VAI TRÒ CỦA CAN THIỆP MẠCH MÁU
TRONG TẮC MẠCH MẠC TREO
Tắc mạch mạc treo nhất là động mạch (ĐM) và tĩnh mạch (TM) mạc treo
tràng trên là một trong những nguyên nhân chính gây thiếu máu ruột, làm giải phóng
các chất trung gian hóa học, gây phù nề, viêm và cuối cùng là hoại tử ruột.
Bệnh nhân thường chỉ có đau bụng mơ hồ trong một vài ngày và có khi tới cả
tuần. Kèm theo có thể là có nôn, đi ngoài phân lỏng. Đôi khi có bụng chướng hoặc có
điểm đau khu trú làm dễ nhầm với tắc ruột hoặc viêm ruột thừa. Các phương tiện
chẩn đoán như CT scan, Angiography.. có thể giúp chẩn đoán xác định bệnh nhưng
thường được làm muộn hoặc thậm chí bỏ qua, bệnh đôi khi được chỉ định mổ với một
chẩn đoán cấp cứu khác, tắc mạch mạc treo chỉ được phát hiện sau khi đã mở bụng và
ghi chung chung là tắc mạch mạc treo mà không chỉ rõ ĐM hay TM nào. Quan niệm
về can thiệp mạch máu trong tắc mạch mạc treo còn đang là vấn đề bàn cãi vì thế mà
việc phối hợp phẫu thuật mạch máu song hành với việc cắt ruột hoại tử còn là một
vấn đề tranh cãi, việc dùng chống đông sau mổ vì thế cũng không phải lúc nào cũng
được chú ý.
Ruột là cơ quan có tốc độ chuyển hóa cao, cần lưu lượng máu lớn, nhận từ 20
– 25% cung lượng tim vì thế nó rất nhậy cảm với việc thiếu máu. Có 3 mạch máu
chính cung cấp máu cho các tạng ở ổ bụng: ĐM thân tạng, ĐM mạc treo tràng trên
(MTTT) và ĐM mạc treo tràng dưới (MTTD). ĐM thân tạng cấp máu cho thực quản,
dạ dầy, đoạn I, II tá tràng, gan, túi mật, tụy, và lách. ĐM MTTT cấp máu cho đoạn
III, IV tá tràng, toàn bộ ruột non, và đại tràng tới góc lách. ĐM MTTD cấp máu cho
đại tràng xuống, sigmoid và trực tràng. Tuần hoàn bên phong phú ở dạ dầy, tá tràng,
và trực tràng vì thế ở những vùng này rất hiếm bị thiếu máu. Đại tràng góc lách nằm
giữa vùng chi phối của ĐM MTTT và MTTD nên rất dễ bị thiếu máu.
Bất kỳ tắc ĐM hay TM mạc treo đều có thể dẫn tới thiếu máu ruột, nếu tuần
hoàn bên không đủ để cấp máu thay thế hoặc không được xử trí kịp thời thì thiếu máu
ruột sẽ dẫn tới phù nề và hoại tử ruột. Tắc mạch mạc treo được chia thành cấp và
mạn.
Nguyên nhân tắc ĐM mạc treo
Emboli
Chiếm 1/3 số ca thiếu máu mạc treo, thường do huyết khối từ tim tới, ĐM
MTTT thường bị, ĐM MTTD ít bị do khẩu kính bé.
Thrombosis
Chiếm 1/3 số ca thiếu máu mạc treo, là tắc cấp do huyết khối hình thành trên
nền vữa xơ ĐMMT, thường tắc ít nhất 2 ĐM tạng chính.
Co thắt
Chiếm tỷ lệ thấp, cho bệnh cảnh lâm sàng tương tự, thường bị phẫu thuật mà
không thấy nguyên nhân gì bao gồm: H/c cung lượng tim thấp, co mạch do ngộ độc
(nấm, digoxin, catecholamine ….).
Các yếu tố nguy cơ cho việc tắc ĐM MTTT
Bệnh tim mạch: Rung nhĩ, suy tim, vữa xơ ĐM (mạch vành, ngoại vi…)
Các bệnh về máu, rối loạn đông máu,
Các bệnh nhiễm khuẩn, ung thư….
Nguyên nhân tắc TM mạc treo thường do
Tình trạng tăng đông
Huyết khối TM sâu ngoại vi, Ung thư, Antithrombin III deficiency, Protein C
deficiency, Protein S deficiency, dùng thuốc tránh thai, có thai.
Tăng áp TM cửa
Xơ gan, lách to, sau bơm xơ giãn TM thực quản.
Viêm nhiễm
Viêm tụy, viêm phúc mạc (ruột thừa vỡ, thủng tạng rỗng…), viêm ruột, áp xe
trong ổ bụng…
Tình trạng sau mổ hoặc chấn thương
Chấn thương bụng kín, sau cắt lách hoặc sau mổ khác…
Triệu chứng
Thường gặp chỉ là đau bụng, cấp đối với tắc ĐM và âm ỉ, thậm chí kéo dài
hàng tuần đối với tắc TM. Bụng thường còn mềm, phản ứng bụng không rõ ràng,
thường là bụng lình sình không rõ một loại cấp cứu nào điển hình. Có thể có đi ngoài
phân lỏng. Khi có hoại tử ruột thì triệu chứng của viêm phúc mạc và nhiễm khuẩn
nhiễm độc nổi trội.
Cơ chế bệnh sinh tắc TM MTTT:
