Pháp luật về mua bán nợ xấu của ngân hàng<br />
thương mại ở Việt Nam<br />
Nguyễn Thị Tú<br />
Khoa Luật<br />
Luận văn Thạc sĩ ngành: Luật kinh tế; Mã số: 60 38 01 07<br />
Người hướng dẫn: PGS.TS. Lê Thị Thu Thủy<br />
Năm bảo vệ: 2014<br />
Keywords. Luật kinh tế; Pháp luật Việt Nam; Mua bán nợ xấu; Ngân hàng thương mại<br />
Content<br />
1.Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu:<br />
Ngân hàng kể từ khi hình thành đã được xem như hệ tuần hoàn lưu thông máu cho toàn<br />
bộ nền kinh tế hoạt động và phát triển. Các ngân hàng là trung tâm của hệ thống tài chính, có<br />
chức năng đáp ứng nhu cầu vốn đầu tư thông qua các hoạt động tín dụng, thanh toán, huy động<br />
vốn… Tại Việt Nam, hệ thống ngân hàng ngày càng mở rộng quy mô cùng với các sản phẩm<br />
dịch vụ đa dạng, khẳng định vai trò không thể thay thế của mình. Tuy nhiên trong hoạt động các<br />
ngân hàng không thể tránh khỏi một vấn đề cốt yếu đó là nợ xấu. Hai năm gần đây, nợ xấu xuất<br />
hiện như một điểm nóng trong bức tranh ngành ngân hàng nước ta với những con số liên tục tăng<br />
(đạt mức 8,6 -10% năm 2012 theo công bố của NHNN) [32]. Nếu như xem hệ thống ngân hàng<br />
là hệ tuần hoàn thì nợ xấu như những “cục máu đông” trong mạng lưới đó. Sự gia tăng của nợ<br />
xấu một mặt ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của các ngân hàng, mặt khác có tác động tiêu<br />
cực đến nhiều chủ thể khác mà rộng hơn là nền kinh tế. Vì vậy, giải quyết nợ xấu luôn là một<br />
trong những ưu tiên hàng đầu của các nhà quản trị vĩ mô.<br />
Tại Việt Nam những giải pháp đưa ra nhằm giải quyết thực trạng nợ xấu trở lên nóng<br />
bỏng hơn bao giờ hết. Một trong những cách thức xử lý nợ xấu là mua bán nợ đang được chú<br />
trọng triển khai và phát triển. Tuy nhiên thực tiễn cho thấy phương thức này còn chưa phát huy<br />
được tối đa hiệu quả của nó vì nhiều nguyên nhân, trong đó phần lớn nằm ở hệ thống pháp luật.<br />
Điều chỉnh về vấn đề mua bán nợ xấu ở Việt Nam hiện nay có các văn bản pháp luật như: Bộ<br />
luật dân sự 2005, Luật các tổ chức tín dụng năm 2010, Luật đất đai, Luật nhà ở, Nghị định số<br />
163/2006/NĐ-CP ngày 29/12/2006 về giao dịch bảo đảm, Nghị định số 11/2012/NĐ-CP ngày<br />
22/02/2012 về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 163/2006/NĐ-CP… đây là các văn<br />
bản pháp luật điều chỉnh mang tính định hướng chung cho hoạt động mua bán nợ xấu, là cơ sở<br />
để xây dựng các văn bản pháp luật chuyên ngành đồng thời được áp dụng điều chỉnh các vấn đề<br />
luật chuyên ngành chưa quy định. Bên cạnh đó phải kể đến các văn bản pháp luật chuyên ngành<br />
như: Nghị định số 53/2013/NĐ-CP của Chính phủ ngày 18/05/2013 về thành lập, tổ chức và hoạt<br />
động của công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam, Quy chế mua bán nợ của<br />
TCTD được ban hành kèm theo Quyết định số 59/2006/QĐ-NHNN ngày 21/12/2006 của Thống<br />
<br />
