Tóm tắt Luận án tiến sỹ học " Đánh giá thực trạng rối loạn giọng nói của nữ giáo viên tiểu học thành phố Thái Nguyên và hiệu quả của một số biện pháp can thiệp "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

160
lượt xem 23
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sự xuất hiện của giọng nói như một mốc quan trọng trong lịch sử phát triển văn minh xã hội loài người và không thể thiếu trong mội ngôn ngữ. Đối với giao tiếp, giọng nói không chỉ đơn thuần là phương tiện chuyển tải nội dụng. Quan điểm này được chấp nhận rộng rãi giữa các nhà sinh học phân tử nhưng cũng bị chỉ trích một một số khác, cho rằng ông đã quan trọng hóa vài khác biệt di truyền và rằng cả vi khuẩn cổ và sinh vật nhân chuẩn có lẽ đều phát triển từ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án tiến sỹ học " Đánh giá thực trạng rối loạn giọng nói của nữ giáo viên tiểu học thành phố Thái Nguyên và hiệu quả của một số biện pháp can thiệp "

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O ð I H C THÁI NGUYÊN TR N DUY NINH ðÁNH GIÁ TH C TR NG R I LO N GI NG NÓI C A N GIÁO VIÊN TI U H C THÀNH PH THÁI NGUYÊN VÀ HI U QU C A M T S BI N PHÁP CAN THI P Chuyên ngành: V sinh h c xã h i và T ch c y t Mã s : 62 72 73 15 TÓM T T LU N ÁN TI N S Y H C Thái Nguyên - 2010
1 ð TV Nð Gi ng nói không ch ñóng vai trò quan tr ng trong giao ti p mà còn ñư c s d ng như m t công c lao ñ ng chính c a hơn 30% l c lư ng lao ñ ng xã h i (Addington D. W. 1968) và (Roz C. 1998). Tuy nhiên, gi ng nói có th b tác ñ ng b i nhi u y u t nguy cơ gây nên nh ng r i lo n. R i lo n gi ng nói (RLGN) có th ch bi u hi n m t vài thay ñ i trong ch t gi ng hay c m giác khó ch u cơ quan phát âm trong khi nói, nhưng cũng có th là nh ng b nh lý th c s thanh qu n (B nh gi ng thanh qu n - BGTQ). M t trong nh ng ngh ch u tác ñ ng l n c a RLGN là giáo viên (GV), ñ i v i h RLGN gây nh hư ng nghiêm tr ng ñ n công vi c và giao ti p (Smith E. 1997). Trong nghiên c u c a Thibeault S. L. (2004) cho th y hơn 3 tri u giáo viên ti u h c (GVTH) và trung h c cơ s (THCS) M dùng gi ng như là phương ti n ñ u tiên ñ truy n ñ t, h có nguy cơ cao b RLGN, ñ c bi t là GV n . M i năm M ñã thi t h i m t kho n ti n là 2,5 t ñô la chi phí cho ñi u tr và ngh vi c do RLGN. T i Vi t Nam, theo k t qu nghiên c u c a Ngô Ng c Li n (2006) có 14,42% - 28,43% GVTH m c BGTQ và theo s li u c a B Giáo d c và ñào t o (GD-ðT) năm 2007 toàn qu c có 1.012.468 GV các c p tr c ti p gi ng d y, như v y ư c tính toàn qu c s có kho ng t 179.788 ñ n 354.465 GV m c BGTQ. ð tài ñư c ti n hành v i các m c tiêu: 1. ðánh giá th c tr ng r i lo n gi ng nói c a n giáo viên ti u h c thành ph Thái Nguyên t năm 2006 - 2008. 2. Xác ñ nh m t s y u t liên quan ñ n r i lo n gi ng nói c a n giáo viên ti u h c. 3. Áp d ng và ñánh giá hi u qu c a m t s bi n pháp can thi p nh m c i thi n s c kh e gi ng nói c a n giáo viên ti u h c thành ph Thái Nguyên. NH NG ðÓNG GÓP M I C A LU N ÁN 1. ð tài lu n án ñã mô t ñư c th c tr ng r i lo n gi ng nói c a n giáo viên ti u h c thành ph (TP) Thái Nguyên r t cao (76,20% - 79,33%), trong ñó 26,44% - 29,09% thanh qu n như: viêm dày dây thanh (10,82%), r i giáo viên bi u hi n b nh lý n ng n lo n gi ng do căng cơ (8,17%), h t xơ dây thanh (2,88%)... 2. M t s y u t chính liên quan ñ n r i lo n gi ng n n giáo viên ti u h c là cư ng ñ ti ng n trong môi trư ng d y h c l n, giáo viên ph i nói v i cư ng ñ cao, ki n th c, thái ñ và th c hành v sinh gi ng nói (KAP) c a giáo viên còn h n ch (43,51% KAP m c y u, không có KAP lo i t t). 3. ð tài lu n án ñã huy ñ ng ngu n l c y t và giáo d c tham gia các ho t ñ ng can thi p: truy n thông giáo d c s c kh e gi ng và v sinh gi ng nói, tư v n ñi u tr , nâng cao năng l c qu n lý và chăm sóc s c kh e gi ng nói. Sau can thi p t l giáo viên có KAP t t ñã tăng t 0% lên 45,54%, hi u qu can thi p ñ t 72,16%. T l m c r i lo n gi ng gi m t 78,71% xu ng 61,39%, hi u qu can thi p ñ t 23,99%. T l b nh lý thanh qu n gi m t 26,24% xu ng 10,89%, hi u qu can thi p ñ t 81,60% (p
