Tóm tắt luận văn thạc sĩ: Nghiên cứu hành vi điều chỉnh lợi nhuận ở các công ty cổ phần trong năm đầu niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Chia sẻ: Dfg Dfg | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:13

Thêm vào BST

Báo xấu

108
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu nhằm xác định có hay không hành vi điều chỉnh tăng lợi nhuận ở các công ty cổ phần trong năm đầu niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam?

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận văn thạc sĩ: Nghiên cứu hành vi điều chỉnh lợi nhuận ở các công ty cổ phần trong năm đầu niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

1 2 B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O Công trình ñư c hoàn thành t i Đ I H C ĐÀ N NG Đ I H C ĐÀ N NG HUỲNH TH VÂN Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS. Ngô Hà T n NGHIÊN C U HÀNH VI ĐI U CH NH L I NHU N Ph n bi n 1: TS. Đư ng Nguy n Hưng CÁC CÔNG TY C PH N TRONG NĂM Đ U NIÊM Y T TRÊN TH TRƯ NG CH NG KHOÁN VI T NAM Ph n bi n 2: GS.TS. Đ ng Th Loan Chuyên ngành: K TOÁN Lu n văn ñã ñư c b o v trư c H i ñ ng ch m Lu n văn t t Mã s : 60.34.30 nghi p Th c sĩ Qu n tr Kinh doanh h p t i Đ i h c Đà N ng vào ngày 15 tháng 6 năm 2012. TÓM T T LU N VĂN TH C SĨ QU N TR KINH DOANH Có th tìm hi u lu n văn t i: - Trung tâm Thông tin - H c li u, Đ i h c Đà N ng Đà N ng, Năm 2012 - Trung tâm H c li u, Đ i h c Đà N ng
3 4 M Đ U hành vi ñi u ch nh l i nhu n các công ty c ph n trong năm ñ u 1. TÍNH C P THI T C A Đ TÀI niêm y t trên th trư ng ch ng khoán Vi t Nam”. Cùng v i s phát tri n c a n n kinh t , TTCK cũng ñã và ñang 2. M C TIÊU NGHIÊN C U trên ñà phát tri n không ng ng. M t trong nh ng y u t quan tr ng Nghiên c u nh m xác ñ nh: thu hút s quan tâm c a các NĐT là ch tiêu l i nhu n, qua ñó ñánh - Có hay không hành vi ñi u ch nh tăng l i nhu n các công ty giá hi u qu kinh doanh và tri n v ng tăng trư ng c a công ty. Các c ph n trong năm ñ u niêm y t trên TTCK Vi t Nam ? NĐT thư ng có xu hư ng ñ u tư vào các công ty có hi u qu kinh t - Kh năng ñi u ch nh tăng l i nhu n các công ty có ph thu c và tri n v ng tăng trư ng cao. Chính vì v y, các công ty, ñ c bi t là vào ñi u ki n ưu ñãi v thu TNDN mà các công ty ñư c hư ng ? các công ty niêm y t thư ng có xu hư ng th i ph ng k t qu kinh - M c ñ ñi u ch nh l i nhu n có ph thu c vào y u t quy mô doanh trong nh ng giai ño n quan tr ng. Đ i v i công ty c ph n l n công ty ? ñ u niêm y t trên TTCK c n t o ñư c s c “h p d n” ñ i v i các 3. Đ I TƯ NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U NĐT. Đ có th giành ñư c s quan tâm c a NĐT, ngoài nh ng ñi u - Đ i tư ng nghiên c u: Hành vi ñi u ch nh l i nhu n. ki n thu n l i như quy mô c a công ty, lĩnh v c kinh doanh “hot”, có - Ph m vi nghiên c u: Các công ty c ph n niêm y t trên hai sàn nhi u d án h p d n,..., ch tiêu l i nhu n cũng là m t ch tiêu quan GDCK Hà N i và thành ph H Chí Minh có năm ñ u niêm y t trong tr ng mà ph n l n các NĐT quan tâm khi ñ m t t i công ty. Đó giai ño n: 2008-2010. cũng chính là lý do khi n các nhà qu n tr công ty luôn tìm m i cách 4. CÁCH TI P C N, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U có th ñ chuy n d ch l i nhu n c a các năm sau ho c l i nhu n c a Lu n văn s d ng phương pháp nghiên c u h th ng các cơ s các năm trư c v năm niêm y t nh m tranh th ñư c s quan tâm c a lý thuy t, phân tích lý thuy t ñ ch ra các k thu t có th v n d ng các NĐT và chào bán thành công. ñ ñi u ch nh l i nhu n c a công ty; phán ñoán và ñ t gi thuy t V i lý do nêu trên, cho th y trong năm ñ u niêm y t trên nghiên c u d a trên cơ s l p lu n logic các v n ñ liên quan ñ n ñ i TTCK, kh năng các công ty c ph n ñi u ch nh tăng l i nhu n là r t tư ng nghiên c u; thu th p s li u ki m ch ng gi thuy t thông qua cao. Đi u ñó khi n các NĐT luôn ñ t ra câu h i li u ch tiêu l i các mô hình ñã l a ch n. Sau ñó, d a trên k t qu ki m ch ng ñ ñưa nhu n trong năm ñ u niêm y t có ñư c báo cáo trung th c hay không ra các nh n xét và ki n ngh nh m tăng cư ng tính trung th c c a ch ? Nh n bi t ñư c hành vi ñi u ch nh l i nhu n c a các nhà qu n tr tiêu l i nhu n các công ty c ph n niêm y t trên TTCK Vi t Nam. và k thu t ñi u ch nh như th nào nh m giúp các ñ i tư ng s d ng 5. NH NG ĐÓNG GÓP C A LU N VĂN thông tin, ñ c bi t là các NĐT có ñư c ngu n thông tin chính xác ñ K t qu nghiên c u c a lu n văn nh m giúp các ñ i tư ng s ñưa ra các quy t ñ nh ñúng ñ n là v n ñ có ý nghĩa r t l n. Nh n d ng thông tin có ñư c ngu n thông tin chính xác hơn làm cơ s cho th y ñư c ý nghĩa thi t th c ñó, tôi ñã ch n ñ tài: “Nghiên c u các quy t ñ nh.
