Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Ngân hàng: Ứng dụng công cụ tài chính phát sinh tiền tệ trong phòng ngừa rủi ro tỷ giá tại Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vượng

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG CỤ TÀI CHÍNH PHÁI SINH TIỀN<br /> TỆ TRONG PHÒNG NGỪA RỦI RO TỶ GIÁ TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG<br /> MẠI<br /> 1.1. Tổng quan về công cụ tài chính phái sinh tiền tệ tại ngân hàng thƣơng mại<br /> Theo Nguyễn Văn Tiến (2003): “Công cụ phái sinh được hiểu là các công cụ tài<br /> chính mà giá trị của nó phụ thuộc (hoặc bắt nguồn) từ công cụ khác đã có từ trước”. Trên<br /> thực tế, “các công cụ tài chính phái sinh ra đời do nhu cầu bảo vệ các khoản lợi nhuận dự<br /> kiến thu được trong hoạt động kinh doanh của các cá nhân, tổ chức, và phòng tránh<br /> những biến động bất ngờ về tỷ giá hối đoái trên thị trường”.<br /> “Công cụ tài chính phái sinh tiền tệ được hiểu là các công cụ tài chính phái sinh mà<br /> giá trị của nó phụ thuộc (hoặc bắt nguồn) từ công cụ tiền tệ khác đã có từ trước”<br /> Các CCTCPSTT bao gồm các loại sau: hợp đồng tương lai tiền tệ, hợp đồng<br /> quyền chọn tiền tệ, hợp đồng hoán đổi tiền tệ và hợp đồng kỳ hạn tiền tệ.<br /> Vai trò của các CCTCPSTT: các CCTCPSTT có hai vai trò quan trọng đó là phòng<br /> ngừa RRTG cho ngân hàng, khách hàng của ngân hàng và là công cụ đầu cơ hiệu quả cho<br /> các nhà đầu cơ trên thị trường tài chính.<br /> 1.2. Rủi ro tỷ giá và phòng ngừa rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh của ngân<br /> hàng thƣơng mại<br /> Khái niệm: “Rủi ro tỷ giá là rủi ro phát sinh do sự biến động tỷ giá làm ảnh hưởng<br /> đến giá trị kỳ vọng trong tương lai của một khoản thu nhập hay chi phí”.<br /> Rủi ro tỷ giá được chia làm ba loại là rủi ro giao dịch, rủi ro kinh tế, rủi ro chuyển<br /> đổi.<br /> Đối với các NHTM, nghiệp vụ KDNT là một trong những hoạt động chính của<br /> mỗi ngân hàng thương mại. RRTG trong hoạt động KDNT của NHTM xuất phát từ hai<br /> yếu tố và đây cũng là nguyên nhân gây ra RRTG. Một là, NHTM có trạng thái ngoại tệ.<br /> Hai là, sự biến động tỷ giá ngoại tệ trên thị trường.<br /> Rủi ro tỷ giá ảnh hƣởng trực tiếp đến kết quả KDNT của NHTM và đến chi<br /> phí/doanh thu của các doanh nghiệp sử dụng ngoại tệ trong các giao dịch thanh toán, vì<br /> vậy các NHTM và các doanh nghiệp này cần chú trọng tới việc phòng ngừa RRTG.<br /> <br /> Khái niệm: “Phòng ngừa RRTG là việc sự dụng các biện pháp, công cụ tài<br /> chính nhằm ngăn chặn hoặc hạn chế tối đa những tổn thất có thể xảy ra đối với<br /> những khoản thu nhập hoặc chi phí bằng ngoại tệ trong tƣơng lai do sự biến động<br /> của tỷ giá hối đoái gây ra”.