Tóm tắt luận văn thạc sĩ: Nghiên cứu ảnh hưởng của thuế thu nhập doanh nghiệp đến sự lựa chọn chính sách kế toán của doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Đà Nẵng

Chia sẻ: Dfg Dfg | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

108
lượt xem 21
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu này nhằm mục đích phân tích sự ảnh hưởng của thuế đến sự lựa chọn các chính sách kế toán của các doanh nghiệp ở góc độ lý thuyết và thực tiễn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận văn thạc sĩ: Nghiên cứu ảnh hưởng của thuế thu nhập doanh nghiệp đến sự lựa chọn chính sách kế toán của doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Đà Nẵng

1 B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O Đ I H C ĐÀ N NG PH M TH BÍCH VÂN NGHIÊN C U NH HƯ NG C A THU THU NH P DOANH NGHI P Đ N S L A CH N CHÍNH SÁCH K TOÁN C A CÁC DOANH NGHI P TRÊN Đ A BÀN THÀNH PH ĐÀ N NG Chuyên ngành: K TOÁN Mã s : 60.34.30 TÓM T T LU N VĂN TH C SĨ QU N TR KINH DOANH Đà N ng tháng 01 Năm 2012
1 Công trình ñư c hoàn thành t i Đ I H C ĐÀ N NG Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS. TS NGUY N CÔNG PHƯƠNG Ph n bi n 1: TS Đoàn Th Ng c Trai Ph n bi n 2: TS Phan Th Minh Lý Lu n văn ñư c b o v trư c H i ñ ng ch m Lu n văn t t nghi p th c sĩ Qu n tr kinh doanh h p t i Đ i h c Đà N ng vào ngày 07 tháng 01 năm 2012 Có th tìm hi u lu n văn t i: - Trung tâm Thông tin-H c li u, Đ i h c Đà N ng - Thư vi n trư ng Đ i h c Kinh t , Đ i h c Đà N ng
1 M Đ U 1.Tính c p thi t c a ñ tài Ngày 15/02/2005 B Tài chính có quy t ñ nh s 12/2005/QĐ-BTC ban hành và công b 06 chu n m c k toán, trong ñó có chu n m c k toán s 17 "Thu thu nh p doanh nghi p". K t khi xu t hi n Chu n m c k toán này, nguyên t c ño lư ng l i nhu n k toán khác bi t ñáng k so v i thu nh p ch u thu . Tuy nhiên, nh n th c ñ y ñ ñ v n d ng Chu n m c này là công vi c không d dàng. Vì v y, nghiên c u nh hư ng c a thu thu nh p doanh nghi p ñ n s l a ch n các chính sách k toán c a các doanh nghi p là v n ñ h t s c c p thi t, có tính ng d ng vào th c ti n cao nh m giúp cho các nhà ho ch ñ nh chính sách rà soát, ñánh giá ñúng hơn chu n m c ban hành. Chính vì th , tôi ch n ch ñ : "Nghiên c u nh hư ng c a thu thu nh p doanh nghi p ñ n s l a ch n các chính sách k toán c a các doanh nghi p trên ñ a bàn thành ph Đà N ng" làm ñ tài t t nghi p. 2. M c tiêu nghiên c u Nghiên c u này nh m phân tích s nh hư ng c a thu ñ n s l a ch n các chính sách k toán c a các doanh nghi p c góc ñ lý thuy t và th c ti n. Nghiên c u lý thuy t nh m làm rõ s g n k t c a thu v i k toán, qua ñó làm căn c ñ gi i thích nh hư ng c a thu ñ i v i s l a ch n chính sách k toán c a doanh nghi p. 3. Đ i tư ng và ph m vi nghiên c u Lu n văn này nghiên c u m t s v n ñ cơ s lý lu n v m i liên h gi a k toán - thu nói chung. C th lu n văn t p trung nghiên c u s nh hư ng c a thu thu nh p doanh nghi p ñ n s l a ch n các chính sách k toán c a các doanh nghi p trên ñ a bàn thành ph Đà N ng
2 V ph m vi nghiên c u, ñ tài kh o sát thông qua báo cáo tài chính c a các doanh nghi p trên ñ a bàn Đà N ng k t h p v i ñi u tra th c t công tác k toán c a các doanh nghi p 4. Phương pháp nghiên c u Lu n văn này s d ng phương pháp ñi u tra ch n m u, phân tích k t h p. T ñó, ñưa ra nh ng k t lu n, ñánh giá, nh n ñ nh v s nh hư ng c a thu thu nh p doanh nghi p ñ n s l a ch n các chính sách k toán c a các doanh nghi p. Lu n văn s d ng d li u th c p và sơ c p. 5. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài K t qu nghiên c u c a lu n văn s giúp cho doanh nghi p nh n th c rõ ràng hơn tính ñ c l p và ph thu c gi a k toán và thu , qua ñó thay ñ i cách nhìn v nh hư ng c a thu ñ i v i công tác k toán nói chung và l a ch n chính sách k toán nói riêng. K t qu c a nghiên c u này cũng cung c p thông tin h u ích cho các nhà ho ch ñ nh chính sách, các nhà th c thi chính sách (thu , ki m toán) ñ ñi u ch nh, v n d ng k tóan và thu trong ñi u hành và tác nghi p. 6. K t c u c a lu n văn Ngoài ph n m ñ u, k t l ân, lu n văn g m có ba chương. Chương 1 ñ c p ñ n cơ s lý thuy t v s nh hư ng c a thu ñ n s l a ch n các chính sách k toán. Đánh giá s nh hư ng c a thu ñ n s l a ch n chính sách k tóan c a các doanh nghi p trong th c t ñư c trình bày chương 2. Chương 3 trình bày k t qu nghiên c u và m t s ñ xu t liên quan ñ n chính sách k toán, thu c a các doanh nghi p.
