Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên

Chia sẻ: Nhumbien999 Nhumbien999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:31

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung của luận văn gồm của 3 chương được trình bày như: Lý luận về tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án; Thực trạng tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên; Quan điểm và giải pháp bảo đảm tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHẠM VĂN NAM TỔ CHỨC THỰC HIỆN GIÁO DỤC PHÁP LUẬT THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG XÉT XỬ CỦA TÕA ÁN NHÂN DÂN TỈNH ĐIỆN BIÊN Chuyên ngành: Luật hiến pháp và luật hành chính Mã số : 60 38 01 02 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI - NĂM 2017
Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Người hướng dẫn khoa học: TS TRẦN THỊ DIỆU OANH Phản biện 1:…………………………………………..................... ..................................................................................................... Phản biện 2…………………………………………..................... ..................................................................................................... Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia Địa điểm: Hội trường bảo vệ luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia Số: 77 - Đường Nguyễn Chí Thanh - Quận Đống Đa - Thành phố Hà Nội Thời gian: vào hồi …… giờ ngày 28 tháng 3 năm 2018 Có thể tìm hiểu luận văn tại Thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên trang Web Khoa Sau đại học, Học viện Hành chính Quốc gia
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài. Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật là khâu đầu tiên của quá trình thi hành pháp luật và có vai trò hết sức quan trọng trong việc tăng cường pháp chế XHCN, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam XHCN của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Xuất phát từ vai trò, ý nghĩa quan trọng của công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, Đảng và Nhà nước ta luôn đặc biệt quan tâm đến công tác này. Trong rất nhiều văn kiện của Đảng và pháp luật của Nhà nước đã đề cập đến công tác phổ biến, giáo dục pháp luật. Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 qui định “...bằng hoạt động của mình: Toà án giáo dục cho mọi người ý thức tôn trọng pháp luật, rèn luyện thói quen tuân thủ pháp luật, cần làm cho mọi người tin rằng bất cứ sự vi phạm pháp luật nào cũng sẽ bị Toà án và xã hội lên án, giáo dục mọi công dân ý thức tham gia vào hoạt động đấu tranh phòng chống tội phạm”. Như vậy thực hiện giáo dục pháp luật thông qua các hoạt động của mình nói chung và hoạt động xét xử nói riêng là một nhiệm vụ quan trọng của Tòa án nhân dân. Điện Biên là một tỉnh miền núi phía Tây Bắc, dân cư chủ yếu là đồng bào dân tộc, trình độ văn hóa thấp, điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn..., tình hình các vi phạm pháp nói chung đang có chiều hướng gia tăng và diễn biến phức tạp. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là trình độ hiểu biết pháp luật của nhân dân còn rất nhiều hạn chế. Trong thời gian qua Hoạt động giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên đã đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên từ thực tiễn cho thấy công tác trên vẫn tồn tại những hạn chế, bất cập, đôi lúc, có nơi chưa dựa trên những cơ sở khoa 1
