Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường trên địa bàn tỉnh Nghệ An

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn được hoàn thành với mục tiêu nhằm hệ thống hóa, làm rõ cơ sở lý luận QLNN về BVMT; định hướng các lĩnh vực ưu tiên PTBV của tỉnh Nghệ An đến năm 2020. Phân tích, đánh giá một cách cơ bản, thiết thực và trên cơ sở thực tiễn đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác QLNN về BVMT, góp phần hoạch định chính sách BVMT trên địa bàn tỉnh Nghệ An.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường trên địa bàn tỉnh Nghệ An

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ------------/------------ ----/---- HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA CHU HƢƠNG TRÀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NGHỆ AN Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 60 34 04 03 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI - NĂM 2017
Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN VIỆT HÙNG Phản biện 1: TS. Nguyễn Hoàng Quy Phản biện 2: TS. Hà Thị Hương Lan Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn Học viện Hành chính Quốc gia Địa điểm: Phòng họp 402C, Nhà A, Hội trường bảo vệ luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia Số:77. Đường Nguyễn Chí Thanh - Quận Đống Đa - Thành phố Hà Nội Thời gian: Vào hồi 14 giờ, ngày 07 tháng 02 năm 2018 Có thể tìm hiểu luận văn tại Thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên trang Web Khoa Sau đại học, Học viện Hành chính Quốc gia
MỘT SỐ CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN VĂN 1. Hương Trà: Khai thác và chế biến quặng ti tan ven biển miền Trung. Tạp chí Tài nguyên và Môi trường. Số 4-2016. Tr 46. 2. Hương Trà: Khoáng sản rắn và dầu khí ở vùng biển nước ta. Tạp chí Tài nguyên và Môi trường. Số 6-2016. Tr 45. 3. Hương Trà: Khai thác, quản lý nguồn năng lượng biển nước ta. Tạp chí Tài nguyên và Môi trường. Số 13-2016. Tr 52. 4. Hương Trà: Khai thác khoáng sản và những hệ lụy. Tạp chí Tài nguyên và Môi trường. Số 17-2016. Tr 39. 5. Chu Hương Trà: Tăng cường quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường ở Nghệ An. Tạp chí Tài nguyên và Môi trường. Số 1-2017. Tr 64. 6. Hương Trà: Tài nguyên khoáng sản – Nguồn lực phát triển đất nước bền vững. Tạp chí Tài nguyên và Môi trường. Số 4-2017. Tr 42. 7. Chu Hương Trà: Quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Tạp chí Tài nguyên và Môi trường. Số 5-2017. Tr 32. 8. Hương Trà: Tăng cường quản lý nhà nước về tài nguyên khoáng sản. Tạp chí Tài nguyên và Môi trường. Số 6-2017. Tr 33. 9. Hương Trà: Định hướng phát triển nhiệt điện than ở Việt Nam. Tạp chí Tài nguyên và Môi trường. Số 9-2017. Tr 48. 10. Hương Trà: Giải pháp sử dụng nguồn tài nguyên ở Thanh Hóa. Tạp chí Tài nguyên và Môi trường. Số 11-2017. Tr 49. 11. Chu Hương Trà: Quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường, thực hiện mục tiêu phát triển bền vững trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Tạp chí Tài nguyên và Môi trường. Số 15-2017. Tr 39.
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong quá trình đổi mới và phát triển đất nước, nhiệm vụ BVMT luôn được Đảng và Nhà nước coi trọng. Chỉ thị 36 - CT/CW ngày 25/6/1998, tiếp đến là Nghị quyết 41 - NQ/TW ngày 15/11/2004 của Bộ Chính trị về tăng cường công tác BVMT trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đã đưa ra những định hướng rất quan trọng, trong đó nhấn mạnh các đô thị, các KCN phải thực hiện tốt phương án BVMT. Mới đây nhất, Nghị quyết Hội nghị lần thứ 4, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã tiếp tục nhấn mạnh quan điểm: “Không thúc đẩy tăng trưởng bằng mọi giá, gây tác động xấu đến ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm quốc phòng, an ninh, tiến bộ, công bằng xã hội, giữ gìn môi trường sinh thái”. Đặc biệt, Chính phủ nhiệm kì 2016 - 2021 bắt đầu hoạt động với phương châm BVMT là nguồn lực để thúc đẩy các hoạt động phát triển. Thủ tướng Chính phủ đã ra Chỉ thị số 25/CT-TTg, chỉ đạo công tác BVMT, coi: “BVMT là yêu cầu xuyên suốt trong quá trình phát triển, là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, cộng đồng, doanh nghiệp và nhân dân”. Đây là thông điệp rất mạnh mẽ để điều chỉnh phát triển kinh tế phải đi đôi với BVMT. Nghệ An là tỉnh nằm trên dải đất miền Trung, có nhiều điều kiện thuận lợi trong phát triển