Luận văn với mục tiêu đánh giá kiến thức, thực hành của bà mẹ có con dưới 2 tuổi về tiêm đầy đủ, đúng lịch vắc xin sởi cho trẻ tại huyện Thường Tín, Hà Nội năm 2020. Phân tích một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thực hành tiêm đầy đủ và đúng lịch vắc xin sởi cho trẻ dưới 2 của đối tượng nghiên cứu.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Y tế công cộng: Kiến thức, thực hành tiêm vắc xin sởi của bà mẹ có con dưới 2 tuổi tại huyện Thường Tín, Hà Nội năm 2020 và một số yếu tố liên quan
- 1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
à
TRẦN NGỌC TUÂN
KIẾN THỨC, THỰC HÀNH TIÊM VẮC XIN SỞI CỦA
BÀ MẸ CÓ CON DƯỚI 2 TUỔI TẠI HUYỆN THƯỜNG
TÍN, HÀ NỘI NĂM 2020 VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN
QUAN
LUẬN VĂN THẠC SĨ Y TẾ CÔNG CỘNG
Hà Nội 10/ 2020
- 2
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
KHOA: KHOA HỌC SỨC KHỎE
BỘ MÔN: Y TẾ CÔNG CỘNG
TRẦN NGỌC TUÂN
KIẾN THỨC, THỰC HÀNH TIÊM VẮC XIN SỞI CỦA
BÀ MẸ CÓ CON DƯỚI 2 TUỔI TẠI HUYỆN THƯỜNG
TÍN, HÀ NỘI NĂM 2020 VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN
QUAN
Chuyên ngành: Y TẾ CÔNG CỘNG
Mã số: 8.72.07.01
LUẬN VĂN THẠC SĨ Y TẾ CÔNG CỘNG
HDKH: PGS.TS. HỒ THỊ MINH LÝ
Hà Nội 10/ 2020
- 3
ĐẶT VẤN ĐỀ
Sởi là bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng do vi rút gây
ra, đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử
vong ở trẻ nhỏ mặc dù có n vắc xin an toàn và hiệu quả.
Tiêm phòng sởi đã làm giảm 84% số trường hợp tử vong
do sởi giữa năm 2000 và 2016 trên toàn thế giới. Tổ chức
Y tế thế giới khuyến cáo tất cả trẻ em phải được tiêm đủ
hai mũi vắc xin sởi. Tỷ lệ tiêm chủng trong cộng đồng
cao sẽ làm ngăn chặn sự lưu hành của vi rút sởi, duy trì tỷ
lệ tiêm chủng đạt trên 95% trong nhiều năm liên tục sẽ
tiến tới loại trừ bệnh sởi [51].
Tại Việt Nam, Chương trình Tiêm chủng mở rộng
được chính thức triển khai từ năm 1985 với sáu mũi vắc
xin cơ bản cho tất cả trẻ em dưới một tuổi, trong đó có
vắc xin phòng bệnh sởi. Từ đó đến nay, vắc xin sởi được
triển khai tiêm chủng theo lịch cho trẻ với hai mũi vắc xin
lúc 9 tháng và lúc 18 tháng tuổi. Đồng thời triển khai các
chiến dịch phòng bệnh sởi cho trẻ ở những vùng có nguy
cơ cao và trên phạm vi toàn quốc [33].
Tổ chức Y tế khu vực Tây Thái Bình Dương, trong
đó có Việt Nam, từ năm 2005 đã đưa ra mốc thời gian
loại trừ sởi của Khu vực vào năm 2012. Do tình hình thực
tế khó khăn nên mốc thời gian đã được dịch chuyển sang
- 4
năm 2017 [23], tuy nhiên đến thời điểm hiện tại chúng ta
vẫn chưa đạt được mục tiêu này.
Năm 2014 vụ dịch sởi tại Hà Nội đã làm 1.741
trường hợp mắc với 14 trường hợp tử vong. Đến 2017, số
mắc có xu hướng tăng so với 2 năm trước. Tính đến ngày
12/11/2017 đã có 63 trường hợp mắc, 1 trường hợp tử
vong, tăng 61 trường hợp mắc so với cùng kỳ năm 2016
(2/0). Trong 63 trường hợp mắc sởi tại Hà Nội năm 2017
có đến 85% trường hợp chưa được tiêm vắc xin và 14%
mới được tiêm một mũi vắc xin sởi [27].
Tại huyện Thường Tín vụ dịch sởi năm 2014 cũng
có tới 47 trường hợp mắc , phân bố tại 29/29 xã, thị trấn,
trong đó có 02 trường hợp tử vong có liên quan tới sởi.