đốc Ngân hàng Nhà nước, Quyết định số 1390/2001/QĐ-NHNN ngày 07/11/2001 của Ngân<br />
hàng Nhà nước về việc ban hành quy định về hoạt động của công ty quản lý nợ và khai thác tài<br />
sản trực thuộc Ngân hàng thương mại, Thông tư số 33/2010/TT-BTC ngày 11/03/2010 của Bộ<br />
tài chính về ban hành điều lệ, tổ chức và hoạt động của Công ty mua, bán nợ và tài sản tồn đọng<br />
của doanh nghiệp, Thông tư số 19/2013/TT-NHNN của Ngân hàng Nhà nước ban hành ngày<br />
06/09/2013 quy định về việc mua, bán và xử lý nợ xấu của công ty quản lý tài sản của các tổ<br />
chức tín dụng Việt Nam… Hệ thống các văn bản pháp luật này đã tạo ra khung pháp lý tương đối<br />
vững chắc cho hoạt động mua bán nợ xấu. Tuy nhiên, với thực trạng nợ xấu gia tăng mạnh trong<br />
những năm gần đây, nhu cầu mua bán nợ xấu tăng nhanh thì nhiều quy định của pháp luật trước<br />
đây đã trở nên lỗi thời, chưa giải quyết hết những vướng mắc, bất cập phát sinh trong thực tế, đặc<br />
biệt là vấn đề xử lý TSBĐ khi mua bán nợ xấu. Nếu như trước đây hai chủ thể đóng vai trò chính<br />
trong việc mua bán nợ là DATC và AMC sau một thời gian dài hoạt động nhưng mục đích làm<br />
giảm tỷ lệ nợ xấu chưa đạt được đáng kể do bất cập trong quy định liên quan đến TSBĐ, BĐS,<br />
quyền được tiếp cận thông tin của bên đi mua nợ với ngân hàng và con nợ, việc huy động vốn và<br />
xử lý tài sản của công ty mua bán nợ… thì hiện nay, để đáp ứng nhu cầu xử lý nợ xấu, Chính phủ<br />
đã thành lập một chủ thể mua bán nợ xấu khác là VAMC. VAMC đã đi vào hoạt động được một<br />
thời gian và ít nhiều đạt được kết quả đáng khích lệ. Tuy nhiên một số quy định liên quan đến<br />
hoạt động của VAMC như: đối tượng nợ xấu VAMC sẽ mua, VAMC sẽ bán nợ xấu như thế nào<br />
khi Việt Nam chưa có chính sách khuyến khích các nhà đầu tư nước ngoài… hiện nay cũng đang<br />
nhận được những ý kiến trái chiều.<br />
Góp phần phát huy tối đa các ưu điểm của hoạt động mua bán nợ xấu của các tổ chức tín<br />
dụng, việc nghiên cứu, đánh giá thực tiễn hoạt động mua bán nợ xấu ở nước ta từ đó xây dựng<br />
khung pháp luật phù hợp trong điều kiện nước ta hiện nay là điều vô cùng cần thiết. Xuất phát từ<br />
nhu cầu thực tế, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Pháp luật về mua bán nợ xấu của Ngân hàng<br />
thương mại ở Việt Nam” với mong muốn là hệ thống và làm sáng tỏ cơ sở lý luận từ đó đi vào<br />
phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật về mua bán nợ xấu của các NHTM, từ đó chỉ rõ tồn tại<br />
trong hoạt động mua bán nợ xấu của các NHTM và lý giải nguyên nhân vấn đề. Cuối cùng luận<br />
văn sẽ nêu ra các giải pháp, kiến nghị hoàn thiện pháp luật về mua bán nợ xấu của NHTM ở Việt<br />
Nam và giải toả khó khăn, tạo hiệu quả cho hoạt động mua bán nợ xấu của các NHTM ở Việt<br />
Nam.<br />
2. Tình hình nghiên cứu đề tài:<br />
Trong thời gian qua, đã có nhiều công trình nghiên cứu về pháp luật bảo đảm an toàn<br />