học đúng đắn dẫn đến hiệu quả của công tác trên vẫn chưa đáp ứng được với đỏi hỏi trong tình hình hiện nay. Từ những thực tế nếu trên, học viên chọn đề tài “Tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên" làm đề tài cho luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài: Đã có nhiều công trình nghiên cứu ở nhiều góc độ và phương diện khác nhau, trên phạm vi cả nước hoặc trên một số địa bàn nhất định. Tuy nhiên, mỗi địa phương khác nhau luôn có những đặc thù riêng về kinh tế, văn hoá, xã hội, phong tục, lối sống...mặt khác phương thức giáo dục pháp luật của mỗi một chủ thể cũng khác nhau do chức năng, nhiệm vụ của chủ thể qui định. Từ đó dẫn đến cơ sở lý luận, thực trạng, nguyên nhân, giải pháp nâng cao hoạt động giáo dục pháp luật ngoài những đặc điểm chung thì vẫn có những nét riêng biệt. Hơn nữa từ trước đến nay, chưa có đề tài nào nghiên cứu về công tác tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu: Cơ sở lý luận về tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân, đánh giá thực trạng tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân Điện Biên, đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: Phân tích làm rõ khái niệm, đặc trưng, vai trò của giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân; tổ chức thực hiện 2
giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân. Phân tích, đánh giá các yếu tố có ảnh hưởng, thực trạng và đề xuất các giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả trong những năm tiếp theo. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của Luận văn: 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên. 4.2. Phạm vi nghiên cứu: Đề tài được nghiên cứu về tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên giai đoạn từ năm 2011 đến nay. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác-Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm của Đảng, hệ thống các chính sách, pháp luật của Nhà nước về giáo dục pháp luật. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp phân tích - tổng hợp, phương pháp so sánh, thống kê, phương pháp mô tả, phương pháp lịch sử, phương pháp khái quát hóa. Kết hợp với các phương pháp, như khảo sát thực tiễn, nghiên cứu các báo cáo tổng kết, hồ sơ, bản án các vụ án đã được xét xử từ năm 2011 đến năm 2016. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Luận văn góp phần nâng cao hiệu quả của công tác giáo dục pháp luật và đấu tranh phòng, chống có hiệu quả các vi phạm pháp luật trên địa bàn tỉnh Điện Biên. 7. Cơ cấu của Luận văn 3
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo luận văn gồm có 3 chương. Chương 1: Lý luận về tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án Chương 2: Thực trạng tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên Chương 3: Quan điểm và giải pháp bảo đảm tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên. Chương 1 LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN GIÁO DỤC PHÁP LUẬT THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG XÉT XỬ CỦA TÕA ÁN 1.1. Khái niệm giáo dục pháp luật Giáo dục pháp luật là hoạt động có định hướng, có tổ chức, có chủ đích nhằm đạt mục đích hình thành ở đối tượng đựơc tác động tri thức pháp lý, tình cảm và hành vi phù hợp với đòi hỏi của hệ thống pháp luật hiện hành, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, quản lý xã hội và nâng cao trình độ pháp luật của nhân dân. 1.2. Tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân 1.2.1. Khái niệm tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân Tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của tòa án là hoạt động có mục đích của chủ thể trong việc xây dựng kế hoạch, xắp xếp, bố trí và sử dụng các nguồn lực nhằm thực hiện mục tiêu thông qua hoạt động xét xử cung cấp, trang bị cho các đối tượng những tri thức, hiểu biết cụ thể về các vấn đề pháp luật liên quan đến hoạt động xét xử đang được tiến hành, giúp hình thành ở đối tượng ý thức trách nhiệm, trạng thái tâm lý, tình cảm pháp luật đúng đắn, tạo cơ 4
