Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Sư phạm Hóa học: Phát triển một số năng lực cho học sinh trung học phổ thông thông qua dạy học chương Nitơ - photpho hóa học 11

Chia sẻ: Elfredatran Elfredatran | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:13

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu chung của luận văn là vận dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực theo định hướng phát triển năng lực trong dạy học chương “Nitơ- photpho” Hóa học 11, nhằm phát triển một số năng lực (năng lực GQVĐ, năng lực hợp tác, năng lực THTN cho HS), góp phần nâng cao chất lượng dạy học hóa học ở trường phổ thông.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Sư phạm Hóa học: Phát triển một số năng lực cho học sinh trung học phổ thông thông qua dạy học chương Nitơ - photpho hóa học 11

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ------------ o0o ------------- NGUYỄN THỊ MIÊN PHÁT TRIỂN MỘT SỐ NĂNG LỰC CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÔNG QUA DẠY HỌC CHƯƠNG NITƠ- PHOTPHO HÓA HỌC 11 LUẬN VĂN THẠC SĨ SƯ PHẠM HÓA HỌC Hà Nội – 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ------------ o0o ------------- NGUYỄN THỊ MIÊN PHÁT TRIỂN MỘT SỐ NĂNG LỰC CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÔNG QUA DẠY HỌC CHƯƠNG NITƠ- PHOTPHO HÓA HỌC 11 LUẬN VĂN THẠC SĨ SƯ PHẠM HÓA HỌC Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN HÓA HỌC Mã số: 60.14.01.11 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Đặng Thị Oanh Hà Nội – 2015
LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian học tập và nghiên cứu tại trƣờng Đại học Giáo Dục- Đại học Quốc Gia Hà Nội, em đã hoàn thành luận văn tốt nghiệp này. Em xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Đặng Thị Oanh đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ, truyền đạt nhiều kinh nghiệm quý báu cho em hoàn thành luận văn tốt nghiệp này. Em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới thầy, cô giáo khoa Đào tạo sau đại học – trƣờng Đại học Giáo Dục- Đại học Quốc Gia Hà Nội; thầy, cô giáo tổ Hóa – trƣờng THPT Phúc Thành và THPT Kinh Môn (Kinh Môn- Hải Dƣơng) đã tạo điều kiện thuận lợi và nhiệt tình giúp đỡ em trong suốt thời gian làm nghiên cứu. Cuối cùng, em xin cảm ơn gia đình, ngƣời thân và bạn bè đã luôn ủng hộ, động viên, giúp đỡ để em có thể hoàn thành tốt luận văn. Một lần nữa, em xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng 12 – 2015 Học viên Nguyễn Thị Miên i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DHTDA Dạy học theo dự án ĐC GQVĐ Đối chứng GV Giải quyết vấn đề HĐ Giáo viên HS Hợp đồng KTDH Học sinh PHT Kĩ thuật dạy học PP PPDH Phiếu học tập PTN Phƣơng pháp PTHH Phƣơng pháp dạy học SĐTD Phòng thí nghiệm SGK Phƣơng trình hóa học TB Sơ đồ tƣ duy TCVL Sách giáo khoa TCHH Trung bình ThN Tính chất vật lí THTN Tính chất hóa học THPT Thí nghiệm TN Thực hành thí nghiệm TNSP Trung học phổ thông Thực nghiệm Thực nghiệm sƣ phạm ii
MỤC LỤC Lời cảm ơn………………………………………………………………………. i Danh mục các chữ viết tắt………………………………………………………. ii Danh mục các bảng……………………………………………………………… vii Danh mục các hình……………………………………………………………… viii MỞ ĐẦU................................................................................................................. 1 1.Lí do chọn đề tài......................................................................... ....................... 1 2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu................................................................................ 2 3. Mục đích nghiên cứu......................................................................................... 4 4. Nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................................... 4 5. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ................................................................ 4 6. Phạm vi nghiên cứu................ .......................................................................... 5 7. Giả thuyết khoa học........................................................................................... 5 8. Phƣơng pháp nghiên cứu................................... .............................................. 5 9. Điểm mới của đề tài.......................................................................................... 5 10. Cấu trúc của luận văn................................................................ .................... 