Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Luật học: Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội với tư cách là một tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong luật Hình sự Việt Nam

Chia sẻ: Nghiệt đồng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:13

Thêm vào BST

Báo xấu

56
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu nhằm củng cố tri thức về cơ sở khoa học của việc quy định tình tiết "Lợi dụng chức vụ, quyền hạn" là tình tiết tăng nặng; nghiên cứu một cách tương đối có hệ thống các quy định của pháp luật hình sự nước ta liên quan đến vai trò của tình tiết "Lợi dụng chức vụ, quyền hạn" đối với việc định khung và quyết định hình phạt,... Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Luật học: Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội với tư cách là một tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong luật Hình sự Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT BÙI QUANG VINH LỢI DỤNG CHỨC VỤ, QUYỀN HẠN ĐỂ PHẠM TỘI VỚI TƯ CÁCH LÀ MỘT TÌNH TIẾT TĂNG NẶNG TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM Chuyên ngành : Luật hình sự và tố tụng hình sự Mã số Công trình được hoàn thành tại Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Trịnh Quốc Toản Phản biện 1: Phản biện 2: : 60 38 01 04 Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn, họp tại Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội. Vào hồi ..... giờ ....., ngày ..... tháng ..... năm 2014. TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2014 1 Có thể tìm hiểu luận văn tại Trung tâm thông tin - Thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội Trung tâm tư liệu - Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội 2 Chương 2: QUY ĐỊNH VỀ TÌNH TIẾT TĂNG NẶNG TRÁCH MỤC LỤC CỦA LUẬN VĂN Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các bảng 2.1. MỞ ĐẦU Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TÌNH TIẾT TĂNG 1 7 NẶNG TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ "LỢI DỤNG CHỨC VỤ, QUYỀN HẠN" ĐỂ PHẠM TỘI TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM 1.1. 1.1.1. 1.1.2. 1.1.3. 1.2. 1.2.1. 1.2.2. 1.2.3. 1.2.4. 1.3. 1.3.1. 1.3.2 Khái niệm, đặc điểm của các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự và phân biệt tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự với các tình tiết khác có liên quan Khái niệm các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự Đặc điểm của các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự Phân biệt các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự với các tình tiết khác có liên quan của vụ án Khái niệm, đặc điểm của tình tiết lợi dụng chức vụ, quyền hạn và sự cần thiết quy định tình tiết lợi dụng chức vụ quyền hạn là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong luật hình sự Việt Nam Khái niệm chức vụ, quyền hạn và người có chức vụ, quyền hạn Khái niệm lợi dụng chức vụ, quyền hạn và các hình thức lợi dụng chức vụ, quyền hạn Phân biệt lợi dụng chức vụ, quyền hạn và lạm dụng chức vụ quyền hạn Phân biệt khái niệm chức vụ, quyền hạn trong tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự "lợi dụng chức vụ quyền hạn để phạm tội" với khái niệm chức vụ, quyền hạn trong các tội phạm về chức vụ quy định tại Chương XXI Bộ luật hình sự Sự cần thiết và ý nghĩa của việc quy định tình tiết lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong luật hình sự Việt Nam Sự cần thiết của việc quy định tình tiết lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong Luật hình sự Việt Nam Ý nghĩa của việc quy định tình tiết lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong Luật hình sự Việt Nam 3 2.1.1. 2.1.2. 2.1.3. 2.1.4. 7 2.1.5. 7 13 15 2.2. 2.2.1. 21 2.2.2. 21 30 2.3. 3.1. 3.2. 40 40 46 Khái quát vấn đề lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội trong pháp luật hình sự Việt Nam Khái quát lịch sử pháp luật hình sự Việt Nam Vấn đề lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội trong pháp luật hình sự Việt Nam thời phong kiến (trước năm 1945) Vấn đề lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội trong các văn bản pháp luật hình sự Việt Nam từ năm 1945 đến trước khi Bộ luật hình sự 1985 ra đời Vấn đề lợi dụng chức vụ, quyền hạn phạm tội trong Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1985 Vấn đề lợi dụng chức vụ, quyền hạn phạm tội trong Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999 Quy định của bộ luật hình sự việt nam năm 1999 về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự "lợi dụng chức vụ, quyền hạn" Sự thể hiện tình tiết tăng nặng "lợi dụng chức vụ, quyền hạn" với tư cách là tình tiết tăng nặng chung quy định tại Phần chung Bộ luật hình sự năm 1999 Sự thể hiện tình tiết "lợi dụng chức vụ, quyền hạn" với tư cách là tình tiết tăng nặng định khung, tình tiết định tội quy định tại Phần các tội phạm Bộ luật hình sự năm 1999 So sánh với bộ luật hình sự nước cộng hòa nhân dân Trung Hoa Chương 3: THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP 50 50 52 56 61 63 64 65 67 72 75 NHẰM HOÀN THIỆN, NÂNG CAO HIỆU QUẢ CỦA TÌNH TIẾT TĂNG NẶNG "LỢI DỤNG CHỨC VỤ, QUYỀN HẠN" ĐỂ PHẠM TỘI 35 38 50 NHIỆM HÌNH SỰ "LỢI DỤNG CHỨC VỤ, QUYỀN HẠN" ĐỂ PHẠM TỘI TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM 3.3. 