Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Khoa học Giáo dục: Bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học chương “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 trung học phổ thông với sự hỗ trợ của máy vi tính

Chia sẻ: Buemr KKK | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn với mục tiêu đề xuất các biện pháp bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh với sự hỗ trợ của máy vi tính và vận dụng được các biện pháp đề xuất vào việc thiết kế một số bài dạy học cụ thể trong chương “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Khoa học Giáo dục: Bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học chương “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 trung học phổ thông với sự hỗ trợ của máy vi tính

ĐẠI HỌC HUẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HUỲNH THỊ HIẾU BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CHƢƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” VẬT LÍ 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA MÁY VI TÍNH Demo Version - Select.Pdf SDK LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THEO ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU Thừa Thiên Huế, năm 2017
ĐẠI HỌC HUẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HUỲNH THỊ HIẾU BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” VẬT LÍ 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA MÁY VI TÍNH Demo Version - Select.Pdf SDK Chuyên ngành: Lí luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn Vật lí Mã số: 60140111 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THEO ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HUỲNH TRỌNG DƢƠNG Thừa Thiên Huế, năm 2017 i
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu ghi trong luận văn là trung thực, đƣợc các đồng tác giả cho phép sử dụng và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Thừa Thiên Huế, tháng 8 năm 2017 Tác giả luận văn Huỳnh Thị Hiếu Demo Version - Select.Pdf SDK ii
LỜI CẢM ƠN LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành câm ơn Ban giám hiệu, phòng Đào täo sau Đäi học trường Đäi học Sư phäm Huế, Ban Chủ nhiệm cùng quý thæy cô giáo khoa Vật lí Trường Đäi học Sư phäm Huế đã trực tiếp tham gia giâng däy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập. Đặc biệt, cho tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chån thành và såu sắc nhçt đến thæy giáo TS. Huỳnh Trọng Dương - người đã tận tình hướng dẫn khoa học cho tôi trong quá trình hình thành và hoàn chînh bài luận văn này. Tôi xin chân thành câm ơn Ban giám hiệu và tập thể quý thæy cô giáo trường THPT Nguyễn Dục và trường THPT Phan Châu Trinh đã nhiệt tình giúp đỡ và täo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài. Demo Version - Select.Pdf SDK Cuối cùng, tôi xin gửi lời câm ơn đến gia đình, bän bè, đã giúp đỡ và động viên tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Xin chân thành câm ơn! Tác giâ Huỳnh Thị Hiếu iii
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA .................................................................................................... i LỜI CAM ĐOAN ...............................................................................................................ii LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................... iii MỤC LỤC ........................................................................................................................... 1 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................................. 5 DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ ........................ 6 MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 7 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................................7 2. Lịch sử vấn đề .........................................................................................................9 3. Mục tiêu của đề tài ................................................................................................11 4. Giả thuyết khoa học ..............................................................................................11 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................11 6. Đối tƣợng nghiên cứu............................................................................................11 7. Phạm vi nghiên cứu ...............................................................................................12 8. Phƣơng pháp Demonghiên cứu....................................................................................... Version - Select.Pdf SDK 12 8.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận ....................................................................12 8.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn .................................................................12 8.3. Phƣơng pháp thực nghiệm ..............................................................................12 8.4. Phƣơng pháp thống kê toán học .....................................................................12 9. Đóng góp của đề tài...............................................................................................12 10. Cấu trúc luận văn ................................................................................................13 NỘI DUNG ........................................................................................................................14 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA MÁY VI TÍNH.......................................................14 1.1. Năng lực giải quyết vấn đề .............................................................................14 1.1.1. Khái niệm năng lực giải quyết vấn đề ......................................................14 1.1.2. Năng lực giải quyết vấn đề của học sinh trong học tập vật lí ..................15 1
1.1.3. Các mức độ của dạy học giải quyết vấn đề ..............................................16 1.1.4. Các giai đoạn giải quyết vấn đề của học sinh trong học tập vật lí ...........17 1.2. Sử dụng máy vi tính hỗ trợ việc bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học vật lí ..................................................................................18 1.2.1. Các trƣờng hợp sử dụng máy vi tính trong dạy học vật lí ........................19 1.2.2. Sử dụng máy vi tính hỗ trợ cho việc bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học vật lí ........................................................................21 1.3. Bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học vật lí .....23 1.3.1. Các yếu tố ảnh hƣởng đến việc bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học vật lí ..............................................................................23 1.3.2. Hệ thống kỹ năng giải quyết vấn đề cần rèn luyện cho học sinh để bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học vật lí .................26 1.4. Các biện pháp bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học vật lí với sự hỗ trợ của máy vi tính .................................................................27 1.4.1. Các biện pháp bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học vật lí với sự hỗ trợ của máy vi tính .................................................................27 Demo 1.4.1.1. Biện Version pháp - Select.Pdf 1: Tạo động SDK cơ, hứng thú tăng cƣờng sự tham gia tích cực của học sinh vào quá trình giải quyết vấn đề với sự hỗ trợ của máy vi tính. .....28 1.4.1.2. Biện pháp 2: Định hƣớng học sinh huy động tri thức, tiếp cận, nhận biết các tình huống có vấn đề ....................................................................................30 1.4.1.3. Biện pháp 3: Định hƣớng học sinh phân tích thông tin, vấn đề và đề xuất các giả thuyết, chiến lƣợc giải quyết vấn đề...............................................31 1.4.1.4. Biện pháp 4: Định hƣớng học sinh thực hiện kế hoạch theo giải pháp đã đề ra, điều chỉnh kế hoạch, thực hiện ............................................................32 1.4.2. Quy trình dạy học theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học vật lí với sự hỗ trợ của máy vi tính ...............................33 1.5. Kiểm tra, tra đánh giá kết quả học tập của học sinh theo năng lực giải quyết vấn đề .....................................................................................................................35 1.6. Thực trạng về năng lực giải quyết vấn đề của học sinh trong học tập vật lí ..39 1.6.1. Thực trạng ................................................................................................39 2
1.6.2. Nguyên nhân.............................................................................................40 1.7. Kết luận chƣơng 1 ...........................................................................................42 CHƢƠNG 2: THIẾT KẾ BÀI DẠY HỌC THEO HƢỚNG BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHƢƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” VẬT LÍ 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA MÁY VI TÍNH ................44 2.1. Đặc điểm, cấu trúc nội dung kiến thức chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 trung học phổ thông.................................................................................................................44 2.1.1. Đặc điểm chung của chƣơng “Cảm ứng điện từ” vật lí 11 trung học phổ thông ...................................................................................................................44 2.1.2. Cấu trúc và chuẩn kiến thức, kỹ năng chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 trung học phổ thông.......................................................................................................45 2.1.3. Những thuận lợi, khó khăn trong tổ chức dạy chƣơng “Cảm ứng điên từ’’ Vật lí 11 trung học phổ thông .............................................................................48 2.1.4. Khả năng khắc phục những khó khăn trong dạy học chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 trung học phổ thông khi dạy học theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề với sự hỗ trợ của máy vi tính ...........................................49 Demo 2.2. Quy trình khaiVersion thác và sử- dụng Select.Pdf SDK máy vi tính trong dạy học chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 trung học phổ thông .................................................................50 2.2.1. Quy trình khai thác và sử dụng ................................................................50 2.2.2. Xây dựng kho tƣ liệu ................................................................................51 2.2.3. Khai thác một số hình ảnh, video clip cụ thể hỗ trợ dạy thí nghiệm........53 2.3. Thiết kế một số giáo án chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 trung học phổ thông theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh với sự hỗ trợ của máy vi tính .......................................................................................................55 CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ................................................................75 3.1. Mục đính và nhiệm vụ của thực nghiệm sƣ phạm ..........................................75 3.1.1. Mục đích của thực nghiệm sƣ phạm ........................................................75 3.1.2. Nhiệm vụ của thực nghiệm sƣ phạm ........................................................75 3.2. Đối tƣợng và nội dung của thực nghiệm sƣ phạm ..........................................76 3.2.1. Đối tƣợng của thực nghiệm sƣ phạm .......................................................76 3
3.2.2. Nội dung của thực nghiệm sƣ phạm .........................................................76 3.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm ...............................................................76 3.3.1. Chọn mẫu thực nghiệm ............................................................................76 3.3.2. Quan sát giờ học .......................................................................................77 3.3.3. Tiến hành kiểm tra, thu thập số liệu và xử lí kết quả ...............................78 3.4. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm ........................................................................78 3.4.1. Nhận xét về tiến trình dạy học .................................................................78 3.4.2. Đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm ...................................................79 3.5. Kết luận chƣơng 3 ...........................................................................................85 KẾT LUẬN CHUNG.......................................................................................................87 1. Kết quả đạt đƣợc của đề tài ...................................................................................87 2. Một số đề xuất, kiến nghị rút ra từ kết quả nghiên cứu ........................................88 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..............................................................................................89 PHỤ LỤC Demo Version - Select.Pdf SDK 4