trong hoạt động ngân hàng nói chung và xử lý nợ xấu nói riêng. Cụ thể như:<br />
“Giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về bảo đảm tiền vay trong hoạt động cho<br />
vay của các NHTM trên địa bàn Hà Nội”, của Phạm Hùng Thắng, Luận văn thạc sỹ luật học,<br />
2007. Công trình này đã trình bày những vấn đề lý luận và thực trạng pháp luật về bảo đảm tiền<br />
vay trong hoạt động cho vay của các NHTM trên địa bàn Hà Nội, trên cơ sở đó tác giả đã đưa ra<br />
các giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật, nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật bảo<br />
đảm an toàn trong hoạt động ngân hàng.<br />
“Pháp luật về mua bán nợ ở Việt Nam” của Nguyễn Minh Thuỳ, Khoá luận tốt nghiệp,<br />
Khoa luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, 2011. Khoá luận đi sâu nghiên cứu những vấn đề lý luận<br />
và thực trạng mô hình công ty mua bán nợ được nhìn nhận như một biện pháp hữu hiệu cho công<br />
tác xử lý nợ tồn đọng tại các NHTM. Trên cơ sở những bất cập đã chỉ ra trong phần thực trạng,<br />
tác giả đưa ra những giải pháp hoàn thiện pháp luật về công ty mua bán nợ.<br />
Bên cạnh đó có rất nhiều bài viết đăng trên các sách, báo, tạp chí trong nước xung quanh<br />
vấn đề xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng như: “Xử lý nợ xấu cần lợi dụng xu thế lãi suất<br />
thấp” của TS. Nguyễn Đại Lai; “Trao đổi về giải pháp xử lý nợ xấu trong hệ thống ngân hàng<br />
<br />
thương mại Việt Nam” của Tiến sỹ Lê Quốc Lý - Bộ Kế hoạch và Đầu tư; “Vấn đề xử lý nợ xấu<br />
của của tổ chức tín dụng và của doanh nghiệp” của Tiến sỹ Nguyễn Đình Tài - Viện nghiên cứu<br />
quản lý kinh tế Trung Ương… Các bài viết này đã khảo sát, nghiên cứu về mặt lý luận và đưa ra<br />
các giải pháp mang tính chuyên ngành kinh tế tài chính, chưa đi sâu về các khía cạnh pháp luật<br />
nhằm nâng cao hiệu quả mua bán nợ xấu của NHTM ở Việt Nam. Các công trình nghiên cứu<br />
trên sẽ là nguồn tài liệu tham khảo quý báu và là cơ sở lý luận giúp cho việc tiếp cận vấn đề hoàn<br />
thiện hành lang pháp lý cho hoạt động mua bán nợ xấu hiệu quả ở Việt Nam hiện nay.<br />
Phương thức xử lý nợ xấu thông qua hoạt động mua bán nợ không còn là khái niệm mới<br />
đối với nhiều quốc gia trên thế giới. Ở Việt Nam, hoạt động này đã diễn ra được một thời gian và<br />
ngày càng được chú trọng. Tuy nhiên, những bất cập, vướng mắc trong hệ thống pháp luật hiện<br />
nay đã tạo ra nhiều thách thức cho hoạt động mua bán nợ. Chính vì vậy, việc đưa ra một hướng<br />
đi chính thống để hoạt động mua bán nợ xấu trở lên thực sự hiệu quả, giải quyết được vấn đề của<br />
các NHTM cũng như của các doanh nghiệp hiện nay là điều cần thiết ở Việt Nam. Xuất phát từ<br />
nhu cầu thực tế và tính cấp thiết của việc giải quyết nợ xấu, đề tài mong muốn đóng góp những ý<br />
kiến hoàn thiện hơn về pháp luật mua bán nợ xấu trên cơ sở phân tích tồn tại thực tế và thiếu xót<br />
