Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Quyền của đương sự trong xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm các vụ việc dân sự ở Tòa án nhân dân tối cao

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:25

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là nhằm làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về quyền của đương sự trong xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm vụ, việc dân sự tại TANDTC đồng thời phân tích, luận giải, đánh giá những điểm hạn chế, vướng mắc theo quy định của pháp luật hiện hành về quyền của đương sự trong giai đoạn giám đốc thẩm, tái thẩm từ đó đưa ra những giải pháp khắc phục những hạn chế, vướng mắc trong thực tiễn giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự nhằm nâng cao hiệu quả, đảm bảo quyền của đương sự trong GĐT,TT.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Quyền của đương sự trong xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm các vụ việc dân sự ở Tòa án nhân dân tối cao

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ------------------------ LÊ THỊ XUÂN QUYỀN CỦA ĐƢƠNG SỰ TRONG XÉT XỬ GIÁM ĐỐC THẨM, TÁI THẨM CÁC VỤ VIỆC DÂN SỰ TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN TỐI CAO Chuyên ngành: Luật hiến pháp và luật hành chính Mã số: 8380102 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI, NĂM 2019
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Quyền con người, quyền công dân là quyền hiến định trong Hiến pháp năm 2013 của Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Điều 14 Hiến pháp khẳng định: “Ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyền con người, quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật”. Hiện thực hóa đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước trong Hiến pháp, Điều 2 BLDS năm 2015 quy định về việc Nhà nước công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền dân sự của con người, của công dân: “Ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyền dân sự được công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật”. Theo quy định của Hiến pháp năm 2013, Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước CHXHCN Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp. Tòa án nhân dân có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Điều 2. L uật TCTAND năm 2014 quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án nhân dân như sau: Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp. Tòa án nhân dân có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Tòa án nhân danh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam xét xử các vụ án hình sự, dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động, hành chính và giải quyết các việc khác theo quy định của pháp luật; xem xét đầy đủ, khách quan, toàn diện các tài liệu, chứng cứ đã được thu thập trong quá trình tố tụng; căn cứ vào kết quả tranh tụng ra bản án, quyết định việc có tội hoặc không có tội, áp dụng hoặc không áp dụng hình phạt, biện pháp tư pháp, quyết định về quyền và nghĩa vụ về tài sản, quyền nhân thân. Bản án, quyết định của Tòa án nhân dân có hiệu lực pháp luật phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng; cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp hành. Bảo vệ quyền con người thông qua chức năng thực hiện quyền tư pháp mà cụ thể là thông qua việc xét xử trong lĩnh vực tố tụng dân sự là nội dung 1
lớn trong hoạt động của ngành Tòa án, được thực hiện theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự. Khoản 2, Điều 13 BLTTDS 2015 quy định: “Tòa án có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”. Tòa án thực hiện nhiệm vụ của mình trong lĩnh vực dân sự bằng việc xét xử các vụ việc dân sự. Việc xét xử vụ việc dân sự được thực hiện ở hai cấp sơ thẩm và phúc thẩm. Bản án, quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm có hiệu lực pháp luật khi đã hết thời hiệu kháng cáo, kháng nghị mà không có kháng cáo, kháng nghị. Bản án, quyết định của Tòa phúc thẩm có hiệu lực ngay sau khi quyết định. Việc xét lại bản án, quyết định đã có hiệu lực theo trình tự giám đốc thẩm, tái thẩm là trình tự đặc biệt, do Tòa án nhân dân tối cao và TAND cấp cao thực hiện trong những trường hợp do pháp luật quy định. Việc xét xử theo trình tự giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật nhằm bảo đảm triệt để việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự trong vụ việc dân sự. Thực hiện quy định Hiến pháp 2013, Luật TCTAND 2014 và BLTTDS 2015, những năm qua, ngành Tòa án nhân dân nói chung, Tòa án nhân dân tối cao, TAND cấp cao đã có những hoạt động tích cực nhằm thành lập hệ thống Tòa án nhân dân cấp cao, tổ chức lại bộ máy, nâng cao trình độ quản lý, điều hành, kỹ năng nghiệp vụ chuyên môn, bảo đảm thực hiện tốt chức năng xét xử. Do vậy, chất lượng hoạt động xét xử ở các cấp Tòa án đã được nâng cao rõ rệt, quyền con người, quyền công dân trong tố tụng dân sự nói chung và trong xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm nói riêng được bảo đảm; nhiều vụ việc dân sự phức tạp, kéo dài đã được giải quyết dứt điểm, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, nâng cao uy tín của ngành TAND, góp phần vào việc ổn định tình hình an ninh chính trị, trật tự xã hội, thúc đẩy sự phát triển của đất nước. Tuy nhiên, quyền của đương sự trong các vụ việc dân sự được xét xử ở trình tự giám đốc thẩm, tái thẩm đôi khi vẫn còn chưa được bảo đảm một cách triệt để vì nhiều nguyên nhân khác nhau [17], [18]. Vấn đề quyền của đương sự trong xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự cũng đã được nhiều nhà khoa học nghiên cứu ở các góc độ khác nhau, ở nhiều công trình khoa học khác nhau, như sách chuyên khảo, giáo trình, luận án tiến sỹ, luận văn thạc sỹ, các bài báo trên các tạp chí chuyên ngành, như: Cuốn sách về “Tìm hiểu các quy định của pháp luật về thủ tục 2
