Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Khoa học: Nghiên cứu phân lập và xác định cấu trúc một số hợp chất hóa học trong một số dung môi của thân cây Cau Chuột Núi (Pinanga Duperreana) thuộc họ Cau (Arecaceae) ở tỉnh Hòa Bình của Việt Nam

Công trình ñư c hoàn thành t i<br /> B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O<br /> Đ I H C ĐÀ N NG<br /> <br /> Đ I H C ĐÀ N NG<br /> <br /> M N TH THU H NG<br /> <br /> Ngư i hư ng d n khoa h c: GS.TSKH. TR N VĂN SUNG<br /> <br /> Ph n bi n 1: PGS.TS. Lê T H i<br /> <br /> NGHIÊN C U PHÂN L P VÀ XÁC Đ NH C U TRÚC<br /> M T S H P CH T HÓA H C TRONG M T S DUNG MÔI<br /> <br /> Ph n bi n 2: PGS.TS. Võ Vi n<br /> <br /> C A THÂN CÂY CAU CHU T NÚI (PINANGA DUPERREANA) THU C H<br /> CAU (ARECACEAE) T NH HÒA BÌNH C A VI T NAM<br /> <br /> Chuyên ngành: Hóa h u cơ<br /> Mã s : 60 44 27<br /> <br /> Lu n văn ñã ñư c b o v trư c h i ñ ng ch m Lu n văn<br /> t t nghi p Th c sĩ Khoa h c h p t i Đ i h c Đà N ng vào<br /> ngày 13 tháng 11 năm 2012.<br /> <br /> TÓM T T LU N VĂN TH C SĨ KHOA H C<br /> Có th tìm hi u lu n văn t i:<br /> Đà N ng – 2012<br /> <br /> -<br /> <br /> Trung tâm Thông tin – H c li u, Đ i h c Đà N ng<br /> Thư vi n trư ng Đ i h c Sư ph m, Đ i h c Đà N ng<br /> <br /> 3<br /> M<br /> <br /> 4<br /> <br /> Đ U<br /> <br /> cây còn chưa ñư c nghiên c u. Còn các công trình nghiên c u c a nư c<br /> <br /> 1. Tính c p thi t c a ñ tài<br /> <br /> ngoài thì ñư c công b chưa nhi u.<br /> <br /> T xưa ñ n nay, con ngư i ñã bi t khai thác ngu n tài nguyên sinh<br /> <br /> Vì v y, vi c ti p t c nghiên c u thành ph n hóa h c, ng d ng các<br /> <br /> h c quý giá này ñ làm th c ph m, thu c ch a b nh, các v t li u cũng<br /> <br /> phương pháp hi n ñ i như c ng hư ng t h t nhân, ph kh i,... ñ xác<br /> <br /> như nhiên li u cho cu c s ng thư ng ngày. Cùng v i s phát tri n c a<br /> <br /> ñ nh c u trúc và nghiên c u ho t tính sinh h c c a m t s h p ch t có<br /> <br /> khoa h c k thu t, vi c khai thác và s d ng nh ng cây thu c quý<br /> <br /> giá tr trong các loài cây thu c chi nói trên<br /> <br /> không còn ñơn thu n ch d a vào kinh nghi m mà còn có nh ng cơ s<br /> <br /> nghiên c u có nhi u tri n v ng.<br /> <br /> khoa h c. M t trong nh ng con ñư ng h u hi u ñ phát hi n ra các ch t<br /> <br /> 2. M c tiêu nghiên c u<br /> <br /> có ho t tính ti m năng, có th phát tri n thành thu c ch a b nh cho con<br /> ngư i, gia súc và cây tr ng là ñi t các h p ch t thiên nhiên. Ngư i ta<br /> có th s d ng các h p ch t thiên nhiên m t cách tr c ti p ñ làm<br /> thu c, ho c s d ng làm các mô hình ñ nghiên c u t ng h p các ho t<br /> ch t m i theo phương pháp phát tri n thành thu c. Chúng còn ñư c<br /> <br /> Vi t Nam là m t hư ng<br /> <br /> Lu n văn này ñ t m c tiêu tìm hi u thành ph n hóa h c và thăm dò<br /> ho t tính sinh h c<br /> - Chi t tách, phân l p và xác ñ nh c u trúc hóa h c c a các ch t t<br /> d ch chi t n-hexan có trong thân cây cau chu t núi.<br /> - Th ho t tính sinh h c c a các d ch chi t và các ch t s ch tách<br /> <br /> dùng như là ngu n nguyên li u tr c ti p, gián ti p ho c cung c p nh ng<br /> <br /> ñư c.