2 C U TRÚC C A LU N ÁN Ph n chính c a lu n án dài 97 trang, bao g m các ph n sau: ð t v n ñ : 02 trang; Chương 1. T ng quan: 23 trang; Chương 2. ð i tư ng và phương pháp nghiên c u: 19 trang; Chương 3. K t qu nghiên c u: 28 trang; Chương 4. Bàn lu n: 22 trang; K t lu n và ki n ngh : 02 trang; Danh m c các bài báo ñã công b : 01 trang; Danh m c 162 tài li u tham kh o: 11 trang, trong ñó có 40 tài li u ti ng Vi t, 122 tài li u ti ng Anh. Lu n án có 38 b ng, 24 bi u ñ , 03 sơ ñ và 03 hình. Ph n ph l c g m 09 ph l c, dài 52 trang.
3 Chương 1. T NG QUAN 1.1. Khái ni m v r i lo n gi ng nói (Voice disorder) Hegde M. N. (1996) ñã ñưa ra ñ nh nghĩa v RLGN: các r i lo n trong giao ti p liên quan ñ n s t n thương, khi m khuy t thanh qu n hay ho t ñ ng t o thanh không bình thư ng, không phù h p liên quan ñ n cao ñ (pitch), cư ng ñ (intensity) hay ch t thanh nh ng m c ñ khác nhau t h ng gi ng (voice quality). R i lo n gi ng nói có th (dysphonia - gi ng nói có nh ng bi u hi n b nh lý nói chung), ñ n m t gi ng (aphonia - gi ng m t hoàn toàn do dây thanh không rung ñ ng trong quá trình t o thanh). 1.2. D ch t h c r i lo n gi ng nói 1.2.1. Nghiên c u v r i lo n gi ng nói trên th gi i Nghiên c u v tính ph bi n c a RLGN trong c ng ñ ng t i Iowa và Utah, Roy N. (2004) ñã cho th y 29,9% s ngư i ñư c h i có ti n s RLGN, trong ñó 6,6% s ngư i ñang b RLGN. Mathieson L. (2001) nghiên c u t i London th y r ng t l m i m c RLGN trong c ng ñ ng là 121/100.000 ngư i dân/năm. Theo Ingo R. (1997) và Smith E. (1998) GV là ñ i tư ng có t l m c RLGN l n nh t trong c ng ñ ng. K t qu nghiên c u c a Munier C. và Kinsella R. (1998) cho th y 27% GV m c RLGN liên t c và 53% GV m c RLGN t ng ñ t. Theo k t qu nghiên c u c a Julian P. L. (2008) trên GV Tây Ban Nha t l m c m i RLGN là 3,87/năm/1000 GV. Ramig L. O. (1998) nh n xét RLGN do hành vi ñ ng hàng ñ u trong các RLGN và thư ng g p nh ng ngư i ph i s d ng gi ng nói chuyên nghi p. Theo các tác gi : Roy N. (2004); Julian P. L. (2008) và Alison R. (1998) t l m c RLGN n gi i cao hơn g p 2 - 3 l n so v i nam gi i. 1.2.2. Nghiên c u r i lo n gi ng nói trên n giáo viên ti u h c V i t Nam Theo k t qu nghiên c u c a Ph m Th Ng c (2000) trên GVTH huy n ðông Anh - TP Hà N i, t l GV m c RLGN là 29,9%, trong ñó RLGN do t n thương th c th là 20,3% và RLGN ch c năng là 9,6%. Ngô Ng c Li n (2006) ñã nghiên c u v RLGN trên 1033 n GVTH ñ i di n cho các vùng, mi n trên toàn qu c, k t qu cho th y t l GV có t n thương th c th thanh qu n là 20,81%, tuy nhiên các RLGN ch c năng chưa ñư c ñ c p ñ n trong nghiên c u này. 1.3. Nguyên nhân và y u t nguy cơ r i lo n gi ng nói Nghiên c u v c u trúc gi i ph u c a thanh qu n, các tác gi : Woodson G. E. (2000); Koichi O. (1998); Schneider B. (2003) và Anne E. (2006) nh n xét khe h thanh môn b t thư ng trong c u trúc c a thanh qu n có th là y u t kh i ñ u c a RLGN và cũng có th là di n bi n c a RLGN. Nghiên c u v cách hít th và phát âm c a ngư i RLGN, Lowell S. Y. (2008) ñã nh n th y có s khác nhau trong chi n lư c hít th và chi n lư c phát âm gi a nh ng ngư i có RLGN và nh ng ngư i không có RLGN. Liên quan gi a ñ tu i v i RLGN ñã ñư c Leslie T. (1999) và Malmgren L. T. (2000) ñ c p t i s tái t o các s i cơ tham gia phát âm. Theo các tác gi này nh ng ngư i cao tu i kh năng tái t o cơ giáp - nh n kém hơn so v i nh ng ngư i tr tu i. Nghiên c u v s liên quan gi a gi i tính v i RLGN, Mathieson L. (2001) cho r ng do l p lamina propria c a dây thanh nam gi i dày hơn ñáng k so v i lamina propria n gi i và có th m t lư ng l n hơn c a acide hyaluronic trong c u trúc dây thanh nam gi i ñã giúp cho dây thanh c a h ñ b t n thương hơn so v i n gi i. Y u t tâm lý và tính cách có liên quan t i RLGN, ñi u ñó