KT-XH, nhưng cũng đang phải đối mặt với nhiều vấn đề nan giải về môi trường. Đây là tỉnh có số lượng điểm ô nhiễm do tồn dư hóa chất bảo vệ thực vật lớn nhất cả nước. Ý thức chấp hành các quy định pháp luật về môi trường của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh chưa cao, vẫn còn các cơ sở gây ONMT, thất thoát TNTN. Nhiều KCN, khu đô thị, dân cư không có hệ thống xử lý nước thải tập trung. Một số làng nghề còn gây ONMT. Không ít bãi chôn lấp chất thải rắn còn thô sơ, không bảo đảm các yêu cầu tối thiểu về kỹ thuật. Mặt khác, công tác BVMT của các cơ quan QLNN về TN&MT còn hạn chế; tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh, nhu cầu sử dụng tài nguyên lớn làm gia tăng nguy cơ tác động xấu đến môi trường trên diện rộng; các cấp ủy, chính quyền các cấp chưa thật sự quan tâm đến công tác BVMT, ý thức về BVMT vẫn chưa trở thành thói quen, nếp sống của đa số dân cư. 1
Xuất phát từ tính cấp thiết về lý luận và thực tiễn nêu trên, tác giả đã chọn đề tài “Quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường trên địa bàn tỉnh Nghệ An” cho luận văn của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài luận văn Trong những năm gần đây, đã có nhiều báo cáo khoa học có chất lượng cao như: Báo cáo số 231/BC-CP ngày 22 tháng 5 năm 2015 của Chính phủ về “Công tác BVMT”; Báo cáo của Bộ Công thương “Nghiên cứu về tình hình thực hiện các chỉ tiêu TN&MT”; “Báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia giai đoạn 2011-2015” của Bộ TN&MT, công bố năm 2016”. Tài liệu tiếng Anh: Climate Change 2011- Synthesis Report, Fourth assessment report (FAR), IPCC, 2011. Vietnam’s Second National Communication to the United Nations Framework on Climate Change, MoNRE, 2010. Wikipedia Bách khoa toàn thư mở (năm 2017) đã công bố: Sự cố Formosa vùng biển Vũng Áng, Hà Tĩnh từ năm 2016, gây ra ONMT nghiêm trọng đến vừng biển Nghệ An, Quãng Bình, Quãng Trị, Thừa Thiên - Huế… Tài liệu này giúp tác giả Luận văn rút ra được bài học đắt giá trong QLNN về BVMT là kiên quyết không đánh đổi môi trường để nhận các đầu tư, dự án quốc tế trong phát triển kinh tế, BVMT ở Nghệ An. Đặc biệt, ở tỉnh Nghệ An đã có khá nhiều chuyên đề nghiên cứu khoa học về các vấn đề như: Kết quả quan trắc và phân tích môi trường tại mạng lưới các điểm quan trắc môi trường trên địa bàn tỉnh, các năm 2010 – 2014; Tổng thể tình hình quản lý, xử lý chất thải rắn và nước thải, năm 2014; Thống kê, kiểm kê diện tích đất đai tỉnh, năm 2010 – 2014… Các tài liệu này đã phân tích khá sâu sắc dưới nhiều góc cạnh sau: - Tình hình ONMT môi trường ở Nghệ An; - Tổng thể tình hình quản lý, xử lý môi trường và đề xuất giải pháp đối với rác thải, nước thải, không khí, khói bụi, tiếng ồn ở khu chế xuất, KCN. - Công tác QLNN về BVMT phục vụ mục triển PTBV ở Nghệ An; Những tài liệu này đã bổ sung cho Luận văn nâng cao tính lý luận và thực tiễn. 2
Mấy năm gần đây, đã có một số công trình luận án, luận văn nghiên cứu về công tác QLNN về BVMT ở các địa phương nước ta và nước bạn như: Luận văn thạc sỹ quản lý hành chính công của tác giả Khăm Lan Chăn Thạ Vông (Lào) về Phương hướng và biện pháp hoàn thiện QLNN về BVMT tại tỉnh ATAPU; Luận văn thạc sỹ quản lý hành chính công của Phạm Khắc Tuấn về Tăng cường QLNN về công tác môi trường đô thị thị xã Hà Đông; Luận án tiến sỹ quản lý hành chính công của Hà Văn Hòa về BVMT ven bờ biển trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh… Ngoài ra, còn nhiều công trình nghiên cứu đăng trên các sách, tạp chí cũng được tác giả luận văn đọc, nghiên cứu, tham khảo để bổ sung cho phần lý luận của luận văn. Trong quá trình nghiên cứu, tìm hiểu, tác giả chưa thấy có công trình nào đề cập đến công tác QLNN về BVMT tại địa bàn nghiên cứu. Trong khuôn khổ luận văn thạc sĩ quản lý công, tác giả mạnh dạn đưa ra những quan điểm, phương hướng nhằm hoàn thiện QLNN về BVMT tại Nghệ An. Các giải pháp đề xuất có tính khả thi cho các cấp trong công tác BVMT trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập khu vực. 3. Mục đích và nhiệm vụ Mục đích nghiên cứu Dưới góc độ quản lý hành chính công, luận văn tập trung nghiên cứu, hệ thống hóa, làm rõ cơ sở lý luận của QLNN về BVMT; và trên cơ sở phân tích hiện trạng môi trường tại Nghệ An hiện nay; đề xuất các giải pháp cơ bản và thiết thực nhằm hoàn thiện hoạt động QLNN về BVMT trên địa bàn tỉnh. Nhiệm vụ nghiên cứu Thứ nhất, tổng quan cơ sở lý luận liên quan đến QLNN về BVMT. Thứ hai, đánh giá thực trạng công tác BVMT tại tỉnh Nghệ An. Trên cơ sở phân tích kết quả đạt được, những tồn tại và nguyên nhân tồn tại về công tác BVMT trên địa bàn tỉnh đề xuất phương hướng và các giải pháp cơ bản và thiết thực QLNN về BVMT tại tỉnh Nghệ An. Thứ ba, bước đầu xác định các lĩnh vực KT-XH cần ưu tiên để PTBV trong bối cảnh BĐKH trên địa bàn tỉnh Nghệ An. 3