<br /> <br /> ch t ñ u cho công ngh bán t ng h p nh m tìm ki m nh ng ch t m i,<br /> <br /> 3. Đ i tư ng và ph m vi nghiên c u<br /> <br /> dư c ph m m i có ho t tính, tác d ng ch a b nh t t hơn, hi u qu hơn.<br /> <br /> Trong lu n văn này chúng tôi ñi sâu vào tách, tinh ch và xác ñ nh<br /> <br /> Các s li u g n ñây cho th y r ng, có kho ng 60% dư c ph m ñư c<br /> <br /> c u trúc c a m t s thành ph n hóa h c trong d ch chi t n-hexan c a<br /> <br /> dùng ch a b nh hi n nay, ho c ñang th c n lâm sàng ñ u có ngu n<br /> <br /> thân cây Cau Chu t Núi.<br /> <br /> g c t thiên nhiên.<br /> <br /> - Thân cây Cau Chu t Núi thu hái<br /> <br /> Tuy nhiên, ph n l n các cây ñư c s d ng làm thu c trong dân<br /> gian chưa ñư c nghiên c u ñ y ñ và có h th ng v m t hóa h c cũng<br /> như ho t tính sinh h c mà ch y u d a trên kinh nghi m dân gian. Vì<br /> v y chưa phát huy h t ñư c hi u qu c a ngu n tài nguyên quý giá này.<br /> Trong vô s loài th c v t<br /> <br /> Vi t Nam, có nhi u loài cây thu c chi<br /> <br /> t nh Hòa Bình.<br /> <br /> - Đi u tra sơ b , thu th p, x lý nguyên li u.<br /> - Chi t các m u th c v t b ng các dung môi có ñ phân c c khác<br /> nhau.<br /> - Th ho t tính sinh h c c a các d ch chi t thu ñư c.<br /> - Chi t tách , tinh ch các h p ch t t các d ch chi t.<br /> <br /> Pinanga c a h Cau (Arecaceae) có giá tr s d ng cao, ñư c dùng làm<br /> <br /> - Xác ñ nh c u trúc hóa h c các h p ch t phân l p ñư c.<br /> <br /> thu c ch a nhi u b nh theo kinh nghi m dân gian. Nhưng các công<br /> <br /> - Th ho t tính sinh h c c a các h p ch t thu ñư c.<br /> <br /> trình nghiên c u v thành ph n hoá h c, ho t tính c a các h p ch t<br /> chính trong các cây thu c chi nói trên<br /> <br /> trong nư c h u như r t ít, có<br /> <br /> 4. Phương pháp nghiên c u<br /> 4.1. Các phương pháp nghiên c u lý thuy t:<br /> - Phương pháp nghiên c u các h p ch t thiên nhiên,<br /> <br /> 6<br /> <br /> 5<br /> - T ng quan tài li u v ñ c ñi m th c v t, thành ph n hóa h c, tác<br /> d ng sinh h c c a các d ch chi t và các ch t có trong thân cây Cau<br /> <br /> - Nguyên li u ñã x lý ñư c chi t h i lưu v i các dung môi khác nhau<br /> như hexan, cloroform, metanol, etanol, nư c... thu ñư c các ph n chi t.<br /> <br /> Chu t Núi , các phương pháp chi t tách và xác ñ nh thành ph n hóa h c<br /> <br /> - Th ho t tính sinh h c c a các d ch chi t.<br /> <br /> c a các h p ch t thiên nhiên và ho t tính sinh h c c a chúng.<br /> <br /> - Phân l p, tách và tinh ch các ch t b ng phương pháp s c ký c t,<br /> <br /> 4.2. Các phương pháp nghiên c u th c nghi m<br /> - X lý m u: nguyên li u là thân cây cau chu t núi ñư c c t nh<br /> <br /> s c ký l p m ng, s c ký l ng trung áp, s c ký l ng hi u năng cao, các<br /> phương pháp k t tinh phân ño n.