4 ñư c nêu ra b i Morrison M. (1999) và Lauriello M. (2003), theo h s quá khích trong vi c bi u l tình c m có th là nguyên nhân c a RLGN. Y u t môi trư ng làm vi c và RLGN c a GV ñã ñư c các nhà khoa h c ñ c p trên nh ng khía c nh khác nhau: Nelson R. (2004) cho r ng GV ph i làm vi c trong môi trư ng quá n; Williams N. R. (2002) l i nêu lên y u t nguy cơ RLGN nh ng GV ti p xúc v i hoá ch t; Elaine S. (1997) cho r ng GV b phơi nhi m ñ i v i nh ng tr em có nhi m trùng ñư ng hô h p trên... Thói quen trong sinh ho t liên quan t i RLGN ñã ñư c Julian P. L. (2008) t ng k t, theo tác gi nh ng GV có thói quen hút thu c, u ng cà phê ho c nư c trà có nguy cơ RLGN nhi u hơn nh ng ngư i không s d ng và vi c s d ng thư ng xuyên các lo i này ñã gây khô thanh qu n và có th là y u t kh i ñ u c a RLGN. Nh ng GV m c h i ch ng trào ngư c d dày - th c qu n có t l m c RLGN cao hơn nh ng ñ ng nghi p không m c h i ch ng này, k t lu n trên ñư c ñưa ra b i James A. (2000). Trào ngư c d dày - th c qu n gây kích thích thanh qu n cũng là y u t gây l m d ng gi ng. ð c thù ngh nghi p c a GV ñã ñư c s quan tâm c a nhi u tác gi : theo Pasa G. (2007) và Munier C. (2008) GV ch u nh ng áp l c công vi c, h không có th i gian ñ ngh ngơi; Morrison M. D. (1983) nh n th y GV thư ng ph i nói to, nói kéo dài; James A. K. (1989) và Gelfer M. P. (1991) cho r ng RLGN là h u qu c a vi c s d ng gi ng nói quá m c, gây căng các dây thanh và căng các cơ ngoài thanh qu n. Nguyên nhân chính gây RLGN ñư c nhi u tác gi g i chung v i danh t (vocal abuse - l m d ng gi ng), do hi u bi t v gi ng nói c a GV h n ch , d n t i vi c th c hành v sinh gi ng nói chưa t t. Cơ ch b nh sinh c a RLGN ñư c thi t l p theo mô hình c a vòng xo n b nh lý lu n qu n. Do ñ c thù ngh nghi p, ñòi h i GV ph i s d ng gi ng nói v i cư ng ñ l n, trong môi trư ng n ào, ô nhi m. Tình tr ng này kéo dài làm cho gi ng nói b m t và y u. D n d n ngư i b nh m t kh năng ph i h p s ñi u hòa h th ng gi a cơ và th n kinh ch huy phát âm, làm cho phát âm sai l ch ñi, ñ ng th i ngư i b nh có xu hư ng tâm lý bù ñ p l i s y u kém x y ra b ng cách gia tăng s c g ng nói ñ vư t tr ng i, như v y l i càng làm gia tăng thêm tình tr ng h ng gi ng. Qua m t th i gian, nh ng r i lo n ch c năng này s tr thành m t thói quen, m t ph n x có ñi u ki n và c th s l p l i m t cách t ñ ng (Sơ ñ 1.1). Các y u t kh i phát Thay ñ i gi i ph u cơ quan phát âm C g ng phát âm ñ bù ñ p Hn ch R i lo n gi ng nói ki n th c N l c ñ tăng hi u qu phát âm R i lo n tr m tr ng hơn Vòng lu n qu n m i Sơ ñ 1.1. Vòng lu n qu n c a r i lo n gi ng nói