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ DH Dạy học ĐC Đối chứng GV Giáo viên GQVĐ Giải quyết vấn đề HS Học sinh MVT Máy vi tính PPDH Phƣơng pháp dạy học PTDH Phƣơng tiện dạy học QTDH Qúa trình dạy học SGK Sách giáo khoa THPT Trung học phổ thông TN Thí nghiệm TNg Thực nghiệm TNSP Thực nghiệm sƣ phạm Demo Version - Select.Pdf SDK VĐ Vấn đề 5
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ BẢNG Bảng 3.1. Bảng số liệu hs đƣợc làm chọn mẫu TNg........................................................77 Bảng 3.2. Bảng tổng kết điểm thƣởng ..............................................................................80 Bảng 3.3. Bảng thống kê các điểm số (xi) của bài kiểm tra ............................................81 Bảng 3.4. Bảng phân phối tần suất ....................................................................................81 Bảng 3.5. Bảng phân phối tần suất lũy tích ......................................................................82 Bảng 3.6. Bảng phân loại theo học lực của HS ................................................................82 Bảng 3.7. Bảng tổng hợp các tham số đặc trƣng ..............................................................83 BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. Biểu đồ phân bố điểm của hai nhóm ĐC và TNg .......................................81 Biểu đồ 3.2. Biểu đồ phân loại theo học lực của HS........................................................82 SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1: Cấu Demo nội dung Version trúc logic chƣơng Cảm SDK - Select.Pdf ứng điện từ .........................................45 Sơ đồ 2.2: Biểu đạt logic của quá trình nhận thức khoa học chƣơng Cảm ứng điện từ ... 46 Sơ đồ 2.3. Quy trình khai thác, sử dụng MVT hỗ trợ quá trình dạy học ........................51 HÌNH VẼ Hình 1.1. Sơ đồ quy trình DH theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS trong DH Vật lí với sự hỗ trợ của MVT .....................................................................................35 Hình 2.1. Thí nghiệm trong việc hình thành định luật Len-xơ ........................................54 Hình 2.2. Đồ thị biểu diễn suất điện động cảm ứng trong trƣờng hợp hai cuộn dây khác nhau về số vòng. .................................................................................................................55 ĐỒ THỊ Đồ thị 3.1. Đồ thị phân phối tần suất.................................................................................81 Đồ thị 3.2. Đồ thị phân phối tần suất lũy tích ...................................................................82 6
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Con ngƣời là nguồn lực của mọi nguồn lực. Vì vậy, nó đóng vai trò thiết yếu trong quá trình phát triển kinh tế, xã hội, đƣa nƣớc ta tiến đến hội nhập với các nƣớc trong khu vực và thế giới. Đặc biệt, với sự phát triển nhƣ vũ bão của khoa học và công nghệ, đòi hỏi ngƣời lao động phải có trình độ học vấn cao, năng động, sáng tạo, biết tiếp nhận và xử lí thông tin để tìm ra giải pháp tốt nhất cho những vấn đề đặt ra trong lao động và thực tế cuộc sống. Trƣớc những yêu cầu đó thì ngành giáo dục phải đổi mới mới một cách mạnh mẽ và đồng bộ cả về nội dung lẫn phƣơng pháp và PTDH. Quan điểm xuyên suốt của đổi mới PPDH ở trƣờng phổ thông đƣợc chỉ rõ trong Nghị quyết Hội nghị Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng lần thứ 2 khóa VIII: “ Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục – đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học…” [7] Chiến lƣợc phát triển giáo dục 2001 – 2010 có nêu: “Đổi mới và hiện đại hóa Demo Version - Select.Pdf SDK PP giáo dục, chuyển từ truyền thụ kiến thức thụ động, thầy giảng, trò ghi sang hướng dẫn người học chủ động tư duy trong quá trình tiếp cận tri