<br /> 1.3. Ứng dụng công cụ tài chính phái sinh tiền tệ trong phòng ngừa rủi ro tỷ giá tại<br /> ngân hàng thƣơng mại<br /> Việc ứng dụng CCTCPSTT trong phòng ngừa RRTG tại NHTM nghiên cứu trong<br /> luận văn dựa vào mục đích của ngân hàng khi sử dụng CCTCPSTT trên hai khía cạnh là<br /> ứng dụng từ phía ngân hàng và từ phía khách hàng của ngân hàng để phòng ngừa RRTG.<br /> - Hợp đồng kỳ hạn ngoại tệ: : Hợp đồng ngoại hối kỳ hạn được các doanh nghiệp<br /> có hoạt động nhập/xuất khẩu, vay nợ nước ngoài muốn cố định chi phí của doanh nghiệp<br /> đối với những hợp đồng xuất nhập khẩu, vay nợ nước ngoài mà thời điểm thương lượng<br /> đàm phán ký kết hợp đồng và thời điểm thanh toán hợp đồng là hai thời điểm khác nhau.<br /> Các ngân hàng sử dụng hợp đồng kỳ hạn ngoại tệ khi ngân hàng nắm giữ trạng thái ngoại<br /> tệ từ việc thực hiện các hoạt động KDNT của mình và muốn phòng ngừa RRTG có thể<br /> xảy ra trong tương lai khi có biến động tỷ giá.<br /> - Hợp đồng hoán đổi ngoại tệ: Các doanh nghiệp có hoạt động xuất nhập khẩu, vay<br /> nợ nước ngoài và các ngân hàng có luồng tiền hiện tại dư thừa hoặc thiếu hụt loại tiền<br /> này nhưng lại cần sử dụng một loại tiền khác, và trong tương lai vẫn cần sử dụng loại tiền<br /> ban đầu sẽ sử dụng hợp đồng hoán đổi ngoại tệ để thực hiện hoán đổi luồng tiền này với<br /> một loại tiền khác tương ứng với nhu cầu của mình và cố định được tỷ giá trong giao<br /> dịch.<br /> - Hợp đồng quyền chọn ngoại tệ: Với những doanh nghiệp có các khoản chi hoặc<br /> thu bằng ngoại tệ trong tương lai, hoặc các cá nhân có nguồn ngoại tệ nhàn rỗi không<br /> muốn chịu rủi ro do tỷ giá biến động cũng như bỏ lỡ cơ hội tăng thu nhập/doanh thu hoặc<br /> giảm giá trị của đồng tiền đang nắm giữ/chi phí nếu tỷ giá biến động theo hướng có lợi<br /> cho cá nhân/doanh nghiệp, có thể tiến hành mua hợp đồng quyền chọn tại một mức giá<br /> nhất định. Các NHTM tiến hành các giao dịch quyền chọn cũng với mục đích tương tự<br /> <br /> như trên, và với mục đích cân bằng lại trạng thái của các giao dịch đã thực hiện với các<br /> cá nhân/doanh nghiệp để phòng ngừa RRTG cho mình.<br /> - Hợp đồng tương lai tiền tệ: Các doanh nghiệp, các NHTM thực hiện giao dịch:<br /> (1) bán hợp đồng tương lai tiền tệ để phòng ngừa RRTG khi đang hoặc sẽ sở hữu một<br /> lượng ngoại tệ và có nhu cầu bán lượng ngoại tệ đó tại một thời điểm nhất định trong tương<br /> lai hoặc (2) mua hợp đồng tương lai tiền tệ để phòng ngừa RRTG khi họ phải mua một<br /> lượng ngoại tệ nhất định tại một thời điểm trong tương lai với tỷ giá xác định tại ngày hôm<br /> nay. Và hợp đồng tương lai có thể được chuyển nhượng và chủ thể giao dịch có thể rút ra<br /> phần phụ trội trên tài khoản ký quỹ.