5 1.4. Các bi u hi n c a r i lo n gi ng nói R i lo n gi ng nói bi u hi n trên phương di n âm h c: r i lo n v ñ cao; r i lo n v cư ng ñ và r i lo n v s t o thanh. Trên phương di n c m th v âm h c, gi ng nói có th b khàn, rè, ñ c, m ñi, th u thào, t c, m t ti ng... Ngoài ra ngư i b nh còn có nh ng c m giác ñau h ng, ng a c , b ng rát h ng, khô h ng, khó nu t, m i và khó ch u cơ xương vùng trư c thanh qu n... 1.5. Phát hi n và ñánh giá r i lo n gi ng nói 1.5.1. ðánh giá b ng phương pháp c m th (ch quan) Ngư i b nh có th t ñánh giá v ch t lư ng gi ng nói c a h , nhưng RLGN s ñư c ñánh giá ñ y ñ hơn b i các nhà chuyên môn khi ph ng v n và thăm khám lâm sàng. 1.5.2. ðánh giá b ng phương pháp khách quan Có nhi u phương pháp ñư c s d ng trong ñánh giá v gi ng nói như: phân tích âm h c; ño khí áp h thanh môn; ñi n cơ ñ ; ño dung lư ng không khí ph i và ño ho t nghi m c a dây thanh. 1.6. ði u tr r i lo n gi ng nói giáo viên 1.6.1. ði u t r r i lo n gi ng nói theo phương pháp y h c t ruy n t h ng Là phương pháp thư ng ñư c các th y thu c lâm sàng áp d ng như m t thói quen duy nh t: ñi u tr n i khoa và ñi u tr ph u thu t. 1.6.2. Các phương pháp nh m ñi u ch nh hành vi phát âm Trên quan ñi m c a các nhà thanh h c và ngôn ng h c... v n ñ cơ b n trong ñi u tr RLGN là làm thay ñ i hành vi phát âm theo chi u hư ng tích c c. M t s bi n pháp ñi u tr RLGN gián ti p như TT-GDSK (vocal hygiene education), chi n lư c ngh gi ng, chi n lư c tư v n tâm lý... ñã ñư c các tác gi : James A. K. (1989); Carding P. N. (1999); Timmermans B. (2005) và Silverio K. C. (2008) nghiên c u áp d ng. Các nhà khoa h c cũng áp d ng nhi u k thu t khác nhau nh m tác ñ ng tr c ti p ñ n hành vi phát âm: nh ng bài t p gi ng c a Bernadette T. (2005), Ana P. M. (2003), Eric A. M. (1999), Patricia G. M. (2006); k thu t kh i phát âm c a Milbrath R. L. (2003) và phương pháp nh n tr ng âm c a Kotby M. N. (1993). Nhìn chung có r t nhi u phương pháp ñi u tr RLGN ñư c áp d ng, tuy nhiên nh ng nghiên c u so sánh phương pháp nào hi u qu hơn còn chưa ñư c ñ c p t i nhi u. D u sao, TT-GDSK là không th thi u trong m i k thu t ñi u tr RLGN.
6 Chương 2. ð I TƯ NG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U 2.1. Thi t k nghiên c u Nghiên c u d ch t h c mô t c t ngang có phân tích (ñ nh lư ng và ñ nh tính) và nghiên c u d ch t h c can thi p. 2.2. ð i tư ng, ñ a ñi m và th i gian nghiên c u * ð i tư ng ñích: toàn b 416 n GVTH ñ tiêu chu n nghiên c u c a 20 trư ng, ñư c b c thăm ng u nhiên (theo ñơn v trư ng) t danh sách 33 trư ng ti u h c thu c phòng GD-ðT TP Thái Nguyên. ð i tư ng ñư c chia ng u nhiên vào hai nhóm nghiên c u: 10 trư ng thu c nhóm can thi p có 206 GV và 10 trư ng thu c nhóm ñ i ch ng v i 210 GV. S ñ i tư ng trên ñ m b o c m u ñư c tính theo công th c: * Nghiên c u mô t : 2 z 1− α/2 p (1 − p) n= d2 * Nghiên c u can thi p: (Z ) 2 2P(1 − P) + Z 1 − β P1 (1 − P1 ) + P 2 (1 − P 2 ) 1 − α/2 n= (P1 − P2 )2 ð tài l a ch n nh ng GV tình nguy n tham gia nghiên c u, ñã d y h c ñư c t i thi u 1 năm, d y ít nh t 4 ngày/tu n. Không ñưa vào m u nghiên c u nh ng GV ñang m c b nh n i khoa m n tính c n ñi u tr ho c có RLGN nhưng không liên quan ñ n s d ng gi ng. ð i tư ng trong hai nhóm nghiên c u có s tương ñ ng v ñ tu i, thâm niên công tác, trình ñ chuyên môn và th i lư ng d y h c... * ð i tư ng nghiên c u ph tr : - Cư ng ñ ti ng n trong toàn b 20 trư ng h c, 30 l p h c và cư ng ñ gi ng nói c a 30 GV khi gi ng bài (các l p h c và GV ñư c ch n theo phương pháp ng u nhiên). - Các thông s v gi ng nói c a các ñ i tư ng m c RLGN và c a 45 ngư i làm ngh khác cùng khu v c, có cùng ñ tu i và không m c RLGN, (trong ñ tài này nh ng thông s c a gi ng nói ngư i bình thư ng ñư c xem là chu n ñ ñánh giá m c ñ n ñ nh trong rung ñ ng c a dây thanh). - Các c ng tác viên tham gia nghiên c u (nghiên c u ñ nh tính). * Th i gian nghiên c u: 24 tháng (5/2006 - 5/2008), trong 6 tháng ñ u ñi u tra d ch t h c RLGN và trong 18 tháng ti p theo th c hi n các ho t ñ ng can thi p RLGN. * ð a ñi m nghiên c u: t i 20 trư ng ti u h c thu c phòng GD-ðT TP Thái Nguyên, t nh Thái Nguyên.