thức; dạy cho người học PP tự học, tự thu nhận thông tin một cách có hệ thống và có tư duy phân tích, tổng hợp, phát triển năng lực của mỗi cá nhân; tăng cường tính tự chủ của HS trong quá trình học tập…” [2]. Điều đó còn đƣợc thể hiện trong dự thảo chiến lƣợc phát triển giáo dục 2009 – 2020 của Bộ Giáo dục và Đào tạo “Giáo dục và đào tạo phải góp phần tạo nên một thế hệ người lao động có tri thức, có đạo đức, có bản lĩnh trung thực, có tư duy phê phán, sáng tạo, có kĩ năng sống, kĩ năng giải quyết vấn đề và kĩ năng nghề nghiệp để làm việc hiệu quả trong môi trường toàn cầu hóa vừa hợp tác vừa cạnh tranh. Điều này đòi hỏi phải có những thay đổi căn bản về giáo dục từ nội dung, PPDH đến việc xây dựng những môi trường giáo dục lành mạnh và thuận lợi giúp người học có thể chủ động, tích cực, kiến tạo kiến thức, phát triển kĩ năng và vận dụng những điều đã học vào cuộc sống…”[3] 7
Để kích thích hứng thú học tập, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, và rèn luyện các thao tác tƣ duy cho HS trong quá trình dạy học đòi hỏi giáo viên phải sử dụng các PTDH tích cực và tăng cƣờng sử dụng các phƣơng tiện hỗ trợ. Trong đó, MVT là một phƣơng tiện đa năng có thể sử dụng ở hầu hết các khâu của QTDH. Vật lí là môn học có tính khái quát cao, mang tính đặc thù riêng của khoa học, vật lí chứa đựng nhiều tiềm năng để bồi dƣỡng và phát triển năng lực GQVĐ, bởi thực chất của học vật lí là học cách phát hiện và giải quyết các VĐ vật lí. Cụ thể, khi DH các khái niệm, các định lí, định luật hay giải bài tập vật lí…, mỗi nhiệm vụ học tập đó có những đặc trƣng riêng góp phần quan trọng trong việc bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS. Mặt khác, vật lí là môn khoa học thực nghiệm, hầu hết kiến thức vật lí đều gắn với thực tế, nên việc ứng dụng công nghệ thông tin nói chung và MVT nói riêng vào dạy học vật lí là một hƣớng đi thích hợp và mang tính cấp thiết. Những kiến thức trong chƣơng “Cảm ứng điện từ” là cơ sở của nhiều ứng dụng trong đời sống cũng nhƣ trong ngành khoa học kĩ thuật điện. Đây là cơ sở tạo ra những tình huống có vấn đề gần gũi với HS. Mặt khác, trong phần này có nhiều Demo quá trình, hiện tƣợngVersion vật lí khá- trừu Select.Pdf SDK tƣợng, nếu dạy chỉ dùng phấn bảng thì không thể bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS có hiệu quả. Tuy nhiên, khi dạy học chƣơng này nếu biết sử dụng PTDH, đặc biệt là MVT thì sẽ trực quan hóa đƣợc các hiện tƣợng vật lí, giúp cho HS cảm thấy hứng thú hơn trong học tập, đồng thời phát huy đƣợc năng lực GQVĐ của HS. Thực tế dạy hiện nay nói chung và DH vật lí nói riêng hầu hết GV chỉ chú trọng đến việc cung cấp khối lƣợng kiến thức cho HS hơn là tổ chức các hoạt động DH theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS. Trong khi đó yêu cầu đổi mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo hiện nay là phải điều chỉnh từ tiếp cận nội dung chuyển dần sang hƣớng tiếp cận năng lực (HS làm đƣợc gì thông qua việc học). Để đáp ứng những yêu cầu trên, đòi hỏi nhà trƣờng phổ thông không chỉ dừng lại ở chỗ trang bị cho HS những kiến thức, kỹ năng đã đƣợc loài ngƣời tích lũy mà cần phải bồi dƣỡng cho HS năng lực GQVĐ. Trong đó, xu thế đƣa HS vào thế giới thực, đặt HS trƣớc những bài toán thực tế để HS tự giải quyết, qua 8
đó giúp HS tự bồi dƣỡng kiến thức, bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho bản thân, biến mình thành trung tâm của giáo dục là xu thế của thời đại đang đƣợc nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Xuất phát từ những lí do trên, tôi chọn đề tài: “Bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học chương “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT với sự hỗ trợ của máy vi tính ” làm đề tài nghiên cứu khoa học của mình. 2. Lịch sử vấn đề Xu thế đổi mới phƣơng pháp DH theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS đã đƣợc nhiều nƣớc quan tâm nghiên cứu. Vào đầu những năm 1970 và đầu những năm 1980 tại các trƣờng đại học ở Minnesota của Mỹ nhiều giảng viên vật lí bắt đầu có mong muốn cải thiện việc giảng dạy của mình theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho sinh viên, với mong muốn là hiểu đƣợc những khó khăn mà sinh viên gặp phải trong việc giải quyết các vấn đề về vật lí và điều này đƣợc thể hiện