5 6 6. K T C U C A LU N VĂN Chương 1: CƠ S LÝ THUY T V HÀNH VI ĐI U CH NH Lu n văn g m 3 chương: L I NHU N TRONG CÔNG TY C PH N NIÊM Y T TRÊN Chương 1 : Cơ s lý thuy t v hành vi ñi u ch nh l i nhu n TH TRƯ NG CH NG KHOÁN trong công ty c ph n niêm y t trên TTCK. 1.1. NH NG V N Đ CƠ B N V HÀNH VI ĐI U CH NH Chương 2 : Kh o sát hành vi ñi u ch nh l i nhu n trong các L I NHU N công ty c ph n trong năm ñ u niêm y t trên TTCK Vi t Nam. 1.1.1. Khái ni m hành vi ñi u ch nh l i nhu n Chương 3 : Nh n xét và các ki n ngh v tính trung th c c a Dù có nh ng tên g i khác nhau nhưng ñó là vi c làm “méo ch tiêu l i nhu n trên BCTC c a các công ty c ph n trong năm ñ u mó” s li u l i nhu n ñư c th c hi n thông qua hành vi ñi u ch nh niêm y t trên TTCK Vi t Nam. doanh thu và chi phí. Trong khoa h c, hành vi này thư ng ñư c g i là qu n tr l i nhu n: - Qu n tr l i nhu n là hành ñ ng làm thay ñ i l i nhu n k toán c a nhà qu n tr công ty nh m ñ t ñư c l i nhu n m c tiêu thông qua công c k toán. 1.1.2. M c ñích và ñ ng cơ ñi u ch nh l i nhu n M c ñích: tăng giá c phi u, ñư c thư ng công ty, gi m thi u chi phí thu TNDN, hư ng l i t i ña t vi c ưu ñãi thu ho c có th mang l i l i ích cho b n thân ngư i làm k toán ... Đ ng cơ ñ nhà qu n tr th c hi n hành ñ ng qu n tr l i nhu n có th là: - Công ty l n ñ u niêm y t trên TTCK ho c trong các ñ t phát hành thêm c phi u. - Khi thu su t thu thu nh p doanh nghi p thay ñ i. - Khi công ty ñư c hư ng các ưu ñãi mi n, gi m thu thu nh p doanh nghi p. - Khi công ty thu c ñ i tư ng ñư c tham gia các chương trình gi i thư ng công ty c a t nh, thành ph ho c qu c gia… - Đ i v i trư ng h p thuê Giám ñ c ho c T ng giám ñ c ñ qu n tr công ty. Nhi u kh năng các nhà qu n tr này làm thay ñ i
7 8 l i nhu n th c t ñ ñư c thư ng và chia l i nhu n t i m t th i ñi m T ñó suy ra: nào ñó. L i nhu n sau Bi n k toán d n tích Dòng ti n t = + thu (Accruals) HĐKD - Trong nhi u trư ng h p công ty thư ng cho ngư i làm k Dòng ti n t HĐKD trên BCLCTT ñư c l p theo cơ s ti n toán trên hi u qu kinh doanh, nên ñ có ñư c ti n thư ng các nhà k nên không th ñi u ch nh ñư c, nên mu n ñi u ch nh l i nhu n các toán s th c hi n ñi u ch nh tăng l i nhu n th c t c a công ty. nhà qu n tr ph i ñi u ch nh các bi n k toán d n tích. Theo các nhà 1.1.3. Cơ s d n tích, cơ s ti n c a k toán và nh n di n hành nghiên c u, các bi n k toán d n tích (Accruals) g m hai ph n: ph n vi ñi u ch nh l i nhu n không th ñi u ch nh (NDA) và ph n có th ñi u ch nh t nhà qu n K toán theo cơ s d n tích là phương pháp k toán d a trên tr (DA). Đ ño lư ng ph n DA, các nhà nghiên c u ph i xác ñ nh cơ s D thu - D chi. Theo ñó, “m i nghi p v kinh t , tài chính c a ph n bi n NDA b i vì bi n này liên quan ñ n ho t ñ ng bình thư ng công ty liên quan ñ n tài s n, n ph i tr , ngu n v n ch s h u, c a công ty. Tóm l i, ñ nh n di n có hay không hành vi ñi u ch nh doanh thu và chi phí ph i ñư c ghi s k toán vào th i ñi m phát sinh l i nhu n c a các nhà qu n tr , các nhà nghiên c u tìm cách xác ñ nh giao d ch, không căn c vào th i ñi m th c t thu ho c th c t chi ph n bi n k toán không th ñi u ch nh (NDA). Phương pháp xác ti n hoăc tương ñương ti n”. ñ nh các NDA ñư c trình bày trong ph n lý thuy t các mô hình K toán theo cơ s ti n: là phương pháp k toán d a trên cơ nghiên c u qu n tr l i nhu n. s Th c thu - Th c chi ti n. K toán theo sơ s ti n ch cho phép ghi 1.2. NH NG Y U T CÓ LIÊN QUAN (ĐƯ C S D NG) nh n các giao d ch khi các giao d ch này phát sinh b ng ti n. Đ ĐI U CH NH L I NHU N Ch ñ k toán hi n hành quy ñ nh r ng BCKQHĐKD ph i 1.2.1. Các chính sách k toán v n d ng trong qu n tr l i nhu n ñư c th c hi n theo cơ s d n tích. Đi u này mang l i cơ h i cho nhà 1.2.1.1. Chính sách k toán ñ i v i hàng t n kho qu n tr th c hi n hành ñ ng ñi u ch nh l i nhu n thông qua các giao a. Chính sách ñ i v i tính giá thành s n ph m: L a ch n phương d ch không b ng ti n nh m ñ t ñư c m t m c tiêu nào ñó. Trong khi pháp tính giá thành s n ph m và phương pháp ñánh giá s n ph m d ñó, k toán theo cơ s ti n ñư c s d ng ñ l p báo cáo lưu chuy n dang có th làm thay ñ i giá thành s n ph m, t ñó có th ñi u ch nh ti n t (theo phương pháp tr c ti p) d a trên cơ s th c thu, th c chi giá v n hàng bán. ti n nên nhà qu n tr không th ñi u ch nh các giao d ch. T ñó chênh b. Chính sách ñ i v i xác ñ nh giá tr hàng xu t kho: L a ch n l ch gi a l i nhu n trên BCKQHĐKD và dòng ti n trên BCLCTT phương pháp tính giá hàng xu t kho có th làm thay ñ i giá v n hàng (theo phương pháp tr c ti p) t o ra bi n k toán g i là Accruals. Ta bán trong kỳ. có công th c sau: Bi n k toán d n tích L i nhu n Dòng ti n c. Chính sách l p d phòng gi m giá hàng t n kho: Thay ñ i giá = - bán và chi phí ư c tính ñ thay ñ i m c l p d phòng, ñi u ch nh chi (Accruals) sau thu t HĐKD
9 10 phí trong kỳ. Chi phí không ñư c kh u tr (theo lu t 1.2.1.2. Chính sách l p d phòng ph i thu khó ñòi: Có th ñi u C ng thu ) Thu ch nh chi phí và l i nhu n thông qua vi c d ki n m c ñ t n th t ñ i L i (+) Thu nh p ñư c ghi nh n theo thu nh p v i nh ng kho n n chưa ñ n h n thanh toán, ñi u ch nh tu i n ,... nhu n nhưng không ñư c ghi nh n theo k toán = ch u 1.2.1.3. Chính sách l p d phòng gi m giá ñ u tư tài chính: Có th k Chi phí ñư c gi m tr theo thu nhưng thu ch trích l p d phòng ít hơn m c c n thi t ho c tăng m c trích l p toán Tr không ñư c ghi nh n theo k toán TNDN d phòng hơn m c c n thi t ñ ñi u ch nh chi phí và l i nhu n. (-) Thu nh p không ñư c ghi nh n theo 1.2.1.4. Chính sách v k toán TSCĐ thu nhưng ñư c ghi nh n theo k toán a. Chính sách ghi nh n TSCĐ : D a vào tiêu chu n ghi nh n tài s n Gi a l i nhu n k toán và thu nh p ch u thu TNDN có m i ñ ñi u ch nh vi c ghi nh n là tài s n hay m t kho n chi phí. quan h . Chính vì v y, m t s thay ñ i trong chính sách k toán b. Chính sách kh u hao TSCĐ: L a ch n phương pháp kh u hao nh m thay ñ i l i nhu n k toán cũng có th nh hư ng ñ n thu nh p ho c ư c tính th i gian s d ng h u ích c a tài s n ñ ñi u ch nh chi ch u thu TNDN và s thu TNDN ph i n p. phí. 1.2.2.1.Ghi nh n doanh thu, thu nh p trong k toán và thu c. Chính sách s a ch a TSCĐ: L a ch n quy mô, tính ch t s a K toán ghi nh n doanh thu (thu nh p) ch y u d a vào ch a và s kỳ trích trư c ho c phân b ñ ñi u ch nh chi phí. nguyên t c phù h p, th n tr ng, cơ s d n tích, còn thu ghi nh n d. Chính sách v thanh lý TSCĐ: L a ch n th i ñi m mua hay doanh thu ch y u d a vào tính h p pháp, h p lý. Đi u này s d n thanh lý tài s n ñ ñi u ch nh doanh thu, chi phí. ñ n m t s kho n doanh thu, thu nh p ñư c ghi nh n theo k toán và 1.2.1.5. Chính sách v phân b chi phí tr trư c: L a ch n s kỳ thu gi ng nhau, nhưng cũng có m t s kho n doanh thu, thu nh p phân b s ch ñ ng ñi u ch nh chi phí c a t ng kỳ. ñư c ghi nh n theo quy ñ nh c a k toán thì l i không ñư c ghi nh n 1.2.1.6. Ghi nh n chi phí ph i tr , d phòng ph i tr , qu d theo quy ñ nh c a thu và ngư c l i. phòng tr c p m t vi c làm: L a ch n v m c trích l p, hoàn nh p 1.2.2.2.Ghi nh n chi phí trong k toán và thu thông qua các giá tr ư c tính t ñó có th làm ñi u ch nh chi phí c a Chi phí theo k toán là toàn b nh ng kho n chi th c t phát công ty. sinh có liên quan ñ n ho t ñ ng s n xu t kinh doanh c a công ty, 1.2.2. S khác nhau trong ño lư ng l i nhu n k toán và thu theo thu chi phí ñư c ghi nh n là nh ng chi phí mang tính ch t h p nh p ch u thu pháp, h p lý, h p l . Vì v y, vi c ghi nh n chi phí theo k toán và thu cũng có nh ng ñi m gi ng và khác nhau tương ñ i. Như v y, phương pháp ghi nh n doanh thu, chi phí gi a k
11 12 toán và thu có nh ng ñi m gi ng và khác nhau. Qua ñó th hi n m i Bi n k toán Bi n k toán Bi n k toán có th ñi u ch nh t = d n tích t - d n tích t-1 liên k t gi a chúng. Đi u này có nh hư ng r t l n ñ n công tác qu n (DAt) (TAt) (TAt-1) tr l i nhu n c a công ty, m t tác ñ ng làm thay ñ i l i nhu n k toán Theo DeAngelo, s bi n k toán d n tích (TA) ñư c gi ñ nh cũng nh hư ng ñ n thu nh p ch u thu và s thu TNDN ph i n p. chính là l i nhu n sau thu tr (-) dòng ti n t ho t ñ ng kinh doanh. 1.2.3. Các k thu t qu n tr l i nhu n khác Ph n bi n k toán có th ñi u ch nh (DA) chính là l i nhu n ñi u 1.2.3.1. K thu t qu n tr l i nhu n thông qua chính sách giá và tín ch nh ñư c th c hi n b i l a ch n k toán có cân nh c c a nhà qu n d ng: N i l ng chính sách bán hàng tr ch m ho c công b tăng giá tr . kỳ sau s làm tăng doanh thu kỳ này... 1.3.2. Mô hình Friedlan (1994) 1.2.3.2. C t gi m m t s chi phí: C t gi m m t s chi phí không c n Mô hình Friedlan gi ñ nh r ng s thay ñ i trong t ng s trích thi t ñ tăng l i nhu n. trư c gi a hai giai ño n g m có hai thành ph n: (1) s thay ñ i do 1.2.3.3. Trì hoãn hay thúc ñ y thanh lý các kho n ñ u tư không tăng trư ng và (2) s thay ñ i do l a ch n k toán c a t ch c phát hi u qu : Đ i v i các kho n ñ u tư không hi u qu thư ng mang l i hành. Mô hình này như sau: m t kho n l n u như thanh lý, trì hoãn hay thúc ñ y vi c thanh lý s Bi n k toán d n tích t Bi n k toán d n tích t-1 Bi n k toán có tác ñ ng ñ n l i nhu n trong kỳ. (TAt) (TAt-1) th ñi u ch nh t = - (DAt) Doanh thu t Doanh thu 1.2.3.4. Làm gi m chi phí b ng cách “v n hoá”: Vi c xác ñ nh th i t -1 ñi m b t ñ u v n hóa, th i ñi m t m ng ng v n hóa, th i ñi m ch m Ph n bi n k toán có th ñi u ch nh (DA) trên chính là l i d t vi c v n hóa cũng có nh hư ng không nh ñ n ch tiêu l i nhu n ñư c ñi u ch nh. nhu n. 1.2.3.5. Ư c lư ng ph n trăm hoàn thành công vi c trong ghi nh n doanh thu: S thay ñ i trong ph n trăm ti n ñ hoàn thành công vi c có th tác ñ ng doanh thu c a công ty. 1.3. CÁC MÔ HÌNH NGHIÊN C U QU N TR L I NHU N 1.3.1. Mô hình DeAngelo (1986) Mô hình c a DeAngelo, gi ñ nh r ng các thành ph n bi n k toán không th ñi u ch nh (NDA) sinh ra là ng u nhiên và b ng v i t ng s bi n k toán d n tích (TA) c a th i kỳ t -1, do ñó s thay ñ i trong t ng s bi n k toán d n tích (TA) gi a th i kỳ t và th i kỳ t-1 ñư c gi ñ nh là do vi c th c hi n các ñi u ch nh k toán:
13 14 Chương 2: KH O SÁT HÀNH VI ĐI U CH NH L I NHU N TNDN công ty ñư c hư ng. TRONG NĂM Đ U CÁC CÔNG TY C PH N NIÊM Y T 2.1.3. Gi thuy t 3 TRÊN TH TRƯ NG CH NG KHOÁN VI T NAM Quy mô c a công ty s quy t ñ nh kh i lư ng các giao ñ ch v 2.1.XÂY D NG GI THUY T NGHIÊN C U doanh thu và chi phí và có th quy t ñ nh c giá tr c a t ng giao 2.1.1. Gi thuy t 1 d ch. Trong m i giao d ch ñó, m i s l a ch n khác nhau trong gi i Bên c nh nh ng y u t n i b t t o ñư c s chú ý c a NĐT h n c a ch ñ k toán s cho ra k t qu khác nhau. V y nên s như: quy mô v v n ñi u l ; lĩnh v c kinh doanh “hot” như: ngân lư ng và quy mô các giao d ch trong kỳ s quy t ñ nh m c ñ bi n hàng, khai thác khoáng s n, d u khí, b t ñ ng s n...; v i nhi u d án ñ ng v l i nhu n m i khi có l a ch n k toán x y ra. T nh n ñ nh h p d n;...thì hi u qu kinh doanh cũng là m t y u t t o ñư c s chú ñó nghiên c u ñ t ra gi thuy t sau: ý nhi u ñ i v i các NĐT. B i vì hi u qu kinh doanh là m t trong Gi thuy t 3: M c ñ ñi u ch nh l i nhu n ph thu c (thu n nh ng y u t ñ ñánh giá tri n v ng tăng trư ng và quy t ñ nh giá c chi u) vào quy mô c a công ty niêm y t. phi u c a công ty. Đ i v i công ty l n ñ u niêm y t ra công chúng, 2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U do còn m i l ñ i v i th trư ng và chưa ñư c NĐT bi t ñ n. Nên 2.2.1. M u và d li u nhi u kh năng các công ty này thu hút NĐT b ng cách tăng l i M u c a nghiên c u ñư c ch n ng u nhiên t t ng th ban ñ u nhu n ñ tăng kh năng sinh l i và t o ni m tin cho NĐT ñ ñ t chào là các công ty c ph n niêm y t trên 2 sàn giao d ch ch ng khoán: Hà bán thành công ho c tăng giá c phi u lên m c kỳ v ng. T nh ng lý N i và Thành ph H Chí Minh có năm ñ u niêm y t trong giai do trên, nghiên c u ñ t ra gi thuy t sau: ño n: 2008-2010. Phương pháp ch n m u như sau: Gi thuy t 1: Các công ty c ph n ñi u ch nh tăng l i nhu n - T ng th sau khi thu th p ñư c s p x p theo quy mô (v n trong năm ñ u niêm y t trên TTCK Vi t Nam. ñi u l ) c a t ch c niêm y t. 2.1.2. Gi thuy t 2 - Ch n ng u nhiên m t t ch c niêm y t s th t t 1-10, Khi doanh nghi p ñư c hư ng ưu ñãi v thu su t thu TNDN, sau ñó ch n các t ch c niêm y t ti p theo theo bư c nh y l a ch n nhi u kh năng doanh nghi p s th c hi n ñi u ch nh tăng l i nhu n phù h p ñ ñ t c m u 10%. th c t ñ ñư c hư ng l i t i ña t vi c ưu ñãi thu . Cũng d nh n - M u ñư c ch n ban ñ u s ñư c ti p t c thu th p s li u theo th y, doanh nghi p ñư c hư ng ưu ñãi nhi u thì kh năng ñi u ch nh yêu c u. l i nhu n cao hơn các doanh nghi p ít ưu ñãi. Nên nghiên c u ñ t ra D li u nghiên c u là BCTC c a các công ty niêm y t ch n gi thuy t sau: m u, c th là BCKQHĐKD và BCLCTT (l p theo phương pháp tr c Gi thuy t 2: Kh năng ñi u ch nh tăng l i nhu n trong năm ti p) trong năm ñ u công ty niêm y t trên TTCK và c a năm trư c ñ u niêm y t ph thu c (thu n chi u) vào ñi u ki n ưu ñãi thu niêm y t.
15 16 2.2.2. Phương pháp nghiên c u TA 2007 = LNST2007 - DTHĐKD2007 S d ng ñ ng th i hai nghiên c u hành vi ñi u ch nh l i = 38.248.436.933 - (-38.623.324.610) = 76.871.761.543 nhu n: mô hình DeAngelo (1986) và mô hình Friedlan (1994) ñ TA 2008 = LNST2008 - DTHĐKD2008 ki m nghi m các gi thuy t ñ t ra. = 46.038.376.633 - (-12.937.453.312) = 58.975.829.945 2.3. KI M NGHI M GI THUY T THÔNG QUA CÁC MÔ DA 2008 = TA2008 - TA2007 HÌNH DEANGELO (1986) VÀ FRIEDLAN (1994) =58.975.829.945-76.871.761.543= -17.895.931.598 2.3.1. Ki m nghi m ñ i v i các công ty niêm y t trên sàn GDCK K t qu trên cho th y Công ty C ph n TRAPHACO (TRA) ñã Thành Ph H Chí Minh (HSX) ñi u ch nh gi m l i nhu n trong năm 2008 là 17.895.931.598 ñ. T i sàn GDCK Thành ph H Chí Minh có 284 công ty niêm K t qu thu th p s li u t BCTC và ki m nghi m b ng mô y t, trong ñó có 163 công ty có năm ñ u niêm y t trong giai 2008- hình DeAngelo t i sàn GDCK thành ph H Chí Minh ñư c th hi n 2010. M u g m 17 công ty ñư c ch n t công ty có s th t th 3 trong các b ng sau: và bư c nh y +9 trong danh sách 163 công ty nói trên ñã ñư c s p B ng 2-1: S li u thu th p t BCTC x p theo quy mô c a công ty. B ng 2-2: K t qu ki m nghi m b ng mô hình DeAngelo Căn c vào m u ñã ch n ban ñ u ti n hành thu th p s li u liên * Ki m nghi m b ng mô hình Friedlan: quan g m: B n cáo b ch niêm y t và BCTC c a năm nghiên c u Quá trình ki m nghi m hành vi ñi u ch nh l i nhu n b ng mô (BCKQHĐKD và BCLCTT l p theo phương pháp tr c ti p). hình Friedlan ñư c th c hi n minh h a ñ i v i Công ty C ph n Căn c vào BCTC xác ñ nh s li u theo các ch tiêu liên quan TRAPHACO (TRA) như sau: ñư c s d ng trong các mô hình nghiên c u như: doanh thu, l i TA2008 TA2007 58.975.829.945 76.871.761.543 DA2008 = - = = Sales 2008 Sales 2007 785.830.146.496 548.709.215.159 nhu n sau thu , dòng ti n t ho t ñ ng kinh doanh. Căn c vào B n = - 0,065 cáo b ch xác ñ nh các ưu ñãi v thu TNDN mà công ty ñư c hư ng. K t qu ki m nghi m theo mô hình Friedlan, Công ty C ph n Vi c ki m nghi m các gi thuy t ñư c th c hi n ñ ng th i trên TRAPHACO (TRA) ñi u ch nh gi m l i nhu n 6,5 %. 2 mô hình nghiên c u qu n tr l i nhu n c a các tác gi DeAngelo và K t qu ki m nghi m b ng mô hình Friedlan t i sàn GDCK Friedlan: thành ph H Chí Minh ñư c th hi n trong b ng sau: * Ki m nghi m b ng mô hình DeAngelo: B ng 2-3: K t q a ki m nghi m b ng mô hình Friedlan Quá trình ki m nghi m hành vi ñi u ch nh l i nhu n b ng mô 2.3.2. Ki m nghi m ñ i v i các công ty niêm y t trên sàn GDCK hình DeAngelo ñư c th c hi n minh h a ñ i v i Công ty C ph n Hà N i (HNX) TRAPHACO (TRA) như sau: T i sàn GDCK Hà N i có 383 công ty niêm y t, trong ñó có
17 18 265 công ty niêm y t có năm ñ u niêm y t trong giai 2008-2010. TA2010 TA2009 3.623.579.272 3.053.873.369 M u g m 26 công ty ñư c ch n t công ty có s th t s 5 và bư c DA2010 = Sales 2010 - Sales 2009 = - nh y +10 trong danh sách 265 công ty nói trên ñã ñư c s p x p theo 32.091.240.278 14.678.018.989 quy mô. = (0,0951) * Ki m nghi m b ng mô hình DeAngelo: K t qu trên cho th y trong năm 2010 Công ty CP Mĩ Thu t và Ki m nghi m v hành vi ñi u ch nh l i nhu n b ng mô hình Truy n Thông (ADC) ñi u ch nh gi m l i nhu n 9,51 %. K t qu DeAngelo ñư c th c hi n minh h a ñ i v i Công ty c ph n Mĩ ki m nghi m b ng mô hình Friedlan t i sàn GDCK Hà N i ñư c th Thu t và Truy n Thông (ADC) như sau: hi n trong b ng sau: TA 2009 = LNST2009 - DTHĐKD2009 B ng 2-6: K t qu ki m nghi m b ng mô hình Friedlan = 2.007.466.426 - (1.046.406.943) = 3.053.873.369 TA 2010 = LNST2010 - DTHĐKD2010 = 2.177.260.344 - (1.446.318.928) = 3.623.579.272 DA 2010 = TA2010 - TA2009 = 3.623.579.272 - 3.053.873.369 = 569.705.903 K t qu trên cho th y Công ty c ph n Mĩ Thu t và Truy n Thông (ADC) ñã ñi u ch nh tăng l i nhu n trong năm 2010 là 569.705.903 ñ. K t qu thu th p s li u t BCTC và ki m nghi m b ng mô hình DeAngelo t i sàn GDCK Hà N i ñư c th hi n trong các b ng sau: B ng 2-4: S li u thu th p t BCTC B ng 2-5: K t qu ki m nghi m b ng mô hình DeAngelo * Ki m nghi m b ng mô hình Friedlan: Ki m nghi m v hành vi ñi u ch nh l i nhu n b ng mô hình Friedlan ñư c th c hi n minh h a ñ i v i Công ty CP Mĩ Thu t và Truy n Thông (ADC) như sau:
19 20 Chương 3: NH N XÉT VÀ CÁC KI N NGH NH M TĂNG Đ ñưa ra k t lu n v kh năng ñi u ch nh tăng l i nhu n có CƯ NG TÍNH TRUNG TH C C A CH TIÊU L I NHU N ph thu c vào ñi u ki n ưu ñãi v thu TNDN hay không, ta so sánh TRÊN BÁO CÁO TÀI CHÍNH C A CÁC CÔNG TY C PH N t và tk. V i: NIÊM Y T TRÊN TH TRƯ NG CH NG KHOÁN VI T NAM - t: T tr ng các t ch c niêm y t có ñi u ch nh tăng l i nhu n 3.1. NH N XÉT V K T QU NGHIÊN C U trong s các t ch c ñư c hư ng ưu ñãi v thu TNDN. V gi thuy t 1: Các công ty c ph n ñi u ch nh tăng l i - tk: T tr ng các t ch c niêm y t có ñi u ch nh tăng l i nhu n nhu n trong năm ñ u niêm y t trên TTCK Vi t Nam. trong s các t ch c không ñư c hư ng ưu ñãi v thu TNDN. * Đ i v i các công ty niêm y t trên sàn GDCK Thành ph H Chí N u t > tk: k t lu n kh năng ñi u ch nh tăng l i nhu n ph Minh thu c vào ñi u ki n ưu ñãi v thu TNDN và ch p thu n gi thuy t 2. K t qu ki m nghi m b ng mô hình DeAngelo trong năm ñ u N u t < tk: k t lu n kh năng ñi u ch nh tăng l i nhu n không niêm y t ch ng khoán trên sàn GDCK Thành ph H Chí Minh, có ph thu c vào ñi u ki n ưu ñãi v thu TNDN và bác b gi thuy t 2. 71% (=12/17) t ch c niêm y t ñi u ch nh tăng l i nhu n và 29 % B ng 2-9:B NG T NG H P SO SÁNH T TR NG CÁC CÔNG (=5/17) t ch c niêm y t ñi u ch nh gi m l i nhu n. TY NIÊM Y T ĐI U CH NH TĂNG L I NHU N THEO ĐI U K t qu ki m nghi m b ng mô hình Friedlan cũng tương t KI N ƯU ĐÃI V THU TNDN như ki m nghi m b ng mô hình DeAngelo. Mô hình Mô hình * Đ i v i các công ty niêm y t trên sàn GDCK Hà N i Sàn GDCK DeAngelo Friedlan Ki m nghi m b ng mô hình DeAngelo trong năm ñ u niêm y t t tk t tk trên sàn GDCK, có 73 % (=19/26) t ch c niêm y t ñi u ch nh tăng Thành ph H Chí Minh 73% 50% 73% 50% l i nhu n và 27% (=7/26) t ch c niêm y t ñi u ch nh gi m l i nhu n. Khi ki m nghi m b ng mô hình Friedlan, có kho ng 69% Hà N i 79% 58% 79% 50% (=18/26) t ch c niêm y t ñi u ch nh tăng l i nhu n và 31% (= 8/26) Nh n th y t luôn l n hơn tk. Qua ñó, cho th y các t ch c niêm t ch c niêm y t ñi u ch nh gi m l i nhu n. y t ñư c hư ng ưu ñãi v thu TNDN thì t tr ng ñi u ch nh tăng l i Như v y, có th k t lu n ph n l n các t ch c niêm y t có ñi u nhu n cao hơn các t ch c niêm y t không ñư c hư ng ưu ñãi v ch nh tăng l i nhu n trong năm ñ u niêm y t trên TTCK. Vì v y, gi thu TNDN. V y, có th k t lu n kh năng ñi u ch nh tăng l i nhu n thuy t 1 ñư c ch p thu n. trong năm ñ u niêm y t ph thu c (thu n chi u) vào ñi u ki n ưu ñãi V gi thuy t 2: Kh năng ñi u ch nh tăng l i nhu n trong thu TNDN công ty ñư c hư ng. Gi thuy t 2 ñư c ch p thu n. năm ñ u niêm y t ph thu c (thu n chi u) vào ñi u ki n ưu ñãi thu V gi thuy t 3: M c ñ ñi u ch nh l i nhu n ph thu c TNDN công ty ñư c hư ng. (thu n chi u) vào quy mô c a công ty niêm y t.
21 22 K t qu ki m nghi m m u ch n các b ng trên ñã ñư c s p C n có quy ñ nh c th v trách nhi m c a ki m toán ñ c l p là x p theo quy mô tăng d n c a các công ty niêm y t. Qua ñó, d dàng ph i báo cáo trong trư ng h p phát hi n các v n ñ nghiêm tr ng v nh n th y ñôi lúc có s ñi u ch nh tăng l i nhu n theo quy mô, pháp lu t ho c m t an toàn v an ninh tài chính. nhưng ñôi lúc không ph i v y . T ñó, có th k t lu n m c ñi u ch nh 3.1.2.3. V bi n pháp x lý vi ph m l i nhu n không ph thu c vào quy mô công ty. Như v y, bác b gi C n ban hành quy ch ph t các công ty niêm y t không báo cáo thuy t 3. trung th c các thông tin trong BCTC: ph t th t n ng nh m ñ s c răn 3.2. CÁC KI N NGH V TÍNH TRUNG TH C C A CH ñe và ngăn ng a hành vi vi ph m. TIÊU L I NHU N TRÊN BCTC 3.2.2. Đ i v i y ban ch ng khoán Nhà nư c 3.2.1. Đ i v i B Tài chính 3.2.2.1. Gi i pháp nâng cao ch t lư ng BCTC 3.2.1.1. V vi c l p và trình bày BCTC - UBCKNN c n ti p t c ph i h p hi u qu cùng v i Hi p h i B Tài chính c n ti p t c hoàn thi n h th ng chu n m c k KTV hành ngh Vi t Nam - VACPA nh m nâng cao ch t lư ng ho t toán Vi t Nam theo hư ng coi tr ng tính th ng nh t trong ư c tính k ñ ng ki m toán ñ i v i công ty niêm y t. toán ñ l p BCTC. Giá tr c a các ư c tính k toán mang n ng tính - Nên s m thúc ñ y vi c th c hi n soát xét BCTC theo quý ch quan c a ngư i làm k toán. Rõ ràng như th , các nhà làm k nh m nâng cao tính minh b ch trong công b thông tin. toán có th s d ng các ư c tính k toán ñ ph n ánh sai l ch thông - Tham mưu cho B Tài chính xây d ng h th ng văn b n quy tin tài chính. Tuy nhiên, trong th c t vi c lo i b các ư c tính k ñ nh v quy ch l a ch n công ty ki m toán ñư c ch p thu n ki m toán là không th ñư c. Vì v y, thi t nghĩ B Tài chính c n có hư ng toán cho t ch c phát hành, t ch c niêm y t ho c t ch c kinh d n s d ng ñ i v i các ư c tính k toán m t cách c th hơn và ph i doanh ch ng khoán. ki m tra ch t ch các ư c tính k toán. Quy ñ nh các công ty ph i - Hư ng ñ n xây d ng h th ng tiêu chí ñánh giá, x p lo i các trình bày và cung c p chi ti t hơn n a b n Thuy t minh BCTC. Vi c công ty ki m toán hàng năm và công b r ng rãi trên các kênh thông chi ti t ñư c th c hi n theo hư ng nh n m nh ñ n gi i trình vi c v n tin v ch ng khoán ñ công ty niêm y t l a ch n. d ng các phương pháp k toán, ư c tính k toán. - Tham mưu cho Chính ph nâng cao m c ph t hành chính hơn 3.2.1.2. V ch t lư ng ki m toán n a ñ i v i các công ty niêm y t trong trư ng h p công b thông tin B Tài chính c n thư ng xuyên ki m tra, giám sát và công b không trung th c. danh sách các công ty ki m toán ñ năng l c, uy tín, ñ m b o ch t 3.2.2.2. Tăng cư ng phân tích, c nh báo v TTCK: Trong th i gian lư ng ki m toán. M t khác, c n quy trách nhi m, ph t hành chính qua, UBCKNN cũng ñã có nhi u phân tích, ñánh giá v TTCK, giúp ho c rút gi y phép ho t ñ ng ñ i v i các công ty ki m toán ñ c l p NĐT có thêm thông tin ñ ñưa ra các quy t ñ nh ñ u tư. Tuy nhiên, n u BCTC mà h ki m toán b phát hi n không trung th c. th i gian g n ñây nhi u NĐT ñã t ra b c xúc trư c vi c UBCKNN
23 24 ch m công b thông tin v tình hình ho t ñ ng kinh doanh c a công nh ng l i ích ng n h n trư c m t mà b qua nh ng l i ích lâu dài. ty niêm y t, gây thi t h i cho h . Nh m l p l i ni m tin, t o s an tâm Trong khi l i ích lâu dài m i là ñi u ñáng quan tâm hơn. Nên các cho NĐT và giúp NĐT có thêm thông tin ñ ñưa ra quy t ñ nh ñ u công ty niêm y t c n nâng cao nh n th c hơn n a v vai trò cung c p tư; thi t nghĩ UBCK nên thư ng xuyên ñưa ra nh ng phân tích, c nh thông tin k toán minh b ch, trung th c cho NĐT. Có như v y, m i báo thi t th c, k p th i hơn n a v tình hình ho t ñ ng kinh doanh có th t o ñư c ni m tin và uy tín lâu dài v i NĐT. c a công ty niêm y t cũng như v TTCK. 3.2.5. Đ i v i NĐT 3.2.2.3. Tăng cư ng qu n lý, giám sát TTCK Đ có ñư c quy t ñ nh ñ u tư ñúng ñ n trên cơ s thông tin t UBCKNN c n có ý ki n nâng th m quy n x lý (cho BCTC c a các công ty niêm y t, NĐT c n ph