7 2.3. N i dung nghiên c u ð tài huy ñ ng 2 ngu n l c (Y t và Giáo d c) tham gia các ho t ñ ng nghiên c u bao g m: 7 gi ng viên, bác s chuyên khoa Tai mũi h ng, 15 h c viên sau ñ i h c và sinh viên Y khoa, 2 cán b phòng GD-ðT, 10 GV kiêm hi u trư ng và 10 GV kiêm t ng ph trách c a các trư ng can thi p. Trong ñó, các gi ng viên và các bác s có nhi m v t p hu n cho l c lư ng nòng c t tri n khai can thi p và thu th p thông tin. Các cán b ngành giáo d c tham gia ch ñ o, t p trung ngu n l c, t ch c, ñi u hành và giám sát các ho t ñ ng trong quá trình th c hi n. ð tài ñã l y l c lư ng GV kiêm t ng ph trách, các h c viên sau ñ i h c và sinh viên Y khoa tình nguy n làm l c lư ng nòng c t trong tri n khai TT-GDSK. 2.3.1. Trong nghiên c u mô t ði u tra d ch t h c RLGN và các y u t liên quan. 2.3.2. Trong nghiên c u can thi p * ð i v i nhóm can thi p: ð tài lu n án áp d ng m t s bi n pháp ñi u tr RLGN gián ti p: TT-GDSK, tư v n ñi u tr và b i dư ng nâng cao năng l c cho GV nòng c t trong công tác qu n lý và CSSKGN. Phương pháp này ti p c n t i toàn b ñ i ngũ GV, k c chưa xu t hi n RLGN và có RLGN, v i các m c tiêu mong ñ i như sau: nh ng GV hi n chưa m c RLGN s không xu t hi n các bi u hi n RLGN. Nh ng ñ i tư ng m c RLGN nhưng chưa có t n thương th c th thanh qu n: giúp gi ng nói c a h tr l i bình thư ng ñ h có th s d ng gi ng nói trong giao ti p xã h i và công vi c. Nh ng ñ i tư ng m c RLGN ñã có t n thương th c th thanh qu n: c i thi n ch t lư ng gi ng nói c a h m c có th ch p nh n ñư c. Như v y, các ñ i tư ng s ñư c áp d ng các bi n pháp can thi p v i m c ñ khác nhau, tùy theo tình tr ng gi ng nói c a h : toàn b GV ñ u ñư c TT-GDSK, ngoài ra nh ng ñ i tư ng m c RLGN còn ñư c tư v n ñi u tr cho phù h p. Trong ho t ñ ng TT- GDSK: 6 tháng ñ u, t ch c TT-GDSK tr c ti p cho GV t i t ng trư ng, ñ nh kỳ 1 bu i/tháng. Trong 12 tháng ti p theo, t ch c các bu i h i th o v i các ch ñ liên quan t i s c kh e gi ng nói và v sinh gi ng nói, ñ nh kỳ m i trư ng 2 tháng/l n. * ð i v i nhóm ñ i ch ng: nh ng ñ i tư ng thu c nhóm ñ i ch ng ñư c theo dõi trong th i gian nghiên c u, các GV ñư c phát hi n m c RLGN ñ u ñư c tư v n ñi u tr t i các cơ s Y t phù h p. 2.4. Các ch s nghiên c u * Nhóm các ch s v ñ c ñi m chung c a ñ i tư ng trong nhóm nghiên c u ñ nh lư ng: tu i ñ i; tu i ngh ; th i gian ñ ng l p... * Nhóm các ch s mô t th c tr ng r i lo n gi ng nói: t l m c RLGN; t n su t m c RLGN; t l m c và cơ c u BGTQ; k t qu ph ng v n sâu 22 cán b ngành Giáo d c v th c tr ng RLGN...