<br /> - Các phương pháp kh o sát c u trúc: k t h p các phương pháp ño<br /> <br /> s y khô, xay nh<br /> - Phương pháp chi t: ngâm, chi t b ng các dung môi có ñ phân<br /> <br /> ph h ng ngo i (IR), ph t ngo i (UV), MS, ph c ng hư ng t h t<br /> <br /> c c khác nhau. Như n-hexan , etylaxetat và methanol, n-butanol ñ thu<br /> <br /> nhân m t chi u (1D NMR): 1H-NMR, 13C-NMR, DEPT, c ng hư ng t<br /> <br /> ñư c các d ch chi t .<br /> <br /> h t nhân hai chi u (2D NMR): COSY, NOESY và các phương pháp<br /> <br /> - Th ho t tính sinh h c c a các d ch chi t.<br /> <br /> khác ñ tìm ra nh ng ñ c trưng c u trúc tiêu bi u c a m t s h p ch t<br /> <br /> - Phương pháp xác ñ nh thành ph n hóa h c, ñ nh danh, tách và<br /> <br /> phân l p ñư c.<br /> <br /> phân l p, xác ñ nh c u trúc các c u t chính b ng các phương pháp s c<br /> ký khí ghép kh i ph (GC-MS) , s c ký c t (SKC), s c ký b n m ng<br /> 1<br /> <br /> 13<br /> <br /> (SKBM), H-NMR, C-NMR, DEPT, COSY, HMBC, HSQC, IR, MS.<br /> 5. N i dung nghiên c u<br /> 5.1. Nghiên c u lý thuy t<br /> <br /> - Các phương pháp th nghi m ho t tính sinh h c: th ho t tính<br /> kháng khu n, kháng n m, kháng oxi hoá, kháng t bào ung thư.<br /> 6. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài<br /> T các k t qu nghiên c u, lu n văn ñã thu ñư c m t s k t qu<br /> v i nh ng ñóng góp thi t th c sau:<br /> <br /> - T các ngu n tài li u khác nhau tìm hi u v h p ch t thiên nhiên,<br /> <br /> - Nh ng k t qu v thành ph n hóa h c và ho t tính sinh h c c a<br /> <br /> các phương pháp chi t tách và xác ñ nh thành ph n hóa h c c a các h p<br /> <br /> các loài cây nghiên c u thu c chi Pinanga s ñóng góp vào kho tàng<br /> <br /> ch t thiên nhiên và ho t tính sinh h c c a chúng.<br /> <br /> các h p ch t thiên nhiên c a Vi t Nam và th gi i.<br /> <br /> - Sơ lư c h Cau và tác d ng c a m t s cây thu c h Cau.<br /> - Sơ lư c cây cau chu t núi, thành ph n hóa h c và ng d ng c a<br /> các b ph n c a cây cau chu t núi:<br /> <br /> - Tìm hi u nh ng ñ c trưng c u trúc n i b t c a các h p ch t có<br /> ho t tính và kh năng bi n ñ i c u trúc ñ có ho t tính t t hơn.<br /> - T o cơ s khoa h c cho vi c s d ng ngu n th c v t c a Vi t<br /> <br /> + Đ c ñi m, phân b<br /> <br /> Nam m t cách hi u qu .<br /> <br /> + Công d ng c a cây cau chu t núi ñ i v i ñ i s ng<br /> <br /> 7. C u trúc lu n văn<br /> <br /> - Đ c ñi m cây cau chu t núi.<br /> 5.2. Nghiên c u th c nghi m<br /> - X lý m u: nguyên li u là thân cây cau Chu t Núi ñư c r a s ch,<br /> s y khô và ñem xay nh .<br /> <br /> Lu n văn bao g m<br /> Chương 1 – T NG QUAN<br /> Chương 2 – CÁC NGHIÊN C U TH C NGHI M<br /> Chương 3 – K T QU VÀ TH O LU N<br /> <br /> 7<br /> <br /> 8<br /> <br /> CHƯƠNG 1<br /> T NG QUAN V M T S<br /> TRONG H<br /> <br /> 1.3.6. M t s công d ng khác<br /> LOÀI<br /> <br /> 1.4. CÁC NGHIÊN C U TRONG NƯ C VÀ TRÊN TH<br /> <br /> CAU (ARECACEAE)<br /> <br /> V<br /> <br /> Đã t ng quan các tài li u trong nư c và trên th gi i v nh ng<br /> <br /> GI I<br /> <br /> THÀNH PH N HÓA H C VÀ HO T TÍNH SINH H C<br /> <br /> M TS<br /> <br /> LOÀI CÂY TRONG H<br /> <br /> CAU (ARECACEAE)<br /> <br /> v n ñ liên quan ñ n lu n văn như:<br /> <br /> 1.4.1. Cây cau (Areca catechu L.)