3.3.1. 3.3.2. Thực tiễn áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự "lợi dụng chức vụ, quyền hạn" Những tồn tại, hạn chế trong áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự "lợi dụng chức vụ, quyền hạn" và nguyên nhân của nó Một số kiến nghị, giải pháp hoàn thiện và nâng cao hiệu quả áp dụng quy định về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự "lợi dụng chức vụ, quyền hạn" Một số kiến nghị cụ thể nhằm hoàn thiện quy định về tình tiết tăng nặng "lợi dụng chức vụ, quyền hạn" Một số giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng quy định về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự "lợi dụng chức vụ, quyền hạn" 75 KẾT LUẬN DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 102 105 4 89 95 95 98 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài Tội phạm là hành vi vi phạm pháp luật nguy hiểm nhất cho xã hội, được chủ thể có đủ năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện một cách có lỗi, trái với pháp luật hình sự và do đó phải gánh chịu hậu quả pháp lý nghiêm khắc nhất là hình phạt. Tội phạm là hiện tượng xã hội rất đa dạng, phức tạp mà sự khác biệt chủ yếu được phân biệt qua tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của nó. Tùy theo tính chất mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi người ta phân chia tội phạm thành các nhóm, các tội danh cụ thể và áp dụng các khung hình phạt khác nhau trong cùng một tội danh, cũng như cá thể hóa hình phạt trong mỗi khung hình phạt đối với từng trường hợp cụ thể. Chúng ta biết rằng mức độ nguy hiểm của tội phạm được quy định bởi nhiều thuộc tính, yếu tố như: tầm quan trọng của mối quan hệ xã hội bị xâm hại, mức độ lỗi, động cơ, mục đích, nhân thân của chủ thể, thủ đoạn phạm tội, thời gian, địa điểm phạm tội, hậu quả thiệt hại xảy ra... Tổng hợp tất cả những yếu tố đó cho phép xác định mức độ nguy hiểm nhất định của tội phạm cụ thể, làm cơ sở cho việc quy định tội phạm trong luật, cũng như trong các trường hợp cụ thể là cơ sở quyết định trách nhiệm hình sự mà người thực hiện tội phạm phải gánh chịu. Trong số những người thực hiện hành vi phạm tội có một nhóm người có đặc điểm là họ được trao quyền lực nhất định trong các quan hệ xã hội, thể hiện dưới hình thức một chức vụ, quyền hạn nào đó. Nói cách khác họ có "ưu thế" hơn những người khác trong việc tiếp cận, thực hiện hành vi xâm phạm đến các quan hệ xã hội mà pháp luật hình sự bảo vệ, cũng như có khả năng cao hơn trong việc che giấu trốn tránh trách nhiệm khi xâm hại các quan hệ xã hội đó. Chính vì vậy trong một số trường hợp nhất định, nếu tội phạm được thực hiện bởi người có chức vụ, quyền hạn thì bị coi là có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội cao hơn so với người bình thường. Đó chính là cơ sở khác quan để Bộ luật hình sự nước ta quy định tình tiết "lợi dụng chức vụ, quyền hạn" là một tình tiết tăng nặng, đồng thời trong một số tội phạm cụ thể còn lấy làm tình tiết tăng nặng định khung. Việc quy định 5 như vậy một mặt thể hiện quan điểm khoa học: lấy tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của tội phạm làm "thước đo" chủ yếu cho trách nhiệm hình sự và hình phạt, mặt khác thể hiện chính sách hình sự của Đảng và Nhà nước ta là Nhà nước "của dân, do dân, vì dân", cán bộ công chức, tức là những người thường mang một chức vụ, quyền hạn nhất định, là công bộc của nhân dân, nếu lợi dụng điều này để phạm tội phải bị coi là nguy hiểm hơn, phải chịu trách nhiệm hình sự cao hơn người bình thường. Trong thực tiễn, các tội phạm xuất hiện tình tiết "lợi dụng chức vụ, quyền hạn" không phải hiếm và thường là những vụ án phức tạp, điều tra khó khăn, áp dụng pháp luật có nhiều quan điểm khác nhau. Đặc biệt trong điều kiện hiện nay, khi chúng ta đang tiến hành đổi mới toàn diện, xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, với những chuyển biến rất quan trọng về kinh tế - xã hội, thì nhận thức về tình tiết "lợi dụng chức vụ, quyền hạn" cũng phải mang những nội dung mới: yếu tố chức vụ quyền hạn được hiểu như thế nào trong hệ thống các quan hệ xã hội của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, trong