8 * Nhóm các ch s v các y u t liên quan: ki n th c, thái ñ và th c hành (Knowledge - Attitude - Practice - KAP) v sinh gi ng nói c a GV; cư ng ñ ti ng n trong môi trư ng d y h c; cư ng ñ gi ng nói c a GV khi gi ng bài; các ch s thu c y u t ñ ng l p; k t qu ph ng v n sâu 22 cán b ngành Giáo d c v th c tr ng và m t s y u t liên quan RLGN. * Nhóm các ch s v k t qu th c hi n mô hình can thi p và hi u qu can thi p RLGN: k t qu t ch c và th c hi n mô hình TT-GDSK; hi u qu can thi p (HQCT) RLGN qua ñánh giá c m th và phân tích âm h c... 2.5. Phương pháp thu th p và ñánh giá thông tin ð tài ph i h p phương pháp ñánh giá c m th (ph ng v n, quan sát và thăm khám lâm sàng) và ñánh giá khách quan (các xét nghi m môi trư ng và phân tích gi ng nói). Các ho t ñ ng thu th p thông tin trư c và sau can thi p ñ u ñư c ti n hành trong năm h c, không thu th p thông tin trong kỳ ngh hè. Các thông tin cá nhân, ngh nghi p, th c tr ng RLGN, KAP, cư ng ñ ti ng n và cư ng ñ gi ng nói c a GV ñư c thu th p t i t ng trư ng ti u h c. Ghi âm các m u gi ng nói t i phòng cách âm c a b nh vi n ña khoa Trung ương Thái Nguyên. Lư ng hóa KAP b ng cách cho ñi m theo t ng câu h i và t ng s ñi m c a t ng m c: ki n th c, thái ñ , th c hành và t ng h p KAP. M i m c ñư c chia ra 3 m c theo t l ñi m ñ t ñư c trên t ng s ñi m c a t ng m c ñó: m c y u (75%). Thăm khám lâm sàng phát hi n RLGN b ng máy n i soi, áp d ng cách phân lo i và tiêu chu n v lâm sàng c a Mathieson L. (2001). ðo cư ng ñ ti ng n và cư ng ñ gi ng nói c a GV theo thư ng quy k thu t c a Vi n Y h c Lao ñ ng và v sinh môi trư ng - B Y t . Ghi âm theo tiêu chu n và k thu t c a Titze I. R. (1995). Phân tích gi ng nói ñư c th c hi n t i Vi n T ñi n h c và Bách khoa thư Vi t Nam. 2.6. Phương pháp phân tích và x lý s li u S li u ñư c nh p, ki m soát trên chương trình Epidata và x lý trên chương trình SPSS 13.0. S d ng test χ2 ñ so sánh 2 t l %, test t ñ so sánh 2 giá tr trung bình. ðánh giá k t qu can thi p d a vào ch s hi u qu (CSHQ) và HQCT.
9 Chương 3. K T QU NGHIÊN C U 3.1. Th c tr ng r i lo n gi ng nói c a n giáo viên ti u h c thành ph Thái Nguyên 3.1.1. ð c ñi m chung c a ñ i tư ng trong nhóm nghiên c u ñ nh lư ng Giáo viên có tu i ñ i trung bình 42 và tu i ngh trung bình 21 năm. Thành ph n dân t c: 90,63% Kinh; 5,53% Tày; 2,16% Nùng và 1,68% thu c các dân t c khác. Trình ñ h c v n: 83,89% trung h c ph thông và 16,11% trung h c cơ s . Trình ñ chuyên môn: 60,58% GV trung h c; 13,70% cao ñ ng và 25,72% ñ i h c. S ngày d y h c trong m t tu n: 96,15% d y 5 ngày và 3,85% d y 4 ngày. Th i gian ñ ng l p: 65,87% c ngày và 34,13% ch ñ ng l p 1 bu i. S ti t d y: 62,74% GV d y 6 - 7 ti t/ngày và 37,26% GV d y ≤ 5 ti t/ngày. Phân công d y h c: 54,09% s GV d y thay ñ i l p sau m i năm h c và 45,91% có ít nh t t 3 năm tr l i ñây ch chuyên d y m t kh i l p nh t ñ nh ho c d y ñu i theo l p (t l p 1 ñ n l p 5), trong ñó 18,03% GV chuyên d y các l p ñ u c p ho c cu i c p (Các b ng 3.1; 3.2 và các bi u ñ 3.1 - 3.8 lu n án). 