Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Văn hóa học: Vấn đề khai thác chất liệu văn học dân gian trong sáng tác ca khúc Việt Nam

VIỆN HÀN LÂM<br /> KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM<br /> HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI<br /> <br /> TRỊNH LAN HƯƠNG<br /> <br /> VẤN ĐỀ KHAI THÁC CHẤT LIỆU VĂN HỌC<br /> DÂN GIAN TRONG SÁNG TÁC CA KHÚC VIỆT NAM<br /> <br /> Chuyên ngành: Văn hóa học<br /> Mã số: 62 31 06 40<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HÓA HỌC<br /> <br /> HÀ NỘI - 2016<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại:<br /> HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI<br /> VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học: GS. TS. Nguyễn Xuân Kính<br /> <br /> Phản biện 1: GS.TS. Vũ Anh Tuấn<br /> Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.<br /> Phản biện 2: GS.TS. Nguyễn Chí Bền<br /> Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam.<br /> Phản biện 3: PGS.TS. Bùi Huyền Nga<br /> Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam.<br /> <br /> Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện, tại<br /> Học viện Khoa học xã hội vào hồi…….giờ…...…phút, ngày……<br /> tháng… năm 2016.<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> - Thư viện Học viện Khoa học xã hội - Viện Hàn lâm<br /> Khoa học xã hội Việt Nam.<br /> - Thư viện Quốc gia Việt Nam.<br /> <br /> DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ<br /> <br /> 1. Trịnh Lan Hương (2013), “Khai thác văn học dân gian góp phần<br /> nâng cao chất lượng ca khúc Việt”, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật Quân đội,<br /> số 7, tr.40 - 43.<br /> 2. Trịnh Lan Hương (2014), “Hình tượng con cò, từ ca dao cổ truyền<br /> đến ca từ trong ca khúc Việt Nam”, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật, số 363,<br /> tr.40 - 44.<br /> 3. Trịnh Lan Hương (2015), “Khai thác chất liệu văn học dân gian<br /> trong sáng tác ca khúc Việt Nam”, Tạp chí Văn hóa dân gian, số 1 (157),<br /> tr.35 - 40.<br /> 4. Trịnh Lan Hương (2016), “Tự tôn dân tộc, phục vụ cuộc đấu tranh vì<br /> độc lập, tự do – một mục đích của việc khai thác chất liệu văn học dân gian<br /> trong sáng tác ca khúc Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945”, Tạp chí Văn hóa<br /> Nghệ thuật Quân đội, số 18, tr.24 – 26.<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Văn học và âm nhạc luôn tồn tại và phát triển trong sự tương tác, ảnh<br /> hưởng sâu sắc lẫn nhau. Từ trước đến nay, có một thực tế là khi sáng tác,<br /> các nhạc sĩ Việt Nam (VN) đã tìm về kho tàng văn học dân tộc, khai thác<br /> vốn quý văn học dân gian (VHDG) để mang lại cho ca khúc những giá trị<br /> và sức sống bền lâu. Vậy, dấu hiệu nào để nhận biết được sự hiện diện của<br /> chất liệu văn học dân gian (CLVHDG) trong ca khúc? Có những cách thức<br /> nào để chuyển hóa VHDG thành ca từ?... Những câu hỏi cứ dần tăng lên<br /> đã khiến chúng tôi có sự quan tâm đặc biệt đến vấn đề khai thác CLVHDG<br /> trong sáng tác ca khúc VN.<br /> Giai đoạn hiện nay, trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc xây dựng nền<br /> văn hóa VN tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc đã trở thành một trong<br /> những nội dung trọng tâm trong công tác lãnh đạo của Đảng. Việc khai<br /> thác, vận dụng vốn văn hóa dân gian phục vụ quá trình sáng tạo tác phẩm<br /> nghệ thuật được chú trọng và là một trong những hiện tượng văn hóa được<br /> nhiều người quan tâm. Tuy nhiên, trong nghiên cứu còn thiếu vắng những<br /> công trình chuyên sâu về vấn đề khai thác CLVHDG, vấn đề ca từ trong ca<br /> khúc VN. Vì vậy, đây là một vấn đề mới, xứng đáng được nghiên cứu.<br /> Nghiên cứu đề tài, chúng tôi cũng hướng tới việc đáp ứng yêu cầu<br /> thực tiễn đã trở nên cấp thiết của đời sống âm nhạc nước ta hiện nay. Đối<br /> với một số người sáng tác - nhất là những người viết trẻ, việc cho ra đời<br /> những ca khúc mới có ca từ vừa phù hợp với thẩm mỹ thời đại lại vừa<br /> mang đậm bản sắc dân tộc thực sự là một thử thách không dễ vượt qua.<br /> Nếu không nghiên cứu để thấy rõ tác dụng và ý nghĩa của CLVHDG, sự<br /> phong phú và đa dạng của các phương thức khai thác... thì việc khai thác<br /> CLVHDG trong sáng tác ca khúc sẽ có nguy cơ bị mai một và một trong<br /> những yếu tố tạo nên tính dân tộc, bản sắc dân tộc trong ca khúc VN có thể<br /> sẽ không được coi trọng, thậm chí bị lãng quên.<br /> 1<br /> <br /> Vấn đề nghiên cứu càng trở nên cấp thiết hơn khi những năm gần<br /> đây (đặc biệt là từ tháng 7/2011), trong xã hội nổi lên tình trạng đáng báo<br /> động – “thảm họa ca từ” trong ca khúc của giới trẻ. Để ca từ không còn là<br /> vấn đề “thảm họa” “nhức nhối” cần phải định hướng cho giới trẻ, những<br /> người mới vào nghề bằng việc gợi mở một hướng đi với những cách thức<br /> có hiệu quả để họ vận dụng vào quá trình sáng tác.<br /> Từ góc nhìn và mối quan tâm của bản thân - là giảng viên giảng dạy<br /> Ngữ văn trong một nhà trường thuộc khối văn hóa nghệ thuật (VHNT),<br /> từng học và biểu diễn Thanh nhạc, thiết nghĩ, nếu giải quyết tốt những vấn<br /> đề đặt ra, đề tài chắc chắn sẽ có tác động tích cực đối với việc giảng dạy<br /> của bản thân cũng như việc học tập của sinh viên.<br /> 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu<br /> 2.1. Mục đích<br /> Thông qua việc phân tích, luận giải về tính chủ động của người sáng<br /> tác ca khúc kết hợp với việc nhận diện quá trình khai thác CLVHDG trong<br /> sự vận động của đời sống xã hội (lịch sử, chính trị, văn hóa...), luận án trình<br /> bày những kiến giải về mối quan hệ giữa thành tố văn học và âm nhạc trong<br /> bối cảnh nền văn hóa VN hiện nay nhằm làm sáng tỏ những luận điểm khoa<br /> học có tính định hướng đối với chủ thể sáng tạo nghệ thuật về việc khai thác<br /> CLVHDG trong quá trình sáng tác.<br /> 2.2. Nhiệm vụ<br /> Tổng quan tình hình nghiên cứu, xác định một số lý thuyết để vận<br /> dụng, giới thuyết các khái niệm cơ bản, có liên quan đến đề tài; nghiên cứu<br /> mục đích của việc khai thác CLVHDG, nhận diện các phương thức khai<br /> thác, mức độ khai thác và xu hướng vận động của việc khai thác<br /> CLVHDG qua diễn trình lịch sử; phân tích các yếu tố tác động đến việc<br /> khai thác CLVHDG trong sáng tác ca khúc VN hiện nay.<br /> 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> 3.1. Đối tượng nghiên cứu<br /> 2<br /> <br />