3 CHƯƠNG 1 CƠ S LÝ THUY T V NH HƯ NG C A THU Đ N S L A CH N CHÍNH SÁCH K TOÁN C A DOANH NGHI P 1.1 M c tiêu, nguyên t c và yêu c u c a k toán 1.1.1 Đ nh nghĩa v chính sách k toán Chính sách k toán c a doanh nghi p là nh ng nguyên t c, cơ s và các phương pháp k toán c th ñư c doanh nghi p áp d ng trong quá trình l p và trình bày báo cáo tài chính [6]. L a ch n chính sách k toán là vi c l a ch n có cân nh c n m trong khuôn kh c a chu n m c k toán v các nguyên t c, cơ s và phương pháp k toán mà doanh nghi p có th áp d ng trong các trư ng h p khác nhau nh m ph c v cho m c ñích ch quan c a nhà qu n tr . 1.1.2 M c tiêu c a k toán K toán v i b n ch t là h th ng cung c p thông tin, ki m tra tình hình và s bi n ñ ng tài s n trong các doanh nghi p, k toán tr thành công c qu n lý quan tr ng 1.1.3 Nguyên t c k toán cơ b n Cơ s d n tích; Nguyên t c phù h p;Nguyên t c ghi nh n doanh thu; Nguyên t c th n tr ng 1.1.4 Yêu c u thông tin k toán Chính xác, trung th c, khách quan; So sánh ñư c; K p th i; D hi u 1.2 M c tiêu, nguyên t c và yêu c u thu 1.2.1 Đ nh nghĩa thu Có nhi u ñ nh nghĩa v thu , theo giáo trình "Lý thuy t v thu " (H c vi n Tài chính, năm 2008) thì : "Thu là m t kho n ñóng góp b t bu c t các th nhân và pháp nhân cho Nhà nư c theo m c ñ và th i h n ñư c pháp lu t qui ñ nh, nh m s d ng cho m c ñích công c ng "
4 Thu thu nh p doanh nghi p là m t lo i thu tr c thu ñánh vào ph n thu nh p c a doanh nghi p sau khi tr ñi các chi phí liên quan ñ n thu nh p c a cơ s s n xu t kinh doanh, d ch v . 1.2.2 M c tiêu c a thu Thu là công c quan tr ng c a nhà nư c trong vi c t o ra ngu n thu cho ngân sách cũng như vi c th c hi n ñi u ti t ho t ñ ng s n xu t kinh doanh theo ñ nh hư ng phát tri n c a Nhà nư c 1.2.3 Nguyên t c cơ b n c a thu Nguyên t c lu t ñ nh; Nguyên t c bình ñ ng và không phân bi t; Nguyên t c ñánh thu theo kh năng tài chính c a ñ i tư ng n p thu . 1.2.4 Yêu c u c a thu Công b ng; Hi u qu ; Trung l p; n ñ nh; Ti n l i 1.3. Phân tích s tương ñ ng và khác bi t gi a m c tiêu k toán và m c tiêu c a thu M c tiêu c a k toán là cung c p thông tin v tình hình tài chính c a doanh nghi p m t cách trung th c, h p lý (true and fair) cho các ñ i tư ng có quan tâm ñ n tình hình tài chính c a doanh nghi p và là cơ s ñ h ra các quy t ñ nh kinh t có liên quan ñ n doanh nghi p. M c tiêu chính c a thu là t o ngu n thu cho qu c gia và ñi u ti t các ho t ñ ng s n xu t, kinh doanh theo ñ nh hư ng c a nhà nư c. Nên vi c tính toán ch tiêu doanh thu,chi phí và l i nhu n c a doanh nghi p sao cho ñ m b o nhà nư c thu ñúng, thu ñ s thu ñ nhà nư c có ñ ngu n thu trang tr i cho các ho t ñ ng thư ng xuyên c a nhà nư c. S khác nhau gi a l i nhu n k toán và thu nh p ch u thu là do chúng ñư c xác ñ nh d a trên nh ng quy ñ nh khác nhau. L i nhu n k toán ñư c xác ñ nh theo quy ñ nh c a chu n m c k toán và ch ñ k toán; trong khi ñó thu nh p ch u thu ñư c xác ñ nh theo quy ñ nh c a Lu t thu thu nh p doanh nghi p hi n hành
5 Đ ñánh giá m i liên h gi a vi c l p báo cáo thu và báo cáo tài chính, theo Lamb và các c ng s (1998) liên k t gi a thu và k toán có th x y ra theo các hư ng và ñư c tóm lư c b i TS. Nguy n Công Phương (2010) * Trư ng h p 1: Đ c l p gi a k toán và thu Trư ng h p này t n t i các nguyên t c k toán khác v i nguyên t c c a thu . D ng này cho th y thu không có nh hư ng ñ n quy t ñ nh v n d ng chính sách k toán ñ l p và trình bày báo cáo tài chính. Ví d : N p các kho n ti n ph t (vi ph m hành chính, vi ph m giao thông, vi ph m ch ñ ñăng ký kinh doanh, vi ph m trong lĩnh v c ch ng khoán…) h ch toán vào chi phí, còn thu thì không tính vào chi phí. * Trư ng h p 2: Tương ñ ng gi a k toán và thu Theo d ng này các nguyên t c thu và nguyên t c c a k toán gi ng nhau. Đi u này có nghĩa là thu có nh hư ng ñáng k ñ i v i quy t ñ nh v n d ng chính sách k toán ñ l p và trình bày báo cáo tài chính. Ví d : Đánh giá hàng t n kho, ñ i v i hàng nh p kho c thu và k toán ñ u s d ng nguyên t c giá th c t . Đ i v i hàng xu t kho ( FIFO, LIFO, th c t ñích danh, bình quân gia quy n). * Trư ng h p 3: Thu d a vào k toán M t nguyên t c k toán ñư c s d ng ñ l p báo cáo tài chính và cũng ñư c s d ng cho m c tiêu thu trong khi không t n t i nguyên t c thu ho c t n t i nhưng ít chi ti t. Nguyên t c k toán chi ti t hoá nguyên t c thu có nghĩa là khi k toán s d ng nguyên t c nào thì thu s d ng theo nguyên t c ñó. D ng này th hi n s nh hư ng c a k toán ñ i v i thu . Ví d : Khi tính giá thành s n ph m c n ph i có nh ng chi phí liên quan ñ n quá trình t o ra s n ph m thư ng v n d ng nguyên t c giá phí và nguyên t c phù h p, nguyên t c th n tr ng, c n tính toán chính xác và h p lý. Cho nên trong báo cáo thu cũng s d ng các nguyên t c trên.
6 * Trư ng h p 4: K toán tuân theo thu M t nguyên t c thu ñư c phép s d ng cho m c tiêu thu và cũng ñư c s d ng cho m c tiêu l p báo cáo tài chính. Nguyên t c thu chi ti t hoá nguyên t c k toán trong khi không t n t i nguyên t c k toán ho c t n t i nhưng ít chi ti t. D ng này th hi n s nh hư ng c a thu ñ i v i k toán. Ví d : Theo lu t thu TNDN, m c trích kh u hao TSCĐ căn c vào giá tr TSCĐ và th i gian trích kh u hao. * Trư ng h p 5: Ch ng c a thu M c dù t n t i nguyên t c thu và nguyên t c k toán song song, thay vì v n d ng nguyên t c k toán, nguyên t c thu luôn ñư c v n d ng ñ x lý các giao d ch, các ñ i tư ng trong k toán ñ l p báo cáo tài chính. D ng này ph n ánh hành vi c a k toán (ch u s nh hư ng l n c a thu ). Ví d : Vi c trích l p d phòng (b o hành s n ph m, hàng hoá, công trình xây l p) ñư c quy ñ nh trong thông tư l p d phòng c a B Tài chính ñ làm căn c tính chi phí thu thu nh p doanh nghi p. CHƯƠNG 2 ĐÁNH GIÁ NH HƯ NG C A THU THU NH P DOANH NGHI P Đ N S L A CH N CHÍNH SÁCH K TOÁN TRONG TH C T 2.1 Đánh giá chênh l ch gi a l i nhu n k toán và thu nh p ch u thu các doanh nghi p 2.1.1 Mô hình nghiên c u TE ETR = x 100 (2.1) AP (1) TE STR = x 100 (2.2) AP + (-) PD +(-) TD
7 2.1.2 Thu th p s li u Ch n m u ñư c ti n hành t i 14 doanh nghi p trên ñ a bàn thành ph Đà N ng ñã niêm y t và th c hi n giao d ch trên sàn ch ng khoán Hà N i, TPHCM và phân tích các thông tin trên báo cáo tài chính giai ño n 2006 ñ n năm 2010 c a chúng. Các ch tiêu t ng l i nhu n k toán trư c thu TNDN, các kho n ñi u ch nh tăng, các kho n ñi u ch nh gi m, t ng thu nh p ch u thu TNDN, chi phí thu TNDN hi n hành, chi phí thu TNDN hoãn l i trên b ng thuy t minh báo cáo tài chính và báo cáo k t qu kinh doanh ñư c quan tâm D a vào công th c (2.1), (2.2) trên, s tính toán và t ng h p l i s li u ñư c th hi n trong b ng 2.1 (trang 8) 2.1.3. Phân tích k t qu Qua phân tích k t qu , ch ra r ng l i nhu n k toán khác v i thu nh p ch u thu d n ñ n ETR (t su t thu TNDN th c t ) khác bi t so v i STR ( t su t thu TNDN danh nghĩa). C th là, giai ño n t năm 2006 ñ n năm 2008, STR ph thông là 28% nhưng ETR c a các doanh nghi p có th l n hơn ho c nh hơn STR. Tương t như v y, t năm 2009 ñ n 2010, STR ph thông là 25% nhưng ETR c a các doanh nghi p l n hơn, b ng ho c nh hơn STR. Đi u này ch ng t , các doanh nghi p trên có phát sinh chênh l ch vĩnh vi n (PD). Các chênh l ch vĩnh vi n mà trong quá trình thu th p s li u, tác gi nh n th y bao g m: c t c ñư c chia, lãi (l ) chênh l ch t giá, các kho n ti n ph t (thu , hành chính, vi ph m trong lĩnh v c ch ng khoán), chi phí thù lao c a thành viên h i ñ ng qu n tr không tr c ti p ñi u hành công ty, phí tư v n phát hành tăng v n ñi u l , niêm y t ch ng khoán, phí ñăng thông báo chi tr c t c, ch t danh sách c ñông và các kho n chi phí không h p lý, h p l khác. Đ ng th i, cũng qua b ng s li u 2.1, ch ra r ng các doanh nghi p trên không có phát sinh chi phí thu TNDN hoãn l i. Đi u ñó, có nghĩa là không có phát sinh chênh l ch t m th i các doanh nghi p trên.
8 B ng 2.1: Tính toán ETR và chi phí thu TNDN hoãn l i TT Tên công ty ETR (%) Chi phí thu TNDN hoãn l i 2006 2007 2008 2009 2010 2006 2007 2008 2009 2010 1 Công ty CP cao su 28 28,25 25,01 25,05 0 0 0 0 0 Đà N ng 2 Công ty CP nh a Đà 28 25,06 25 0 0 0 0 0 N ng 3 Công ty CP sách 28,55 28,5 27,74 25,41 24,17 0 0 0 0 0 giáo d c Đà N ng 4 Công ty CP xi măng 28 25,68 31,72 0 0 0 0 0 H i Vân 5 Công ty CP bê tông 28,05 28,05 28,04 25,22 24,82 0 0 0 0 0 Hoà C m 6 Công ty CP sách và 28,69 25,77 25,16 0 0 0 0 0 thi t b trư ng h c Đà N ng 7 Công ty CP cơ ñi n 28 27,88 27,76 24,55 24,49 0 0 0 0 0 Mi n Trung 8 Công ty CP xi măng 28,17 30,51 25,27 25,30 0 0 0 0 0 v t li u xây d ng và xây l p Đà N ng 9 Công ty CP ñ u tư 26,26 24,81 24,73 0 0 0 0 0 và phát tri n giáo d c Đà N ng 10 Công ty CP thép 24,67 25,04 0 0 0 0 0 DANA - Ý 11 Công ty CP Đá xây 28 28 28 25,64 25,39 0 0 0 0 0 d ng Hoà Phát 12 Công ty in sách giáo 28,27 28,66 28,24 25,66 25,82 0 0 0 0 0 khoa Hoà Phát 13 Công ty 25,75 28,53 25,80 25,35 0 0 0 0 0 VINACONEX 25 14 Công ty CP xây l p 28,05 25 25 0 0 0 0 0 d u khí Mi n Trung
9 2.2. V n d ng chu n m c k toán và ch ñ thu thu nh p doanh nghi p trong công tác k toán 2.2.1 Câu h i nghiên c u - Th nh t: Thu có ph i là m c tiêu ưu tiên c a vi c l p báo cáo tài chính trong các doanh nghi p? M c tiêu này có khác nhau gi a các doanh nghi p theo quy mô và lo i hình doanh nghi p hay không ? - Th hai: Các doanh nghi p v n d ng chu n m c k toán s 17- Thu thu nh p doanh nghi p, lu t thu TNDN và các thông tư hư ng d n trong vi c l p và trình bày báo cáo tài chính các doanh nghi p trên ñ a bàn Đà N ng như th nào? Có s khác bi t v vi c v n d ng chu n m c và lu t thu TNDN các lo i hình doanh nghi p không? - Th ba: Có s khác bi t hay không v l a ch n chính sách k toán ñ l p báo cáo tài chính và l p báo cáo thu các doanh nghi p trên ñ a bàn Đà N ng? Vi c l a ch n này có khác bi t gi a các doanh nghi p theo quy mô hay không? 2.2.2 Phương pháp nghiên c u Phương pháp ñi u tra ch n m u, phương pháp phân tích 2.2.2.1 Ch n m u + Doanh nghi p ñi u tra Các doanh nghi p trên ñ a bàn Đà N ng có các lo i hình sau: doanh nghi p có v n nhà nư c chi ph i, công ty c ph n, công ty trách nhi m h u h n, doanh nghi p tư nhân + Ngư i ñư c ñi u tra Nh ng cán b k toán, cán b lãnh ñ o am hi u v thu và các chính sách k toán, ñã t ng làm vi c tr c ti p ho c tham gia ch ñ o công tác k toán và thu c a doanh nghi p. 2.2.2.2 B ng câu h i ñi u tra
10 B ng câu h i ñi u tra g m có hai ph n: Ngoài ph n thông tin chung v ngư i tr l i và doanh nghi p mà h ñang làm vi c, ph n còn l i liên quan ñ n s nh n th c c a ngư i tr l i v hai khái ni m thu nh p ch u thu và l i nhu n k toán. Dư i ñây tóm t t n i dung c a b ng câu h i: Câu 1 liên quan ñ n hai khái ni m l i nhu n k toán và thu nh p ch u thu . M c tiêu câu h i này là xem xét nh n th c c a ngư i tr l i v hai khái ni m này là gi ng nhau hoàn toàn, gi ng nhau m t ph n, hay khác nhau hoàn toàn. Câu h i s 2 nh m thu th p thông tin v m c tiêu l p báo cáo tài chính các doanh nghi p, trong ñó có m c tiêu thu . Câu 3 tìm hi u xem trong th c t doanh nghi p l p và trình bày báo cáo tài chính d a vào quy ñ nh c a ch ñ và chu n m c k toán, ho c quy ñ nh c a lu t thu TNDN và các thông tư hư ng d n th c hi n. M c tiêu câu h i này là kh o sát xem bao nhiêu ph n trăm các doanh nghi p l p và trình bày báo cáo tài chính d a trên ch ñ và chu n m c k toán hay d a trên lu t thu TNDN. Và li u r ng, s nh n th c v hai khái ni m l i nhu n k toán và thu nh p ch u thu có nh hư ng ñ n hành ñ ng c a h trong công tác k toán và thu doanh nghi p không? M c tiêu câu h i s 4 là xem xét vi c l p và trình bày báo cáo tài chính các doanh nghi p d a vào ch ñ và chu n m c k toán như th nào? Có 2 phương án có th (1) là c n thi t vì chu n m c này giúp cho doanh nghi p qu n tr chi phí thu TNDN; (2) làm cho thông tin v thu TNDN trên báo cáo tài chính ñư c trung th c, h p lý hơn. Câu h i s 5 nh m thu th p thông tin v vi c v n d ng lu t thu TNDN và các thông tư hư ng d n như th nào? Có 2 phương án: (1) c n thi t vì lu t thu TNDN d hi u, d áp d ng; (2) giúp cho công vi c c a k toán tr nên d dàng , ñơn gi n hơn vì ph c v cho c công tác l p báo cáo thu
11 Câu s 6 kh o sát vi c v n d ng các phương pháp, nguyên t c c a k toán trong vi c l p báo cáo tài chính và báo cáo thu . M c tiêu c a câu này là xem xét vi c v n d ng các phương pháp, nguyên t c c a k toán có gi ng nhau hay không gi a vi c l p báo cáo tài chính và báo cáo thu . N u gi ng nhau nghĩa là k toán ph thu c vào thu , n u gi ng nhau m t ph n thì k toán và thu có ph n ñ c l p, n u hoàn toàn khác nhau thì k toán và thu hoàn toàn ñ c l p. Trong trư ng h p gi ng nhau thì l i nhu n k toán và thu nh p ch u thu b ng nhau (nghĩa là ETR= STR) 2.2.2.3 X lý s li u 2.2.3 K t qu x lý s li u 2.2.3.1 Thông tin v doanh nghi p ñi u tra và ngư i tr l i Trong s 190 doanh nghi p ñư c ñi u tra có 15 doanh nghi p có v n nhà nư c chi ph i (chi m t l 7,9%); 39 công ty c ph n (chi m t l 20,5%); 114 công ty trách nhi m h u h n (chi m t l 60%), và s lư ng doanh nghi p tư nhân là 22 (chi m t l 11,6%). S li u minh ho b ng 2.2. V quy mô doanh nghi p có 48 doanh nghi p có quy mô l n và 142 doanh nghi p có quy mô v a và nh (B ng 2.3). S ngư i ñư c ñi u tra ch y u công tác b ph n k toán tài chính (179 ngư i), còn l i 11 ngư i làm b ph n Ban Giám ñ c (B ng 2.4). V trình ñ ngư i tr l i thì ch y u là trình ñ ñ i h c và trình ñ cao ñ ng, s lư ng tương ng là 101 ngư i và 73 ngư i (B ng 2.5) B ng 2.3: Quy mô doanh nghi p STT Quy mô doanh nghi p SL T l % 1 Quy mô l n 48 25,3 2 Quy mô v a và nh 142 74,7 T ng 190 100
12 2.2.3.2 S hi u bi t c a ngư i tr l i v k toán và thu B ng 2.8:Vi c l p báo cáo tài chính doanh nghi p nh m ñáp ng nh ng nhu c u nào sau ñây (1-ít ưu tiên nh t; 5 là ưu tiên nh t) Lo i hình Ch tiêu C ñông, Cơ Cơ quan Ngân hàng Nhà qu n doanh các bên quan qu n lý và các t tr c a nghi p góp v n thu nhà ch c tín doanh nư c d ng nghi p Công ty N 15 15 15 15 15 có v n NN chi Trung bình 2,67 4,07 3,87 3,33 4,67 ph i Đ l ch chu n 1,68 0,96 1,25 1,18 0,62 N 39 39 39 39 39 CT CP Trung bình 4,21 4,36 3,59 3,79 4,23 Đ l ch chu n 1,36 0,96 1,41 1,20 1,25 N 114 114 114 114 114 CTTNHH Trung bình 3,73 4,21 3,74 3,45 4,19 Đ l ch chu n 1,49 1,35 1,42 1,34 1,36 N 22 22 22 22 22 DNTN Trung bình 3,82 4,23 3,09 2,77 4,64 Đ l ch chu n 1,59 1,34 1,60 1,69 0,79 N 190 190 190 190 190 T ng Trung bình 3,75 4,23 3,64 3,43 4,29 Đ l ch chu n 1,52 1,25 1,43 1,37 1,24 Chi Square 22,348 19,147 15,354 27,214 10,078 B c t do 12 12 12 12 12 P-value 0,034 ** 0,085 0,223 0,007** 0,609
13 Như trên ñã phân tích, s ưu tiên c a báo cáo tài chính trong vi c cung c p thông tin k toán cho các ñ i tư ng khác nhau gi a các lo i hình doanh nghi p có s khác nhau. Nhưng v m t t ng th , các lo i hình doanh nghi p có xu hư ng l p báo cáo tài chính ưu tiên cung c p thông tin cho cơ quan thu , chính doanh nghi p. Trong khi ñó, báo cáo tài chính ít ưu tiên cho ngân hàng và các t ch c tín d ng. Đi u này có th ñư c gi i thích b i các lý do sau : * Quy mô doanh nghi p Hi n nay, trong c nư c có 95% doanh nghi p là doanh nghi p có quy mô v a và nh (Cao S Kiêm- Ch t ch H i doanh nghi p v a và nh Vi t Nam). Th t v y, trong 190 doanh nghi p ñư c ñi u tra thì có ñ n 142 doanh nghi p có quy mô v a và nh , trong s doanh nghi p v a và nh thì có ñ n 99 công ty TNHH và 21 DNTN. Vì ñây là các doanh nghi p ch y u do tư nhân s h u nên thông tin c a báo cáo tài chính ch y u cung c p cho chính h . * Trình ñ và ñ i ngũ nhân viên k toán Do quy mô c a các doanh nghi p ch y u là quy mô v a và nh nên các ông ch có xu hư ng ch c n tuy n nhân viên k toán trình ñ trung bình ho c th p và th m chí là nhân viên kiêm nhi m nhi u ch c v như : nhân viên văn thư kiêm nhân viên k toán (ñ ti t ki m chi phí ti n lương). Đ c bi t hơn là có m t s doanh nghi p thuê k toán theo mùa v . Vì v y, ñ i ngũ k toán trong các doanh nghi p này không n ñ nh, h th ng k toán manh mún, ho t ñ ng kém hi u qu và thông tin do k toán cung c p không k p th i ñ ra các quy t ñ nh. Hơn th n a, theo nghiên c u c a TS. Tr n Đình Khôi Nguyên ch doanh nghi p không bi t s d ng thông tin k toán cho công tác qu n lý doanh nghi p (chi m 47,1%). Hơn th n a, ña ph n các công ty TNHH và DNTN ho t ñ ng kinh doanh mang tính ch t ‘‘gia ñình tr ’’ nên nhân viên k toán thư ng là ngư i thân trong gia ñình ho c b n bè thân thi t nên h làm vi c theo
14 khuynh hư ng c a ông ch và ñáp ng m c tiêu thu . Thông tin k toán trong nh ng công ty này g n như là ‘‘k toán n i b ’’ vì ch y u ph c v cho ch doanh nghi p. * Hai h th ng s cùng t n t i H th ng th nh t ñư c g i là "k toán n i b " ch có ch doanh nghi p ñư c bi t. Đó là h th ng "s ch ", không tuân theo b t kỳ quy ñ nh nào c a pháp lu t. M c tiêu c a h th ng này là cung c p thông tin cho ch doanh nghi p. H th ng th hai ñư c g i là "k toán thu ". H th ng này, v hình th c, theo ñúng quy ñ nh c a pháp lu t nhưng thông tin, s li u trong ñó hoàn toàn không ph n ánh ñúng th c ti n ho t ñ ng s n xu t, kinh doanh. M c tiêu c a h th ng này là ñ ñ i phó v i cơ quan thu khi ki m tra quy t toán. Chính vì v y, trong các doanh nghi p v a và nh x y ra hi n tư ng "lãi th t, l gi ". Không ít doanh nghi p, sau m t s năm ho t ñ ng s l c ng d n l n hơn nhi u l n v n ñi u l nhưng ch doanh nghi p v n r t nhi u ti n ñ mua bán b t ñ ng s n và mua s m các tài s n ñ t ti n. * Doanh nghi p th ơ v i Lu t V vi c qu n lý nhà nư c ñ i v i công tác k toán các doanh nghi p. Lu t K toán và các văn b n hư ng d n thi hành ñã ñư c ban hành và có hi u l c. Song, vi c tri n khai Lu t vào th c ti n c a các doanh nghi p chưa ñư c quan tâm. Công tác ki m tra k toán theo các ñi u 35 ñ n ñi u 38 c a Lu t K toán chưa ñư c tri n khai. Cho ñ n nay, ch có cơ quan thu quan tâm, ki m tra công tác k toán c a doanh nghi p. Song, vi c ki m tra công tác k toán các doanh nghi p c a cơ quan thu ch nh m m c ñích thu thu , do ñó không th toàn di n. Hơn n a, theo quy ñ nh hi n hành, cơ quan thu không có th m quy n trong vi c x lý ph t vi ph m hành chính trong lĩnh v c k toán. Không ít các doanh nghi p, sau hai ba năm ho t ñ ng, khi có thanh tra thu m i v i vàng ‘‘ch y’’ ñ l p l i các s k toán và báo cáo tài chính.
