Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật học: Tội phản bội tổ quốc trong luật hình sự Việt Nam

Tội phản bội tổ quốc trong luật hình sự Việt Nam<br /> Trần Thu Hằng<br /> Khoa Luật<br /> Luận văn ThS ngành: Luật Hình sự; Mã số: 60 38 40<br /> Người hướng dẫn: TS. Trần Quang Tiệp<br /> Năm bảo vệ: 2009<br /> Abstract: Nghiên cứu, làm sáng tỏ một số vấn đề chung về tội phản bội Tổ quốc trong<br /> luật hình sự Việt Nam. Tìm hiểu về khái niệm, ý nghĩa của việc quy định tội phản bội Tổ<br /> quốc trong pháp luật hình sự, đồng thời phân tích các quy định của pháp luật hình sự một<br /> số nước trên thế giới về tội phạm này. Phân tích, đánh giá những quy định của pháp luật<br /> hình sự hiện hành về tội phản bội Tổ quốc và làm sáng tỏ thực tiễn áp dụng, nêu lên<br /> những vướng mắc trong điều tra, truy tố, xét xử, đòi hỏi khoa học hình sự phải nghiên<br /> cứu giải quyết. Đề xuất các giải pháp: giải pháp phòng ngừa; chủ động và kịp thời phát<br /> hiện, đấu tranh chống tội phản bội Tổ quốc; nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật hình sự<br /> đối với tội phản bội Tổ quốc; tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật về an ninh quốc<br /> gia, an ninh đất nước nhằm nâng cao hiệu quả việc áp dụng những quy định của pháp luật<br /> hình sự hiện hành về tội phản bội Tổ quốc<br /> Keywords: Luật hình sự; Pháp luật Việt Nam; Tội phạm; Tội phản bội Tổ quốc<br /> <br /> Content<br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Công cuộc đổi mới trong 20 năm qua đã đạt được những thành tựu to lớn và có ý nghĩa lịch<br /> sử, khẳng định đường lối đổi mới của Đảng, Nhà nước là đúng đắn, sáng tạo, phù hợp với thực<br /> tiễn Việt Nam. Đảng, Nhà nước ta luôn giữ vững bản chất cách mạng và khoa học, trung thành<br /> với giai cấp, dân tộc, kiên định, vững vàng trước mọi thách thức, sáng suốt lãnh đạo đưa sự<br /> nghiệp cách mạng của dân tộc ta tiến lên. Hiện nay, trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị<br /> trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập kinh tế quốc tế, Đảng và Nhà nước ta vẫn<br /> quyết tâm xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, mở rộng và phát huy dân chủ trong<br /> các lĩnh vực của đời sống xã hội.<br /> Để thực hiện mục tiêu trên, cần có sự thống nhất của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân cùng<br /> đồng lòng, nhất trí thực hiện mục tiêu mà Đảng, Nhà nước đề ra. Những diễn biến phức tạp của<br /> tình hình kinh tế thế giới, âm mưu của các thế lực thù địch, nhất là trên lĩnh vực chính trị tư<br /> <br /> tưởng đã tác động không nhỏ đến công tác bảo vệ an ninh quốc gia. Các thế lực thù địch vẫn tìm<br /> mọi cách thực hiện chiến lược "diễn biến hòa bình" nhằm lật đổ chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước<br /> ta. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng đã đề cập đến vấn đề xây dựng và hoàn thiện<br /> Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, nhấn mạnh sự cần thiết của việc "tăng cường an ninh,<br /> mở rộng quan hệ đối ngoại, chủ động hội nhập". Vì vậy, cần nắm vững đường lối, chính sách<br /> đối nội, đối ngoại của Đảng và Nhà nước để xử lý các vấn đề liên quan đến an ninh quốc gia.