệ thống các mối quan hệ, ứng xử văn hoá theo chuẩn mực cái   đẹp ở các học viện, trường sĩ quan hiện nay về cơ bản tác động tích   cực đến phát triển ý thức thẩm mỹ  của học viên đào tạo sĩ quan,   song vẫn còn có những quan hệ chưa thực sự khả mỹ. Công tác quản  lý, rèn luyện học viên  ở  các học viện, trường sĩ quan quân đội  còn  “thiên”  về  biện pháp hành chính  quân sự  mà coi nhẹ  thuyết phục,  cảm hoá từ chính tình cảm bên trong của mỗi chủ thể.  Hệ thống các  mối quan hệ, giao tiếp,  ứng xử  văn hoá  ở  các học viện, trường sĩ  quan quân đội hiện nay còn thiếu tính quy chuẩn theo cái đẹp.  Các hoạt động của học viên đào tạo  sĩ quan  ở  các học viện,   trường sĩ quan quân đội về cơ bản đã chú ý đến tính thẩm mỹ, nhất là   các hoạt động “thuần thẩm mỹ”, nên đã tác động tốt đến phát triển ý   thức thẩm mỹ, song vẫn còn nhiều hoạt động thiếu tính thẩm mỹ.  Tính  chất, trình độ thẩm mỹ nội dung biểu hiện và sự ảnh hưởng sâu sắc của   nó đến tất cả các mặt hoạt động khác nhau của học viên chưa được chú   ý, quan tâm đúng mức; chưa thường xuyên đưa yếu tố thẩm mỹ vào các  hoạt động học tập, rèn luyện của học viên. Hệ  thống thiết chế  văn hoá quân sự   ở  các học viện, trường sĩ   quan quân đội về cơ bản phát huy được vai trò đối với  phát triển ý thức   thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan, song vẫn còn bộc lộ không ít bất   cập. Một số thiết chế cơ sở vật chất, kỹ thuật cho hoạt động văn hoá –  nghệ thuật chưa phát huy hết vai trò, chức năng, còn biểu hiện thiếu và  yếu, có nơi xuống cấp, thiếu đồng bộ nên hiệu quả sử dụng thấp, hiệu   quả tác động đến ý thức thẩm mỹ của học viên còn thấp. 2.1.2. Thực trạng phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào   tạo sĩ quan dưới tác động của giáo dục thẩm mỹ  Các chủ thể giáo dục đã phát huy được vai trò trong giáo dục thẩm   mỹ theo mô  hình, mục tiêu phát triển nhân cách toàn diện của học viên   đào tạo sĩ quan, song vẫn còn nhiều bất cập cả  về  năng lực giáo dục   thẩm mỹ cũng như về nhận thức chưa thoả đáng đối với nhiệm vụ này.   Một bộ phận cấp uỷ, chỉ huy, đoàn thanh niên ở các học viện, trường sĩ  quan quân đội chưa được đề cao và coi trọng đúng mức vai trò của giáo  dục thẩm mỹ đối với tôn tạo vị thế và hình ảnh đẹp của người sĩ quan  quân đội trong thời kỳ mới. Năng lực giáo dục thuyết phục nêu gương về 
  20. 20 mặt thẩm mỹ của đội ngũ cán bộ, giáo viên còn hạn chế, có trường hợp   chưa thật gương mẫu về đạo đức lối sống, hành vi ứng xử và quan hệ tốt  đẹp cho học viên noi theo.  Nội dung giáo dục thẩm mỹ đã được xác định trong chương trình,   nội dung giáo dục ­ đào tạo ở các học viện, trường sĩ quan hiện nay, tuy   nhiên việc tổ chức thực hiện còn rất nhiều khó khăn, bất cập.  Hiện nay,  chưa có chương trình giáo dục thẩm mỹ thống nhất trong các nhà trường   quân đội. Môn Mỹ học Mác ­ Lênin chỉ có giảng dạy ở   Trường Sĩ quan  Chính trị, Trường Sĩ quan Lục quân 2. Nội dung, chương trình giáo dục  đào tạo sĩ quan quân đội hiện nay chưa tương xứng với mô hình phát triển  toàn diện nhân cách sĩ quan tương lai, thiếu tính thẩm mỹ trong các môn   học và trong mọi hoạt động, sinh hoạt, quan hệ của học viên đào tạo sĩ   quan.  Phương thức giáo dục thẩm mỹ  của các chủ  thể  về  cơ  bản đã   được định hình, song việc thực hiện phương thức giáo dục đó nhằm   phát triển ý thức thẩm mỹ của học viên đào tạo sĩ quan ở các học viện,   trường sĩ quan hiện nay còn rất nhiều mặt bất cập, hạn chế, có mặt trì   trệ. Tổ chức các hoạt động tuyên truyền, giáo dục thẩm mỹ chưa thật   sự  hiệu quả. Nội dung thông tin còn nghèo nàn, tính định hướng tư  tưởng, giá trị thẩm mỹ chưa cao. Hình thức, phương pháp tuyên truyền,  định hướng, giáo dục thẩm mỹ còn đơn điệu, thiếu sức hấp dẫn, thu hút,  lôi cuốn học viên vào các hoạt động thẩm mỹ, chưa kích thích được  niềm say mê, tích cực tự học tập, tự rèn luyện của học viên.  2.1.3. Th ực tr ạng t ự phát tri ể n ý th ứ c th ẩ m m ỹ  c ủa h ọ c   viên đào t ạ o sĩ quan Học viên đào tạo sĩ quan trong các nhà trường quân đội luôn   có nhu cầu tìm đến tri thức, quan điểm và lý luận thẩm mỹ  tiến bộ,   nỗ lực tự trau dồi tri thức thẩm mỹ, song hoạt động tự phát triển tri   thức thẩm mỹ chưa được định hướng xác đáng nên không tránh khỏi   tình trạng tự phát. Trình độ về lý luận mỹ học ở học viên chưa thực  sự có tính hệ thống và vững chắc Sự am hiểu về văn hoá nghệ thuật  phổ  biến là hạn hẹp, chưa đủ  những tri thức lý luận thẩm mỹ  cần   thiết để chuyển hoá thành niềm tin, ước mơ, lý tưởng thẩm mỹ; quan   điểm thẩm mỹ  tuy được định hình nhưng chủ  yếu mới nhấn mạnh  khía cạnh chính trị ­ giai cấp mà chưa thực sự coi trọng khía cạnh văn   hoá ­ nhân văn...  Việc tự  nâng cao tình cảm thẩm mỹ  của học viên đào tạo sĩ   quan hiện nay về  cơ  bản là đúng hướng và đạt được kết quả  nhất   định, song vẫn còn có biểu hiện của sự tự phát, tuỳ tiện nên chưa đạt  
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2