qua bài báo của nhóm tác giả McDermott & redish, “Physics Education Research”1999 [32]. Có thể nói, việc nghiên cứu một cách có hệ thống về vấn đề bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS trong DH vật lí đã trở thành một lĩnh vực Demo nghiên cứu mới của Version nghiên cứu- Select.Pdf Giáo dục vật SDK lí. Và từ đây bắt đầu có nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu đến vấn đề bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS trong DH vật lí nhƣ Thomas M. Foster, (2000). “The development of students' problem-solving skills from instruction emphasizing qualitative problem-solving” university of Minnesota [30]. Ngoài ra, còn có nhiều tác giả khác cũng quan tâm nghiên cứu đến vấn đề này nhƣ Larkin, Hambrick, D. Z., & Engle,… Ở Việt Nam, quan điểm dạy học theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực đã đƣợc Bộ Giáo dục triển khai vào đầu năm học 2013-2014 ở gần 2.000 trƣờng tiểu học và ở các cấp học phổ thông, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm từ năm học 2013 – 2014 đến nay. Nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả nhƣ Lê Công Triêm, Trần Huy Hoàng, Huỳnh Trọng Dƣơng, Trần Văn Thạnh, Nguyễn Đình Cƣơng, Hồ Hữu Túy... đã cho thấy vai trò quan trọng của thí nghiệm vật lí và các PTDH hiện đại vào trong QTDH: từ truyền thụ kiến thức; phát triển tƣ duy; rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo thực hành; ôn tập, củng cố; kiểm tra đánh giá tới việc rèn luyện những phẩm 9
chất của ngƣời lao động mới góp phần phát triển toàn diện HS. Ví dụ nhƣ một số đề tài nghiên cứu khoa học, bài báo của một số tác giả: Bài báo của tác giả Lê Công Triêm: “Sử dụng thí nghiệm ảo và thí nghiệm mô phỏng trong dạy học Vật lí” đăng trên Tạp chí Khoa học và Giáo dục, số 1, năm 2007, Trường Đại học sư phạm - Đại học Huế. Lê Công Triêm, Phan Gia Anh Vũ: “Ứng dụng máy vi tính trong dạy học Vật lí ở trường phổ thông”, Nghiên cứu giáo dục, số 8, năm 1998. Lê Công Triêm, Phan Gia Anh Vũ “Một số kết quả bước đầu sử dụng máy vi tính trong dạy học Vật lí” Nghiên cứu giáo dục số 7, năm 2000. Luận án tiến sĩ của tác giả Mai Văn Trinh “Nâng cao hiệu quả dạy học Vật lí ở trường trung học phổ thông nhờ việc sử dụng máy vi tính và các phương tiện dạy học hiện đại” [26]; tác giả Trần Huy Hoàng “Nghiên cứu sử dụng thí nghiệm với sự hỗ trợ của máy vi tính trong dạy học một số kiến thức cơ học và nhiệt học trung học phổ thông” [14] ; tác giả Lƣơng Thị Lệ Hằng “Tổ chức hoạt động nhận thức cho học sinh trong dạy học chương Từ trường và Cảm ứng điện từ Vật lí 11 trung học phổ thông theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề với sự hỗ trợ của máy vi tính” [13],... Một số luận văn thạc sĩ gần đây nhƣ: Đề tài “Phát triển năng lực giải quyết Demo vấn đề cho học Version sinh trong - Select.Pdf dạy học phần Nhiệt SDK học Vật lí 10 nâng cao trung học phổ thông”, tác giả Nguyễn Thị Tình (2014) trình bày cơ sở lí luận về năng lực giải quyết vấn đề và đƣa ra đƣợc các biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho HS trong dạy học vật lí [24]. Tác giả Dƣơng Đức Giáp (2014): “Bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học một số kiến thức phần cơ học Vật lí lớp 10 với sự hỗ trợ của bài tập vật lí” đã làm rõ đƣợc cơ sở khoa học và thực tiễn của việc bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho học sinh thông qua bài tập vật lí [8]. Đề tài “Phối hợp các phương tiện dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học khi dạy một số kiến thức chương Từ trường và Cảm ứng điện từ theo chương trình Vật lí lớp 11 trung học phổ thông” tác giả Nguyễn Thị Thanh Hà (2007) đề tài đã chú ý đến DH GQVĐ và vai trò của công nghệ thông tin, PTDH hiện đại vào QTDH [9]; “Bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học phần Dòng điện trong các môi trường Vật lí 11 với sự hỗ trợ của thí nghiệm” tác giả Trần Thị Hải (2016) đã xây dựng đƣợc cơ sở lí luận và thực tiễn của việc bồi dƣỡng năng lực GQVĐ. Qua đó, 10