của pháp luật hiện hành để từ đó đưa ra kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định này trong thời gian<br />
tới.<br />
3. Mục đích, nhiệm vụ của luận văn:<br />
Mục đích của việc nghiên cứu đề tài là nhằm góp phần hoàn thiện lý luận và thực trạng<br />
pháp luật về mua bán nợ xấu của NHTM ở Việt Nam.<br />
Phục vụ cho mục đích trên luận văn có nhiệm vụ:<br />
Thứ nhất, Nghiên cứu những vấn đề lý luận pháp luật về mua bán nợ xấu của NHTM ở<br />
Việt Nam.<br />
Thứ hai, Nghiên cứu thực trạng áp dụng pháp luật về mua bán nợ xấu của NHTM ở Việt<br />
Nam, từ đó nêu ra các bất cập và một số kiến nghị nhằm bổ sung và hoàn thiện quy định của<br />
pháp luật về vấn đề này.<br />
4. Phạm vi, đối tượng nghiên cứu:<br />
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là quy định hiện hành của pháp luật điều chỉnh hoạt<br />
động mua bán nợ xấu của NHTM ở Việt Nam trong đó bao gồm các quy định pháp luật về quy<br />
trình mua nợ cũng như xử lý nợ xấu của bên đi mua nợ và sự tác động của các quy định tới thực<br />
tiễn hoạt động mua bán nợ xấu của các NHTM.<br />
Luận văn không đi sâu vào nghiên cứu tất cả vấn đề về xử lý nợ tồn đọng của NHTM mà<br />
chỉ tập trung vào các quy định liên quan đến việc mua bán nợ xấu của NHTM và đánh giá thực<br />
trạng, nguyên nhân dẫn đến yếu kém trong thực tiễn áp dụng pháp luật về mua bán nợ xấu của<br />
NHTM ở Việt Nam. Đặc biệt, trong phạm vi nghiên cứu của luận văn thạc sỹ này, tác giả tập<br />
trung nghiên cứu sâu hơn về hoạt động mua bán nợ của một trong những chủ thể mua nợ xấu của<br />
NHTM phổ biến hiện nay là Công ty quản lý nợ và khai thác tài sản trực thuộc NHTM (AMC).<br />
Trên cơ sở đó luận văn đưa ra kiến nghị nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý về hoạt động mua bán nợ<br />
xấu của các NHTM ở Việt Nam và các AMC trực thuộc NHTM.<br />
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu:<br />
Để thực hiện các mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu trên đây, dựa trên nền tảng phương<br />
pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử luận văn đưa ra một số phương pháp nghiên cứu<br />
cụ thể như: hệ thống hoá, phân tích, so sánh, đối chiếu, phương pháp khảo sát thực tiễn, đánh giá<br />
vấn đề và một số phương pháp nghiên cứu khác.<br />
6. Kết cấu của luận văn:<br />
Ngoài Lời mở đầu, Kết luận, Mục lục, Phụ lục, Danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn<br />
được thiết kế gồm ba chương như sau:<br />
<br />
Chương 1: Những vấn đề lý luận về mua bán nợ xấu và pháp luật về mua bán nợ xấu của<br />
NHTM.<br />
Chương 2: Thực trạng pháp luật về mua bán nợ xấu của NHTM ở Việt Nam<br />
Chương 3: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về mua bán nợ xấu của<br />
NHTM ở Việt Nam.<br />
<br />
References<br />
1. Bộ Tài chính (2002), Thông tư số 27/2002/TT-BTC ngày 22/3 về hướng dẫn chế độ tài<br />
chính đối với công ty quản lý nợ và khai thác tài sản trực thuộc ngân hàng thương mại,<br />