6 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC DẠY HỌC HÓA HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.............................................................................................................7 1.1. Đổi mới giáo dục Việt Nam sau năm 2015 theo định hƣớng phát triển năng lực............................................................................................................................ 7 1.1.1. Về mục tiêu.................................................................................................... 7 1.1.2. Về phƣơng pháp dạy học............................................................................... 9 1.2. Cơ sở lý luận về năng lực................................................................................. 10 1.2.1. Khái niệm về năng lực.................................................................................. 10 1.2.2. Phẩm chất và năng lực chung cần phát triển cho HS THPT........................ 11 1.2.2.1. Những phẩm chất chủ yếu sau đây của học sinh…………………..……. 11 1.2.2.2. Năng lực chung.......................................................................................... 11 iii
1.2.2.3. Năng lực đặc thù môn 11 học............................ ............................................ 1.2.3. Phân tích cấu trúc của năng lực hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và năng lực thực hành thí nghiệm................................................................................ 12 1.2.3.1. Năng lực hợp tác........................................................................................ 12 1.2.3.2. Năng lực giải quyết vấn đề........................................................................ 13 1.2.3.3. Năng lực thực hành thí nghiệm hóa 14 học.... ................................................ 1.3. Đổi mới phƣơng pháp dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực............... 15 1.3.1. Một số xu hƣớng đổi mới phƣơng pháp dạy học hiện nay ........................... 15 1.3.2. Dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực............................................... 16 1.4. Một số phƣơng pháp và kĩ thuật dạy học nhằm phát triển năng lực cho HS trung học phổ thông................................................................................................. 17 1.4.1. Phƣơng pháp dạy học theo góc...................................................................... 17 1.4.1.1. Thế nào là dạy học theo góc....................................................................... 17 1.4.1.2. Quy trình áp dụng PPDH theo góc trong dạy học hóa học....................... 17 1.4.1.3. Ƣu điểm và hạn chế.................................................................................... 19 1.4.2. Phƣơng pháp dạy học theo hợp đồng..................... .................................. 19 1.4.2.1. Thế nào là dạy học theo hợp đồng............................................................. 19 1.4.2.2. Quy trình áp dụng PPDH theo 19 HĐ........................................................ ... 1.4.2.3. Ƣu điểm và hạn chế.................................................................................... 22 1.4.3. Phƣơng pháp dạy học theo dự án............................................................... 23 1.4.3.1. Thế nào là dạy học theo dự 23 án.. ................................................................ 1.4.3.2. Quy trình áp dụng PPDH theo dự án trong dạy học hóa học ................... 23 1.4.3.3. Ƣu điểm và hạn 25 chế........................................................ ........................... 1.4.4 Phƣơng pháp dạy học giải quyết vấn đề..................................................... 25 iv
1.4.4.1. Bản chất của dạy học................................................................................. 25 1.4.4.2 Quy trình của dạy học giải quyết vấn đề..................................................... 25 1.4.4.3. Các mức độ của việc áp dụng dạy học GQVĐ........................................... 26 1.4.4.4 Ƣu điểm, nhƣợc điểm của phƣơng pháp dạy học GQVĐ........................... 27 1.4.5. Một số kĩ thuật dạy học sử dụng trong dạy học hóa học............................... 27 1.4.5.1. Kĩ thuật khăn trải bàn................................................................................. 27 1.4.5.2. Kĩ thuật sơ đồ tƣ duy ................................................................................. 