<br /> 1.4. Các tiêu chí phản ánh ứng dụng công cụ tài chính phái sinh tiền tệ trong phòng<br /> ngừa rủi ro tỷ giá tại các NHTM<br /> Luận văn đánh giá việc ứng dụng CCTCPSTT trong phòng ngừa RRTG tại các ngân<br /> hàng thương mại dựa trên các tiêu chí sau: Tiêu chí về Cơ sở pháp lý, Tiêu chí về Nhóm sản<br /> phẩm phái sinh, Tiêu chí về Doanh số giao dịch và tiêu chí về Lợi nhuận<br /> 1.5. Điều kiện ứng dụng công cụ tài chính phái sinh tiền tệ trong phòng ngừa rủi ro<br /> tỷ giá tại ngân hàng thƣơng mại<br /> Điều kiện được chia làm hai nhóm:<br /> - Nhóm điều kiện chủ quan bao gồm: Chất lượng nguồn nhân lực của ngân hàng,<br /> Cơ sở hạ tầng công nghệ ngân hàng.<br /> - Nhóm điều kiện khách quan bao gồm: Sự biến động của tỷ giá và cơ chế điều<br /> hành tỷ giá của nhà nước, Cơ sở pháp lý chung, Mức độ phát triển của thị trường,<br /> 1.6. Nhân tố ảnh hƣởng đến ứng dụng công cụ tài chính phái sinh tiền tệ trong<br /> phòng ngừa rủi ro tỷ giá tại ngân hàng thƣơng mại<br /> Các nhân tố ảnh hưởng bao gồm: Chính sách quản trị rủi ro tài chính, Chiến lược<br /> kinh doanh ngoại tệ của ngân hàng, Hệ thống văn bản nội bộ, Mạng lưới hoạt động của<br /> ngân hàng, Giá của các CCTCPSTT.<br /> CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG ỨNG DỤNG CÔNG CỤ TÀI CHÍNH PHÁI SINH<br /> TIỀN TỆ TRONG PHÒNG NGỪA RỦI RO TỶ GIÁ TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG<br /> MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM THỊNH VƢỢNG<br /> <br /> 2.1. Giới thiệu tổng quan về ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh vƣợng<br /> Theo website VPBank (2016) về lịch sử hình thành và phát triển ngân hàng:<br /> “Năm 1993, NHTMCP Việt Nam Thịnh Vượng được thành lập với tên gọi là<br /> Ngân hàng TMCP Các Doanh Nghiệp Ngoài Quốc Doanh (VPB). Đến năm 2010, VPB<br /> chính thức đổi tên thành NHTMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank).<br /> Hết năm 2015, VPBAnk đã có 208 điểm giao dịch với đội ngũ trên 12.400 cán bộ<br /> nhân viên, vốn điều lệ của VPBank đã tăng lên mức 8.056 tỷ đồng.<br /> Văn hóa doanh nghiệp của VPBank, được xây dựng và vun đắp dựa trên sáu giá trị<br /> cốt lõi: khách hàng là trọng tâm, tin cậy, hiệu quả, phát triển con người, tham vọng và tạo<br /> sự khác biệt.<br /> VPBank đặt mục tiêu trở thành một trong 5 ngân hàng TMCP hàng đầu Việt Nam<br /> và một trong 3 ngân hàng TMCP bán lẻ hàng đầu Việt Nam vào năm 2017. Để đạt được<br /> tầm nhìn đầy tham vọng đó, VPBank đã triển khai chiến lược tăng trưởng quyết liệt trong<br /> giai đoạn 2012 – 2017”.<br /> Các sản phẩm & dịch vụ cơ bản của Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh vượng:<br /> Khách hàng cá nhân: Dịch vụ các nhân, thẻ, vay, tài khoản, gửi tiết kiệm, e-banking...<br /> Khách hàng doanh nghiệp: tiền gửi, tiền vay, Thanh toán quốc tế, Tài trợ thương<br /> mại, VPBank online, bảo lãnh, tài trợ xuất khẩu...<br /> Khách hàng TCTD: kinh doanh ngoại tệ, phái sinh, thị trường tiền tệ, đầu tư...