sở cho hành vi xử sự phù hợp với yêu cầu của pháp luật, qua đó hỗ trợ, củng cố và phát huy tác dụng của chính hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân. 1.2.2.Chủ thể, đối tượng của tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân 1.2.2.1. Chủ thể tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử Chủ thể tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân là tất cả những người mà theo chức năng, nhiệm vụ phải tham gia vào việc hiện thực hóa mục đích, mục tiêu giáo dục pháp luật khi tiến hành hoạt động xét xử vụ án. Chủ thể tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử trước hết là các Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Kiểm sát viên giữ quyền công tố, Thư ký phiên tòa, Luật sư... 1.2.2.2. Đối tượng của tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử. Đối tượng của tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử là những người chịu sự tác động của hoạt động giáo dục pháp luật, trực tiếp hoặc gián tiếp tham gia vào giáo dục pháp luật để tiếp thu, lĩnh hội những thông tin, kiến thức pháp luật xuất phát từ nhu cầu hoặc yêu cầu hình thành, tích lũy, củng cố hay nâng cao vốn kiến thức, hiểu biết pháp luật của bản thân. Đối tượng của giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử gồm đối tượng gián tiếp và đối tượng trực tiếp. 1.2.3. Nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân. 1.2.3.1. Nội dung tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân. 5
Nội dung giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án là toàn bộ những quy định pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân, pháp luật tố tụng, thi hành án, xử lý vi phạm hành chính, pháp luật về phòng, chống tham nhũng, ma túy và các tệ nạn xã hội... 1.2.3.2. Phương pháp tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân Trong tổ chức giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử có thể sử dụng các phương pháp như: Phương pháp tuyên truyền, giải thích pháp luật; Phương pháp thông tin pháp luật; Phương pháp trao đổi về pháp luật; Phương pháp nêu các vụ án điểm, các vụ án điển hình; Phương pháp kết hợp giữa thuyết phục và cưỡng chế, giữa diễn giải pháp luật và phân tích thực tiễn thông qua trực quan sinh động. 1.2.3.3. Hình thức tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân Hình thức tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử thường được thực hiện dưới các hình thức sau: - Tuyên truyền miệng về pháp luật ngay tại phiên tòa - Hình thức giáo dục pháp luật thông qua các phương tiện truyền thông - Hình thức phát tài liệu giáo dục pháp luật ngay tại phiên tòa - Hình thức xây dựng các tủ sách pháp luật, hộp tin pháp luật, bàn tư vấn pháp luật tại trụ sở tòa án, hoạc tại các phiên tòa lưu động - Một hình thức mang tính đặc thù của Tòa án thông qua hoạt động xét xử là Tổ chức các phiên tòa giả định. 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân 1.3.1. Chính sách, pháp luật về tổ chức giáo dục pháp luật thông qua hoat động xét xử. 6
Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật đã quy định phổ biến, giáo dục pháp luật là trách nhiệm của toàn bộ hệ thống chính trị, trong đó Nhà nước giữ vai trò nòng cốt; trách nhiệm của Tòa án nhân dân là Tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật cho cán bộ, công chức, viên chức thuộc phạm vi quản lý; phổ biến kiến thức pháp luật chuyên ngành cho nhân dân bằng hình thức phù hợp. 1.3.2. Ý thức pháp luật và khả năng tiếp nhận pháp luật của người dân Hiến pháp năm 2013, Điều 2 Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật đã quy định: “Công dân có quyền được thông tin về pháp luật Tuy nhiên, do các đặc điểm chính trị, kinh tế, xã hội mà ý thức pháp luật và khả năng tiếp nhận pháp luật của công dân không tương đồng và có những đặc điểm riêng biệt, nên công tác tổ chức giáo dục pháp luật của tòa án cũng phải được xây dựng cho phù hợp với khả năng tiếp nhận của từng đối tượng, chủ thể cần được giáo dục pháp luật. 1.3.3. Yếu tố nguồn lực của chủ thể tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật Để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử thì chủ thể tiến hành là tòa án phải có các biện pháp bảo đảm về con người, cơ sở vật chất, phương tiện và kinh phí cho công tác giáo dục pháp luật. 1. 3.4. Loại vụ việc và tâm lý của những người tham gia tố tụng. Tòa án cần căn cứ vào tính chất, mức độ, loại vi phạm, vụ việc cần giải quyết, tâm lý của người tham gia tố tụng và các qui định của pháp luật tố tụng để tổ chức giáo dục pháp luật thông qua pháp luật phù hợp như: phiên tòa phải xét xử kín, hay công khai, vụ án hình sự hay dân sự, hành chính, kinh tế, lao động, xét xử lưu động hay tại trụ sở... 7