Đến năm 2018, có 37 trường hợp mắc sởi (Trong đó có
10 người lớn và 27 trẻ em) [28].
Thường Tín luôn là một huyện có tỷ lệ tiêm chủng
đầy đủ cao với các loại vắc xin qui định trong chương
trình tiêm chủng mở rộng, trong đó tỷ lệ tiêm vắc xin sởi
mũi 1 cho trẻ đủ 9 -12 tháng tuổi luôn đạt từ 98% - 99%.
Tuy nhiên do Thường Tín là huyện ngoại thành có điều
kiện kinh tế khá nên tỷ lệ người dân đưa trẻ đi tiêm chủng
dịch vụ ngày càng cao trong khi chưa có sự thống nhất
giữa lịch tiêm chủng mở rộng (tiêm vắc xin sởi đơn lúc
- 5
trẻ 9 tháng tuổi và tiêm vắc xin sởi – rubella khi trẻ đủ 18
tháng tuổi) và tiêm dịch vụ vắc xin sởi – quai bị - rubella
(bắt đầu khi trẻ 12 tháng tuổi và nhắc lại một mũi sau 4 –
6 năm) nên nhiều trẻ mất cơ hội tiêm đủ hai mũi sởi sớm
cho trẻ trước hai tuổi. Việc tiêm chủng đầy đủ cho trẻ phụ
thuộc rất nhiều vào kiến thức và sự hiểu biết về bệnh
cũng như vắc xin phòng bệnh của bố, mẹ và những người
trực tiếp chăm sóc trẻ. Do vậy chúng tôi thực hiện nghiên
cứu về “Kiến thức, thực hành tiêm vắc xin sởi của bà
mẹ có con dưới 2 tuổi tại huyện Thường Tín, Hà Nội
năm 2020 và một số yếu tố liên quan” nhằm mong muốn
đề xuất được những giải pháp nâng cao hơn nữa tỷ lệ tiêm
đầy đủ và đặc biệt tỷ lệ tiêm đúng lịch vắc xin sởi, đưa ra
những khuyến nghị phù hợp để tiến tới cùng Hà Nội loại
trừ bệnh sởi trong thời gian sớm nhất.
Mục tiêu nghiên cứu:
1. Đánh giá kiến thức, thực hành của bà mẹ có con
dưới 2 tuổi về tiêm đầy đủ, đúng lịch vắc xin sởi cho trẻ
tại huyện Thường Tín, Hà Nội năm 2020.
2. Phân tích một số yếu tố liên quan đến kiến thức,
thực hành tiêm đầy đủ và đúng lịch vắc xin sởi cho trẻ
dưới 2 của đối tượng nghiên cứu.
- 6
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Bệnh sởi
1.1.1 Giới thiệu về bệnh sởi
1.1.2 Tình hình bệnh sởi
1.2 Vắc xin phòng bệnh sởi và lịch tiêm chủng
1.3. Một số nghiên cứu liên quan
1.4 Thông tin về địa bàn nghiên cứu
- 7
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
- Bà mẹ sinh sống tại các xã, thị trấn thuộc huyện
Thường Tín có con từ 18 tháng tuổi đến dưới 24 tháng
tuổi tính đến thời điểm điều tra.
- Phiếu tiêm chủng của trẻ, sổ tiêm chủng cá nhân,
sổ theo dõi tiêm chủng của TYT hoặc sổ ghi chép về kết
quả tiêm vắc xin sởi của trẻ để hồi cứu số liệu về lịch
tiêm phòng sởi của trẻ
2.2 Thời gian và địa điểm nghiên cứu
- Thời gian nghiên cứu: từ tháng 4/2020 – tháng
8/2020.
- Địa điểm nghiên cứu: Tại các xã, thị trấn trên địa
bàn huyện Thường Tín.
2.3 Thiết kế nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu mô tả cắt ngang có phân tích kết
hợp hồi cứu số liệu thứ cấp.
2.4. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu
Cỡ mẫu:
Áp dụng công thức ước lượng 1 tỉ lệ trong nghiên
cứu mô tả:
- 8
Trong đó:
n: Cỡ mẫu tối thiểu cần nghiên cứu
Z1-α/2: Hệ số tin cậy với α =0, 05 thì Z1-αa/2=1,96 với
độ tin cậy 95%.
p: Là ước đoán tỉ lệ bà mẹ có thực hành cho trẻ
tiêm đầy đủ và đúng lịch vắc xin sởi. Lấy p = 0,497
(Theo nghiên cứu của Nguyễn Thị Hải Yến năm 2017 tại
quận Đống Đa, Hà Nội) [35]
d: Sai số mong muốn tuyệt đối so với p, chọn d =
0,07
Thay vào công thức, số mẫu tối thiểu cần cho nghiên cứu
là 196 mẫu. Dự phòng 30% mẫu, tổng số mẫu nghiên cứu
là 255 trẻ. Từ 255 trẻ được chọn, chúng tôi tiến hành
chọn 255 bà mẹ tương ứng. Trên thực tế có 250 bà mẹ
tham gia vào nghiên cứu.