Hà Nội.<br />
2. Bộ Tài chính (2010), Thông tư số 33/2010/TT-BTC ngày 11/03 về Ban hành điều lệ, tổ<br />
chức và hoạt động của Công ty mua, bán nợ và tài sản tồn đọng của doanh nghiệp, Hà<br />
Nội.<br />
3. Bộ Tư pháp (2010), Thông tư số 23/2010/TT-BTP ngày 6/12 hướng dẫn Nghị định số<br />
17/2010/NĐ-CP, Hà Nội.<br />
4. Chính phủ (1999), Nghị định số 178/1999/NĐ-CP ngày 29/12 về bảo đảm tiền vay của<br />
các tổ chức tín dụng, Hà Nội.<br />
5. Chính phủ (2004), Nghị định 202/2004/NĐ-CP ngày 10/12 về xử lý vi phạm hành chính<br />
trong lĩnh vực tiền tệ - hoạt động ngân hàng, Hà Nội.<br />
6. Chính phủ (2006), Nghị định số 163/2006/NĐ-CP ngày 29/12 về giao dịch bảo đảm, Hà<br />
Nội.<br />
7. Chính phủ (2010), Nghị định số 17/2010/NĐ-CP ngày 4/3 về bán đấu giá tài sản, Hà Nội.<br />
8. Chính phủ (2010), Nghị định số 83/2010/NĐ-CP ngày 23/7 về đăng ký giao dịch bảo<br />
đảm, Hà Nội.<br />
9. Chính phủ (2012), Nghị định số 05/2012/NĐ-CP ngày 2/2 về sửa đổi, bổ sung một số<br />
điều của các Nghị định về đăng ký giao dịch bảo đảm, trợ giúp pháp lý, luật sư, tư vấn<br />
pháp luật, Hà Nội.<br />
10. Chính phủ (2012), Nghị định số 11/2012/NĐ-CP ngày 22/2 về sửa đổi, bổ sung một số<br />
điều của Nghị định số 163/2006/NĐ-CP, Hà Nội.<br />
11. Chính phủ (2013), Nghị định số 53/2013/NĐ-CP ngày 18/5 về thành lập, tổ chức và hoạt<br />
động của công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam, Hà Nội.<br />
12. TS. Ngô Huy Cương, Nghĩa vụ dân sự và quan niệm nghĩa vụ dân sự ở Việt Nam, Tạp<br />
chí nghiên cứu lập pháp, số 121, tháng 04/2008.<br />
13. Nguyễn Kim Đức (2012), Hoạt động thẩm định giá trong việc quản lý nợ xấu tại hệ<br />
thống Ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay , Tạp chí phát triển và hội nhập số 7<br />
(17) tháng 11-12/2012, Hà Nội<br />
14. GS-TS Lê Nam Hải (2000), Thiết chế tài chính trung gian, Nxb Thống kê, Hà Nội.<br />
15. NGND.PGS.TS. Tô Ngọc Hưng, Kinh nghiệm xử lý nợ xấu của một số quốc gia và<br />
những bài học cho Việt Nam, Thứ 3, ngày 13/11/2012 14:13<br />
16. Khó xử lý nợ xấu liên quan đến thi hành án, Báo Nghi Lộc, cập nhật 21/8/2013 9:30AM<br />
17. Khoa luật – Đại học Quốc gia Hà Nội (2005), Giáo trình Luật ngân hàng Việt Nam, chủ<br />
biên TS. Lê Thu Thuỷ, Nxb Đại học quốc gia Hà Nội.<br />
18. Ngân hàng Nhà nước (1999), Quy chế mua bán nợ của các tổ chức tín dụng kèm theo<br />
Quyết định số 140/1999/QĐ-NHNN14 ngày 14/9/1999, Hà Nội<br />
<br />
19. Ngân hàng Nhà nước (2001), Quyết định số 1389/2001/QĐ-NHNN ngày 07/11 về việc<br />
Ban hành quy định về việc thành lập công ty quản lý nợ và khai thác tài sản trực thuộc<br />
ngân hàng thương mại, Hà Nội.<br />
20. Ngân hàng Nhà nước (2001), Quyết định số 1390/2001/QĐ-NHNN ngày 07/11 về việc<br />
Ban hành quy định về hoạt động của công ty quản lý nợ và khai thác tài sản trực thuộc<br />
Ngân hàng thương mại, Hà Nội.<br />