Kết luận chương 1 Tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của tòa án là hoạt động có mục đích của chủ thể trong việc xây dựng kế hoạch, xắp xếp, bố trí và sử dụng các nguồn lực nhằm thực hiện mục tiêu thông qua hoạt động xét xử cung cấp, trang bị cho các đối tượng những tri thức, hiểu biết cụ thể về các vấn đề pháp luật liên quan đến hoạt động xét xử đang được tiến hành, giúp hình thành ở đối tượng ý thức trách nhiệm, trạng thái tâm lý, tình cảm pháp luật đúng đắn, tạo cơ sở cho hành vi xử sự phù hợp với yêu cầu của pháp luật, qua đó hỗ trợ, củng cố và phát huy tác dụng của chính hoạt động xét xử của Tòa án. Hoạt động tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử có những đặc chưng riêng; được tổ chức thực hiện bởi các chủ thể nhất định là tất cả những người mà theo chức năng, nhiệm vụ phải tham gia vào việc hiện thực hóa mục đích, mục tiêu giáo dục pháp luật khi tiến hành hoạt động xét xử vụ án; Tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án với mục đích hướng tới cung cấp, trang bị cho đương sự, bị cáo, thân nhân của họ và những người tham dự, theo dõi phiên tòa những thông tin, kiến thức pháp luật nói chung, kiến thức pháp luật liên quan đến hành vi vi phạm của họ nói riêng; từ đó làm hình thành ở họ tình cảm, niềm tin đối với tính công bằng, nghiêm minh của pháp luật; tạo thói quen, lối sống, hành vi xử sự tích cực theo pháp luật. Hoạt động tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật của Tòa án nhân dân có nội dung, phương pháp, hình thức chung và đặc thù so với hoạt động giáo dục pháp luật do các chủ thể khác thực hiện. Đồng thời cũng có các yếu tố ảnh hưởng như điều kiện về thể chế, về tổ chức bộ máy, nguồn lực của chủ thể tiến hành, về ý thức pháp luật và khả năng tiếp nhận của đối tượng được giáo dục pháp luật. 8
Chương 2 THỰC TRẠNG TỔ CHỨC THỰC HIỆN GIÁO DỤC PHÁP LUẬT THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG XÉT XỬ CỦA TOÀ ÁN NHÂN DÂN TỈNH ĐIỆN BIÊN 2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế và văn hóa, xã hội của tỉnh Điện Biên có ảnh hưởng đến tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử 2.1.1. Về điều kiện địa lý - tự nhiên và xã hội Tỉnh Điện Biên nằm phía tây bắc của Việt Nam; Diện tích tự nhiên: 9.541,25 km2, có 10 đơn vị hành chính cấp huyện với 130 xã, phường, thị trấn. Địa hình của Điện Biên chủ yếu là đồi núi dốc, hiểm trở và chia cắt, giao thông đi lại khó khăn. Điện Biên có khí hậu nhiệt đới gió mùa núi cao. Dân số trung bình 547.785 người, mật độ thưa thớt, cơ cấu dân tộc gồm có 19 dân tộc cùng sinh sống mỗi dân tộc có những nét riêng về ngôn ngữ, phong tục tập quán, văn hóa… 2.1.2. Đặc điểm tình hình kinh tế. Là tỉnh nghèo, điều kiện kinh tế hết sức khó khăn, cơ cấu kinh tế chủ yếu là nông, lâm nghiệp, công nghiệp nhỏ lẻ, manh mún. 2.1.3. Đặc điểm tình hình chính trị, quốc phòng - an ninh Tình hình quốc phòng, an ninh tiềm ẩn nhiêu nguy cơ bất ổn tội phạm và các vi phạm pháp luât có diễn biến phức tạp như tội phạm mua bán người, mua bán trái phép chất ma túy, buôn lậu, xuất nhập cảnh trái phép... 2.1.4. Tình hình văn hóa - xã hội Điện Biên vẫn là một trong 14 tỉnh có tỷ lệ mù chữ cao, các hoạt động y tế, chương trình mục tiêu Y tế - Dân số được duy trì tốt và triển khai có hiệu quả. Công tác giải quyết việc làm xóa đói, giảm nghèo và thực hiện các chính sách xã hội đã được triển khai thực hiện và tiếp tục có kết quả tích cực. 9
2.1.5. Tình hình văn hóa, xã hội, an ninh quốc phòng ảnh hưởng đến tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên Về thuận lợi: Đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào các dân tộc từng bước được cải thiện. Quá trình thực hiện giáo dục phổ biến pháp luật trên địa bàn thường xuyên nhận được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện các cấp các ngành. Hệ thống chính trị ở cơ sở được quan tâm củng cố kiện toàn, năng lực quản lý, điều hành được nâng lên; cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội được đầu tư xây dựng... Về khó khăn: Tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội tiềm ẩn nhiều nhân tố phức tạp, khó lường. Năng lực lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của cấp ủy, chính quyền xã ở một số nơi còn có mặt chưa đáp ứng được yêu cầu, đời sống vật chất của đồng bào các dân tộc khu vực biên giới còn gặp nhiều khó khăn. Trình độ dân trí không đồng đều, tỷ lệ đói nghèo còn cao (55,9%); phong tục tập quán của một số dân tộc ít người còn lạc hậu; thông tin liên lạc, giao thông đi lại khó khăn ảnh hưởng đến việc tổ chức triển khai, thực hiện giáo dục pháp luật trên địa bàn. 2.2. Tình hình tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên. 2.2.1. Tình hình triển khai, phối hợp tổ chức giáo dục pháp luật nói chung. Ban cán sự Đảng, lãnh đạo Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên hàng năm đều ban hành nghị quyết lãnh đạo, kế hoạch về công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật. Các văn bản, chỉ thị về giáo dục pháp luật đều được triển khai thực hiện kịp thời và đề ra nhiều biện pháp để kiểm tra, đôn đốc thực hiện, gắn công tác trên với việc thực hiện công tác chuyên môn và các phòng trào thi đua của Tòa án nhân dân. Đã thực hiện tốt nhiệm vụ được giao theo chương trình phổ biến, 10
giáo dục pháp luật của Ủy ban nhân dân tỉnh. Kế hoạch hoạt động các năm của Hội đồng phổ biến, giáo dục pháp luật tỉnh Điện Biên. Chủ động xây dựng và tham gia ký qui chế phối hợp với các đơn vị cáo liên quan trong công tác giải quyết các loại vụ án. Hàng năm các đơn vị trong Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên đều triển khai tổ chức Ngày pháp luật đã thu hút được sự quan tâm của công chức, viên chức trong cơ quan và nhân dân. 2.2.2. Tình hình xây dựng, củng cố, kiện toàn nguồn lực phục vụ cho tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua công tác xét xử Trong những năm qua Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên hết sức quan tâm xây dựng, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ tòa án và các hội thẩm nhân dân vững vàng về chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức trong sáng, có phương pháp và kỹ năng tuyên truyền, giáo dục pháp luật. Kinh phí dành cho hoạt động giáo dục thông qua hoạt động giáo dục pháp luật của tòa án ngày càng được tăng cường. 2.2.3. Tình hình tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên - Tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt đông xét xử đã xác định các nhóm đối tượng đặc thù để xây dựng phương pháp, cách thức giáo dục phù hợp. Công tác thống kê cho thấy trong các loại vụ án mà Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên giải quyết trong 05 năm phần lớn là án hình sự chiếm 52,9%, tiếp đến là các vụ án về hôn nhân gia đình, tranh chấp dân sự, kinh tế lao động chiếm 46,4%, còn lại là án hành chính. Đặc điểm của các bị cáo bị xét xử chủ yếu là người dân tộc thiểu số chiếm 88,6 %, còn lại là dân tộc kinh; người nghiện ma túy là 553 người chiếm 56,4% số bị cáo; số lượng nữ phạm tội chiếm 15%, loại tội phạm về ma túy chiếm 71,5% và loại tội trộm cắp tài sản chiếm 13,4%, trong án dân sự 11
thì án Hôn nhân gia đình chiếm số lượng lớn nhất 727 vụ/947 vụ chiếm 76,7 %). - Xác định hình thức giáo dục pháp luật chủ yếu, phù hợp với giáo dục pháp luật thông qua phiên tòa xét xử, được tập trung khai thác, sử dụng là tuyên truyền miệng trong phiên tòa xét xử. - Trong thời gian qua vẫn còn tồn tại tỷ lệ án bị hủy, sửa do lỗi chủ quan của thẩm phán tồn tại trên gây ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động tổ chức giáo dục pháp luật của Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên - Tòa án nhân dân cấp tỉnh và cấp huyện đã chú trọng tăng cường hình thức giáo dục pháp luật thông qua phiên tòa xét xử lưu động. Trong trong 05 năm tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên đã xét xử lưu động 596 vụ án chiếm 7,3 % số lượng các vụ án, đơn vị tổ chức nhiều nhất chiếm 14%, đơn vị tổ chức ít nhất đạt 6%, vụ án lưu động hình sự chiếm 92,8 %; các loại án khác chỉ chiếm số lượng rất nhỏ 7,2%. Số liệu trên cho thấy việc tổ chức các phiên tòa giữa các tòa án được tổ chức không đồng đều. Chủ yếu vẫn là xét xử lưu động các vụ án hình sự về tội phạm ma túy, chưa xét xử lưu động nhiều các vụ án khác như án hôn nhân, gia đình, tranh chấp đất đai, tài sản... - Thực hiện nghiêm chỉ thị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao về việc tổ chức các phiên tòa rút kinh nghiệm. - Tổ chức có hiệu quả các phiên tòa giả định, kết hợp với phát tờ rơi, tài liệu tại phiên tòa. 2.3. Đánh giá chung về tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên 2.3.1.Kết quả và nguyên nhân 2.3.1.1. Kết quả đạt được Thứ nhất: Công tác tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử luôn nhận sự quan tâm sâu sát trong chỉ đạo, điều 12
hành của các cấp ủy đảng và chính quyền trong tỉnh, công tác phối hợp trong công tác giáo dục pháp luật được chú trọng. Thứ hai, Bổ sung, kiện toàn, xây dựng đội ngũ cán bộ mạnh về số lượng và đảm bảo về chất lượng, nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả tổ chức giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử. Phát huy được sức mạnh của các tổ chức chính trị xã hội cùng chung tay góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật cho nhân dân. Thứ ba, Tòa án nhân dân cấp huyện và cấp tỉnh luôn chú trọng trong việc lựa chọn và đổi mới nội dung phổ biến, giáo dục pháp luật. Thứ tư: Từ thực tiễn xét xử Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên đã xác định các đối tượng cần tập trung giáo dục, nhóm đặc thù để xây dựng nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục phù hợp. 2.3.1.2. Nguyên nhân của những kết quả đạt được a) Nguyên nhân khách quan: Đời sống của nhân dân được nâng lên một bước, tình hình an ninh kinh tế, quốc phòng cơ bản ổn định. Trình độ dân trí của người dân ngày càng được nâng lên, cơ sở vật chất phục vụ công tác xét xử ngày càng được quan tâm. b) Nguyên nhân chủ quan Thứ nhất, công tác giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử nói ngày càng được quan tâm và đầu tư thực hiện. Thứ hai, công tác phối hợp giữa ngành Công an - Kiểm sát và Tòa án ngày càng đi vào nề nếp, đã nâng cao hiệu quả tố tụng nói chung, chất lượng phiên tòa nói riêng; Việc lựa chọn, tổ chức các phiên tòa lưu động, án điểm, phiên tòa rút kinh nghiệm, phiên tòa giả định ngày càng được chú trọng và chất lượng. Thứ ba, có sự phối hợp, hưởng ứng tích cực của các cơ quan, ban ngành trong hệ thống chính trị ở tỉnh, ở huyện, sự tham gia phối hợp đưa tin, bài của cơ quan truyền thông báo chí. 13
Thứ tư: Nhận thức và trách nhiệm của các chủ thể có trách nhiệm thực hiện giao dục pháp luật ngày nâng lên; trình độ chuyên môn, kỹ năng xét xử, tham gia tố tụng và kỹ năng tuyên truyền giao dục pháp luật nhưng năm gần đã từng bước đáp ứng được yêu cầu giáo dục pháp luật. 2.2.2. Hạn chế và nguyên nhân 2.2.2.1. Hạn chế - Tại một số đơn vị cấp ủy Đảng và chính quyền chưa nhận thức đầy đủ vai trò và tầm quan trọng của công tác giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử. - Công tác phối hợp trong giáo dục pháp luật giữa Tòa án với các cấp, các ngành trên địa bàn đôi khi còn thiếu đồng bộ, nhịp nhàng, mang tính hình thức, còn nhiều hạn chế. - Còn có sự mâu thuẫn trong việc đánh giá tình tiết, chứng cứ hay sự viện dẫn các điều luật có liên quan làm giảm hiệu quả giáo dục pháp luật. - Năng lực chuyên môn, nghiệp vụ xét xử, kỹ năng phổ biến, giáo dục pháp luật tại phiên tòa của một số cán bộ, công chức ngành Tòa án còn hạn chế. Trong các năm qua vẫn còn một số bản án, quyết định bị hủy, bị sửa do lỗi chủ quan của thẩm phán. - Hình thức tuyên truyền miệng tại phiên tòa xét xử tại trụ sở là hình thức giáo dục pháp luật chủ đạo thông qua hoạt động xét xử; song một bộ phận cán bộ lãnh đạo Tòa án nhân dân, một số Tòa án nhân dân cấp huyện trên địa bàn tỉnh vẫn chưa quan tâm đúng mức, chưa gắn với mục tiêu phổ biến, giáo dục pháp luật. - Các vụ án về tham nhũng và chức vụ chưa được đưa ra xét xử lưu động dẫn đến công tác giáo dục pháp luật trong phòng, chống tham nhũng chưa đạt kết quả như mong muốn. Công tác tổ chức họp báo trước khi xét xử và sau khi xét xử chưa được Tòa án tổ chức để tạo dư luận đồng thuận trong xã hội. 14
2.2.2.2.Nguyên nhân của hạn chế - Hệ thống pháp luật ở nước ta còn nhiều hạn chế đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến công tác giáo dục, phổ biến pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân. - Sự bố trí kinh phí của ngành Tòa án cho việc tăng cường giáo dục pháp luật còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu. Trụ sở thiếu, xuống cấp và việc bố trí mô hình phòng xét xử còn chưa đáp ứng được yêu cầu dẫn đến giảm tính uy nghiêm của phiên tòa, tác động đến tâm lý của những người tham gia tố tụng và người tham dự phiên tòa. - Một số đơn vị Tòa án chưa huy động hết sức mạnh của các tổ chức đoàn thể trong quá trình triển khai thực hiện công tác giáo dục pháp luật. - Địa bàn rộng, dân cư sống rải rác, đặc biệt là trình độ dân trí của người dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn thấp, nhiều người dân còn chưa biết tiếng phổ thông nên việc đến dự phiên tòa và nghe giáo dục pháp luật rất khó khăn. - Còn nhiều hạn chế về trình độ, sự thiếu tích cực của của cán bộ tòa án trong giải quyết các loại án và giáo dục pháp luật tại phiên tòa. Các hoạt động bổ trợ cho hoạt động tố tụng của tòa án còn chưa đáp ứng được yêu cầu. - Một số thẩm phán trong điều kiển phiên tòa chưa đề cao nguyên tắc tranh tụng. Kết luận chương 2 Điện Biên là tỉnh miền núi phía bắc, điều kiện kinh tế, xã hội còn gặp nhiều khó khăn, tình hình tội phạm, các vi phạm pháp luật có diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nhiều nguy cơ làm mất an ninh, trât tự, an toàn xã hội trên địa bàn. Các kiếu kiện hành chính, tranh chấp về dân sự, kinh doanh thương mại có tính chất ngày càng phức tạp. Những nhân tố trên 15
gây ảnh hưởng khó khăn đến hoạt động tổ chức giáo dục pháp luật của tòa án. Bên cạnh những khó khăn công tác giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của tòa án cũng có nhiều thuận lợi như đời sống kinh tế của nhân dân trong tỉnh đã từng bước được cải thiện, công tác giáo dục, phổ biến pháp luật đã nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của cấp ủy đảng và chính quyền các cấp, nhận thức về ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác giáo dục pháp luật ngày càng được nâng lên. Công tác giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Điện Biên trong thời gian vừa qua đã được quan tâm, chú trọng và triển khai thực hiện khả đồng bộ trên tất cả các mặt công tác như trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, phối hợp, trong tổ chức xét xử các loại vụ án hình sự, dân sự, hành chính, kinh doanh thương mại. Trong đó tổ chức giáo dục pháp luật thông qua hình thức tổ chức các phiên tòa lưu động, phiên tòa rút kinh nghiệm, phiên tòa giả định được chú trọng và tổ chức ngày càng có hiệu quả, chất lượng. Qua đánh giá tình hình công tác tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử cho thấy kết quả có nhiều ưu điểm nhưng cũng tồn tại nhiều hạn chế, có nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan của những kết quả đạt được và những tồn tại hạn chế đòi hỏi phải có các giải pháp khăc phục. Chương 3 QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM TỔ CHỨC THỰC HIỆN GIÁO DỤC PHÁP LUẬT THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG XÉT XỬ CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN TỈNH ĐIỆN BIÊN 3.1. Quan điểm bảo đảm tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên. 3.1.1. Quán triệt sâu sắc quan điểm, đường lối của Đảng về công tác phổ biến, giáo dục pháp luật 16