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn bao gồm các quy định pháp lý có liên quan đến công tác QLNN về BVMT tại tỉnh Nghệ An. Phạm vi nghiên cứu Về mặt thời gian: Luận văn giới hạn trong việc nghiên cứu, làm rõ hiện trạng môi trường tỉnh Nghệ An giai đoạn 2015 -2017. Đồng thời, tập trung nghiên cứu, phân tích, dự báo những vấn đề đặt ra trong công tác QLNN về BVMT tại tỉnh Nghệ An định hướng đến năm 2020. Về mặt không gian: Nghiên cứu trong phạm vi tỉnh Nghệ An. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn được thực hiện trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng và Nhà nước trong QLNN về BVMT. Đồng thời khảo sát thực tế, điều kiện tự nhiên, tình hình KT- XH, công tác QLNN về BVMT trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Luận văn dựa trên các phương pháp tổng hợp, thu thập, phân tích, so sánh, thống kê xử lý tài liệu. Mặt khác, Luận văn kế thừa một cách có chọn lọc những kết quả nghiên cứu khoa học, tổng kết thực tiễn có liên quan. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn Ý nghĩa lý luận Hệ thống hóa, làm rõ cơ sở lý luận QLNN về BVMT; định hướng các lĩnh vực ưu tiên PTBV của tỉnh Nghệ An đến năm 2020. Ý nghĩa thực tiễn Phân tích, đánh giá một cách cơ bản, thiết thực và trên cơ sở thực tiễn đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác QLNN về BVMT, góp phần hoạch định chính sách BVMT trên địa bàn tỉnh Nghệ An. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, kết cấu luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở khoa học quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường 4
Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường trên địa bàn tỉnh Nghệ An Chương 3: Định hướng và giải pháp quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường trên địa bàn tỉnh Nghệ An Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG 1.1. Một số khái niệm cơ bản về môi trƣờng 1.1.1. Khái niệm môi trường Môi trường là hệ thống các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo có tác động đối với sự tồn tại và phát triển của con người và sinh vật. Thành phần của môi trường là yếu tố vật chất tạo thành môi trường gồm đất, nước, không khí, âm thanh, ánh sáng, sinh vật và các hình thái vật chất khác. Môi trường chính là nơi tồn tại, sinh trưởng và phát triển của con người và sinh vật. 1.1.2. Chức năng môi trường Môi trường tự nhiên là các yếu tố tự nhiên và yếu tố vật chất nhân tạo quan hệ mật thiết với nhau, bao quanh con người, có ảnh hưởng tới đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và thiên nhiên. Môi trường xã hội được nhìn nhận dưới góc độ là tổng hòa các mối quan hệ giữa con người với con người, giữa con người với thế giới tự nhiên và nhân tạo. Con người tồn tại và phát triển trong môi trường cộng đồng xã hội. 1.1.3. Bảo vệ môi trường Theo các nhà khoa học, môi trường được coi là hệ thống các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo có tác động đối với sự tồn tại và phát triển của con người và sinh vât. Bảo vệ môi trường là những hoạt động giữ cho môi trường trong lành, sạch đẹp, cải thiện môi trường, bảo đảm cân bằng sinh thái, ngăn chặn, khắc phục các hậu quả xấu do con người và thiên nhiên gây ra cho môi trường, khai thác, sử dụng hợp lý và tiết kiệm TNTN. 5
Chính vì thế, vấn đề BVMT không còn là vấn đề kinh tế mà là vấn đề chính trị, xã hội. Nó vừa là thách thức, vừa là nhiệm vụ cấp thiết cần được giải quyết bằng mọi nỗ lực của cá nhân, cộng đồng và xã hội. Do vậy, Đảng và Nhà nước ta đang tập trung thực hiện nhiệm vụ cấp thiết về BVMT trên các mặt như: Xây dựng văn hóa ứng xử thân thiện với môi trường; gắn nhiệm vụ BVMT với phát triển KT-XH; tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra, xử lý, giải quyết dứt điểm các vi phạm pháp luật BVMT; hoàn thiện hệ thống pháp luật về BVMT. 1.2. Quản lý nhà nƣớc về bảo vệ môi trƣờng 1.2.1. Khái niệm quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường Quản lý môi trường được hiểu là sự tổng hợp các biện pháp, luật pháp, chính sách kinh tế, kỹ thuật, xã hội thích hợp nhằm bảo vệ chất lượng môi trường sống và phát triển KT-XH theo các mục tiêu PTBV. QLNN về BVMT là xác định rõ chủ thể Nhà nước, bằng chức trách, nhiệm vụ và quyền hạn của mình thông qua hoạt động quản lý thống nhất. Nhà nước thông qua các công cụ và hình thức khác nhau để thực hiện việc BVMT. QLNN về BVMT được xác định vai trò chủ đạo của Nhà nước trong việc xây dựng cơ chế, chính sách, luật định, thể chế để BVMT, xây dựng và phát triển đất nước theo định hướng PTBV. 1.2.2. Vai trò, sự cần thiết quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường Nhà nước quản lý, BVMT được nhìn nhận dưới các góc độ: Chỉ đạo, tổ chức BVMT; phân phối nguồn lợi chung; tổ chức khai thác và sử dụng tối ưu nguồn tài nguyên quốc gia; chỉ đạo, tổ chức toàn dân BVMT. Vai trò QLNN về BVMT còn thể hiện trong việc tiến hành xây dựng, ban hành và cưỡng chế thực hiện các chuẩn mực hành vi trong sản xuất, sinh hoạt, trong khai thác, sử dụng tài nguyên, nhằm BVMT, ngăn không cho các hoạt động trên tác hại đến môi trường và cuộc sống của nhân dân. 1.2.3. Nguyên tắc quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường Quản lý nhà nước về BVMT là giữ gìn cân bằng giữa phát triển kinh tế và BVMT, nhằm hướng tới mục tiêu PTBV đất nước. Một số nguyên tắc cơ bản 6
cần được chú trọng như: Kết hợp hài hòa các mục tiêu quốc tế - quốc gia - vùng lãnh thổ và cộng đồng dân cư trong quản lý môi trường. QLNN về BVMT là làm sao cho nguồn tài nguyên được sử dụng hiệu quả cho lợi ích lâu dài của con người, đồng thời sử dụng ấy không làm quá sức chịu đựng của hệ sinh thái. 1.2.4. Nội dung quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường Theo Giáo trình QLNN về xã hội của Học viện Hành chính: “ QLNN là một dạng quản lý xã hội đặc biệt, xuất hiện và tồn tại cùng với sự xuất hiện và tồn tại của nhà nước… QLNN được hiểu trước hết là hoạt động của các cơ quan nhà nước thực thi quyền lực nhà nước”, trong đó; “ QLNN về TN&MT với việc xác định chủ thể là nhà nước với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn đưa ra các biện pháp, pháp luật, chính sách, kinh tế, khoa học công nghệ, văn hóa, xã hội, giáo dục thích hợp nhằm khai thác, sử dụng hợp lý tài nguyên, BVMT và PTBV của quốc gia”. Vấn đề trọng tâm QLNN về BVMT là quản lý tài nguyên, BVMT, chủ động ứng phó với BĐKH, phục vụ PTBV theo hướng bảo đảm tính tổng thể, liên ngành, liên vùng của đất nước. QLNN về BVMT đặt ra các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể từ tăng cường QLNN, hoàn thiện hệ thống pháp luật, đến các cơ chế, chính sách; thanh tra, kiểm tra; phát triển khoa học công nghệ để BVMT. 1.3. Bảo vệ môi trƣờng theo định hƣớng phát triển bền vững Nội dung QLNN về BVMT theo định hướng PTBV đã được Đảng và Nhà nước ta khẳng định trong nhiều chỉ thị, nghị quyết và được cụ thể hóa trên những những nhiệm vụ cụ thể: (1) Chống tình trạng thoái hoá đất, sử dụng hiệu quả và bền vững tài nguyên đất, (2) BVMT nước và sử dụng bền vững tài nguyên nước, (3) Khai thác hợp lý và sử dụng tiết kiệm, bền vững tài nguyên khoáng sản, (4) BVMT biển, ven biển, hải đảo và phát triển tài nguyên biển, (5) Bảo vệ và phát triển rừng, (6) Giảm ô nhiễm không khí ở các đô thị và khu công nghiệp, (7) Quản lý chất thải rắn và chất thải nguy hại, (8) Bảo tồn đa dạng sinh học, và (9) Thực hiện các biện pháp giảm nhẹ BĐKH và hạn chế ảnh hưởng của BĐKH, phòng, chống thiên tai và tăng trưởng xanh. 7
1.4. Kinh nghiệm quản lý nhà nƣớc về bảo vệ môi trƣờng ở một số địa phƣơng 1.4.1. Tỉnh Thanh hóa và Hà Tĩnh - Tỉnh Thanh Hóa Ở Thanh Hóa đã Quy hoạch BVMT bền vững đến năm 2020. Mục tiêu quy hoạch BVMT tổng thể và một số vùng trọng điểm của tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020 là phát triển KT-XH gắn chặt với bảo vệ và cải thiện môi trường, bảo đảm sự hài hòa giữa môi trường nhân tạo với môi trường thiên nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học, tăng cường khả năng quản lý môi trường, nâng cao năng lực và kiện toàn hệ thống cơ quan QLNN về BVMT, thực hiện có hiệu quả Luật BVMT nhằm cải thiện căn bản chất lượng môi trường khu vực nghiên cứu, góp phần quản lý sử dụng và khai thác TNTN một cách hợp lý, đáp ứng yêu cầu phát triển KT-XH bền vững. Thanh Hóa không ngừng tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm soát ONMT tại các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, làng nghề và các cơ sở sản xuất kinh doanh, phát hiện sớm và kịp thời xử lý nghiêm các cơ sở sản xuất kinh doanh không tuân thủ pháp luật về BVMT. Kiên quyết đình chỉ các hoạt động hoặc cấm hoạt động đối với trường hợp vi phạm nghiêm trọng về BVMT. - Tỉnh Hà Tĩnh Công tác QLNN về BVMT luôn được Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh quan tâm, chỉ đạo quyết liệt. Nhiều chủ trương, chính sách về BVMT đã được ban hành kịp thời như: Đề án quản lý chất thải rắn đến năm 2015 và định hướng những năm tiếp theo; Quy hoạch quản lý chất thải rắn đô thị đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030; đồng thời, tổ chức thực hiện tốt Nghị quyết số 35/NQ-CP của Chính phủ về một số vấn đề cấp bách trong lĩnh vực BVMT, Nghị quyết số 24-NQ/TW về chủ động ứng phó với BĐKH, tăng cường quản lý tài nguyên và BVMT của Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Kinh nghiệm nổi bật trong QLNN về BVMT tỉnh Hà Tĩnh là đề cao vị trí, chức năng của Chi cục BVMT. Tham mưu, giúp Giám đốc Sở TN&MT thực hiện chức năng QLNN về BVMT trên địa bàn tỉnh. Chủ trì hoặc tham gia xây dựng các 8
văn bản quy phạm pháp luật, chương trình kế hoạch, dự án, đề án BVMT tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật, chương trình kế họach, dự án liên quan đến chức năng, nhiệm vụ đã đựợc cấp có thẩm quyền ban hành, phê duyệt. Chỉ đạo, hướng dẫn các tổ chức, cá nhân thực hiện các quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn về môi trường quốc gia trong các hoạt động sản xuất, kinh doanh và dịch vụ. Tổ chức thẩm định báo cáo đánh giá môi trường chiến lược, báo cáo đánh giá tác động môi trường, đề án BVMT, các dự án thiết lập các khu bảo tồn thiên nhiên, đa dạng sinh học thuộc thẩm quyền phê duyệt của UBND tỉnh; Hướng dẫn, kiểm tra, giám sát việc thực hiện sau khi được phê duyệt. 1.4.2. Bài học cần tham khảo cho Nghệ An trong quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường Trong công tác QLNN về BVMT, Nghệ An cần tham khảo những bài học kinh nghiệm của các tỉnh trong cả nước, nhất là những tỉnh láng giềng như Thanh Hóa và Hà Tĩnh, có nhiều thành tựu đáng kể trong công tác QLNN về BVMT. Có thể tham khảo những bài học kinh nghiệm sau đây: Một là, để đạt mục tiêu phát triển mang tính bền vững, trong thời gian tới, Nghệ An cần tăng quyền hạn và chức năng của các đơn vị cấp huyện và xã. Bổ sung từ 1 đến 2 cán bộ chuyên trách quản lý cấp xã (1 cán bộ địa chính và 1 cán bộ môi trường); đối với cấp huyện có ít nhất 3 cán bộ chuyên trách. Hoàn thiện hệ thống quản lý môi trường của tỉnh. Hai là, tạo lập cơ sở pháp lý thuận lợi nhằm khuyến khích các nguồn đầu tư trong và ngoài nước đầu tư cho công tác BVMT, nhân rộng các mô hình phát triển bền vững trong các ngành nông, lâm nghiệp, thủy sản và công nghiệp. Ba là, thu hút sự tham gia của các tổ chức trong nước và quốc tế vào các chương trình bảo vệ đa dạng sinh học, ứng phó BĐKH và nước biển dâng, cải thiện điều kiện vệ sinh môi trường và cấp nước sạch cho người dân ở các vùng nông thôn. Bốn là, đầu tư trang thiết bị, máy móc phục vụ công tác quan trắc từ nguồn kinh phí sự nghiệp môi trường hằng năm cũng như từ các chương trình, dự án,… 9
Năm là, khi đề cập đến nhiệm vụ BVMT không phải chỉ nghĩ đến việc đầu tư các công trình, hệ thống xử lý ô nhiễm, đó chỉ là vấn đề trước mắt, mà còn phải chú ý đến tính bền vững. Sáu là, xây dựng, ban hành các chính sách khuyến khích mọi nguồn lực trong cộng đồng tham gia BVMT. Bảy là, quy hoạch BVMT phải được lồng ghép vào các quy hoạch phát triển KT-XH của các ngành, các cấp để bảo đảm sự hài hòa giữa môi trường tự nhiên, nhân tạo, môi trường xã hội và bảo tồn đa dạng sinh học. Bảy là, quy hoạch khu dân cư, đô thị, các trung tâm thương mại, nghĩa trang: cần chú trọng vị trí, hệ sinh thái và nguồn nước của vùng. Tám là, có cơ chế, chính sách hỗ trợ, khuyến khích cộng đồng tham gia nghiên cứu, áp dụng các quy trình sản xuất hiện đại, thân thiện môi trường. Chín là, bài học đắt giá nhất trong QLNN về BVMT cho Nghệ An rút ra từ sự cố Formosa vùng biển Vũng Áng, Hà Tĩnh từ năm 2016, gây ra ONMT nghiêm trọng đến vùng biển Nghệ An, Quảng Bình, Quãng Trị, Thừa Thiên - Huế… là kiên quyết không đánh đổi môi trường để nhận các đầu tư, dự án quốc tế trong phát triển kinh tế, BVMT ở Nghệ An. Tiểu kết Chƣơng 1 Các nhà khoa học đã đưa ra nhiều khái niệm cơ bản về môi trường, coi môi trường là hệ thống các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo có tác động đối với sự tồn tại và phát triển của con người và sinh vật. Công tác QLNN về BVMT xác định rõ chủ thể là nhà nước, bằng chức trách, nhiệm vụ và quyền hạn của mình đưa ra các biện pháp, luật pháp, chính sách kinh tế, kỹ thuật, xã hội nhằm bảo vệ và nâng cao chất lượng môi trường sống, phát triển đất nước bền vững. Nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế QLNN về BVMT, chúng ta rút ra những kinh nghiệm quý giá cho Việt Nam là, nếu biết khắc phục những tồn tại mà các nước đi trước đã gặp phải, tiếp thu những cái mới, tiên tiến, nhất định sẽ rút ngắn được khoảng cách phát triển. 10
Chương 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG TẠI TỈNH NGHỆ AN 2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội tỉnh Nghệ An 2.1.1. Điều kiện tự nhiên Nghệ An là tỉnh nằm trên dải đất miền Trung, có nhiều điều kiện tự nhiên thuận lợi, nhưng cũng đang phải đối mặt với nhiều vấn đề bức thiết về môi trường. Địa hình của tỉnh chia làm 3 vùng: Vùng núi, vùng đồi và vùng đồng bằng. Tài nguyên khoáng sản khá dồi dào và phong phú. Đất đai miền núi bị chia cắt mạnh, nghiêng dốc và lồi lõm, quá trình rửa trôi diễn ra liên tục cả bề mặt và chiều sâu. Điều kiện tự nhiên có nhiều thuận lợi, nhưng cũng gây ra nhiều khó khăn cho Nghệ An trong phát triển kinh tế, BVMT. 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội Dựa vào điều kiện tự nhiên, Nghệ An có đặc điểm kinh tế là phát triển rừng, khai thác khoáng sản, trồng lúa nước và chăn nuôi gia súc, gia cầm. Từ năm 2016, việc duy trì ổn định và đẩy nhanh tăng trưởng kinh tế theo hướng đột phá trên cơ sở phát triển mạnh các chương trình, mục tiêu, công trình trọng điểm đã thể hiện quan điểm chỉ đạo, chủ trương đúng đắn của lãnh đạo tỉnh về phát triển KT-XH; giải quyết được nhiều vấn đề, nhất là tạo nhiều công ăn việc làm, góp phần xóa đói, giảm nghèo. Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế mạnh mẽ cũng kéo theo tình trạng ONMT và hệ lụy đến sức khỏe của người dân. 2.2. Thực trạng quản lý nhà nƣớc về bảo vệ môi trƣờng tại tỉnh Nghệ An 2.2.1. Thực trạng bảo vệ môi trường tại tỉnh Nghệ An Mấy năm gần đây, Nghệ An chú trọng phát triển KT-XH, nâng cao đời sống của nhân dân đã kéo theo ONMT nghiêm trọng, trước hết là ONMT nước. Nguyên nhân là do ô nhiễm ao hồ, các khu đất trũng bị san lấp, cống hóa nhiều dòng sông, kênh mương, tiêu thoát nước để xây dựng đô thị và các KCN. Điều này đã dẫn đến ONMT nước nghiêm trọng ở nhiều vùng thành thị và nông thôn, nhất là các thị trấn, thị tứ và làng nghề. 11
Qua kết quả quan trắc các năm 2015-2016, cho thấy nước biển ven bờ tỉnh Nghệ An tiếp tục bị ô nhiễm bởi hàm lượng TSS (tổng chất rắn lơ lửng trong nước). Nguồn ô nhiễm không khí chính trong khu vực là các cơ sở công nghiệp với công nghệ sản xuất cũ lạc hậu, chất thải ra môi trường chưa được xử lý, tập trung nhiều nhất tại các cơ sở sản xuất vật liệu xây dựng, công nghiệp hoá chất, giao thông vận tải. Điều đáng mừng là, môi trường không khí nông thôn chưa có dấu hiệu ô nhiễm nặng. Qua kết quả quan trắc cho thấy, chất lượng đất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Nghệ An tại các vị trí quan trắc, các hóa chất bảo vệ thực vật nằm trong ngưỡng quy chuẩn cho phép. Theo đánh giá chất lượng đất của Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Nghệ An cho thấy, vùng đất núi nghèo các chất dinh dưỡng, hàm lượng lân tổng số và đạm tổng số ở mức thấp. Kết quả phân tích chất lượng đất tại khu vực khai thác khoáng sản có thể nhận thấy qua Bảng sau: Chỉ tiêu Ký Chì Cadimi Cu Zn hiệu mẫu QH - Đ03 62,500 0,412 16,800 22,200 QH - Đ01 31,600 0,021 68,900 43,100 HM - Đ02 22,700 0,034 49,600 44,100 QCVN 03:2008/BTNMT 300 10 100 300 Nguồn: Báo cáo hiện trạng môi trường tỉnh Nghệ An 2010 – 2015 Những năm vừa qua, việc KTKS ở miền núi phía Tây Nghệ An đã diễn ra khá sôi động dưới nhiều hình thức khác nhau, từ khai thác quy mô lớn đến đào đãi tự do. Việc khai thác bừa bãi, thiếu tổ chức với nhiều thành phần kinh tế tham gia đã làm cho môi trường KTKS vốn dễ bị suy thoái do nạn phá 12