Phương pháp chọn mẫu: Nghiên cứu đã áp dụng
phương pháp phân tầng.
2.5 Phương pháp
2.5.1. Công cụ thu thập và công cụ thu thập số liệu thông
tin:
- 9
Sử dụng bộ câu hỏi được thiết kế sẵn. Bộ câu hỏi gồm
các phần sau: (A) Thông tin chung (thông tin về trẻ và
thông tin về bà mẹ; (B) Tình trạng gia đình; (C) Kiến
thức của mẹ; (D) thực hành của bà mẹ; (E) Dịch vụ y tế.
Bộ câu hỏi được xây dựng dưa trên quyết định số
4845/QĐ-BYT [2]; quyết định số 845/QĐ-BYT [1] và
quyết định số 1830/QĐ-BYT [3]. Sau khi được hoàn
thiện, bộ câu hỏi được gửi xin ý kiến chuyên gia, tiếp tục
chỉnh sửa và đưa vào thử nghiệm, chuẩn hoá trước khi
đưa vào nghiên cứu chính thức.
2.5.2. Phương pháp thu thập thông tin định lượng:
- Phỏng vấn trực tiếp đối tượng nghiên cứu bằng bộ
câu hỏi được thiết kế sẵn
2.5.3. Quá trình thu thập thông tin:
- Xây dựng và chuẩn hoá bộ công cụ
- Lên danh sách trẻ đáp ứng tiêu chuẩn, lựa chọn
đưa vào nghiên cứu.
- Điều tra viên là các cộng tác viên dân số đã được
tập huấn về kỹ năng thu thập số liệu.
- Điều tra viên đến các hộ gia đình của trẻ đã được
chọn và tiến hành phỏng vấn trực tiếp bà mẹ của trẻ. Nếu
không gặp được đối tượng phỏng vấn trong lần đầu tiên,
điều tra viên phải quay lại đến lần thức ba mới dừng điều
- 10
tra và thay thế. Các bà mẹ tham gia nghiên cứu được giới
thiệu đầy đủ mục đích nghiên cứu và được tư vấn về tiêm
chủng nếu cần.
2.6 Các biến số, chỉ số nghiên cứu và tiêu chí đánh
giá
2.6.1 Các biến số, chỉ số nghiên cứu
- Nghiên cứu có 7 nhóm biến số, gồm:
+ Nhóm thông tin trẻ: có 7 biến số
+ Nhóm thông tin nhân khẩu học của mẹ: có 5
biến số
+ Nhóm tình trạng gia đình: có 7 biến số
+ Nhóm kiến thức của bà mẹ về bệnh sởi và tiêm
chủng vắc xin sởi: có 12 biến số
+ Nhóm thực hành tiêm vắc xin sởi cho trẻ: có 6
biến số
+ Nhóm dịch vụ y tế: có 6 biến số
+ Nhóm truyền thông: có 4 biến số
2.6.2. Các khái niệm, thước đo, tiêu chuẩn đánh giá
Tiêu chuẩn đánh giá kiến thức: Nội dung về bệnh
sởi bao gồm từ câu C1 đến câu C6, tổng điểm tối đa đạt
được là 15 điểm. Bà mẹ được coi là có kiến thức đạt về
bệnh sởi khi đạt từ 7,5 điểm trở lên, dưới 7,5 điểm coi là
không đạt. Nội dung về tiêm vắc xin sởi cho trẻ bao gồm từ
- 11
câu C7 đến C12, tổng điểm tối đa đạt được là 10 điểm. Bà
mẹ được coi là có kiến thức đạt về tiêm vắc xin sởi cho trẻ
khi đạt từ 5 điểm trở lên, dưới 5 điểm coi là không đạt.
Tổng điểm kiến thức chung tối đa của mẹ là 25
điểm, kiến thức chung của bà mẹ được coi là đạt khi từ
12,5 điểm trở lên, dưới 12,5 điểm coi như không đạt.