3.1.2. Th c tr ng r i lo n gi ng nói T l % 100 Có RLGN 79,33 76,20 80 Không RLGN 60 23,80 40 20,67 20 0 Mùa ñông Mùa hè Mùa Bi u ñ 3.1. (Bi u ñ 3.9 lu n án) T l m c r i lo n gi ng nói c a giáo viên K t qu ñi u tra d ch t h c: có 76,20% - 79,33% GV m c RLGN; trung bình m i GV có 4,03 - 4,20 tri u ch ng RLGN; ngư i m c nhi u nh t 13 tri u ch ng và có 45,67% - 46,88% GV m c trên 3 tri u ch ng. Trong s các ñ i tư ng m c RLGN có 26,44% - 29,09% s ngư i ñã tr thành BGTQ và ch y u thu c RLGN cư ng năng (RLGN do hành vi): 10,82% viêm dày dây thanh; 8,17% b nh MTD; 2,88% h t xơ dây thanh... R i lo n gi ng nói ít nhi u ñã nh hư ng ñ n giao ti p hàng ngày và d y h c c a 62,26% GV (Các bi u ñ 3.11 - 3.14 lu n án). 3.2. Các y u t liên quan 3.2.1. Ki n th c, thái ñ và th c hành v sinh gi ng nói c a giáo viên Hi u bi t c a GV v gi ng nói: 2,64% ñ t lo i t t; 67,07% lo i trung bình và 30,29% lo i y u. Thái ñ c a GV ñ i v i gi ng nói: lo i t t 90,38% và trung bình 9,62%. Th c hành v sinh gi ng nói: không có GV ñ t lo i t t; 7,45% ñ t lo i trung bình và 92,55% GV x p lo i y u (Các b ng 3.3 - 3.5 và các bi u ñ 3.15 - 3.17 lu n án).
10 56,49% Yu Trung bình 43,51% Bi u ñ 3.2. (Bi u ñ 3.18 lu n án) Phân lo i ki n th c - thái ñ - th c hành v sinh gi ng nói c a giáo viên ðánh giá chung v KAP: t i th i ñi m ñi u tra không có ñ i tư ng ñ t KAP lo i t t; có 56,49% GV ñ t m c trung bình và 43,51% m c y u. B ng 3.1. (B ng 3.9 lu n án) Liên quan gi a ki n th c - thái ñ và th c hành c a giáo viên v i b nh gi ng thanh qu n Có b nh Không b nh p M c ñ t KAP (χ2 test) SL T l (%) SL T l (%) Y u (SL=181) 66 36,46 115 63,54 p
11 3.3.2. S t hay ñ i t rong ki n t h c - t hái ñ - t h c hành v sinh gi ng nói c a giáo viên ð i v i ki n th c: so sánh trư c và sau can thi p trong nhóm can thi p có s khác bi t r t rõ r t (p
12 T l m c RLGN gi a hai nhóm nghiên c u th i ñi m trư c can thi p không có s khác bi t (p>0,05), sau can thi p s khác bi t có ý nghĩa th ng kê (p0,05 can thi p Không b nh 149 73,76 154 74,76 C ó b nh 22 10,89 64 31,07 Sau can p0,05), nhưng th i ñi m sau can thi p có s khác bi t r t có ý nghĩa th ng kê (p
13 Chương 4. BÀN LU N 4.1. Th c tr ng r i lo n gi ng nói c a n giáo viên ti u h c thành ph Thái Nguyên K t qu nghiên c u d ch t h c RLGN trên 416 GVTH vào mùa hè và mùa ñông năm 2006 cho th y: 76,20% - 79,33% GV m c RLGN và trung bình m i GV m c 4,03 - 4,20 tri u ch ng RLGN. Có 45,67% - 46,88% GV m c trên 3 tri u ch ng RLGN. Trong các GV m c RLGN có 26,44% - 29,09% ñã chuy n thành BGTQ (M c 3.1.2). Nh ng s li u trên ch ng t r ng t l , s tri u ch ng và t n su t m c RLGN c a GVTH TP Thái Nguyên r t cao. So sánh v i các k t qu nghiên c u c a Ph m Th Ng c (2000) và Ngô Ng c Li n (2006), GVTH TP Thái Nguyên có t l m c BGTQ tương ñương v i GVTH ðông Anh - Hà N i; ð i T - Thái Nguyên và Bình Tân - TP H Chí Minh (p>0,05), tuy nhiên có cao hơn so v i GVTH t i TP Hà N i (p
14 T l m c BGTQ có liên quan rõ r t v i trình ñ ki n th c, thái ñ và th c hành v sinh gi ng nói c a GV (p0,05 (M c 3.2.2), ñi u ñó có th nói r ng y u t th i ti t không ph i là v n ñ quy t ñ nh RLGN c a GV. Y u t “mùa” ñ i v i RLGN c a GV có l nên ñư c xem xét trên quan ñi m mùa d y và kỳ ngh s h p lý hơn trong vi c tìm nguyên nhân và ñòi h i nh ng nghiên c u ti p theo ñ xác ñ nh khía c nh này. 4.3. Hi u qu can thi p 4.3.1. Công tác t ch c và tri n khai mô hình can thi p S k t h p ch t ch các ngu n l c c a ngành Y t và Giáo d c, ñã ñáp ng ñư c nhu c u cán