giám đốc thẩm vụ án dân sự”của tác giả Dương Thị Thanh Mai do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia năm 2000 ấn hành. Trong tác phẩm này, tác giả đã giải quyết một số vấn đề về khái niệm, sự hình thành thủ tục giám đốc thẩm, thực trạng giải quyết án dân sự theo thủ tục giám đốc thẩm và đưa ra một số giải pháp, kiến nghị. “Thủ tục xét lại bản án, quyết định của Toà án đã có hiệu lực pháp luật trong tố tụng kinh tế, dân sự ở Việt Nam” của Đào Xuân Tiến, Luận án tiến sĩ Luật học năm 2009 [19]. Tác giả đã trình bày khái niệm về thủ tục xét lại bản án, quyết định của Toà án đã có hiệu lực pháp luật trong tố tụng dân sự, phân tích pháp luật tố tụng dân sự, thực trạng áp dụng của Toà án và một số giải pháp nhằm hoàn thiện thủ tục xét lại bản án, quyết định về dân sự của Toà án; “Hoàn thiện thủ tục giám đốc thẩm trong tố tụng dân sự” của Hà Hoàng Hiệp, Luận văn thạc sĩ luật học năm 2007. Luận văn tập trung nghiên cứu làm sáng tỏ về mặt lý luận một số nội dung cơ bản của thủ tục giám đốc thẩm, trên cơ sở có tiếp thu chọn lọc kinh nghiệm của một số nước trên thế giới; “Thủ tục giám đốc thẩm vụ án dân sự theo pháp luật dân sự hiện hành” của Chu Thị Hồng Nhung, luận văn thạc sĩ luật học năm 2015 [14]. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu nêu trên chủ yếu tập trung vào trình tự, thủ tục tố tụng giám đốc thẩm vụ án dân sự, mặc dù cũng có đề cập đến quyền của đương sự trong thủ tục giám đố thẩm nhưng còn chưa đầy đủ. Trong thực tiễn hiện nay, vấn đề tranh chấp dân sự diễn ra ngày càng phức tạp do ảnh hưởng từ sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế thị trường. Vấn đề quyền con người, quyền công dân nói chung cũng như quyền của đương sự trong các vụ việc dân sự do Tòa giám đốc thẩm, tái thẩm giải quyết về cơ bản đã được bảo đảm, tuy nhiên, vẫn còn những trường hợp vi phạm, ảnh hưởng đến quyền của đương sự. Do vậy, việc nghiên cứu về quyền của đượng sự trong trình tự xét xử giám đốc thẩm là một vấn đề cấp thiết, đáp ứng cả về mặt lý luận cũng như thực tiễn trong công tác xét xử các vụ việc dân sự. Vì lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài: “Quyền của đƣơng sự trong xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm các vụ việc dân sự ở Tòa án nhân dân tối cao” làm đề tài luận văn tốt nghiệp chuyên ngành Luật Hiến pháp – Luật Hành chính tại Học viện Hành chính Quốc gia. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Trong thời gian qua, những vấn đề có liên quan đến quyền của đương sự trong xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự đã được nhiều nhà 3
khoa học quan tâm, nghiên cứu với nhiều công trình, bài viết ở các khía cạnh khác nhau, như: + “Tìm hiểu các quy định của pháp luật về thủ tục giám đốc thẩm vụ án dân sự”, sách chuyên khảo của tác giả Dương Thị Thanh Mai do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia năm 2000 ấn hành. Trong tác phẩm này, tác giả đã giải quyết một số vấn đề về khái niệm, sự hình thành thủ tục giám đốc thẩm, thực trạng giải quyết án dân sự theo thủ tục giám đốc thẩm và đưa ra một số giải pháp, kiến nghị; + “Thủ tục xét lại bản án, quyết định của Toà án đã có hiệu lực pháp luật trong tố tụng kinh tế, dân sự ở Việt Nam” của Đào Xuân Tiến, Luận án tiến sĩ Luật học, bảo vệ tại Viện Nhà nước và Pháp luật, 2009. Tác giả đã đưa ra khái niệm về thủ tục xét lại bản án, quyết định của Toà án đã có hiệu lực pháp luật trong tố tụng kinh tế, dân sự, phân tích pháp luật tố tụng kinh tế, dân sự, thực trạng áp dụng của Toà án và một số giải pháp nhằm hoàn thiện thủ tục xét lại bản án, quyết định về kinh tế, dân sự của Toà án; + “Giám đốc thẩm dân sự - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” của Mai Ngọc Dương, Luận án tiến sĩ Luật học, bảo vệ tại Trường Đại học Luật Hà Nội, 2008. Luận án giải quyết một số vấn đề lý luận về giám đốc thẩm trong tố tụng dân sự và nêu lên thực trạng công tác giám đốc thẩm của ngành Toà án. Từ đó, tác giả đề xuất những kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật tố tụng dân sự về phần quy định giám đốc thẩm [6], [7]; + “Hoàn thiện thủ tục giám đốc thẩm trong tố tụng dân sự” của Hà Hoàng Hiệp, Luận văn thạc sĩ luật học, năm 2007. Luận văn tập trung nghiên cứu làm sáng tỏ về mặt lý luận một số nội dung cơ bản của thủ tục giám đốc thẩm, trên cơ sở có tiếp thu chọn lọc kinh nghiệm của một số nước trên thế giới. + Đề tài khoa học cấp Bộ “Thực trạng giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm tại Tòa án nhân dân tối cao” do tiến sĩ Nguyễn Huy Du làm chủ nhiệm đề tài của TANDTC năm 2012. Tác giả đã đưa ra các khái niệm về đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, thực trạng giải quyết trong những năm qua, đề xuất một số giải pháp hoàn thiện những quy định của luật nhằm nâng cao chất lượng giải quyết đơn của đương sự [5]; + “Giám đốc thẩm trong tố tụng dân sự Việt Nam” của Hà Thị Thúy Hà, luận văn thạc sĩ luật học năm 2012. 4
+ “Thủ tục giám đốc thẩm vụ án dân sự theo pháp luật dân sự hiện hành” của Chu Thị Hồng Nhung, luận văn thạc sĩ luật học năm 2015 [14]. Ngoài ra, còn có một số chuyên đề, bài viết của các tác giả đăng trong các sách, báo, tạp chí chuyên ngành như bài “Chế định giám đốc thẩm, tái thẩm và những vấn đề đặt ra trong việc thi hành” của tác giả Trần Anh Tuấn đăng trên Tạp chí Luật học số Đặc san về tố tụng dân sự năm 2005; bài “Một số vấn đề về thủ tục giám đốc thẩm” của tác giả Nguyễn Quang Hiền đăng trên Tạp chí TAND kỳ 1 tháng 4 năm 2009....; Chuyên đề “Thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm dân sự và thủ tục xem xét lại các quyết định của Hội đồng thẩm phán TANDTC” của tác giả Trần Anh Tuấn trong cuốn Bình luận khoa học BLTTDS sửa đổi năm 2011; “Điểm mới của Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 về đảm bảo quyền công dân trong thủ tục giải quyết vụ án dân sự”, của TS Nguyễn Hải An trong Tạp chí Tòa án [26], [27]. Tuy nhiên, vấn đề quyền của đương sự trong xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm tại Tòa án nhân dân tối cao trong những năm qua, nhất là thực tiễn thi hành BLTTDS năm 2015 theo tinh thần của Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 đến nay chưa có nhà khoa học nào nghiên cứu, luận giải. Do vậy, việc nghiên cứu vấn đề quyền của đương sự trong xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự tại Tòa án nhân dân tối cao vẫn là một đòi hỏi của xã hội và phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay [23], [24]. Tên đề tài Luận văn không trùng với các đề tài, công trình khoa học đã được công bố trước đó ở trong và ngoài nước. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn - Mục đích Mục đích nghiên cứu đề tài là nhằm làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về quyền của đương sự trong xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm vụ, việc dân sự tại TANDTC đồng thời phân tích, luận giải, đánh giá những điểm hạn chế, vướng mắc theo quy định của pháp luật hiện hành về quyền của đương sự trong giai đoạn giám đốc thẩm, tái thẩm từ đó đưa ra những giải pháp khắc phục những hạn chế, vướng mắc trong thực tiễn giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự nhằm nâng cao hiệu quả, đảm bảo quyền của đương sự trong GĐT,TT. - Nhiệm vụ: Để thực hiện được mục đích nghiên cứu trên, luận văn tập trung giải 5
quyết những vấn đề cụ thể sau: Làm rõ cơ sở lý luận về quyền của đương sự trong thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự như khái niệm, trình tự thủ tục giải quyết, thẩm quyền của TANDTC, quyền của đương sự trong giai đoạn GĐT, TT. Làm rõ sự hình thành và phát triển quyền của đương sự trong GĐT, TT theo pháp luật Việt Nam, phân tích đánh giá những ưu điểm, nhược điểm của pháp luật hiện hành. Đề xuất các giải pháp nhằm đảm bảo thực hiện hiệu quả quyền của đương sự trong giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu là những quy định của pháp luật và tình hình thực tiễn thi hành các quy định của pháp luật tố tụng dân sự về quyền của đương sự trong giai đoạn GĐT, TT tại cơ quan TANDTC. - Phạm vi nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu về quyền của đương sự trong xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự theo quy định của BLTTDS năm 2015 và thực tiễn hoạt động xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự từ năm 2015 đến nay. Do BLTTDS năm 2015 được thi hành trên thực tiễn chưa lâu nên trong luận văn có sự phân tích, so sánh, đánh giá với những quy định về quyền của đương sự trong BLTTDS năm 2004 và thực tiễn áp dụng từ năm 2013. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu - Phương pháp luận: Đề tài được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước pháp luật; đường lối quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; về đổi mới tổ chức, hoạt động thực hiện quyền tư pháp của Tòa án trong điều kiện cải cách tư pháp theo Nghị quyết số 08/NQ-TW ngày 02/01/2002 và Nghị quyết số 49/NQ-TW ngày 2/6/2005 của Bộ Chính trị, theo Hiến pháp năm 2013, BLDS, BLTTDS năm 2015 [2]. - Phương pháp nghiên cứu Trên cơ sở phương pháp luận nêu trên, luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu cụ thể như: phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp, phương pháp thống kê, phương pháp lịch sử, phương pháp so sánh - đối 6
chiếu, kết hợp lý luận và thực tiễn… 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Ý nghĩa lý luận: Luận văn là công trình nghiên cứu hệ thống, toàn diện các vấn đề về trình tự thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự; làm rõ những vấn đề về quyền của đương sự trong xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự tại TANDTC trong bối cảnh thi hành Hiến pháp 2013, Luật TCTAND năm 2014 và BLTTDS năm 2015. - Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn giúp người đọc hình dung thực tiễn, quy trình thủ tục GĐT, TT vụ án dân sự tại TANDTC; hiểu rõ quyền của đương sự trong giai đoạn này cũng như thấy được những hạn chế, tồn tại và nêu lên một số giải pháp nhằm khắc phục những hạn chế về quyền của đương sự trong giai đoạn GĐT, TT nhằm hoàn thiện hơn nữa các quy định của pháp luật về tố tụng dân sự. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương: - Chương 1: Cơ sở lý luận về quyền của đương sự trong giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự. - Chương 2: Thực trạng quyền của đương sự trong giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự tại tại Tòa án nhân dân tối cao - Chương 3: Giải pháp đảm bảo thực thiện hiệu quả quyền của đương sự trong giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự. Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUYỀN CỦA ĐƢƠNG SỰ TRONG GIÁM ĐỐC THẨM, TÁI THẨM VỤ VIỆC DÂN SỰ 1.1. Khái niệm vụ việc dân sự. 1.1.1. Khái niệm việc dân sự Khái niệm “vụ việc dân sự” lần đầu tiên được ghi nhận trong BLTTDS năm 2004 và được kế thừa tại BLTTDS năm 2015. Theo quy định tại Điều 1 BLTTDS năm 2015 về phạm vi và nhiệm vụ của BLTTDS: “Bộ luật tố tụng dân sự quy định những nguyên tắc cơ bản trong tố tụng dân sự; trình tự, thủ tục khởi kiện để Tòa án nhân dân (sau đây gọi là Tòa án) giải quyết các vụ án 7
về tranh chấp dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động (sau đây gọi chung là vụ án dân sự) và trình tự, thủ tục yêu cầu để Tòa án giải quyết các việc về yêu cầu dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động (sau đây gọi chung là việc dân sự); ”. Để làm rõ khái niệm “vụ việc dân sự”, trước tiên chúng ta cần làm rõ khái niệm “việc dân sự” và “ vụ án dân sự” [16]. “Việc dân sự là cơ quan, tổ chức, cá nhân không có tranh chấp nhưng có yêu cầu Tòa án công nhận hoặc không công nhận một sự kiện pháp lý là căn cứ làm phát sinh quyền, nghĩa vụ dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động”. 1.1.2 Khái niệm vụ án dân sự “ Vụ việc dân sự là những vấn đề về dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động, có yếu tố tranh chấp hoặc không tranh chấp, thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án, được Toà án thụ lý giải quyết”. 1.2. Thủ tục giám đốc thẩm trong vụ việc dân sự 1.2.1 Khái niệm giám đốc thẩm: Định nghĩa:Theo quy định tại Điều 325 BLTTDS “Giám đốc thẩm là xét lại bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật nhưng bị kháng nghị giám đốc thẩm khi có căn cứ quy định tại Điều 326 của Bộ luật này”. Quy định tại Điều 326 của BLTTDS là những căn cứ, điều kiện để kháng nghị giám đốc thẩm, đó là phát hiện có sai lầm, vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong việc giải quyết vụ án. Như vậy, giám đốc thẩm trong tố tụng dân sự không phải là một cấp xét xử của Tòa án mà là thủ tục đặc biệt, xét lại bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật nhưng bị kháng nghị. 1.2.2 Thủ tục giám đốc có những nội dung sau: a) Căn cứ, điều kiện để kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm b) Phát hiện bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật cần xem xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm c) Đơn đề nghị giám đốc thẩm d) Thủ tục nhận đơn đề nghị giám đốc thẩm đ) Thẩm quyền kháng nghị giám đốc thẩm e) Thời hạn kháng nghị giám đốc thẩm g) Quyết định kháng nghị giám đốc thẩm 8
h) Thẩm quyền giám đốc thẩm i) Phiên tòa giám đốc thẩm k) Phạm vi giám đốc thẩm 1.3 Thủ tục tái thẩm trong vụ việc dân sự 1.3.1: Khái niệm thủ tục tái thẩm Theo quy định tại Điều 351 BLTTDS, tái thẩm là xét lại bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật nhưng bị kháng nghị vì có tình tiết mới được phát hiện có thể làm thay đổi cơ bản nội dung của bản án, quyết định mà Tòa án, các đương sự không biết được khi Tòa án ra bản án, quyết định đó. Như vậy, tái thẩm trong tố tụng dân sự không phải là một cấp xét xử của Tòa án mà là thủ tục xét lại bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật nhưng bị kháng nghị vì có tình tiết mới được phát hiện. Tình tiết mới này có thể làm thay đổi nội dung vụ án mà Tòa án và các đương sự không thể biết được khi Tòa án ra bản án, quyết định. Tình tiết mới phải thỏa mãn 3 điều kiện sau đây: Một là, tình tiết mới đó phải là tình tiết đã có vào lúc Tòa án giải quyết vụ án mà cả Tòa án và đương sự đã không biết được; Hai là, tình tiết mới đó phải là những tình tiết quan trọng liên quan đến vụ án có thể làm thay đổi nội dung vụ án, làm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật đó trở nên không có căn cứ và không hợp pháp; Thứ 3, tình tiết mới đó cần được Tòa án xác định qua thủ tục tái thẩm. 1.3.2: Thủ tục tái thẩm có những nội dung sau: a) Căn cứ kháng nghị tái thẩm b) Thông báo và xác minh tình tiết mới được phát hiện c) Thẩm quyền kháng nghị tái thẩm d) Thời hạn kháng nghị tái thẩm đ) Thẩm quyền của Hội đồng xét xử tái thẩm e) Phiên tòa tái thẩm 1.4 Quyền của đƣơng sự trong thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự 1.4.1 Khái niệm quyền của đương sự Vậy, đương sự trong vụ việc dân sự là cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia vào quá trình tố tụng dân sự để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình hoặc bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước do có quyền, nghĩa vụ liên 9
quan đến vụ việc dân sự. Đương sự tham gia tố tụng với tư cách là nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan trong vụ án dân sự, người yêu cầu, người bị yêu cầu, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan trong việc dân sự. Quyền của đương sự là những quy định của pháp luật cho phép đương sự được thực hiện những hành vi hoặc quyết định liên quan đến việc giải quyết vụ việc dân sự nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. 1.4.2 Khái niệm quyền của đương sự trong thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm Quyền của đương sự trong thủ tục GĐT,TT vụ việc dân sự là một bộ phận trong tổng thể quyền của đương sự trong tố tụng dân sự theo quy định của pháp luật, cho phép đương sự được thực hiện những hành vi hoặc quyết định liên quan đến việc giải quyết vụ việc dân sự theo thủ tục GĐT, TT nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. 1.4.3 Ý nghĩa của việc quy định quyền đương sự trong thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 Chƣơng 2 THỰC TRẠNG QUYỀN CỦA ĐƢƠNG SỰ TRONG GIÁM ĐỐC THẨM, TÁI THẨM VỤ VIỆC DÂN SỰ TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN TỐI CAO 2.1 Quy định của pháp luật Việt Nam về quyền của đƣơng sự trong giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự 2.1.1. Giai đoạn trước khi có Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 2.1.2 Giai đoạn từ năm 2005- 2011 (từ khi Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 có hiệu lực cho đến trước khi sửa đổi, bổ sung năm 2011) 2.1.3. Giai đoạn từ năm 2012-2015 (từ khi Bộ luật tố tụng dân sự sửa đổi, bổ sung năm 2011 đến trước khi ban hành Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015) 2.1.4 Giai đoạn từ 1/7/2016 đến nay (từ khi Bộ luật tố tụng dân sự 10
năm 2015 có hiệu lực đến nay) 2.2. Những quyền cơ bản của đƣơng sự trong giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự theo pháp luật hiện hành. 2.2.1 Quyền đương sự phát hiện bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật cần xem xét theo thủ tục Giám đốc thẩm, tái thẩm. Điều 327 BLTTDS năm 2015 quy định cụ thể về phát hiện bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật cần xem xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm như sau: 1) Trong thời hạn 01 năm, kể từ ngày bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật, nếu phát hiện có vi phạm pháp luật trong bản án, quyết định đó thì đương sự có quyền đề nghị bằng văn bản với người có thẩm quyền kháng nghị quy định tại Điều 331 của BLTTDS để xem xét kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm. 2) Trường hợp Tòa án, Viện kiểm sát hoặc cơ quan, tổ chức, cá nhân khác phát hiện có vi phạm pháp luật trong bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật thì phải thông báo bằng văn bản cho người có thẩm quyền kháng nghị quy định tại Điều 331 của BLTTDS. 3) Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh kiến nghị Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao hoặc Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao kiến nghị Chánh án Tòa án nhân dân tối cao xem xét kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật nếu phát hiện có căn cứ quy định tại khoản 1 Điều 326 của BLTTDS. Như vậy, có 3 nhóm chủ thể có thể phát hiện vi phạm pháp luật trong bản án, quyết định của Tòa án và 3 phương thức khác nhau để thể hiện quyền, trách nhiệm trong việc chuyển tải những thông tin đó đến những người có thẩm quyền kháng nghị GĐT,TT để xem xét và quyết định việc kháng nghị. Thứ nhất, đối với đương sự thì có quyền đề nghị bằng văn bản; Thứ hai, đối với Tòa án, Viện kiểm sát hoặc cơ quan, tổ chức, cá nhân khác thì phải thông báo bằng văn bản; Thứ ba, Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao thì kiến nghị. Trong 3 nhóm chủ thể đó, chúng ta thấy chỉ có đương sự được pháp luật ghi nhận có quyền trực tiếp đề nghị bằng văn bản đến những người có thẩm quyền kháng nghị GĐT,TT. Trong trường hợp phát hiện tình tiết mới là căn cứ để kháng nghị theo thủ tục 11
tái thẩm thì đương sự có quyền thông báo đến người có thẩm quyền kháng nghị biết (Kh. 1, Đ.353 BLTTDS). Tuy nhiên, để bảo đảm tính ổn định trong việc thi hành bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án, BLTTHS cũng quy định thời hạn cho việc phát hiện vi phạm pháp luật trong bản án, quyết định đối với đương sự cũng như các chủ thể khác là một năm. Sau thời hạn một năm, nếu đương sự phát hiện ra bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án có vi phạm pháp luật, là căn cứ để kháng nghị thì cũng không có quyền đề nghị xem xét kháng nghị theo thủ tục GĐT,TT. Đương sự phát hiện vi phạm pháp luật, tình tiết mới là những căn cứ của kháng nghị GĐT,TT bằng nhiều hình thức khác nhau như nghiên cứu bản án, quyết định, thông qua người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, người đại diện, nhân chứng để thu thập tài liệu, chứng cứ v.v [10]. 2.2.2 Quyền làm đơn, nộp đơn đề nghị xem xét bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm và nhận thông báo tiếp nhận đơn đề nghị của đương sự; Quyền làm đơn đề nghị xem xét bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật theo thủ tục GĐT,TT là quyền tố tụng đầu tiên của đương sự để khởi động tiến trình GĐT,TT vụ việc dân sự. Đơn đề nghị của đương sự phải bảo đảm đúng về hình thức, nội dung theo quy định tại Điều 328 BLTTDS. 2.2.3 Quyền cung cấp, bổ sung chứng cứ, tài liệu trong thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm Để chứng minh cho đề nghị kháng nghị của mình là có căn cứ, giúp cho người có thẩm quyền kháng nghị theo thủ tục GĐT,TT căn cứ vào đó ban hành kháng nghị, BLTTDS quy định đương sự có quyền cung cấp, bổ sung chứng cứ, tài liệu trong thủ tục GĐT,TT vụ việc dân sự tại Điều 330. Việc cung cấp, bổ sung chứng cứ, tài liệu được đương sự thực hiện ngay khi nộp đơn đề nghị hoặc trong cả quá trình xem xét đơn đề nghị GĐT,TT và tại phiên tòa GĐT,TT. Đương sự có thể tự thu thập chứng cứ hoặc có đơn đề nghị Tòa án thu thập chứng cứ. 2.2.4. Quyền nhận quyết định kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm Trường hợp người có thẩm quyền kháng nghị sau khi nghiên cứu đơn đề nghị của đương sự thấy có đủ căn cứ, điều kiện kháng nghị thì ra quyết định kháng nghị GĐT,TT và theo quy định tại Điều 336 BLTTDS về gửi quyết định kháng nghị giám đốc thẩm, thì quyết định kháng nghị giám đốc 12
thẩm phải được gửi ngay cho Tòa án ra bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị, các đương sự, cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền, người khác có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến nội dung kháng nghị. 2.2.5. Quyền được tham gia phiên tòa giám đốc thẩm, tái thẩm khi được triệu tập Được tham gia phiên tòa GĐT,TT khi được triệu tập là quyền của đương sự được quy định tại Điều 338 BLTTDS, theo đó, phiên tòa giám đốc thẩm, tái thẩm ngoài sự tham gia của Viện kiểm sát cùng cấp thì trường hợp xét thấy cần thiết, Tòa án triệu tập đương sự hoặc người đại diện hợp pháp, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự hoặc người tham gia tố tụng khác có liên quan đến việc kháng nghị tham gia phiên tòa giám đốc thẩm 2.2.6. Quyền trình bày ý kiến tại phiên tòa giám đốc thẩm, tái thẩm khi được yêu cầu Được quy định tại Điều 341 BLTTDS về thủ tục xét xử tại phiên tòa giám đốc thẩm, theo đó, đương sự, người đại diện hợp pháp, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự hoặc người tham gia tố tụng khác được Tòa án triệu tập đến phiên tòa giám đốc thẩm trình bày ý kiến về những vấn đề mà Hội đồng giám đốc thẩm yêu cầu. Trường hợp họ vắng mặt nhưng có văn bản trình bày ý kiến thì Hội đồng xét xử giám đốc thẩm công bố ý kiến của họ. Quyền của đương sự trình bày ý kiến tại phiên tòa có ý nghĩa quan trọng trong toàn bộ nội dung quyền của đương sự trong thủ tục GĐT,TT vụ việc dân sự. Trình bày ý kiến tại phiên tòa GĐT,TT giúp cho đương sự được trực tiếp thể hiện ý chí, nguyện vọng của mình trong việc giải quyết vụ việc dân sự ở trình tự GĐT,TT, qua đó, trực tiếp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Quyền của đương sự trình bày ý kiến tại phiên tòa được pháp luật bảo đảm triệt để, thể hiện ở quy định, cả trong trường hợp đương sự vắng mặt nhưng có văn bản trình bày ý kiến thì Hội đồng xét xử giám đốc thẩm công bố ý kiến của họ. 2.3 Thực tiễn thực hiện quyền của đƣơng sự trong thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự ở Tòa án nhân dân tối cao 2.3.1 Tổ chức bộ máy và hoạt động của Tòa án nhân dân tối cao trong tiếp nhận, giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự 13
Cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân tối cao gồm: a) Hội đồng Thẩm phán TANDTC; b) Bộ máy giúp việc; c) Cơ sở đào tạo, bồi dưỡng. Trong bộ máy giúp việc của Tòa án nhân dân tối cao, trực tiếp giải quyết theo trình tự giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự là Vụ giám đốc kiểm tra II (Vụ giám đốc kiểm tra về dân sự - kinh doanh thương mại). 2.3.2 Kết quả đạt đƣợc của việc thực hiện quyền của đƣơng sự trong thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự tại Tòa án nhân dân tối cao. Nhìn tổng thể, TANDTC hàng năm tiếp nhận hàng nghìn đơn liên quan đến vụ việc dân sự đề nghị kháng nghị GĐT,TT, đã nhanh chóng, kịp thời giải quyết nhằm bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự. Tỷ lệ giải quyết thường chiếm trên 80% và không có khiếu nại, đề nghị tiếp theo. Hội đồng thẩm phán TANDTC hàng năm đã xét xử GĐT,TT hàng trăm vụ việc dân sự do có kháng nghị của Chánh án TANDTC, Viện trưởng VKSNDTC hoặc có yêu cầu của Ủy ban thường vụ quốc hội, Ủy ban tư pháp quốc hội, Mặt trân tổ quốc Việt Nam. Các vụ việc dân sự do Hội đồng thẩm phán TANDTC xét xử GĐT,TT đã bảo đảm đúng pháp luật, giải quyết được những mâu thuẫn, tranh chấp mà các bản án, quyết định của các tòa án trước đã xét xử còn chưa giải quyết triệt để. Qua đó, quyền của đương sự cũng như lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân được bảo đảm TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 Chƣơng 3 GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO THỰC HIỆN HIỆU QUẢ QUYỀN CỦA ĐƢƠNG SỰ TRONG GIÁM ĐỐC THẨM, TÁI THẨM VỤ VIỆC DÂN SỰ 3.1 Một số khó khăn, vướng mắc trong thực hiện quyền của đương sự trong thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự tại Tòa án nhân dân tối cao. 3.1.1 Khó khăn, vướng mắc từ những quy định của pháp luật 14
3.1.2 Khó khăn, vướng mắc từ tổ chức cơ quan tiến hành tố tụng và các biện pháp bảo đảm 3.1.3 Khó khăn vướng mắc từ phía đương sự 3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện quyền của đƣơng sự trong thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm vụ việc dân sự tại Tòa án nhân dân tối cao. 3.2.1 Giải pháp về hoàn thiện pháp luật Theo quy định hiện hành, đương sự không có quyền kháng cáo đối với bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án, mà chỉ có quyền gửi đơn đề nghị kháng nghị GĐT,TT. Quy định này có mặt tích cực là giữ được tính ổn định của các bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật, nhưng mặt không tích cực là quyền của đương sự trong việc tự bảo vệ lợi ích chính đáng của mình không được triệt để, không được chủ động, bị hạn chế. Để giải quyết vấn đề này, chúng tôi đề xuất chỉnh sửa quy định của BLTTDS theo hướng cho phép đương sự được quyền có đơn kháng cáo GĐT,TT đối với bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án khi có những chứng cứ, tài liệu xác định rõ ràng bản án, quyết định đó có sai lầm, vi phạm pháp luật nghiêm trọng. Tuy nhiên, để hạn chế việc mở phiên tòa GĐT,TT khi có kháng cáo, cần quy định một quy trình chặt chẽ xem xét căn cứ kháng cáo để quyết định việc mở phiên tòa hay không mở phiên tòa, do vậy, đơn kháng cáo không phải là căn cứ bắt buộc để mở phiên tòa GĐT,TT. Qua nghiên cứu pháp luật nước ngoài thì thấy một số nước có quy định về việc đơn kháng cáo của đương sự trong thủ tục GĐT,TT vụ việc dân sự. Pháp luật tố tụng dân sự của Cộng hòa Pháp có quy định: quyền kháng cáo phá án thuộc về tất cả các bên có lợi ích trong bản án (Đ. 609 BLTTDS); đơn kháng cáo GĐT phải được hai luật sư bên cạnh Tòa án ký tên; hoặc tại Hoa Kỳ, đơn kháng cáo GĐT phải được một số lượng thẩm phán nhất định thuộc TANDTC đồng ý thì mới mở phiên tòa giám đốc thẩm. Theo pháp luật tố tụng dân sự của Cộng hòa Liên bang Nga 1, từ Điều 380 đến Điều 382 đã quy định chi tiết về việc xem xét tính có căn cứ của đơn kháng cáo, đề nghị GĐT để xác định có chuyển lên Tòa án cấp giám đốc thẩm xét xử hay không? Cụ thể, trong thời hạn 10 ngày, Thẩm phán được phân công sẽ trả lại đơn kháng cáo của đương sự, đề nghị giám đốc thẩm của 1 Xem Bộ luật tố tụng dân sự Liên bang Nga. 15
KSV nếu những đơn này không tuân thủ quy định về nội dung đơn được quy định tại Điều 378 của Bộ luật; đơn được gửi bởi người không có quyền; quá thời hạn kháng cáo; có yêu cầu trả lại hoặc thu hồi đơn kháng cáo, đề nghị giám đốc thẩm trước khi bắt đầu xét xử; đơn kháng cáo, đề nghị giám đốc thẩm vi phạm thẩm quyền xét xử. Sau đó, nếu không trả lại đơn thì trong thời hạn 01 tháng ở Tòa án cấp giám đốc thẩm và 02 tháng ở Tòa án tối cao sẽ tiến hành giải quyết đơn và ra một trong hai quyết định: chuyển vụ án lên xem xét nếu nghi ngờ về tính hợp pháp của bản án, quyết định hoặc từ chối chuyển vụ án lên xem xét nếu các lý lẽ trong đơn hoặc trong đề nghị không dẫn đến việc hủy bỏ bản án, quyết định của Tòa án. Sau khi vụ án được chuyển lên, trong thời hạn 02 tháng (hoặc 04 tháng đối với Tòa án tối cao), một Thẩm phán sẽ ra quyết định từ chối đưa vụ án ra xét xử hoặc đưa vụ án ra xét xử. Như vậy, một vụ án dân sự có được đưa ra xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm hay không phụ thuộc vào việc xem xét, đánh giá theo một quy trình rất cụ thể và nhiều giai đoạn, nhằm bảo đảm quyền lọi của đương sự, đồng thời hạn chế việc mở phiên tòa giám đốc thẩm đối với những đơn kháng cáo, đề nghị kháng nghị thiếu căn cứ pháp luật. Tuy nhiên, theo xu hướng phát triển chung, trong pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam, việc trao quyền kháng cáo cho đương sự là cần thiết nhưng đồng thời phải đặt ra những quy định phù hợp để hạn chế hiện tượng kháng cáo tràn lan của đương sự2 [14]. Để bảo đảm tính công khai của phiên tòa GĐT,TT, cần sửa đổi, bổ sung BLTTDS theo hướng có những quy định về việc chuyển giao quyết định đưa vụ án ra xét xử cho đương sự trong một thời hạn nhất định trước khi mở phiên tòa, phải triệu tập đương sự đến tham gia phiên tòa, phải có phần tranh tụng tại phiên tòa. Với những quy định như vậy, phiên tòa GĐT,TT sẽ bớt đi tính chất khép kín, tăng thêm sự công khai, minh bạch và việc tiếp tục tranh tụng tại phiên tòa sẽ giúp cho HĐXX xem xét, nắm bắt được đầy đủ các tình tiết của vụ việc, qua đó giúp cho phán quyết của HĐXX thêm đúng đắn và khách quan, khắc phục tình trạng tiếp tục khiếu nại sau phiên tòa. Đối với phía Viện kiểm sát tham gia phiên tòa GĐT,TT, cần sửa đổi bổ sung theo hướng tăng quyền hạn cho KSV VKSNDTC, như tăng thời hạn nghiên cứu hồ sơ vụ việc, quy định về thẩm quyền kiểm sát hoạt động tư pháp 2 Xem Chu Thị Hồng Nhung, Luận văn Thạc sỹ luật học, tr.45. 16
tại phiên tòa, trường hợp VKS kháng nghị thì phải quy định về việc tranh tụng của KSV với đương sự. Đối với hồ sơ GĐT,TT việc dân sự thì thời hạn nghiên cứu hồ sơ của VKS có thể 15 ngày là đủ để đánh giá, nhưng đối với vụ án dân sự thì thời hạn này cần tăng thêm mới bảo đảm cho việc nghiên cứu, nắm vững nội dung, tình tiết vụ án và tính có căn cứ của kháng nghị. 3.2.2. Tổng kết thực tiễn công tác xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm đƣa ra văn bản hƣớng dẫn pháp luật áp dụng thống nhất trong toàn hệ thống; xây dựng hệ thống án lệ. Hàng năm, Hội nghị tổng kết công tác TANDTC được tổ chức để đánh giá công tác chuyên môn và tổng kết kinh nghiệm xét xử ở TANDCC và TANDTC. Bản án GĐT, TT có chất lượng và giá trị cao hơn hẳn bản án sơ thẩm, phúc thẩm vì nó mang tính định hướng cho việc áp dụng pháp luật trong việc xét xử . Việc thường xuyên tổng kết thực tiễn công tác xét xử là một nhiệm vụ quan trọng để nhìn nhận , đánh giá chất lượng xét xử, kịp thời xây dựng văn bản hướng dẫn nghiệp vụ. Văn bản hướng dẫn nghiệp vụ cũng là một kênh hữu hiệu để công luận và xã hội giám sát, đánh giá hiệu quả hoạt động của TAND. Từ những văn bản hướng dẫn nghiệp vụ, những vụ án điểm, TANDTC phát triển thành án lệ để phục vụ tốt hơn cho công tác xét xử các loại án nói chung và án Dân sự nói riêng. 3.2.3 Giải pháp về tổ chức và bảo đảm thực hiện Đối với Cơ quan tham mưu ở TANDTC, như Vụ giám đốc kiểm tra II, với những khó khăn như đã phân tích ở phần trên nên chúng tôi đề xuất kiến nghị giải pháp khắc phục, hoàn thiện như sau: Bộ máy hành chính cần tổ chức lại theo hướng phân công các Thẩm phán TANDTC trong Hội đồng Thẩm phán TANDTC phụ trách từng mảng việc dân sự, kinh doanh thương mại, hành chính, lao động… có thẩm quyền ký ban hành các văn bản trả lời đơn, còn những vụ việc có đề xuất kháng nghị thì báo cáo Hội đồng Thẩm phán TANDTC họp, xét và Chánh án TANDTC ban hành kháng nghị. Đối với khó khăn từ phía Hội đồng thẩm phán TANDTC và từ phía Kiểm sát viên VKSNDTC, chúng tôi đề xuất cần tăng thêm một số lượng nhất định Thẩm phán TANDTC và Kiểm sát viên VKSNDTC để bảo đảm không bị quá tải trong công tác xét xử GĐT,TT. Có thể là 21 người ở cả TANDTC và VKSNDTC. Đồng thời cần phân công có tính chất ổn định Thẩm phán, Kiểm sát viên vào các Hội đồng xét xử theo từng loại án dân sự, kinh doanh thương mại, lao động, hành chính…phù hợp với chuyên môn 17
chuyên sâu của từng Thẩm phán, Kiểm sát viên. Những Thẩm phán TANDTC, KSV VKSNDTC hằng năm cũng cần phải tham gia các khóa đào tạo ngắn hạn, chuyên sâu để tăng cường nắm chắc các quy định của pháp luật và kinh nghiệm thực tiễn giải quyết vụ việc dân sự. Trên cơ sở tăng cường chất lượng đội ngũ Thẩm phán, KSV sẽ nâng cao được chất lượng xét xử, từ đó tăng cường bảo đảm quyền của đương sự trong thủ tục GĐT,TT vụ việc dân sự. Tăng cường công tác quản lý và điều hành của lãnh đạo Tòa án nhân dân tối cao trong việc giải quyết văn bản đề nghị Giám đốc thẩm, tái thẩm. - Căn cứ vào nhiệm vụ công tác thường xuyên, lãnh đạo đơn vị cần đề ra chỉ tiêu cụ thể cho từng cán bộ, công chức trong công tác nghiên cứu hồ sơ vụ án, đưa ra quan điểm giải quyết đơn đề nghị có hay không có căn cứ. Theo quy chế hiện hành của Vụ Giám đốc kiểm tra II, thì mỗi công chức bình quân 5 vụ /tháng. Trong đó có những vụ việc đơn giản, vụ việc phức tạp, nhiều vụ kéo dài do thời gian báo cáo án quá lâu, báo cáo nhiều lần, nhiều nội dung cần làm rõ, xác minh thực tế. - Thẩm tra viên cần nâng cao ý thức tự giác trong công tác chuyên môn. Bời đặc thù của công tác GĐT, TT là khi có đơn yêu cầu thì TANDTC sẽ thụ lý vụ án, phân công người nghiên cứu đề xuất. CBCC trực tiếp nghiên cứu hồ sơ hết ngày này qua ngày khác, công việc lặp đi lặp lại sẽ gây tâm lý ngại việc. Quy trình báo cáo qua nhiều cung đoạn sẽ gây mệt mỏi và nhờn việc. TANDTC đã tranh bị đồng bộ cơ sở vật chất, máy tính kết nối internet, các trang mạng của Tòa án thường xuyên cập nhật văn bản pháp luật mới, các văn bản chỉ đạo, văn bản hướng dẫn pháp luật… từ đó thuận lợi cho CBCC truy cập, cần tài liệu gì, văn bản gì sẽ có ngay. Đây là khâu cốt yếu để giúp cán bộ TA nâng cao trình độ chuyên môn, tạo điều kiện tối ưu cho hoạt động tư pháp. - Công tác Văn phòng hàng tháng, hàng quý phải thống kê các vụ án có văn bản đề nghị GĐT, TT, kiểm tra thường xuyên, rà soát tránh để tình trạng quá thời hạn tố tụng, các vụ án kéo dài, hoặc sắp hết thời hiệu nên phải nghiên cứu gấp gáp dẫn đến làm nhanh , làm ẩu gây hậu quả xấu cho công tác GĐT, TT. 3.2.4 Nâng cao vai trò của Viện kiểm sát trong công tác kiểm sát hoạt động tư pháp đối với việc xem xét lại bản án , quyết định đã có hiệu lực pháp luật mà Tòa án đã xử. 18
Bản chất xét lại bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật được xác định là nhiệm vụ của Tòa án do đó hoạt động này tất nhiên là đối tượng chịu sự kiểm sát của VKSND. Việc quy định thẩm quyền kháng nghị và tham gia phiên tòa GĐT, TT là phù hợp với chức năng nhiệm vụ mà Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức Tòa án năm 2014; Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 quy đinh. Trong phiên tòa GĐT, TT Tòa án là cơ quan ra quyết định cuối cùng, có hay không việc kháng nghị bản án. Thực tế rất ít vụ án có sự tham gia của đương sự tại phiên tòa GĐT, TT, vì vậy sẽ có hệ lụy là cấp dưới xử, cấp trên xét lại dễ gây tâm lý tiêu cực, bênh vực lẫn nhau, vì vậy VKS tham gia phiên tòa GĐT, TT và có quyền đưa ra quan điểm giải quyết vụ án, thậm chí phát biểu quan điểm không đồng tình với kháng nghị của Chánh án tại phiên tòa và có quyền bảo lưu quan điểm. Rõ ràng VKS có vai trò tích cực trong công tác giám sát hoạt động GĐT, TT để đảm bảo việc xét xử GĐT, TT khách quan, công bằng, đúng pháp luật. Tuy nhiên, VKS cần tăng cường tinh thần trách nhiệm , nắm rõ nhiệm vụ, quyền hạn của mình để chủ động , tích cực trong việc phát hiện và kháng nghị đối với bản án, quyết định có vi phạm pháp luật. Thực tế cho thấy, hoạt động chuyên môn phục vụ cho quyền kháng nghị của VKS chưa cao, hiệu quả hạn chế, có nhiều vụ án mà VKS kháng nghị không được chấp nhận. Việc kháng nghị xuất phát từ hoạt động kiểm sát hoạt động TA sẽ nâng cao được chất lượng đối với hoạt động xét xử và bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp cho đương sự trong các vụ án dân sự. 3.2.5 Tăng cường hoạt động giám sát của các cơ quan, tổ chức, đại biểu dân cử, nhân dân đối với hoạt động của cơ quan tiến hành tố tụng. Vấn đề kiểm soát quyền lực giữa cơ quan nhà nước lần đầu tiên được ghi nhận chính thức trong Hiến pháp năm 2013, một văn bản có hiệu lực pháp lý cao nhất ở nước ta hiện nay.Trong đó, giám sát, đánh giá hành chính được coi là một phương thức quan trọng trong kiểm soát quyền hành pháp; là thước đo nhằm kiểm tra, đánh giá và chấn chỉnh hoạt động của các cơ quan, của đội ngũ cán bộ, công chức trong việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao.Để nhận diện, đánh giá và nâng cao hiệu quả hoạt động này, cần thiết phải nghiên cứu một cách toàn diện về cơ chế giám sát việc thực thi công vụ của cơ quan hành chính nhà nước. Trong đó, cần làm rõ vị trí, vai trò và các chức năng, nhiệm vụ cụ thể của các thiết chế trong giám sát việc thực thi công vụ của các cơ quan hành chính nhà nước như kiểm tra,giám sát của 19