các mô hình như tổ chức đa sở hữu, đơn vị sự nghiệp, đơn vị công ích? Việc làm rõ các vấn đề này có ý nghĩa quan trọng cả về nhận thức lý luận và về thực tiễn đấu tranh phòng chống tội phạm nói chung, tội phạm có yếu tố lợi dụng chức vụ quyền hạn nói riêng. Những vấn đề nêu trên tuy không mới mẻ nhưng đến nay vẫn chưa được giải quyết toàn diện, thấu đáo. Chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu một cách sâu sắc, đầy đủ và riêng biệt về việc lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội với tính chất là một tình tiết tăng nặng trong luật hình sự Việt Nam. Chính vì vậy tác giả quyết định chọn đề tài "Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội với tư cách là một tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong luật hình sự Việt Nam" để nghiên cứu làm luận văn Thạc sĩ luật học. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Khoa học pháp lý hình sự trong những năm qua đã có nhiều công trình nghiên cứu, nhiều bài viết của nhiều tác giả có liên quan đến đề tài này như: "Tìm hiểu về khái niệm người có chức vụ và lợi dụng chức vụ để phạm tội trong luật hình sự Việt Nam" của thạc sĩ Phan Thị Bích Hiền - Trường Đại học Cảnh sát nhân dân; "Vấn đề lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội" của 6 PGS.TS Trần Văn Độ - Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Chánh án Tòa án Quân sự Trung ương; Đề tài khoa học mã số KXBD 02 về "đấu tranh chống tham những - những vấn đề lý luận và thực tiễn" của Ban Nội chính Trung ương; các tài liệu nghiên cứu chuyên sâu của TS. Nguyễn Mạnh Kháng, TS.Nguyễn Ngọc Chí, GS.TS Đỗ Ngọc Quang, PGS.TS Võ Khánh Vinh… Tuy nhiên điểm chung của các công trình này là nghiên cứ lý luận, thực tiễn vấn đề lợi dụng chức, quyền hạn để phạm tội nói chung, đi sâu nghiên cứu các tội phạm về tham nhũng và chức vụ mà chưa đi sâu nghiên cứu về lý luận và thức tiễn vấn đề lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội với tư cách là tình tiết tăng nặng. Xuất phát từ thực tế này cho thấy việc tiếp tục nghiên cứu sâu hơn nữa về lý luận và thực tiễn vấn đề lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội với tư cách là tình tiết tăng nặng nhằm từng bước nâng cao hiệu quả hoạt động cá thể hóa trách nhiệm hình sự và hoàn thiện quy định của Bộ luật hình sự là việc làm cần thiết và có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn. 3. Mục đích nghiên cứu Việc nghiên cứu đề tài "Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội, một tình tiết tăng nặng trong luật hình sự Việt Nam" nhằm đạt được những mục đích như sau: - Củng cố tri thức về cơ sở khoa học của việc quy định tình tiết "Lợi dụng chức vụ, quyền hạn" là tình tiết tăng nặng. - Nghiên cứu một cách tương đối có hệ thống các quy định của pháp luật hình sự nước ta liên quan đến vai trò của tình tiết "Lợi dụng chức vụ, quyền hạn" đối với việc định khung và quyết định hình phạt. - Nghiên cứu những vấn đề phát sinh trong thực tiễn áp dụng tình tiết trên để truy cứu trách nhiệm hình sự đối với một số tội phạm, trên cơ sở đó đề xuất một số kiến nghị, giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật hình sự. Luận văn cũng sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu khoa học cụ thể như: Phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp, phương pháp so sánh, phương pháp điều tra khảo sát, phương pháp thống kê. 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các quy định của pháp luật hình sự về vấn đề lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội với tư cách là tình tiết tăng nặng. Phạm vi nghiên cứu của luận văn là nghiên cứu quy định tại phần chung, cụ thể là điểm c khoản 1 Điều 48 Bộ luật hình sự quy định vấn đề lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội với tư cách là tình tiết tăng nặng nói chung, các quy định về vấn đề lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội với tư cách là tình tiết tăng nặng định khung tại một số tội phạm cụ thể quy định tại phần riêng của Bộ luật hình sự và thực tiễn áp dụng tình tiết tăng nặng lợi dụng chức vụ, quyền hạn của các cơ quan tiến hành tố tụng trong thời gian từ năm 2000 đến khi luận văn hoàn thành. 