<br /> <br /> 1.1. KHÁI QUÁT V H<br /> <br /> 1.4.2. Cây C D u (Elaeis guineensis Jacq.)<br /> <br /> CAU<br /> <br /> 1.1.1. Đ c ñi m chung v hình thái c a h Cau (Arecaceae)<br /> <br /> 1.4.3. Cây D a (Cocos nucifera L.)<br /> <br /> 1.1.2. Phân lo i h Cau<br /> <br /> 1.4.4. C H Long (Livistona halongensis)<br /> <br /> 1.1.3. M t s chi trong h Cau<br /> <br /> 1.4.5. C X (Livistona chinensis)<br /> <br /> 1.1.4. Phân b c a h Cau<br /> <br /> 1.4.6. Các nghiên c u v thành ph n hóa h c và ho t tính sinh<br /> <br /> 1.1.5. Quá trình ti n hóa c a h Cau<br /> 1.2. M T S<br /> <br /> CHI TRONG H<br /> <br /> h c m t s loài cây trong Chi Cau Chu t<br /> <br /> CAU<br /> <br /> 1.5. NH N XÉT CHUNG<br /> <br /> 1.2.1. Chi c<br /> <br /> H cau là m t h th c v t l n trên th gi i và c<br /> <br /> Vi t Nam.<br /> <br /> 1.2.2. Chi D a<br /> <br /> Trong s nh ng loài c a h cau có<br /> <br /> 1.2.3. Chi Cau Chu t (Pinanga Blume)<br /> <br /> ñư c nghiên c u v ho t tính sinh h c và thành ph n hóa h c. Theo tài<br /> <br /> Vi t Nam thì ch m i có r t ít loài<br /> <br /> a. Đ c ñi m chung c a chi Cau Chu t<br /> <br /> li u chúng tôi có ñư c thì<br /> <br /> b. Cau Chu t núi<br /> <br /> cây th t n t là ñư c nghiên c u nhi u v hóa h c và ho t tính sinh h c.<br /> <br /> c. Cau Chu t Nam B<br /> <br /> Các cây còn l i h u như chưa ñư c nghiên c u c v ho t tính dư c lý<br /> <br /> d. Cau Chu t Bà Na<br /> <br /> l n thành ph n hóa h c. Vì lý do ñó nên vi c ñ t v n ñ nghiên c u m t<br /> <br /> e. Cau Chu t Ba Vì<br /> <br /> cách h th ng v thành ph n hóa h c và ho t tính sinh h c c a m t s<br /> <br /> f. Cau Chu t ngư c<br /> <br /> loài trong h cau là r t c n thi t, có ý nghĩa khoa h c và th c ti n cao.<br /> <br /> g. Cau Chu t b n nhánh<br /> <br /> Đ c bi t là nghiên c u các loài m i phát hi n cho khoa h c và các loài<br /> <br /> h. Cau Chu t Trung B<br /> <br /> ñ c h u c a Vi t Nam.<br /> <br /> 1.3. GIÁ TR S<br /> <br /> D NG M T S<br /> <br /> LOÀI TRONG H<br /> <br /> 1.3.1. Tr ng làm c nh<br /> 1.3.2. Dùng làm thu c ch a b nh<br /> <br /> CAU<br /> <br /> Vi t Nam m i ch có cây cau, cây d a và<br /> <br /> Các k t qu nghiên c u s ñóng góp vào vi c ch ng minh tính<br /> ña d ng sinh h c c a th m th c v t Vi t Nam.<br /> Đ i v i cây Cau Chu t núi, ñ i tư ng nghiên c u c a lu n văn<br /> <br /> 1.3.3. L y s i<br /> <br /> này, là m t loài m i phát hi n cho khoa h c. Nghiên c u m t cách ñ y<br /> <br /> 1.3.4. Ăn qu , l y ñư ng và tinh b t<br /> <br /> ñ v thành ph n hóa h c và ho t tính sinh h c c a cây Cau Chu t núi<br /> <br /> 1.3.5. Cho d u béo<br /> <br /> s góp ph n tăng thêm giá tr c a di s n th gi i.<br /> <br /> 9<br /> <br /> 10<br /> M t s hoá ch t khác cũng ñư c s d ng như CH3COOH, HCl,<br /> <br /> CHƯƠNG 2<br /> CÁC NGHIÊN C U TH C NGHI M<br /> <br /> pyridin, anhydrit acetic ...<br /> <br /> 2.1. NGUYÊN LI U, HÓA CH T, THI T B NGHIÊN C U<br /> <br /> b. Thi t b<br /> Các thi t b xác ñ nh c u trúc ch t:<br /> <br /> 2.1.1. Nguyên li u<br /> Nguyên li u ñ nghiên c u trong lu n văn này là: M u cây<br /> <br /> -<br /> <br /> Pinanga duperreana ñư c thu hái t i Hòa Bình vào tháng 8 năm 2009<br /> và do CN. Ngô Văn Tr i, Vi n Dư c li u, B Y t xác ñ nh tên khoa<br /> <br /> Ph kh i HP 5989B MS Engine, LC/MSD Agilent c a Vi n Hóa<br /> h c, Vi n Khoa h c và Công ngh Vi t Nam.