15 * Quy ñ nh c a pháp lu t nư c ta hi n nay, ngo i tr các công ty c ph n; các doanh nghi p có v n ñ u tư nư c ngoài; t ch c có ho t ñ ng tín d ng ñư c thành l p và ho t ñ ng theo Lu t các t ch c tín d ng; ngân hàng và Qu h tr phát tri n, các doanh nghi p còn l i như : công ty TNHH, DNTN... ñ u‘‘thoát kh i’’ ki m toán báo cáo tài chính. Vì theo ông Bùi Văn Mai – V trư ng V Ch ñ k toán c a B Tài chính các lo i hình doanh nghi p này ‘‘t ch u trách nhi m v báo cáo tài chính c a mình’’ Chính vì v y, báo cáo tài chính c a các doanh nghi p này ñư c l p như th nào thì tùy thu c vào nh n th c ch quan c a ch doanh nghi p, nhi u ch doanh nghi p chưa th t s quan tâm ñ n vai trò qu n lý c a k toán mà h xem k toán như là m t phương ti n ñ kê khai thu theo yêu c u c a cơ quan thu [15]. * Quy ñ nh cho vay c a các ngân hàng và các t ch c tín d ng Ph n l n các ngân hàng và t ch c tín d ng c a Vi t Nam th c hi n ho t ñ ng cho doanh nghi p vay ti n khi doanh nghi p th a mãn các ñi u ki n v tín d ng. Trong s ñó, có m t quy ñ nh là ‘‘ph i có tài s n th ch p’’. Theo bà Dương Th H i Hà, GĐ Công ty TNHH H i Gia: “Ngân hàng ch cho vay khi doanh nghi p có tài s n th ch p. Vì v y, m c dù ñã có chính sách h tr cho doanh nghi p vay ng n h n nhưng chúng tôi ch có cách “ñ ng ng m” ngu n v n t ngân hàng’’. (Th i báo Kinh t VN tháng 03/2006). Đi u này, có th nói lên m t ý r ng, ña ph n các doanh nghi p khi ñi vay ñã có tài s n th ch p nên các ngân hàng thư ng không c n xem xét k báo cáo tài chính c a doanh nghi p ñi vay. Th m chí, khi ngân hàng có yêu c u n p báo cáo tài chính thì th c ra h v n mu n báo cáo tài chính mà doanh nghi p n p cho cơ quan thu (ñ tin c y cao hơn). Hay nói cách khác, thông tin k toán th hi n trên báo cáo tài chính c a các doanh nghi p ít ưu tiên cung c p cho ngân hàng và các t ch c tín d ng mà ch y u cung c p cho cơ quan thu . * Các chu n m c k toán nói chung và VAS 17 nói riêng quá khó hi u
16 Theo nghiên c u c a TS. Tr n Đình Khôi Nguyên, các chu n m c k toán quá khó hi u cho các doanh nghi p v n d ng (41,8%). Th t v y, các k toán viên không c n quan tâm ñ n n i dung chu n m c, vì h cho r ng chu n m c k toán có quá nhi u khái ni m và thu t ng m i m . Trong khi ñó, h quan tâm ñ n các thông tư hư ng d n do B Tài chính ban hành vì thông tư hư ng d n chi ti t và c th hơn. Thông thư ng, các thông tư hư ng d n thư ng ph c v cho m c tiêu thu hơn là m c tiêu k toán. Bên c nh ñó, các doanh nghi p ph i luôn cân nh c m i quan h gi a chi phí b ra và l i ích ñ t ñư c, vì chu n m c k toán khó hi u nên doanh nghi p mu n v n d ng thì ph i ñ u tư nhi u chi phí (thuê tư v n ch ng h n), nhưng k t qu ñ t ñư c là gì ?. Các doanh nghi p v a và nh không công b báo cáo tài chính r ng rãi, không huy ñ ng v n ñ ph c v s n xu t, kinh doanh thông qua th trư ng ch ng khoán. Chính vì v y, yêu c u trung th c và h p lý c a báo cáo tài chính cũng không c n thi t. * Trình ñ chuyên môn c a ch doanh nghi p S ch doanh nghi p v a và nh trên ñ a bàn thành ph Đà N ng có trình ñ t giáo d c ph thông tr xu ng khá l n (49%); trình ñ trung c p chuyên nghi p (28%); trình ñ ñ i h c (20%); và sau ñ i h c chưa ñ n (3%) [14]. T