rừng lại càng bị ô nhiễm và xuống cấp nghiêm trọng. Hiện nay, công tác BVMT tại các khu vực KTKS đang dần được cải thiện. Rừng Nghệ An bị suy thoái các hệ sinh thái và có nhiều biến động lớn trong những năm gần đây. Xu hướng quần thể của rất nhiều loài động thực vật ở Nghệ An đang suy giảm, càng ngày càng có nhiều loài phải đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng. Nghệ An và các tỉnh Bắc miền Trung nằm trong khu vực thời tiết khắc nghiệt và gánh chịu nhiều thiên tai. Tác động của BĐKH những năm gần đây làm cho tình hình diễn biến của thời tiết, khí hậu ngày càng trở nên phức tạp và khó lường. 2.2.2. Công tác quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường tại tỉnh Nghệ An Hệ thống tổ chức bộ máy QLNN về BVMT của Nghệ An được củng cố và hoàn thiện. Tính đến thời điểm hiện tại, Chi cục BVMT, Trung tâm Quan trắc và Kỹ thuật môi trường đã đi vào hoạt động ổn định. Các phòng TN&MT của UBND cấp huyện cũng bố trí cán bộ chuyên trách để bảo đảm công tác QLNN về BVMT. Các huyện đồng bằng; huyện đảo có vườn quốc gia hoặc khu bảo tồn thiên nhiên; các quận; thành phố trực thuộc tỉnh; các thị xã có dân số từ 35.000 người trở lên bố trí từ 2 đến 3 công chức. Các huyện trung du, miền núi, các huyện đảo khác và các thị xã có dân số dưới 35.000 người bố trí từ 1 đến 2 công chức. Từ mấy năm qua, Nghệ An đã kịp thời xây dựng, rà soát, điều chỉnh các quy hoạch, kế hoạch, chương trình, dự án phát triển cho phù hợp với yêu cầu về BVMT và PTBV; kịp thời ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các ngành, các cấp tổ chức thực hiện và hưởng ứng hành động với nhiều nội dung về BVMT. Các Nghị quyết, Chỉ thị, Quyết định, Chương trình hành động QLNN về BVMT của tỉnh đã triển khai thực hiện và có hiệu quả trong cuộc sống. 13
Kinh phí sự nghiệp môi trường bố trí các năm (Đơn vị tính: 1000 VNĐ) STT Năm Số tiền đầu tƣ (ngàn đồng) 1% tổng chi ngân sách 1 2010 9.500.000 - 2 2011 19.171.440 - 3 2012 24.924.000 - 4 2013 22.658.000 - 5 2014 28.975.000 - Nguồn: Báo cáo hiện trạng môi trường tỉnh Nghệ An, 2010 – 2015 Theo bảng trên, chúng ta nhận thấy: Đầu tư cho công tác BVMT những năm trước đây có suy giảm mạnh, nhưng từ 2010 đến nay nguồn đầu tư này lại tăng một cách đáng kể, góp phần quan trọng cho công tác QLNN về BVMT, nâng cao chất lượng sống của nhân dân. Công tác kiểm soát ONMT tại Nghệ An ngày càng được quan tâm và có những chuyển biến nhất định thông qua việc từng bước hoàn thiện khung chính sách trong quản lý chất lượng môi trường và các hoạt động thanh tra, kiểm tra. Xã hội hóa công tác BVMT được Tỉnh ủy, UBND tỉnh Nghệ An hết sức quan tâm. 2.3. Đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nƣớc về bảo vệ môi trƣờng tỉnh Nghệ An giai đoạn 2010 -2017 2.3.1. Những thành tựu bước đầu quan trọng trong quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường tại tỉnh Nghệ An Nghệ An triển khai thực hiện tốt Luật BVMT, các Thông tư, Nghị định, các văn bản quy phạm pháp luật về môi trường và dựa vào tình hình thực tế của tỉnh để ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về môi trường và thực hiện có hiệu quả khả quan. Xây dựng và tổ chức thực hiện các dự án xử lý, cải tạo, phục hồi môi trường do hóa chất bảo vệ thực vật tồn lưu; khắc phục ô nhiễm, cải thiện môi 14
trường. UBND tỉnh ban hành Kế hoạch hành động ứng phó với BĐKH; bảo tồn đa dạng sinh học. Củng cố đội ngũ chuyên trách về bảo vệ môi trường. Nghệ An xác định, trong QLNN về BVMT đối tượng quản lý chủ yếu là con người; tập thể người cùng với các mối quan hệ KT-XH do họ tạo nên. Hoạt động hợp tác quốc tế ở Nghệ An trong thời gian qua được phát triển đúng hướng theo quan điểm đổi mới về chính sách đối ngoại, góp một phần đáng kể nguồn vốn hỗ trợ của các nhà tài trợ và các đối tác quốc tế cho công tác QLNN về BVMT. Nghệ An tích cực đưa nội dung giáo dục BVMT và PTBV vào trường học nhằm giáo dục cho thanh, thiếu niên và lớp trẻ trong độ tuổi đến trường nhận thức được sâu sắc BVMT và PTBV. 2.3.2. Những tồn tại và thách thức đang đặt ra trong công tác quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường trên địa bàn tỉnh Nghệ An Một số quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường đã bộc lộ sự bất cập, không phù hợp với thực tiễn địa phương. Việc áp dụng các công cụ kinh tế trong QLNN về BVMT chưa được đặt ra một cách tích cực, kết quả đạt được rất hạn chế. Hệ thống tổ chức chuyên môn về bảo vệ môi trường tuy đã được phát triển về số lượng, song còn yếu về chất lượng, chưa đáp ứng được yêu cầu của quá trình phân cấp quản lý. Mặc dù, cho đến nay cơ cấu QLNN về BVMT của Nghệ An từ cấp tỉnh đến xã đã đầy đủ nhưng nhìn chung công tác quản lý môi trường vẫn gặp nhiều khó khăn và thách thức. Đầu tư cho bảo vệ môi trường đã có chuyển biến tích cực, song còn ở mức thấp, chưa theo kịp yêu cầu của thực tiễn. Việc phân bổ, bố trí kinh phí cho hoạt động QLNN trong lĩnh vực BVMT ở cấp tỉnh chưa đạt yêu cầu, trong khi ở cấp huyện, cấp xã còn hạn chế. Công tác BVMT, kiểm soát ô nhiễm đối với một số khu vực trọng điểm còn nhiều bất cập. Công tác BVMT ở các KCN về tổng thể chưa đáp ứng được các 15
