Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Luật học: Thụ lý vụ án dân sự tại Tòa án nhân dân cấp huyện theo quy định của bộ Luật Dân sự năm 2004

§¹i häc Quèc gia Hµ Néi<br /> khoa LuËt<br /> -----------<br /> <br /> vò thÞ NguyÖt<br /> <br /> THỤ LÝ VỤ ÁN DÂN SỰ<br /> TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN<br /> THEO QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT DÂN<br /> SỰ NĂM 2004<br /> LuËn v¨n th¹c sü LuËt häc<br /> Chuyªn ngµnh: LuËt D©n sù<br /> M· sè: 60.38.30<br /> <br /> Người hướng dÉn khoa häc:<br /> <br /> Hµ néi 2011<br /> <br /> 1<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Ngày nay, cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị<br /> trường sự tham gia quan hệ xã hội của các con người ngày<br /> càng nhiều. Khi tham gia quan hệ xã hội, xung đột, tranh<br /> chấp về lợi ích giữa các chủ thể là điều không thể tránh<br /> khỏi và cần được giải quyết kịp thời, qua đó nhằm thúc<br /> đẩy quan hệ xã hội phát triển. Khi có xung đột, tranh chấp<br /> về lợi ích, để bảo vệ quyền lợi của mình, chủ thể có thể<br /> lựa chọn nhiều phương pháp giải quyết tranh chấp như<br /> hòa giải, thương lượng, trọng tài, khởi kiện yêu cầu Tòa<br /> án giải quyết. Mỗi một phương pháp giải quyết tranh chấp,<br /> có những ưu điểm và nhược điểm khác nhau, việc lựa<br /> chọn phương pháp giải quyết tranh chấp nào, phụ thuộc<br /> vào từng quan hệ, chủ thể và hoàn cảnh cụ thể. Tuy nhiên,<br /> khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp, là phổ<br /> biến, chiếm tỷ lệ cao trong tổng số các phương pháp giải<br /> quyết tranh chấp.<br /> Luật tố tụng dân sự bao gồm tổng hợp các quy<br /> phạm pháp luật do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban<br /> hành nhằm điều chỉnh những quan hệ phát sinh trong quá<br /> trình giải quyết các vụ việc dân sự tại Tòa án. Là luật giải<br /> quyết những tranh chấp phát sinh từ nhiều ngành luật nội<br /> dung khác nhau như: Luật dân sự, Luật hôn nhân và gia<br /> đình, Luật thương mại, Luật lao động … Bộ luật tố tụng<br /> dân sự (BLTTDS) năm 2004 ra đời đã hợp nhất ba thủ tục<br /> tố tụng đó là tổ tụng dân sự, tố tụng kinh tế và tố tụng lao<br /> động. BLTTDS quy định những nguyên tắc của tố tụng<br /> dân sự, trình tự, thủ tục giải quyết vụ việc dân sự đến thủ<br /> tục giải quyết vụ việc dân sự có yếu tố nước ngoài, hỗ trợ<br /> tư pháp … trong đó có những quy định về thụ lý vụ án.<br /> Chế định thụ lý vụ án dân sự (VADS) nói chung và chế<br /> 2<br /> <br /> định thụ lý VADS tại Tòa án cấp huyện nói riêng có vị trí<br /> quan trọng trong tố tụng dân sự; bởi lẽ, đây là cơ sở pháp<br /> lý để Tòa án thực hiện những hành vi pháp lý tiếp theo, để<br /> giải quyết VADS khi có yêu cầu. Ngày nay, cùng với công<br /> cuộc cải cách tư pháp với việc tăng thẩm quyền xét xử cho<br /> Tòa án cấp huyện thì những quy định về thụ lý VADS tại<br /> Tòa án cấp huyện càng có ý nghĩa quan trọng trong tố<br /> tụng dân sự.<br /> Sau sáu năm áp dụng, về cơ bản những quy định<br /> của BLTTDS nói chung và quy định về việc thụ lý VADS<br /> tại Tòa án cấp huyện nói riêng, đã đi vào cuộc sống, góp<br /> phần quan trọng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp<br /> pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức. Tuy nhiên, so với<br /> những ngành luật khác, Luật tố tụng dân sự là một ngành<br /> luật còn khá non trẻ, trong khi các quan hệ xã hội phát<br /> sinh, thay đổi một cách nhanh chóng, nên sau một thời<br /> gian ngắn áp dụng BLTTDS đã bộc lộ những hạn chế, bất<br /> cập. Trong đó, có những quy định về thụ lý VADS tại Tòa<br /> án cấp huyện như: nhận đơn khởi kiện, thời hạn thông báo<br /> thụ lý vụ án … Những bất cập, hạn chế này, không chỉ ảnh<br /> hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ<br /> quan, tổ chức mà còn gây khó khăn cho Tòa án và cơ quan<br /> khác trong việc giải quyết VADS. Theo tinh thần của Nghị<br /> quyết 48/NQ-TW ngày 24-5-2005 của Bộ Chính trị về<br /> Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật<br /> Việt Nam đến năm 2010 định hướng đến năm 2020 