<br /> Tính đến năm 2015, Quy mô hoạt động của VPBank tiếp tục tăng trưởng ổn định<br /> và bền vững, kết quả kinh doanh đặt được rất khả quan ở tất cả các chỉ số, các chỉ tiêu về<br /> khả năng sinh lời, hiệu quả sử dụng vốn cũng như các chỉ tiêu về an toàn đều được nâng<br /> cao, ngày càng khẳng định vị trí vững mạnh trên thị trường.<br /> 2.2. Các quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh ngoại tệ phái sinh tại Ngân<br /> hàng TMCP Việt Nam Thịnh vƣợng<br /> Các quy định liên quan đến hoạt động KDNT phái sinh tại VPBank bao gồm các<br /> quy định nội bộ của VPBank và các quy định của NHNN, cụ thể như sau:<br /> <br /> - Cơ sở pháp lý chung: bao gồm các quy định chung của NHNN về việc cho phép<br /> các NHTM được thực hiện các giao dịch kỳ hạn, hoán đổi ngoại tệ, quyền chọn ngoại tệ<br /> và tương lai tiền tệ và một số điều kiện đi kèm.<br /> - Các quy định chung của VPBank : gồm có các quy trình kinh doanh ngoại tệ, quy<br /> định về các chứng từ khi thực hiện các giao dịch.<br /> - Quy định về các CCTCPSTT được thực hiện tại VPBank.<br /> - Quy định của NHNN về tỷ giá VND/USD và diễn biến tỷ giá VND/USD tại Việt<br /> Nam qua các năm.<br /> 2.3. Thực trạng ứng dụng công cụ tài chính phái sinh tiền tệ trong phòng ngừa rủi<br /> ro tỷ giá tại Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh vƣợng<br /> - Chỉ tiêu về doanh số giao dịch:<br /> Doanh số giao dịch các công cụ tài chính phái tiền tệ trong phòng ngừa rủi ro tỷ<br /> giá của VPBank được đánh giá trên các phương diện: doanh số mua, doanh số bán; đối<br /> tượng khách hàng (cá nhân, tổ chức kinh tế, tổ chức tín dụng...), thị trường (trong nước,<br /> nước ngoài), loại tiền tệ trong giao dịch (ngoại tệ/Việt nam đồng, ngoại tệ/ngoại tệ...)<br /> Doanh số giao dịch các công cụ tài chính phái sinh trong phòng ngừa rủi ro tỷ giá<br /> tại VPBank nhìn chung tăng trưởng tùy theo từng thời kỳ và tùy vào từng loại công cụ<br /> phái sinh. Trong đó, đồng USD luôn là đồng tiền có doanh số giao dịch lớn nhất so với<br /> các đồng ngoại tệ khác trong tổng doanh số giao dịch, và với diễn biến tỷ giá VND/USD<br /> thay đổi nhiều như giai đoạn 2012-2015, đồng USD liên tục tăng giá là điều kiện để<br /> VPBank ứng dụng các CCTCPSTT trong phòng ngừa RRTG cho VPBank và khách hàng<br /> của VPBank.<br /> + Về doanh số giao dịch kỳ hạn ngoại tệ:<br /> Về tổng doanh số: từ năm 2012 -2014, doanh số giao dịch tăng trưởng liên tục,<br /> cùng với sự biến động tăng của tỷ giá, doanh số giao dịch tăng từ 1953,45 triệu USD<br /> (2012) lên 3392,40 triệu USD (2014). Điều này chứng tỏ tại VPBank, cả VPBank và<br /> khách hàng VPBank ngày càng quan tâm và ứng dụng giao dịch kỳ hạn để phòng ngừa<br /> RRTG. Năm 2015, doanh số giao dịch của VPBank đã giảm nhẹ xuống còn 2908,17<br /> triệu USD, việc giảm này là do tỷ giá USD/VND có sự thay đổi tăng lớn nhất với ba lần<br /> <br />