<br /> <br /> -<br /> <br /> Ph c ng hư ng t<br /> <br /> h t nhân 1H–NMR,<br /> <br /> 13<br /> <br /> C–NMR ño trên máy<br /> <br /> Bruker Avance–500 MHz, ch t n i chu n là TMS cho 1H–NMR và<br /> <br /> h c.<br /> <br /> tín hi u dung môi (DMSO) cho 13C–NMR c a Vi n Hóa h c, Vi n<br /> <br /> M u tiêu b n ñư c lưu gi t i phòng t ng h p h u cơ, Vi n<br /> Hoá h c – Vi n KHCN Vi t Nam s 18 Hoàng Qu c Vi t, C u Gi y,<br /> Hà N i. Thân cây sau khi thu hái ñư c r a s ch, phơi, s y khô r i xay<br /> <br /> Khoa h c và Công ngh Vi t Nam.<br /> -<br /> <br /> Ph h ng ngo i (FT–IR) ño dư i d ng viên nén KBr trên trên máy<br /> <br /> thành b t ñ chi t l n lư t v i các dung môi n–hexan, diclometan và n-<br /> <br /> quang ph IMPACT 410 c a hãng Nicolet, Hoa Kì t i Vi n Hóa<br /> <br /> butanol (BuOH).<br /> <br /> h c, Vi n Khoa h c và Công ngh Vi t Nam.<br /> <br /> 2.1.2. Hóa ch t, thi t b nghiên c u<br /> <br /> -<br /> <br /> Đèn t ngo i (UV BIOBLOCK) bư c sóng λ = 254nm và 365nm<br /> <br /> a. Hóa ch t<br /> <br /> dùng ñ soi b n m ng ñ t t i phòng t ng h p h u cơ, Vi n Hóa<br /> <br /> S c kí l p m ng s d ng b n m ng nhôm tráng s n silicagel<br /> <br /> h c, Vi n Khoa h c và Công ngh Vi t Nam.<br /> <br /> Merck 60GF254, ñ dày 0,2mm và b n m ng ngư c pha RP–18. S c ký<br /> <br /> -<br /> <br /> Ph kh i phân gi i cao HR – ESI – MS ñư c ño trên máy Varian<br /> <br /> c t thư ng: silicagel c h t 197 – 400 mesh (0,040 – 0,063mm) cho c t<br /> <br /> FT – ICR – MS c a Hoa Kỳ t i Vi n Hóa h c, Vi n Khoa h c và<br /> <br /> ñ u. S c ký c t nhanh: silicagel c h t 70 – 200 mesh cho c t ti p theo.<br /> <br /> Công ngh Vi t Nam.<br /> <br /> Dung môi ñư c c t l i qua c t Vigreux trư c khi s d ng.<br /> Phân l p các ch t b ng phương pháp s c kí c t v i ch t h p ph<br /> <br /> Ngoài ra còn dùng m t s trang thi t b khác như máy quay c t<br /> chân không c a hãng Buchi, Th y Sĩ, máy s y, máy siêu âm, các<br /> d ng c thu tinh, v.v... c a C ng Hòa Liên Bang Đ c.<br /> <br /> là silicagel c h t 0,040 – 0,063mm Merck.<br /> Thu c th phun lên b n m ng ch y u s d ng Vanilin 1%<br /> trong dung d ch metanol – H2SO4 ñ c, sau ñó s y<br /> <br /> -<br /> <br /> nhi t ñ kho ng<br /> <br /> 0<br /> <br /> 2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U<br /> 2.2.1. Phương pháp chi t m u th c v t<br /> 2.2.2. Phương pháp tách và tinh ch ch t<br /> <br /> 110 C.<br /> Dung môi dùng ch y c t và tri n khai s c kí l p m ng bao g m<br /> n–hexan, CH2Cl2, EtOAc và MeOH lo i tinh khi t ñã ñư c c t l i qua<br /> c t Vigereux trư c khi s d ng ñ lo i b t p ch t, ch t làm m m.<br /> <br /> 2.2.3. Phương pháp xác ñ nh c u trúc hóa h c c a các ch t<br /> 2.2.4. Phương pháp thăm dò ho t tính sinh h c<br /> a. Ho t tính gây ñ c t bào<br /> b. Phương pháp th ho t tính kháng oxi hóa<br /> <br />