và<br /> Nghị quyết 49/NQ-TW ngày 02-6-2005 của Bộ Chính trị<br /> về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 trong đó Tòa<br /> án giữ vị trí trung tâm của quá trình cải cách và xét xử là<br /> khâu trọng tâm của toàn bộ hoạt động tư pháp. Quốc hội<br /> đã giao cho Tòa án nhân dân tối cao chủ trì dự thảo, lấy ý<br /> kiến về việc sửa đổi, bổ sung những quy định của<br /> 3<br /> <br /> BLTTDS năm 2004. Mặc dù, tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội<br /> khóa XII đã thông qua Luật sửa đổi một số điều của<br /> BLTTDS năm 2004. Tuy nhiên, về cơ bản những quy định<br /> về thụ lý VADS vẫn giữ nguyên. Để góp phần hoàn thiện<br /> những quy định về thụ lý VADS tại Tòa án Tòa án cấp<br /> huyện trong BLTTDS thì việc nghiên cứu tìm ra những<br /> điểm bất cập của BLTTDS về thụ lý VADS tại Tòa án cấp<br /> huyện là việc làm cần thiết.<br /> Việc nghiên cứu làm sáng tỏ cơ sở lý luận, những<br /> quy định của BLTTDS về việc thụ lý VADS tại Tòa án cấp<br /> huyện cũng như thực tiễn áp dụng là một việc làm cần thiết,<br /> có ý nghĩa không chỉ trong khoa học mà cả trong thực tiễn<br /> áp dụng. Qua việc nghiên cứu những quy định của pháp<br /> luật hiện hành, những kiến nghị của luận văn góp phần<br /> quan trọng cho việc hoàn thiện những quy định của<br /> BLTTDS về thụ lý VADS. Chính vì vậy, tác giả đã chọn đề<br /> tài “Thụ lý vụ án dân sự tại Tòa án nhân dân cấp huyện<br /> theo quy định của BLTTDS năm 2004” làm luận văn thạc<br /> sỹ luật học.<br /> 2. Thực trạng nghiên cứu pháp luật về thụ lý vụ án<br /> dân sự tại Việt Nam<br /> Đây là đề tài không mới, nên đã được nghiên cứu,<br /> đề cập ở một số công trình với nhiều hình thức và mức độ<br /> khác nhau trước khi BLTTDS năm 2004 ra đời. Tuy<br /> nhiên, đây mới chỉ là những bài viết được đăng trên những<br /> tạp chí chuyên ngành như Tạp chí Toà án nhân dân, Tạp<br /> chí Kiểm sát nhân dân, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật,<br /> Tạp chí Luật học như “Một số ý kiến về thụ lý vụ án dân<br /> sự” của tác giả Lê Chí Công đăng trên Tạp chí Tòa án<br /> nhân dân số 11-1998; Luận án Thạc sỹ luật học “Thụ lý và<br /> chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án dân sự theo pháp luật tố<br /> tụng Việt Nam” của tác giả Đoàn Đức Lương, Tham luận<br /> 4<br /> <br /> của Tòa Dân sự Tòa án nhân dân tối cao, Tòa án địa<br /> phương tại các Hội nghị tổng kết ngành Tòa án án nhân<br /> dân hàng năm và các tham luận phục vụ cho việc sửa đổi,<br /> bổ sung BLTTDS năm 2004 … Tuy nhiên, những bài viết,<br /> công trình mới chỉ đề cập một cách khái quát hoặc nêu ra<br /> một số vướng mắc trong quá trình thụ lý VADS của những<br /> Thẩm phán, cán bộ Tòa án. Cho đến nay, chưa có một<br /> công trình nghiên cứu một cách hệ thống, toàn diện những<br /> quy định của BLTTDS năm 2004 về thụ lý VADS tại Tòa<br /> án cấp huyện cả trên phương diện lý luận cũng như thực<br /> tiễn.<br /> 3. Mục đích nghiên cứu đề tài<br /> Nghiên cứu đề tài “Thụ lý vụ án dân sự tại Tòa án<br /> nhân dân cấp huyện theo quy định của BLTTDS năm 2004”<br /> nhằm những mục tiêu sau đây:<br /> - Phân tích và làm rõ những vấn đề lý luận của thụ lý<br /> VADS tại Tòa án cấp huyện như: khái niệm và đặc điểm của<br /> VADS, thụ lý VADS, vai trò, ý nghĩa của việc thụ lý VADS<br /> trong việc giải quyết VADS; sơ lược quá trình hình thành và<br /> phát triển của chế định thụ lý VADS trong các thời kỳ.<br /> - Phận tích, đánh giá những quy định của BLTTDS<br /> năm 2004 và Luật sửa đổi bổ sung một số điều của<br /> BLTTDS được Quốc hội thông qua ngày 29-3-2011 và<br /> những văn bản hướng dẫn thi hành như Nghị quyết của<br /> Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao (HĐTPTANDTC) về hướng dẫn những quy định của BLTTDS<br /> về thụ lý VADS tại Tòa án cấp huyện cũng như thực tiễn<br /> áp dụng.<br /> - Phân tích việc thụ lý VADS tại Tòa án cấp huyện<br /> tại một số tỉnh qua số liệu do TANDTC cung cấp.<br /> - Trên cơ sở phân tích, so sánh, tác giả nêu ra được<br /> những ưu điểm, đồng thời chỉ ra những mặt tồn tại, bất<br /> 5<br /> <br />