<br /> Trong số các tội xâm phạm an ninh quốc gia, chúng ta không thể không đề cập tội phản bội Tổ<br /> quốc, vì đây là loại tội phạm đặc biệt nguy hiểm đã được pháp luật hình sự Việt Nam quy định từ<br /> những ngày đầu Cách mạng tháng Tám thành công. Từ năm 1945 đến nay, tình hình tội phản bội<br /> Tổ quốc diễn biến phức tạp, nhưng xu hướng chung là giảm dần. Thực tiễn xét xử tội phản bội<br /> Tổ quốc đã đặt ra không ít vướng mắc đòi hỏi khoa học luật hình sự cần phải nghiên cứu giải<br /> quyết như khái niệm Tổ quốc, khái niệm tội phản bội Tổ quốc, hình phạt được áp dụng đối với<br /> loại tội phạm này... Tuy nhiên, dưới góc độ lý luận, xung quanh những vấn đề trên còn nhiều ý<br /> kiến khác nhau, thậm chí trái ngược nhau.<br /> Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài: "Tội phản bội Tổ quốc trong luật hình sự Việt Nam" là vấn<br /> đề mang tính cấp thiết, không những về mặt lý luận mà còn là đòi hỏi thực tiễn, góp phần nâng<br /> cao hiệu quả trong công tác phòng ngừa, đấu tranh loại tội phạm này hiện nay.<br /> 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài<br /> Tội phản bội Tổ quốc là loại tội phạm có tính chất đặc biệt nguy hiểm và phức tạp trong các<br /> tội xâm phạm an ninh quốc gia, được một số nhà luật học đề cập trong Giáo trình Luật hình sự Việt<br /> Nam, tập II, của Trường Đại học Luật Hà Nội (Nxb Công an nhân dân, 1998), Giáo trình Luật hình<br /> sự Việt Nam (phần các tội phạm) của Khoa Luật thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội (Nxb Đại học quốc<br /> gia Hà Nội, 1997, Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự của Viện Nghiên cứu Khoa học pháp lý<br /> thuộc Bộ Tư pháp (Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1987 (tái bản 1997).<br /> Bên cạnh đó, PGS.TS Kiều Đình Thụ cũng đã có bài viết: "Các tội xâm phạm an ninh quốc<br /> gia, lịch sử, thực trạng và phương hướng hoàn thiện", trong đó có đề cập tội phản bội Tổ quốc<br /> (Tạp chí Thông tin khoa học pháp lý của Bộ Tư pháp), TSKH.PGS Lê Cảm chủ biên cuốn sách:<br /> "Bảo vệ an ninh quốc gia, an ninh quốc tế và các quyền con người bằng pháp luật hình sự trong<br /> giai đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền", (Nxb Tư pháp, Hà Nội, 2007), trong đó có đề cập tội<br /> phản bội Tổ quốc.<br /> Sau khi Bộ luật Hình sự (BLHS) năm 1999 được ban hành, tội phản bội Tổ quốc tiếp tục<br /> được đề cập trong Giáo trình Luật hình sự, của Trường Đại học Luật Hà Nội (Nxb Công an nhân<br /> dân năm 2000), Giáo trình Luật hình sự (phần các tội phạm), của Khoa Luật - Đại học Quốc gia<br /> Hà Nội (Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, 2002), Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự (phần các tội<br /> phạm), của Nguyễn Mai Bộ, Phùng Thế Vắc, Nguyễn Đức Mai, LS.ThS Phạm Thanh Bình, ThS.<br /> Nguyễn Sĩ Đại,... (Nxb Công an nhân dân, 2001).<br /> Tuy nhiên, trong các công trình trên, các nhà luật học chỉ đề cập một cách khái quát về tội phản<br /> bội Tổ quốc dưới góc độ luật hình sự hoặc tội phạm học, chưa có công trình nào nghiên cứu về tội<br /> phản bội Tổ quốc một cách toàn diện và có hệ thống.<br /> 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu<br /> Mục đích nghiên cứu:<br /> <br /> Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về tội phản bội Tổ quốc, tác giả đề xuất<br /> những giải pháp hoàn thiện những quy định của pháp luật hình sự về tội phản bội Tổ quốc và<br /> kiến nghị những giải pháp nâng cao hiệu quả việc áp dụng những quy định của pháp luật về tội<br /> phạm này.