Vai trò, chủ thể, phương pháp, hình thức giáo dục pháp luật cũng đã được Đảng ta đề cập rất nhiều trong các văn kiện của các kỳ đại hội. Đặc biệt là Chỉ thị số 32 - CT/TW ngày 09/12/2003 và Kết luận 04- KL/TW ngày 19/4/2011 của Ban Bí thư Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân. Việc quán triệt sâu sắc các quan điểm, đường lối của Đảng về công tác phổ biến, giáo dục pháp luật chính là cơ sở để xây dựng các giải pháp khả thi, phù hợp nhằm bảo đảm nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật cho các đối tượng xã hội, đảm bảo nguyên tắc Đảng lãnh đạo, nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ; đồng thời, vận dụng các quan điểm, đường lối đó vào công tác tổ chức giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử. 3.1.2. Thực hiện nghiêm túc,có hiệu quả các quy định pháp luật của Nhà nước về phổ biến, giáo dục pháp luật Để bảo đảm nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử cần phải thực hiện nghiêm túc các quy định pháp luật của Nhà nước về phổ biến, giáo dục pháp luật như: Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012. Luật tổ chức tòa án nhân dân năm 2014... Những văn bản quy phạm pháp luật nêu trên là cơ sở pháp lý quan trọng để Tòa án nhân dân các cấp triển khai công tác giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử. 3.1.3. Tuân thủ các nguyên tắc cơ bản trong công tác tổ chức giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử Hoạt động tổ chức giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử là một hình thức giáo dục pháp luật do vậy phải tuân thủ các nguyên tắc của hoạt động giáo dục pháp luật nói chung. Tuy nhiên do được tổ chức thực hiện qua công tác xét xử của Tòa án nên hoạt động này còn phải tuân theo các nguyên tắc cơ bản sau: Nguyên tắc pháp chế xã hội chủ 17
nghĩa; Nguyên tắc nhân đạo; Nguyên tắc bảo đảm tính khoa học, truyền đạt trung thành, chính xác văn bản pháp luật 3.1.4. Tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án phải luôn đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Tòa án nhân dân cấp trên Tòa án nhân dân các cấp cần xây dựng, ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thống nhất các chủ thể thuộc phạm vi quản lý của ngành thực hiện có hiệu quả công tác giáo dục pháp luật thông qua hoạt động chuyên môn, công tác giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án các cấp cũng phải dựa trên nội dung, tinh thần của các văn bản đó nhằm bảo đảm sự lãnh đạo, chỉ đạo của cơ quan Tòa án cấp trên; đồng thời, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, nề nếp của công tác này. 3.1.5. Cần phải lựa chọn nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật phù hợp với đặc thù của hoạt động xét xử Để bảo đảm nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử thì cần quán triệt quan điểm lựa chọn nội dung, phương pháp và hình thức giáo dục pháp luật phù hợp với đặc thù của hoạt động xét xử. Các chủ thể cần vận dụng linh hoạt và đa dạng hoá các hình thức giáo dục pháp luật, lựa chọn nội dung pháp luật phù hợp với từng vụ án, từng đối tượng và từng địa bàn sao cho phù hợp, bảo đảm chất lượng, hiệu quả giáo dục pháp luật. 3.2. Giải pháp bảo đảm tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên 3.2.1. Tăng cường hơn nữa công tác lãnh đạo, chỉ đạo, giám sát, kiểm tra của các cơ quan Tòa án cấp trên đối với công tác tổ chức thực hiện giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân cấp dưới. 18