28 1.4.5.3. Kĩ thuật dạy học nhóm............................................................................... 29 1.5. Thực trạng dạy học hóa học theo định hƣớng phát triển năng lực ở trƣờng phổ thông hiện nay.................................................................................................. 29 CHƢƠNG 2. PHÁT TRIỂN MỘT SỐ NĂNG LỰC CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÔNG QUA DẠY HỌC CHƢƠNG NITƠ- PHOTPHO HÓA HỌC 11.......................................................................................................................34 2.1. Phân tích nội dung cấu trúc chƣơng trình chƣơng nitơ- photpho..................... 34 2.1.1. Mục tiêu cơ bản của chƣơng nitơ- photpho .................................................. 34 2.1.2. Cấu trúc nội dung chƣơng nitơ- photpho...................................................... 36 2.1.3. Đặc điểm nội dung và PPDH......................................................................... 36 2.2. Thiết kế công cụ đánh giá năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác và năng lực thực hành thí nghiệm cho học sinh thông qua dạy học chƣơng nitơ- phopho..................................................................................................................... 38 2.2.1. Thiết kế công cụ đánh giá năng lực giải quyết vấn đề.................................. 38 2.2.2. Thiết kế công cụ đánh giá năng lực hợp tác của học sinh............................. 39 2.2.3. Thiết kế công cụ đánh giá năng lực thực hành thí nghiệm của học sinh.......................................................................................................................... 41 2.2.4. Quy trình thiết kế kế hoạch bài dạy theo định hƣớng phát triển năng lực............................................................................................................................ 44 2.3. Vận dụng một số PPDH theo góc trong dạy học hóa học ở trƣờng phổ thông thông qua chƣơng nitơ- photpho ............................................................................ 48 2.3.1. Nguyên tắc lựa chọn nội dung áp dụng dạy học theo góc............................. 49 v
2.3.2. Các mức độ học theo góc.............................................................................. 49 2.3.2.1. Học với các khu vực nhƣ một giai đoạn chuyển giao................................ 50 2.3.2.2. Học với góc theo sự lựa chọn và các hoạt động tự do trong hệ thống quay vòng................................................................................................................ 50 2.4. Vận dụng phƣơng pháp dạy học theo hợp đồng trong dạy học hóa học ở trƣờng phổ thông..................................................................................................... 59 2.4.1. Các nội dung kiến thức có thể áp dụng PPDH theo hợp đồng...................... 59 2.4.2. Thiết kế kế hoạch bài dạy áp dụng phƣơng pháp dạy học theo hợp đồng cho bài luyện tập...................................................................................................... 59 2.4.3. Thiết kế kế hoạch bài dạy áp dụng phƣơng pháp dạy học theo HĐ cho bài thực hành thí nghiệm............................................................................................... 71 2.5. Vận dụng phƣơng pháp dạy học theo dự án..................................................... 73 2.5.1. Nguyên tắc lựa chọn nội dung áp dụng dạy học dự án.................................. 73 2.5.2. Thiết kế kế hoạch bài dạy áp dụng phƣơng pháp dạy học theo dự án........... 74 2.6. Một số giáo án minh họa.................................................................................... 77 CHƢƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM............................................................ 91 3.1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm....................................................................... 91 3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sƣ phạm....................................................................... 91 3.3. Nội dung thực nghiệm sƣ phạm……………………………………...…........ 91 3.3.1. Kế hoạch thực nghiệm sƣ phạm…………………………………………. 91 3.3.1.1. Chọn đối tƣợng, địa bàn thực nghiệm sƣ phạm………………….………. 91 3.3.1.2. Chuẩn bị thực nghiệm sƣ phạm.................................................................. 92 3.3.2. Nội dung các bài thực nghiệm sƣ phạm........................................................ 93 3.3.3. Một số hình ảnh thực nghiệm........................................................................ 93 3.4. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm......................................................................... 95 3.4.1. Kết quả đánh giá về kiến thức và độ bền kiến thức thông qua bài kiểm tra................................................................................................................... 95 vi