<br /> Nhiệm vụ nghiên cứu<br /> Để đạt được mục đích đặt ra, tác giả đặt ra cho mình những nhiệm vụ phải giải quyết sau<br /> đây:<br /> - Phân tích, làm rõ lịch sự hình thành và phát triển những quy định về tội phản bội Tổ quốc<br /> trong luật hình sự Việt Nam.<br /> - Làm sáng tỏ khái niệm, ý nghĩa của việc quy định tội phản bội Tổ quốc trong pháp luật<br /> hình sự; phân tích các quy định của pháp luật hình sự một số nước trên thế giới về tội phạm này.<br /> - Phân tích, làm rõ những quy định của pháp luật hình sự hiện hành về tội phản bội Tổ quốc;<br /> làm sáng tỏ thực tiễn áp dụng loại tội phạm này, nêu lên những vướng mắc trong điều tra, truy<br /> tố, xét xử, đòi hỏi khoa học luật hình sự phải nghiên cứu giải quyết.<br /> - Đề xuất hệ thống các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng những quy định của pháp luật<br /> hình sự hiện hành về tội phản bội Tổ quốc.<br /> 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn<br /> Đối tượng nghiên cứu:<br /> Luận văn nghiên cứu tội phản bội Tổ quốc.<br /> Phạm vi nghiên cứu:<br /> Luận văn nghiên cứu tội phản bội Tổ quốc dưới góc độ pháp lý hình sự, trong thời gian 33<br /> năm từ năm 1975 đến năm 2008.<br /> 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu<br /> Cơ sở lý luận của luận văn là hệ thống quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ<br /> Chí Minh và của Đảng Cộng sản Việt Nam về xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội<br /> chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân và về xây dựng pháp luật<br /> Cơ sở thực tiễn của luận văn là những bản án, quyết định của Tòa án về tội phản bội Tổ<br /> quốc; số liệu thống kê, báo cáo tổng kết của các cơ quan bảo vệ pháp luật về tội phạm này.<br /> Phương pháp luận của luận văn là chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch<br /> sử.<br /> Trong khi thực hiện đề tài, tác giả sử dụng các phương pháp: hệ thống, lịch sử, lôgíc, thống<br /> kê, phân tích, tổng hợp, kết hợp với các phương pháp khác như so sánh pháp luật, điều tra xã<br /> hội...<br /> 6. Những đóng góp mới về khoa học của luận văn<br /> Đây là công trình chuyên khảo đầu tiên trong khoa học pháp lý Việt Nam ở cấp độ luận văn<br /> thạc sĩ luật học, nghiên cứu một cách tương đối toàn diện và tương đối có hệ thống về tội phản<br /> bội Tổ quốc dưới góc độ pháp lý hình sự. Có thể xem những nội dung sau đây là những đóng góp<br /> mới về khoa học của luận văn:<br /> - Làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận chung về tội phản bội Tổ quốc trong luật hình sự Việt<br /> Nam.<br /> - Phân tích, đánh giá những quy định về tội phản bội Tổ quốc trong pháp luật hình sự một số<br /> nước trên thế giới nhằm rút ra những giá trị hợp lý về lập pháp hình sự, để vận dụng có chọn lọc,<br /> <br /> bổ sung cho những luận cứ và giải pháp được đề xuất trong luận văn.<br /> - Phân tích, làm rõ những quy định của pháp luật hình sự hiện hành về tội phản bội Tổ quốc<br /> và thực tiễn áp dụng, nêu lên những vướng mắc trong thực tiễn áp dụng những quy định của<br /> pháp luật hình sự về tội phạm này.<br /> - Đề xuất hệ thống các giải pháp có tính khả thi nhằm nâng cao hiệu quả việc áp dụng những<br /> quy định của pháp luật hình sự về tội phản bội Tổ quốc.