cũng có mặt hạn chế, tác giả chƣa đề xuất đƣợc quy trình tổ chức dạy học theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực GQVĐ với sự hỗ trợ của thí nghiệm [12]. Tuy nhiên, do xuất phát từ các mục tiêu nghiên cứu khác nhau nên chƣa có công trình nào nghiên cứu về vấn đề sử dụng MVT để bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS trong dạy học chương “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT . Trong phạm vi đề tài của mình, chúng tôi sẽ kế thừa những kết quả của các công trình nghiên cứu trƣớc đây, đồng thời sẽ nghiên cứu việc “Bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho học sinh trong dạy học chương “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT với sự hỗ trợ của máy vi tính”. 3. Mục tiêu của đề tài Đề xuất các biện pháp bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho học sinh với sự hỗ trợ của MVT và vận dụng đƣợc các biện pháp đề xuất vào việc thiết kế một số bài dạy học cụ thể trong chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT. 4. Giả thuyết khoa học Nếu đề xuất đƣợc các biện pháp bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS với sự hỗ trợ của MVT và vận dụng các biện pháp đó vào dạy học chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT thì sẽ góp phần nâng cao năng lực GQVĐ của HS qua đó chất lƣợng dạy học vật lí ở trƣờng phổ thông đƣợc nâng lên. Demo Version - Select.Pdf SDK 5. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt đƣợc mục tiêu đề ra, đề tài phải thực hiện những nhiệm vụ chính sau đây: - Nghiên cứu lý luận về năng lực GQVĐ. - Nghiên cứu lý luận về việc bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS trong DH vật lí với sự hỗ trợ của MVT. - Nghiên cứu đặc điểm chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT và đề xuất các biện pháp bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS trong DH chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT. - Thiết kế tiến trình dạy học chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS trong dạy học với sự hỗ trợ của MVT. - Tiến hành TNSP để đánh giá giả thuyết khoa học của đề tài. 6. Đối tƣợng nghiên cứu Hoạt động dạy và học chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho học sinh với sự hỗ trợ của MVT. 11
7. Phạm vi nghiên cứu - Chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT. - Thực nghiệm sƣ phạm tại một số trƣờng trên địa bàn tỉnh Quảng Nam. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu 8.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận - Nghiên cứu văn kiện Đại Hội Đảng về đổi mới nội dung, chƣơng trình, phƣơng pháp DH; - Nghiên cứu cơ sở lý luận về tổ chức hoạt động DH theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực GQVĐ; - Nghiên cứu chƣơng trình, nội dung SGK, sách GV và các tài liệu liên quan đến chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT để xác định kiến thức, kỹ năng, năng lực mà HS cần đạt đƣợc. 8.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn - Nghiên cứu khả năng tổ chức DH theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực GQVĐ trong DH chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT với sự hỗ trợ của MVT. - Dự giờ, quan sát việc dạy của GV và việc học của HS trong quá trình TNSP. 8.3. PhƣơngDemo Version pháp thực - Select.Pdf SDK nghiệm Thực hiện các bài dạy đã thiết kế trong các lớp TNg, so sánh với các lớp ĐC để rút ra những cần thiết, chỉnh lý, thiết kế, đề xuất hƣớng áp dụng vào thực tiễn, mở rộng kết quả nghiên cứu. 8.4. Phƣơng pháp thống kê toán học Sử dụng phƣơng pháp thống kê toán học để trình bày kết quả TNSP và kiểm định giả thuyết thống kê về sự khác biệt trong kết quả học tập của hai nhóm lớp ĐC và lớp TNg 9. Đóng góp của đề tài Về mặt lý luận - Xây dựng đƣợc một số biện pháp bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS trong DH vật lí ở trƣờng THPT; - Đề xuất đƣợc quy trình DH theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS trong DH vật lí. 12
Về mặt thực tiễn - Đánh giá đƣợc thực trạng về năng lực GQVĐ của HS hiện nay trong học tập vật lí; - Thiết kế đƣợc một số bài DH chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS. 10. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, luận văn gồm ba chƣơng. Chƣơng 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học vật lí với sự hỗ trợ của máy vi tính Chƣơng 2: Thiết kế bài dạy học theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 trung học phổ thông với sự hỗ trợ của máy vi tính Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm Demo Version - Select.Pdf SDK 13