i có ki n th c t ng h p UBCKNN quy n xác minh các v n ñ sai trái trong ho t ñ ng kinh và quan tâm ñ n các d u hi u th hi n s không minh b ch trong vi c doanh ch ng khoán, th m quy n ñi u tra các hành vi gian l n, n i cung c p thông tin. NĐT c n có ki n th c ñ y ñ hơn v BCTC, gián, móc ngo c ñ làm giá, lũng ño n TTCK) trong d th o Ngh phân tích logic các y u t c u thành nên BCTC ñ nh n di n hành vi ñ nh hư ng d n ban hành Lu t Ch ng khoán ñ tăng cư ng hơn n a ñi u ch nh l i nhu n. Đ c bi t, NĐT c n quan tâm ñ n y u t dòng vi c qu n lý, giám sát TTCK; nh m ph n ánh ñúng và k p th i tình ti n làm cơ s l p BCTC ñ nh n di n hành vi này thông qua các mô hình th c t hi n nay. hình nghiên c u qu n tr l i nhu n c a tác gi DeAngelo ho c 3.2.3. Đ i v i KTV và t ch c ki m toán ñ c l p Friedlan như ñ tài ñã trình bày. - Không ng ng nâng cao trình ñ chuyên môn c a KTV, nâng cao ñ o ñ c, ph m ch t ngh nghi p. - C n h c h i các mô hình ki m toán ch t lư ng trên th gi i. Đ c bi t là hai mô hình c a M và Pháp. - C n có trách nhi m báo cáo cho các cơ quan, t ch c có liên quan trong trư ng h p phát hi n các v n ñ nghiêm tr ng v pháp lu t ho c m t an toàn v an ninh tài chính t i ñơn v ki m toán. - Ki m toán BCTC c n ñi sâu xem xét ñ n các ư c tính k toán ñ có k t lu n chính xác hơn v tính trung th c c a BCTC. - Không nên b trí các thành viên trong ban ki m toán là NĐT vào công ty ñư c ki m toán. 3.2.4. Đ i v i công ty niêm y t Không ít các công ty niêm y t b cu n theo s h p d n c a
25 26 K T LU N tin này, tr trư ng h p ph ng v n tr c ti p. Do s lư ng nghiên c u Trư c s h p d n c a nh ng l i ích ng n h n, các công ty l n, vi c ph ng v n tr c ti p r t khó khăn nên nghiên c u ch n công thư ng có xu hư ng ñi u ch nh l i nhu n l ch so v i th c t . Đi u ty khác vào m u ñ thay th cho các công ty g p ph i nh ng v n ñ này gây khó khăn cho các ñ i tư ng s d ng thông tin k toán. Đ c nói trên. bi t, trong s phát tri n c a TTCK, ñ thu hút NĐT, các công ty Nh ng h n ch nói trên làm cho k t qu nghiên c u c a ñ tài thư ng dùng các th thu t ñ “làm ñ p BCTC”, bi n l thành lãi, lãi ph n nào b nh hư ng. M c dù v y, nghiên c u cũng tr l i ñư c ít thành lãi nhi u. Đ i v i các t ch c l n ñ u niêm y t trên TTCK, th c m c c a NĐT v hành vi ñi u ch nh l i nhu n các công ty ngoài vi c ph i tăng giá tr công ty ñ t o ñư c s chú ý c a các niêm y t có m t trong m u ch n. Đ ng th i qua ñó giúp cho NĐT có NĐT, bên c nh ñó các t ch c này còn ñư c hư ng ưu ñãi v thu s quan tâm ñánh giá v tính trung th c c a ch tiêu l i nhu n trên TNDN nên kh năng ñi u ch nh tăng l i nhu n là r t cao. BCTC c a các công ty mà h quan tâm. Nghiên c u này nh m giúp cho ñ i tư ng s d ng thông tin Dù ñã n l c r t nhi u, nhưng cũng khó tránh kh i nh ng thi u nh n ra kh năng công ty có th thay ñ i l i nhu n theo mong mu n. sót, h n ch . R t mong nh n ñư c s quan tâm giúp ñ và ñóng góp B ng vi c thu th p s li u th c t ñ ki m ch ng hành vi ñi u ch nh ý ki n ñ ñ tài ñư c hoàn thi n hơn. Xin chân thành c m ơn ! l i nhu n c a nhà qu n tr thông qua các mô hình nghiên c u qu n tr l i nhu n. Nghiên c u tr l i ñư c th c m c c a NĐT v tính trung th c c a ch tiêu l i nhu n trên BCTC c a các công ty trong năm ñ u niêm y t trên TTCK. T ñó, giúp cho các ñ i tư ng s d ng thông tin có nhìn nh n ñúng ñ n hơn v BCTC c a các công ty niêm y t trong vi c nghiên c u ñưa ra quy t ñ nh ñ u tư. Qua nghiên c u tác gi cũng ñưa ra các ki n ngh ñ i v i các cơ quan, t ch c có liên quan, nh m góp ph n nâng cao tính trung th c c a ch tiêu l i nhu n trên BCTC c a các công ty c ph n niêm y t trên TTCK. Tuy nhiên, h n ch c a nghiên c u này là khá nhi u công ty niêm y t l p Báo cáo lưu chuy n ti n t theo phương pháp gián ti p, làm cho m u ch n không th c s ng u nhiên vì m u b qua các công ty này. Hơn n a, ñôi khi trong B n cáo b ch các công ty không cung c p rõ các thông tin v ưu ñãi thu TNDN ñư c hư ng. M u cũng b qua các công ty này, vì không th có kênh nào khác ñ thu th p thông