<br /> 7. ý nghĩa của luận văn<br /> Kết quả nghiên cứu và những đề xuất của luận văn có ý nghĩa quan trọng đối với việc nâng<br /> cao hiệu quả việc áp dụng những quy định của pháp luật hình sự hiện hành về tội phản bội Tổ<br /> quốc ở nước ta. Thông qua kết quả nghiên cứu và các đề xuất, tác giả mong muốn đóng góp phần<br /> nhỏ bé của mình vào việc phát triển khoa học luật hình sự nói chung, về tội phản bội Tổ quốc nói<br /> riêng.<br /> Luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho cán bộ làm công tác nghiên cứu,<br /> giảng dạy về khoa học pháp lý nói chung, khoa học luật hình sự nói riêng và cho các cán bộ thực<br /> tiễn đang công tác tại Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án.<br /> 8. Kết cấu của luận văn<br /> Luận văn gồm 96 trang. Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội<br /> dung của luận văn gồm 3 chương, 9 mục.<br /> Chương 1<br /> Một Số Vấn Đề CHUNG Về Tội Phản Bội Tổ Quốc<br /> TRONG Luật Hình Sự Việt NAM<br /> 1.1. Khái niệm tội phản bội Tổ quốc và ý nghĩa của việc ghi nhận tội phản bội Tổ quốc<br /> trong luật hình sự Việt Nam<br /> 1.1.1. Khái niệm tội phản bội Tổ quốc trong luật hình sự Việt Nam<br /> Trước khi tìm hiểm khái niệm tội phản bội Tổ quốc, ta cần hiểu rõ khái niệm an ninh quốc<br /> gia và khái niệm các tội xâm phạm an ninh quốc gia.<br /> Khái niệm An ninh quốc gia được ghi nhận lần đầu tiên trong Luật An ninh quốc gia năm<br /> 2004 tại khoản 1 Điều 2. Từ khái niệm trên và nghiên cứu thực tiễn áp dụng các qui phạm pháp<br /> luật hình sự về các tội xâm phạm an ninh quốc gia ở Việt Nam, chúng ta có thể đưa ra định nghĩa<br /> khoa học của khái niệm an ninh quốc gia dưới góc độ luật hình sự như sau: An ninh quốc gia là<br /> sự ổn định của chế độ Hiến pháp, sự tồn tại và bền vững của hệ thống chính trị và bộ máy chính<br /> quyền từ trung ương đến các địa phương trong một nhà nước, cũng như sự bất khả xâm phạm về<br /> độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của nhà nước đó trên cơ sở một trật tự pháp luật nhất<br /> định, đồng thời là nhóm khách thể loại được đặc biệt bảo vệ bằng pháp luật hình sự tránh khỏi<br /> sự xâm hại của tội phạm.<br /> Từ khái niệm trên ta có thể nghiên cứu khái niệm các tội xâm phạm an ninh quốc gia: Các tội<br /> xâm phạm an ninh quốc gia là những hành vi đặc biệt nguy hiểm cho xã hội, do người có năng lực<br /> trách nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự thực hiện với lỗi cố ý trực tiếp, xâm phạm sự<br /> ổn định, phát triển bền vững của chế độ xã hội chủ nghĩa và Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa<br /> Việt Nam, sự bất khả xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc.<br /> <br /> Như vậy, các tội xâm phạm an ninh quốc gia xâm phạm đến các quan hệ xã hội đặc biệt, tội<br /> phản bội Tổ quốc là một trong những tội đặc biệt nguy hiểm xâm phạm đến các quan hệ xã hội<br /> đó.<br /> Trong lịch sử lập pháp hình sự Việt Nam, tội phản bội Tổ quốc là một trong những tội được<br /> quy định sớm. Nhưng để hiểu đúng và đủ về tội phản bội Tổ quốc phải có đủ 3 dấu hiệu: a) bình<br /> diện khách quan: tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội; b) bình diện pháp lý: tội phạm là hành vi<br /> trái pháp luật hình sự; c) bình diện chủ quan: tội phạm là hành vi do người có năng lực trách<br /> nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự thực hiện một cách có lỗi.