k t qu này, có th th y trình ñ chuyên môn, nghi p v c a ch doanh nghi p còn khá th p. Khi kh i nghi p, ph n l n ch doanh nghi p ñ u d a trên tri th c v n hành (ki n th c, k năng s n xu t ra s n ph m c th ) hình thành qua kinh nghi m, r t thi u tri th c chi n lư c và kh năng qu n lý. Trong khi ñó, g n 90% ch doanh nghi p v a và nh ñ m nh n luôn vai trò là ngư i qu n lý ñi u hành nên quy n l c qu n tr t p trung g n như tuy t ñ i. Chính vì thi u trình ñ chuyên môn, nghi p v nên h ch y u th c hi n m c tiêu ng n h n, ng phó v i th trư ng, nh m vào l i nhu n trư c m t mà không nhìn th y m c tiêu lâu dài. H không hi u ñư c k toán là m t công c h tr ñ c l c cho qu n lý và ñi u hành doanh nghi p. H ch nh m vào l i nhu n trư c m t nên có m t s ch doanh nghi p nêu v n ñ “làm sao t i ña hóa l i nhu n, nhưng t i thi u
17 hóa s thu ph i n p” và báo cáo như th nào nh m ñ m b o yêu c u cho m c ñích thu khi quy t toán là t t r i [31]. T tư duy qu n lý như v y nên k toán các doanh nghi p v a và nh trên ñ a bàn thành ph Đà N ng ch y u ph c v cho m c tiêu thu hơn là m c tiêu k toán. V n ñ ñ t ra là, s ưu tiên và ít ưu tiên c a báo cáo tài chính có s khác bi t gi a các doanh nghi p có quy mô khác nhau hay không? + Nhìn chung, các P-value c a ki m ñ nh T- test có giá tr l n hơn 0,1 r t nhi u nên s tương quan gi a các bi n theo quy mô là tương ñ i l n (tr n i dung cu i cùng) 2.2.3.3 V m c tiêu ưu tiên c a báo cáo tài chính B ng 2.9: M c tiêu báo cáo tài chính theo quy mô (1- ít ưu tiên nh t; 5 là ưu tiên nh t) S lư ng doanh nghi p Giá tr trung M cý N i dung bình theo quy nghĩa (P- mô value) c a ki m ñ nh Quy mô Quy mô v a L n V a và T- test l n và nh nh C ñông, các bên góp 48 142 3,91 3,69 0,390 v n Cơ quan thu 48 142 4,22 4,23 0,988 Cơ quan qu n lý nhà 48 142 3,60 3,65 0,833 nư c Ngân hàng, các t ch c 48 142 3,41 3,43 0,931 tín d ng Qu n tr doanh nghi p 48 142 3,95 4,40 0,032** + Đ c ng c thêm ki m ñ nh T- test, ki m ñ nh phi tham s Mann- Whitney ñư c s d ng và cho k t qu trong b ng 2.10 2.2.3.4 Tình hình l p và trình bày báo cáo tài chính
18 2.2.3.5 V s l a ch n chính sách k toán trong vi c l p báo cáo tài chính và l p báo cáo thu B ng 2.37: S l a ch n chính sách k toán trong vi c l p báo cáo tài chính và l p báo cáo thu Các kho n m c Hoàn toàn Giá tr trung M c gi ng nhau bình theo quy ý mô nghĩa (P- SL T l (%) L n V a và value) nh 1. Xác ñ nh giá g c c a hàng nh p 162 85,3% 1,14 1,20 0,476 kho 2. Xác ñ nh giá tr c a hàng xu t 141 74,2% 1,25 1,40 0,119 kho 3. L p và hoàn nh p d phòng gi m 134 70,5% 1,37 1,38 0,909 giá hàng t n kho 4. Lãi vay + V n hóa 86 56,2% 1,45 1,58 0,337 + Tính vào chi phí 24 64,9% 1,45 1,50 0,866 5. X lý chênh l ch t giá h i ñoái 131 68,9% 1,43 1,40 0,747 6. Xác ñ nh nguyên giá c a tài s n 159 83,7% 1,20 1,21 0,910 c ñ nh 7. Kh u hao tài s n c ñ nh 144 75,8% 1,25 1,32 0,449 8. L p và hoàn nh p d phòng ph i 133 70,0% 1,37 1,39 0,858 thu khó ñòi 9. L p và hoàn nh p d phòng b o 130 68,4% 1,43 1,45 0,912 hành s n ph m 10. L p và hoàn nh p d phòng 134 70,5% 1,43 1,41 0,853 gi m giá ñ u tư tài chính 11. L p và hoàn nh p d phòng tr 135 71,1% 1,39 1,42 0,778 c p m t vi c làm