b ñ m trách công vi c, m t khác quan tr ng hơn là ñã thu hút ñư c trách nhi m c a c ng ñ ng tham gia và duy trì ho t ñ ng này. Công tác TT-GDSK ñư c l ng ghép trong các ho t ñ ng chuyên môn, không nh hư ng ñ n k ho ch gi ng d y c a nhà trư ng và t o ñi u ki n thu n l i nh t ñ GV có cơ h i tham gia ñ y ñ . Mô hình TT- GDSK không ñòi h i nhi u kinh phí, d áp d ng và không nh t thi t c n ñ n s hi n di n thư ng xuyên c a các chuyên gia Y t . Tư v n ñi u tr cho các GV RLGN là c n thi t, ñi u ñó giúp GV gi i quy t ñư c nh ng v n ñ trư c m t và nâng cao hi u qu c a công tác TT-GDSK. K t qu tri n khai công tác ñào t o nâng cao năng l c qu n lý và CSSKGN t i Thái Nguyên cho th y GV hoàn toàn có kh năng t ch c th c hi n, tri n khai và qu n lý các ho t ñ ng CSSKGN t i c ng ñ ng khi h ñã ñư c ñào t o m t cách ñ y ñ . 4.3.2. K t qu can thi p KAP So sánh ki n th c v gi ng nói trư c và sau can thi p trong nhóm can thi p có s khác bi t r t rõ r t (p
15 ñó th hi n tính nh y c m khi tác ñ ng vào v n ñ này. So sánh v thái ñ và th c hành v sinh gi ng nói gi a hai th i ñi m trư c và sau can thi p, trong nhóm ñ i ch ng s khác bi t không có ý nghĩa th ng kê (p>0,05), ngư c l i có s c i thi n rõ nét trong nhóm can thi p (p
16 K T LU N 1. Th c tr ng r i lo n gi ng nói c a n giáo viên ti u h c thành ph Thái Nguyên T l m c RLGN c a GVTH TP Thái Nguyên r t cao trong c 2 mùa nghiên c u (76,20% - 79,33%), trong ñó có 45,67% - 46,88% GV m c trên 3 tri u ch ng, 30,53% - 32,45% GV m c 1 - 3 tri u ch ng, trung bình m i GV m c 4,03 - 4,20 tri u ch ng khác nhau v RLGN. Trong s các GV m c RLGN có 26,44% - 29,09% GV ñã tr thành BGTQ. H u h t các b nh ñã g p thu c lo i RLGN cư ng năng (do nguyên nhân hành vi): viêm dày dây thanh (10,82%); MTD (8,17%); h t xơ dây thanh (2,88%)... R i lo n gi ng nói ít nhi u ñã nh hư ng ñ n vi c giao ti p hàng ngày và vi c d y h c c a 62,26% GV. 2. Y u t liên quan ñ n r i lo n gi ng nói c a n giáo viên ti u h c thành ph Thái Nguyên Giáo viên ph i làm vi c v i áp l c cao (65,87% GV ñ ng l p c ngày và 62,74% GV d y trung bình 6 - 7 ti t/ngày). Môi trư ng d y h c có cư ng ñ ti ng n l n (trong gi h c vư t tiêu chu n v sinh cho phép 9 - 10dB). Giáo viên ph i nói v i cư ng ñ l n (67,81 - 75,24dB) trong su t bu i d y h c. Hi u bi t c a GV v gi ng nói còn nhi u h n ch : 2,64% ñ t lo i t t; 67,07% lo i trung bình và 30,29% lo i y u. Thái ñ c a GV trong b o v s c kh e gi ng nói: ñ t lo i t t 90,38% và trung bình 9,62%. Th c hành v sinh gi ng nói: không có GV ñ t lo i t t, 92,55% GV x p lo i y u. KAP có liên quan rõ r t v i RLGN {p
17 KI N NGH 1. Mô hình huy ñ ng ngu n l c c ng ñ ng tham gia CSSKGN là kh thi và ñem l i nh ng hi u qu rõ r t, không ñòi h i nhi u kinh phí và d áp d ng. Mô hình này c n ñư c ti p t c tri n khai nghiên c u trên di n r ng và v i th i gian dài hơn ñ ñánh giá tính b n v ng và hi u qu kinh t c a nó. 2. Các trư ng ti u h c c n quan tâm hơn n a ñ n công tác t ch c, qu n lý d y h c ñ gi m thi u ti ng n và c n nghiên c u biên ch phù h p ñ gi m b t th i lư ng d y cho GV. 3. C n có s k t h p ch t ch gi a ngành Y t và Giáo d c trong công tác truy n thông, khám và ñi u tr RLGN cho GV vì t l RLGN c a GV r t cao, trong khi chúng ta hoàn toàn có th ki m soát ñư c.