yêu cầu BVMT; hoạt động của nhiều KCN còn gây ONMT nghiêm trọng do chất thải, đe dọa tới sự PTBV. Hiệu quả thực thi một số công cụ QLNN về BVMT chưa cao. Hoạt động quan trắc, giám sát môi trường định kỳ tại các doanh nghiệp còn thực hiện một cách sơ sài, chủ yếu mang tính đối phó, chỉ khi có ban ngành thanh tra, kiểm tra thì mới thuê cơ quan tư vấn làm báo cáo giám sát nên việc theo dõi và quản lý nguồn và lượng phát thải còn gặp nhiều khó khăn. 2.3.3. Nguyên nhân thành công, chưa thành công và bài học kinh nghiệm Nguyên nhân thành công. Trước hết, phải kế đến sự lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt, sâu sát của các cấp ủy đảng, chính quyền; sự tham gia tích cực của các doanh nghiệp và người dân tỉnh Nghệ An đối với công tác QLNN về BVMT. Đội ngũ làm công tác QLNN về BVMT từ cấp tỉnh đến xã, phường không ngừng được củng cố, tăng cường và nâng cao năng lực, đủ sức hoàn thành các nhiệm vụ BVMT trên địa bàn tỉnh. Nguyên nhân chưa thành công. Bên cạnh những mặt mạnh, những cơ hội và thuận lợi rất cơ bản, công tác QLNN về BVMT ở Nghệ An còn nhiều tồn tại, yếu kém, trong đó có nguyên nhân khách quan là do: Tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh, nhu cầu sử dụng tài nguyên lớn làm gia tăng nguy cơ tác động xấu đến môi trường trên diện rộng. Thiên tai, mưa lũ và dịch bệnh ngày càng diễn ra với quy mô và cường độ lớn, gây ra những hậu quả nghiêm trọng về môi trường. Đội ngũ cán bộ tuy được tăng cường và đào tạo bài bản nhưng vẫn chưa đáp ứng được những yêu cầu cấp thiết QLNN về BVMT hiện nay. Trực tiếp và quyết định vẫn là những nguyên nhân chủ quan như: Một số cấp ủy, chính quyền chưa nhận thức đúng mức, đầy đủ vai trò, tầm quan trọng của công tác BVMT trong thời kỳ phát triên mới; một số doanh nghiệp, người dân còn vi phạm pháp luật về BVMT, ý thức BVMT vẫn chưa trở thành nếp sống của đa số dân cư. Công tác xã hội hóa BVMT và quản lý tài nguyên chưa thật sự hiệu quả. 16
Bài học kinh nghiệm: Một là, phải tiếp tục quán triệt quan điểm BVMT là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân. Hai là, chú trọng nâng cao hiệu lực và hiệu quả của công tác QLNN về BVMT. Ba là, phải khắc phục ngay tư tưởng chạy theo các lợi ích trước mắt về kinh tế mà hy sinh những lợi ích lâu dài về môi trường. Bốn là, tăng cường công tác thanh tra, xử lý kịp thời các vi phạm pháp luật về BVMT. Năm là, chấn chỉnh kỷ cương ý thức chấp hành pháp luật BVMT trong các doanh nghiệp, cộng đồng dân cư và trong toàn xã hội. Tiểu kết chƣơng 2 Nằm ở vị trí trung tâm vùng Bắc Trung Bộ, Nghệ An được thiên nhiên ưu đãi về nhiều mặt, nhưng cũng chịu tác động tiêu cực lớn của khí hậu khắc nghiệt. Trong những năm qua, nhờ tăng cường công tác QLNN về BVMT, Nghệ An đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, chất lượng đời sống nhân dân từng bước được nâng lên. Bên cạnh các kết quả đạt được, Nghệ An vẫn còn tồn tại một số khó khăn, vướng mắc trong công tác QLNN về BVMT. Tình trạng ONMT nghiêm trọng vẫn xẩy ra ở nhiều nơi, ý thức chấp hành pháp luật của doanh nghiệp và người dân chưa cao. Tuy nhiên, Nghệ An đang có nhiều cơ hội lớn trong thực hiện các lĩnh vực ưu tiên định hướng mục tiêu PTBV đến năm 2020. Chương 3 ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG TRÊN ĐỊA BÀN NGHỆ AN 3.1. Định hƣớng quản lý nhà nƣớc về bảo vệ môi trƣờng tỉnh Nghệ An 3.1.1. Quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường theo định hướng chỉ đạo của Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh Để BVMT trong thời gian tới, quan điểm chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh Nghệ An là, chủ động ứng phó với BĐKH, tăng cường quản lý tài nguyên, BVMT và tăng trưởng xanh. Đây những vấn đề có ý nghĩa quan trọng, có tầm ảnh hưởng lớn, quan hệ, tác động qua lại, cùng quyết định sự PTBV của tỉnh; là 17