6. Những đóng góp mới của luận văn Đây là công trình khoa học đầu tiên ở cấp độ luận văn thạc sĩ nghiên cứu về vấn đề lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội với tư cách là tình tiết tăng nặng. Luận văn nghiên cứu toàn diện và có hệ thống vấn đề lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội với tư cách là tình tiết tăng nặng nói chung và tình tiết tăng nặng định khung tại một số tội phạm cụ thể, nghiên cứu thực tiễn áp dụng tình tiết tăng nặng này từ đó đề ra những kiến nghị, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả việc áp dụng tình tiết tăng nặng này trong quá trình quyết định hình phạt của cơ quan tiến hành tố tụng. Trong luận văn này, lần đầu tiên: Luận văn dựng trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin là chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, kết hợp với tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng và hoàn thiện pháp luật. - Có sự nghiên cứu một cách toàn diện và có hệ thống về khái niệm chức vụ, quyền hạn và lợi dụng chức vụ, quyền hạn; phân biệt các trường hợp lợi dụng chức vụ, quyền hạn. So sách để chi ra điểm giống và khác nhau giữa lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội với tư cách là tình tiết tăng nặng nói chung quy định tại điểm c khoản 1 Điều 48 Bộ luật hình sự với lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội với tư cách là tình tiết tăng nặng định 7 8 4. Phương pháp nghiên cứu khung quy định tại một số tội phạm cụ thể cũng như phân biệt giữa lợi dụng chức vụ, quyền hạn với tư cách là tình tiết tăng nặng với lợi dụng chức vụ, quyền hạn với tư cách là tình tiết định tội trong nhóm các tội phạm về chức vụ. - Nghiên cứu thực tiễn áp dụng tình tiết lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội với tư cách là tình tiết tăng nặng của các cơ quan tiến hành tố tụng trong khoảng thời gian từ năm 2000 đến khi luận văn hoàn thành. - Kiến nghị các giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định của Bộ luật hình sự và hướng dẫn áp dụng quy định về tình tiết tăng nặng "lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội". 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn Những kết quả nghiên cứu của luận văn có ý nghĩa quan trọng về lý luận và thực tiễn sau đây: - Ý nghĩa lý luận: Với các kết quả nghiên cứu nêu trên, luận văn có giá trị tham khảo hữu ích cho cán bộ làm công tác thực tiễn áp dụng pháp luật, cán bộ làm công tác nghiên cứu và cán bộ giáo viên, sinh viên các trường Đại học. - Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần thiết thực trong việc nâng cao nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng chống tội phạm nói chung, tội phạm về chức vụ quyền hạn nói riêng trong điều kiện tình hình mới. 8. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Một số vấn đề lý luận về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự "lợi dụng chức vụ, quyền hạn" để phạm tội trong Luật hình sự Việt Nam. Chương 2: Quy định về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự "lợi dụng chức vụ, quyền hạn" để phạm tội trong luật hình sự Việt Nam. Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TÌNH TIẾT TĂNG NẶNG TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ "LỢI DỤNG CHỨC VỤ, QUYỀN HẠN" ĐỂ PHẠM TỘI TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM 1.1. Khái niệm, đặc điểm của các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự và phân biệt tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự với các tình tiết khác có liên quan 1.1.1. Khái niệm các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự * Khái niệm trách nhiệm hình sự Trách nhiệm hình sự là một dạng của trách nhiệm pháp lý, là hậu quả pháp lý của việc phạm tội, là sự phản ứng của Nhà nước đối với tội phạm. Nội dung của trách nhiệm hình sự chính là các biện pháp cưỡng chế của nhà nước bao gồm: hình phạt, biện pháp tư pháp và án tích. * Khái niệm tình tiết hình sự Tình tiết hình sự là những biểu hiện của tội phạm bao gồm những biểu hiện của hành vi phạm tội, những điều kiện, đặc điểm của người phạm tội, những hoàn cảnh, tình huống, đối tượng, hậu quả có ảnh hưởng trực tiếp đến việc thực hiện tội phạm qua đó phản ánh tính nguy hiểm của tội phạm, trách nhiệm hình sự của người phạm tội. Căn cứ vào các biểu hiện của tội phạm có thể phân loại tình tiết hình sự thành: Tình tiết thuộc mặt khách quan; Tình tiết thuộc khách thể; Tình tiết thuộc mặt chủ quan; Tình tiết thuộc chủ thể Căn cứ về ý nghĩa và tầm quan trọng của mỗi tình tiết đối với các trường hợp phạm tội cụ thể ta có thể chia ra làm các tình tiết cơ bản sau: Tình tiết định tội; Tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự; Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự. * Khái niệm tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự: Chương 3: Thực tiễn áp dụng và một số giải pháp nhằm hoàn thiện, nâng cao hiệu quả của tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự "lợi dụng chức vụ, quyền hạn" để phạm tội. Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự là tình tiết làm cho mức độ nguy hiểm của một hành vi phạm tội cụ thể tăng lên và là một trong các căn cứ để Tòa án quyết định hình phạt đối với người phạm tội theo hướng nghiêm khắc hơn. 9 10