Tiêu chuẩn đánh giá thực hành
- Khái niệm tiêm đầy đủ vắc xin sởi: Trẻ được tiêm ít
nhất 2 liều vắc xin sởi đảm bảo khoảng cách tối thiểu là 1
tháng trong giai đoạn từ 9 tháng đến 18 tháng tuổi.
- Khái niệm tiêm đúng lịch vắc xin sởi: trẻ được tiêm
mũi 1 lúc 9 – 10 tháng tuổi, mũi 2 lúc trẻ 18 tháng.
- Trẻ được tiêm đầy đủ, đúng lịch vắc xin sởi là trẻ
thỏa mãn cả 2 điều kiện trên.
2.7. Xử lý, phân tích số liệu
- Số liệu thu thập được làm sạch, nhập vào máy
tính bằng phần mềm Epidata 3.1. Sau đó áp dụng phần
mềm thống kê SPSS 20.0 để xử lý số liệu thu thập được
qua phiếu khảo sát cũng như trong việc kiểm tra xác định
độ tin cậy.
2.8. Sai số và cách khắc phục
Sai số có thể gặp Biện pháp khắc phục
- 12
Xin ý kiến chuyên gia, tham khảo
bộ câu hỏi có sẵn của của các công
Sai số trong xây trình nghiên cứu...
dựng bộ câu hỏi Thử nghiệm phiếu điều tra trước
khi tiến hành nghiên cứu để chuẩn
hóa các nội dung.
Hạn chế các câu hỏi nhớ lại, thông
Sai số nhớ lại tin cần hỏi không quá xa so với
hiện tại.
Sai số do điều tra
viên không giải Tập huấn cho người thu thập thông
thích chính xác nội tin các kỹ năng phỏng vấn và điều
dung câu hỏi trong tra thử.
phiếu điều tra
- 13
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1 Kiến thức, thực hành tiêm đầy đủ và đúng lịch vắc
xin sởi cho trẻ của mẹ
3.1.1. Kiến thức về tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch vắc
xin sởi cho trẻ của mẹ
Biểu đồ 3.1. Đánh giá kiến thức chung của bà
mẹ về bệnh sởi (n=250)
Biểu đồ 3.1 cho thấy số người mẹ có kiến thức đạt
về bệnh sởi chiếm tỷ lệ 57,6%. Tỷ lệ không đạt là 42,4%.
- 14
Biểu đồ 3.2. Kết quả đánh giá kiến thức của bà
mẹ về tiêm vắc xin phòng sởi (n=250)
90,8% số người mẹ có kiến thức đạt về tiêm vắc
xin phòng sởi (Biểu đồ 3.2).
Bảng 3.1. Đánh giá kiến thức của bà mẹ về tiêm
chủng vắc xin sởi đầy đủ và đúng lịch cho trẻ (n=250)
Kiến thức về tiêm Số lượng Tỷ lệ %
chủng đầy đủ, đúng
lịch vắc xin sởi
Đạt 192 76,8
Không đạt 58 23,2
76,8% số người mẹ có kiến thức đạt về tiêm
chủng đầy đủ và đúng lịch vắc xin sởi cho trẻ.
- 15
3.2.2 Thực hành của người mẹ về tiêm vắc xin sởi đầy
đủ và đúng lịch cho trẻ
Bảng 3.2 Thực hành của bà mẹ về tiêm vắc xin sởi
mũi một cho trẻ (n=250)
Tiêm vắc xin sởi mũi 1 cho trẻ Số lượng Tỷ lệ
%
Tỷ lệ trẻ có tiêm vắc xin sởi mũi 1 250 100,0
Loại vắc xin Miễn phí 250 100,0
Nơi tiêm TYT địa phương 250 100,0
Đúng lịch 226 90,4
Lịch tiêm
Quá lịch 24 9,6
Lý do tiêm quá Trẻ ốm chưa tiêm 24 100,0
lịch (24 trẻ)
Sổ tiêm chủng cá 201 80,4
nhân
Nguồn thông tin
Sổ quản lý của 49 19,6
TYT
100% trẻ được tiêm vắc xin sởi mũi 1. Loại vắc xin
được tiêm là vắc xin miễn phí sử dụng trong chương trình
TCMR (100%). 100% trẻ tiêm tại các TYT địa phương.
Có 90,4% trẻ được tiêm đúng lịch theo lịch qui định của
- 16
CTTCMR. Lý do của việc trẻ không tiêm đúng lịch là do
trẻ ốm.
Bảng 3.3 Thực hành tiêm vắc xin sởi mũi hai
cho trẻ của người mẹ (n=250)
Tiêm vắc xin sởi mũi 2 cho trẻ Số lượng Tỷ lệ %
Trẻ có tiêm Có 249 99,6
vắc xin sởi mũi Không 1 0,4
Lý do chưa Trẻ ốm 1
tiêm (1 trẻ)
Loại vắc xin Miễn phí 249 100,0
(249 trẻ)
Nơi tiêm (249 TYT địa phương 248 99,6
trẻ) TYT nơi khác 1 0,4
Lịch tiêm (249 Đúng lịch 217 87,2
trẻ) Quá lịch 32 12,8
Quên lịch 11 34,4
Lý do tiêm quá Có phản ứng sau 4 12,5
lịch (32 trẻ) mũi tiêm 1
Trẻ ốm 17 53,1
Nguồn thông Sổ tiêm chủng cá 199 79,9
tin (249 trẻ) nhân
- 17
Sổ quản lý của 50 20,1
xã/ phường
Số trẻ được tiêm vắc xin sởi mũi 2 là 99,6% do 1
trẻ chưa được tiêm do ốm Trong số trẻ được tiêm, 100%
trẻ được tiêm vắc xin miễn phí, 99,6% trẻ được cho đi
tiêm tại TYT địa phương, 87,2% trẻ được tiêm đúng lịch.
Biểu đồ 3.3. Kết quả đánh giá thực hành tiêm
vắc xin phòng sởi đầy đủ và đúng lịch cho trẻ của
người mẹ (n=250)
Biể 78,8% số người mẹ đã có thực hành đạt về tiêm vắc
xin phòng bệnh sởi đầy đủ và đúng lịch cho trẻ, số còn lại
3.2. Một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thực hành
tiêm đầy đủ vắc xin sởi cho trẻ của người mẹ
- 18
Nghiên cứu không tìm thấy các yếu tố liên quan
đến kiến thức tiêm đầy đủ và đúng lịch vắc xin sởi cho
trẻ của người mẹ.
Bảng 3.4 Một số yếu tố liên quan đến thực hành
tiêm đầy đủ và đúng lịch vắc xin sởi cho trẻ của người
mẹ (n=250)
Thực hành tiêm vắc xin
sởi đầy đủ, đúng lịch OR (95%CI), p
Yếu tố
Không đạt Đạt
SL % SL %
Mẹ đã từng mắc sởi:
44, 5,026
Đã từng mắc 5 55,6 4
4 1,3 – 19,43
Không mắc, 80, 0,019
48 19,9 193
không nhớ 1
Trình độ học vấn:
81, 0,511
30 phút 13 35,1 24 64,9 2,34
≤ 30 phút 40 18,8 173 81,2 1,098-4,996
- 19
0,028
Những người mẹ đã từng mắc bệnh sởi có khả năng
có thực hành đạt về tiêm chủng cho trẻ thấp hơn khoảng
5,03 lần so với nhóm người mẹ có tiền sử mắc sởi hặc
không nhớ (OR=5,026; 95%CI: 1,3-19,43; p
- 20
CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN
4.1 Thực trạng kiến thức, thực hành của bà mẹ có con
dưới 2 tuổi về tiêm đầy đủ, đúng lịch vắc xin sởi cho
trẻ tại huyện Thường Tín năm 2020
Kết quả đánh giá chung kiến thức của người mẹ
về bệnh sởi cho thấy số người mẹ có kiến thức đạt về nội
dung này chiếm tỷ lệ 57,6%, số không đạt là 42,4%. Tuy
so với kết quả nghiên cứu của Nguyễn Thị Hải Yến
(53,1%) thì tỷ lệ người mẹ tại huyện Thường Tín có kiến
thức đạt cao hơn [35].
Kết quả đánh giá kiến thức chung của người mẹ
về tiêm vắc xin phòng sởi cho trẻ cho thấy 90,8% số
người mẹ có kiến thức đạt. Kết quả này hoàn toàn phù
hợp với tỷ lệ tiêm vắc xin phòng sởi đầy đủ cao cho trẻ
tại Thường Tín và hợp lý khi công tác tư vấn tiêm chủng
ở địa phương này rất tốt. 247 trong tổng số 250 người mẹ
tham gia nghiên cứu (98,8%) ghi nhận đã được cán bộ
trạm y tế cung cấp các thông tin về tiêm chủng sởi và vắc
xin.
Tuy nhiên, kết quả đánh giá tổng thể kiến thức
của người mẹ về tiêm đầy đủ và đúng lịch vắc xin sởi cho
trẻ cho thấy 76,8% số người mẹ có kiến thức đạt, vẫn còn
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