3.4.2. Kết quả dánh giá năng lực GQVĐ, năng lực hợp tác và năng lực THTN...................................................................................................................... 97 3.4.3. Phân tích kết quả đánh giá năng lực GQVĐ, năng lực hợp tác và năng lực thực hành thí nghiệm............................................................................................... 98 3.4.4. Kết quả phiểu thăm dò ý kiến của HS........................................................... 98 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ..................................................................... 101 1. Kết luận chung..................................................................................................... 101 2. Khuyến nghị........................................................................................................ 102 TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................... 103 PHỤ LỤC LUẬN VĂN.................................................................................... 105 vii
DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. So sánh một số đặc trưng cơ bản của chương trình định hướng nội dung và chương trình định hướng năng lực.......................................................... 8 Bảng 1.2. Một số năng lực của HS đƣợc phát triển khi dạy học hóa học……… 30 Bảng 1.3. Mức độ sử dụng một số PPDH và kĩ thuật dạy học ở trƣờng THPT.... 30 Bảng 1.4. Bảng thống kê số GV sử dụng PPDH theo góc, PPDH theo hợp đồng và PPDH theo dự án..................................................................................... 31 Bảng 2.1. Cấu trúc nội dung chƣơng nitơ- photpho............................................. 36 Bảng 2.2. Bảng mô tả các tiêu chí và chỉ báo mức độ đánh giá năng lực GQVĐ 38 Bảng 2.3. Bảng kiểm quan sát năng lực giải quyết vấn đề của HS...................... 39 Bảng 2.4. Bảng mô tả các tiêu chí và chỉ báo mức độ đánh giá năng lực hợp tác.......................................................................................................................... 39 Bảng 2.5. Bảng kiểm quan sát năng lực hợp tác của HS...................................... 41 Bảng 2.6. Bảng mô tả các tiêu chí và chỉ báo mức độ đánh giá năng lực THTN 42 Bảng 2.7. Bảng kiểm quan sát năng lực thực hành của HS.................................. 43 Bảng 2.8. Bảng kiểm tổng hợp năng lực GQVĐ, năng lực hợp tác và năng lực THTN.................................................................................................................... 43 . Bảng 2.9. Bảng mô tả các mức độ nhận thức chƣơng nitơ-photpho.................... 45 Bảng 2.10. Các tiêu chuẩn đánh giá trong dạy học dự án................................... 75 Bảng 3.1. Danh sách các trƣờng THPT tiến hành TNSP………………………. 92 Bảng 3.2. Danh sách các bài TNSP...................................................................... 93 Bảng 3.3. Bảng tổng hợp các tham số đặc trƣng của lớp TN và ĐC. Xử lí với bài kiểm tra 15 phút............................................................................................... 96 Bảng 3.4. Bảng tổng hợp các tham số đặc trƣng của lớp TN và ĐC. Xử lí với bài kiểm tra 45 phút............................................................................................... 96 viii
Bảng 3.5. Bảng tổng hợp kết quả đánh giá năng lực GQVĐ................................ 97 Bảng 3.6. Bảng tổng hợp kết quả đánh giá năng lực hợp tác............................... 97 Bảng 3.7. Bảng tổng hợp kết quả đánh giá năng lực THTN................................. 98 Bảng 3.8. Tổng hợp kết quả TNSP theo phiếu tự đánh giá của HS...................... 99 DANH MỤC HÌNH Trang Hình 1.1. Cấu trúc của năng lực hợp tác gồm 3 năng lực thành phần và 7 tiêu chí…………………………………………………………………………. 13 Hình 1.2. Cấu trúc năng lực GQVĐ (4 năng lực thành phần và 8 tiêu chí)..... 14 Hình 1.3. Cấu trúc năng lực THTN (4 năng lực thành phần và 10 tiêu chí)... 15 Hình 1.4. Các giai đoạn của DHTDA............................................................... 24 Hình 1.5. Sơ đồ kĩ thuật khăn trải bàn............................................................. 28 Hình 1.6. Biểu đồ mức độ sử dụng một số PP và kĩ thuật dạy học ở trƣờng THPT………………………………………………………………………….. 31 Hình 1.7. Biểu đồ mức độ sử dụng PPDH theo góc, theo HĐ và PPDH theo dự án.................................................................................................................. 32 Hình 2.1. Sơ đồ mối liên hệ giữa các nội dung nghiên cứu các chất................ 37 Hình 2.2. Sơ đồ luân chuyển góc của HS.......................................................... 51 Hình 2.3. SĐTD hƣớng dẫn tổng kết kiến thức về photpho và hợp chất của photpho theo mức 1........................................................................................... 62 Hình 2.4. SĐTD hƣớng dẫn tổng kết kiến thức về photpho và hợp chất của photpho theo mức 2........................................................................................... 63 Hình 3.1. Đƣờng lũy tích bài kiểm tra 15 phút................................................. 95 Hình 3.2. Đƣờng lũy tích bài kiểm tra 45 phút................................................. 96 ix
TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ giáo dục và đào tạo, (2015) Dự thảo Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể trong chương trình giáo dục phổ thông mới . 2. Bộ giáo dục và đào tạo, Vụ Giáo dục trung học (2008), Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức kĩ năng của chương trình giáo dục phổ thông môn Hóa học lớp 11, Nxb Giáo dục Việt Nam, Hà Nội. 3. Bộ giáo dục và đào tạo, Vụ Giáo dục trung học (2015), Xây dựng các chuyên đề dạy học và kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh môn Hóa học. Tài liệu tập huấn. 4. Bộ Giáo dục và đào tạo, Vụ Giáo dục trung học ( 2014), Dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực học sinh môn Hóa học. Tài liệu tập huấn. 5. Nguyễn Lăng Bình ( chủ biên), Đỗ Hƣơng Trà, Nguyễn Phƣơng Hồng, Cao Thị Thặng (2010), Dạy và học tích cực- Một số phương pháp và kĩ thuật dạy học, Nxb Đại học sƣ phạm, Hà Nội. 6. Bernd Meier- Nguyễn Văn Cƣờng (2014), Lí luận dạy học hiện đại- Cơ sở đổi mới mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học, Nxb Đại học sƣ phạm, Hà Nội. 7. Dự án Việt Bỉ (2007- 2009), Bộ phiếu đánh giá dạy học tích cực và 3 phương pháp dạy học theo góc, học theo hợp đồng, học theo dự án, Hà Nội. 8. Dự án Việt Bỉ (2007, 2008, 2009), Tài liệu tập huấn thực hành đánh giá kĩ năng áp dụng 3 phương pháp, Tài liệu hội thảo đánh giá kết quả áp dụng dạy học tích cực. 9. Nguyễn Hữu Đĩnh (chủ biên), Đặng Thị Oanh, Đặng Xuân Thƣ (2008), Dạy và học hóa học 11 theo hướng đổi mới, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 10. Kiều Phƣơng Hảo (2010), Nghiên cứu và áp dụng phương pháp dạy học theo hợp đồng và theo góc góp phần rèn luyện kĩ năng dạy học cho sinh viên hóa học trường ĐHSP, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, Trƣờng ĐHSP Hà Nội. 11. Phó Đức Hoà, Ngô Quang Sơn (2008), Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học tích cực, Nxb Giáo dục. 12. Trần Thị Thu Huệ (2011), Phát triển một số năng lực cho học sinh THPT thông qua phương pháp và thiết bị trong dạy học hóa học vô cơ, Luận án Tiến sĩ Giáo dục học, Viện khoa học Giáo dục Việt Nam. 91
13. Hoàng Thị Kim Liên (2011), Nghiên cứu và áp dụng phương pháp dạy học theo hợp đồng và dạy học theo góc trong môn hóa học ở trường THPT – phần phi kim hóa học 10 nâng cao, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, Trƣờng ĐHSP Hà Nội. 14. Đỗ Thị Quỳnh Mai (2015), Vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực theo quan điểm dạy học phân hóa trong dạy học phần hóa học phi kim ở trường trung học phổ thông, Luận án tiến sĩ khoa học giáo dục, Trƣờng ĐHSP Hà Nội 15. Nghị quyết Hội nghị Trung ƣơng 8 khoa XI (2013) . Đổi mới căn bản toàn diện giáo dục đào tạo 16. Đặng Thị Oanh (2011), Báo cáo tổng kết đề tài cấp bộ đề tài: Nghiên cứu và áp dụng phương pháp dạy học theo hợp đồng vào theo góc nhằm góp phần đổi mới PPDH môn hóa học ở trường phổ thông. 17. Đặng Thị Oanh- Nguyễn Thị Sửu (2014), Phương pháp dạy học môn Hóa học ở trường phổ thông. Nxb Đại học sƣ phạm. 18. Thủ tƣớng chính phủ (2012), Chiến lƣợc phát triển giáo dục giai đoạn 2011 – 2020 ban hành kèm theo Quyết định 711/QĐ-TTg ngày 13/6/2012 của Thủ tƣớng Chính phủ 19. Nguyễn Xuân Trƣờng (chủ biên), Từ Ngọc Ánh, Lê Chí Kiên, Lê Mậu Quyền (2014), Bài tập hóa học 11 cơ bản. Nxb Giáo Dục Việt Nam 20. Tony Buzan (2010), Sơ đồ tư duy, Nxb tổng hợp Thành Phố Hồ Chí Minh 21. Đỗ Hƣơng Trà (2011), Các kiểu tổ chức dạy học hiện đại trong dạy học vật lí ở trường phổ thông, Nxb Giáo dục, Hà Nội Trang web 22. http://www.learningandteaching.info/teaching/learn_contracts.html 23. OECD (2002), Definition and seletion of Competencies: Theoretical and Conceptual Foundation, http://www.oecd.org/learning-kolb.html 24. http://dacnhantam.com.vn/2011/10/25/thiet-lap-ke-hoach-du-an-hieu-qua/ 25. http://thanh8792.blogtiengviet.net/2011/01/06/p5067183 26. http://www.moe.gov.sg/projectwork 92