21. Ngân hàng Nhà nước (2013), Thông tư số 19/2013/TT-NHNN ngày 06/09 quy định về<br />
việc mua, bán và xử lý nợ xấu của công ty quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt<br />
Nam<br />
22. Ngân hàng Nhà nước (2013), Thông tư số 20/2013/TT-NHNN ngày 9/9 về cho vay tái<br />
cấp vốn trên cơ sở trái phiếu đặc biệt của công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín<br />
dụng Việt Nam, Hà Nội<br />
23. Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tư pháp, Bộ Công an, Bộ Tài chính, Tổng cục Địa chính<br />
(2001), Thông tư liên tịch số 03/2001/TTLT/NHNN-BTP-BCA-BTC-TCĐC ngày 23/4<br />
hướng dẫn việc xử lý tài sản bảo đảm tiền vay để thu hồi nợ cho các tổ chức tín dụng, Hà<br />
Nội.<br />
24. Ls. Nguyễn Văn Phương, Khó khăn từ xử lý tài sản bảo đảm để thu hồi nợ xấu, Thông<br />
tin pháp luật dân sự, cập nhật ngày 27/07/2013;<br />
25. Quốc hội (1992), Hiến pháp, Hà Nội.<br />
26. Quốc hội (2003), Luật đất đai, Hà Nội.<br />
27. Quốc hội (2005), Bộ luật dân sự , Hà Nội.<br />
28. Quốc hội (2006), Luật công chứng, Hà Nội.<br />
29. Quốc hội (2008), Luật thi hành án dân sự, Hà Nội<br />
30. Quốc hội (2010), Luật các tổ chức tín dụng, Hà Nội.<br />
31. Rủi ro hiện hữu với hàng vạn hợp đồng thế chấp, Báo Lãi suất_Cổng thông tin điện tử<br />
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, cập nhật ngày 21/5/2012 8:59:56 AM<br />
32. Trần Thị Lưu Tâm, Cơ hội “phá băng nợ xấu”, Tạp chí tài chính, cập nhật ngày<br />
14/2/2013 7:00<br />
33. Phạm Hùng Thắng (2007), Giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về bảo đảm<br />
tiề n vay trong hoạt động cho vay của các ngân hàng thương mại trên đi ̣a bàn Hà Nội<br />
,<br />
Luận văn thạc sỹ Luật học, Khoa Luật_Đại học quốc gia Hà Nội, Hà Nội.<br />
34. Thị trường mua bán nợ Việt Nam_ Bao giờ thành hình, Báo<br />
C.E.O_giamdocdieuhanh.org, cập nhật lúc 10:08<br />
35. Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (2006), Quy chế mua bán nợ của tổ chức tín dụngđược ban<br />
hành kèm theo Quyết định số 59/2006/QĐ-NHNN ngày 21/12/2006, Hà Nội.<br />
36. Thủ tướng Chính phủ (2003), Quyết định số 109/2003/QĐ-TTg ngày 5/6 về việc thành<br />
lập Công ty mua bán nợ và tài sản tồn đọng của doanh nghiệp, Hà Nội.<br />
37. Thủ tướng Chính phủ (2001), Quyết định số 149/2001/QĐ-TTg ngày 05/10 về việc phê<br />
duyệt đề án xử lý nợ tồn động của các Ngân hàng Thương mại, Hà Nội.<br />
38. Thủ tướng Chính phủ (2003), Quyết định số 109/2003/QĐ-TTg ngày 5/6 về việc thành<br />
lập Công ty mua bán nợ và tài sản tồn đọng doanh nghiệp, Hà Nội.<br />
39. Phạm Thị Thương (2013), Xử lý nợ xấu trong hoạt động cho vay của các ngân hàng<br />
thương mại theo pháp luật Việt Nam, Luận văn thạc sỹ luật học, Trường đại học luật Hà<br />
Nội, Hà Nội.<br />
40. Nguyễn Minh Thùy (2011), Pháp luật về mua bán nợ ở Việt Nam, Khóa luận tốt nghiệp,<br />
Khoa luật – Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.<br />
<br />