<br /> Trên cơ sở phân tích các khái niệm trên, chúng tôi xin đưa ra khái niệm tội phản bội Tổ quốc<br /> như sau: tội phản bội Tổ quốc là hành vi nguy hiểm cho xã hội, trái pháp luật hình sự của công<br /> dân Việt Nam có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự, cấu kết với<br /> nước ngoài nhằm gây nguy hại cho các quan hệ xã hội: độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn<br /> lãnh thổ của Tổ quốc, lực lượng quốc phòng và chế độ xã hội chủ nghĩa và Nhà nước Cộng hòa<br /> xã hội chủ nghĩa Việt Nam.<br /> 1.1.2. ý nghĩa của việc ghi nhận tội phản bội Tổ quốc trong luật hình sự Việt Nam<br /> Ngay từ khi tuyên bố độc lập, tội phản bội Tổ quốc đã được xem xét và được quy định rất sớm<br /> trong các văn bản pháp luật ban hành thời kỳ đầu. Việc sớm quy định tội phản bội Tổ quốc trong các<br /> văn bản pháp luật (Sắc lệnh 133/SL ngày 20/01/1953 và Sắc luật số 03/SL ngày 15/03/1976) và áp<br /> dụng những hình phạt nặng nhất với những hành vi phản bội Tổ quốc cho thấy ý nghĩa và tầm quan<br /> trọng của tội danh này. Nó không chỉ góp phần ổn định an ninh chính trị trong nước từ đó giành lại<br /> độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, mà nó còn mang lại sự phát triển kinh tế, chính trị, xã hội,<br /> nâng cao đời sống về mọi mặt cho toàn thể nhân dân.<br /> Hơn nữa, việc ghi nhận tội phản bội Tổ quốc trong luật hình sự Việt Nam còn thể hiện sự<br /> quan tâm của Đảng và Nhà nước trong việc bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa Việt Nam bằng các<br /> biện pháp pháp lý hình sự, tạo điều kiện cho công cuộc xây dựng đất nước phát triển.<br /> Việc ghi nhận tội phản bội Tổ quốc trong luật hình sự còn tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho<br /> cuộc đấu tranh phòng chống các loại tội phạm nói chung và tội phản bội Tổ quốc nói riêng.<br /> Ngoài ra, việc quy định tội phản bội Tổ quốc trong luật hình sự Việt Nam còn góp phần nâng<br /> cao nhận thức của nhân dân nói chung, cán bộ các cơ quan bảo vệ pháp luật nói riêng về sự cần<br /> thiết phải tuân thủ các quy định của pháp luật trong việc bảo vệ Tổ quốc. Đồng thời việc hướng<br /> dẫn chi tiết về việc áp dụng tội phản bội Tổ quốc của các cơ quan có thẩm quyền còn giúp các cơ<br /> quan bảo vệ pháp luật nắm vững nội dung, bản chất pháp lý, từ đó thực hiện đúng đắn những quy<br /> định về tội phạm này trong thực tiễn.<br /> 1.2. Khái lược lịch sử hình thành và phát triển những quy định về tội phản bội Tổ quốc<br /> trong luật hình sự Việt Nam<br /> Ngay từ thời kỳ đầu dựng nước và giữ nước cho đến nay, nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia<br /> và chống xâm phạm đất nước luôn là nhiệm vụ quan trọng và ưu tiên hàng đầu, nhất là từ sau<br /> Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến nay, nhiệm vụ này càng được khẳng định. Nghiên cứu lịch<br /> sử pháp luật hình sự mỗi thời kỳ không thể không nghiên cứu các đặc điểm kinh tế, chính trị, văn<br /> hóa của từng thời kỳ ban hành các văn bản pháp luật đó.<br /> 1.2.1. Các qui phạm pháp luật hình sự Việt Nam về tội phản bội Tổ quốc trong thời kỳ<br /> phong kiến đến trước thời kỳ Pháp thuộc<br /> <br />