intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

[Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 21 phần 8

Chia sẻ: Danh Ngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:56

Thêm vào BST
Báo xấu
54
lượt xem 4
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Từ khi tập ba của tác phẩm "Tư Bản" (Das Kapital) được xuất bản năm 1895, những người Mác-xít đã cố gắng tích hợp các ý tưởng trong đó vào trong một phương án chuẩn xác chung phục vụ cho việc xây dựng một trật tự xã hội xã hội chủ nghĩa và/hay cộng sản chủ nghĩa.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 21 phần 8

  1. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 778 Lêi nhµ xuÊt b¶n 395 779 lã mÆt ë c¸c tØnh. N¨m 1887, khi chän ®Þa ®iÓm mµ hä cã thÓ tæ n¨m 1889. chøc ®¹i héi toµn quèc cña m×nh víi nh÷ng c¬ héi nµo ®ã ®Ó B©y giê chuyÓn sang ®¹i héi Lu©n §«n. thµnh c«ng, hä ®µnh ph¶i lùa chän mét thµnh phè nhá hÎo l¸nh §¹i héi Lu©n §«n kh«ng ph¶i lµ ®¹i héi chung cña c«ng ë vïng ¸c-®en-n¬, mµ vÞ tÊt cã ng­êi nµo cã thÓ t×m thÊy nã nh©n, ®ã lµ ®¹i héi cña nh÷ng c«ng liªn, do nh÷ng c«ng liªn trªn b¶n ®å. Cßn mïa ®«ng võa qua, khi hä tuyªn bè triÖu tËp ®¹i triÖu tËp vµ vÒ nguyªn t¾c kh«ng mét ai ®­îc tham dù nã ngoµi héi cña m×nh ë T¬-roay-¬, n¬i mµ hä cho r»ng cã thÓ tr«ng cËy vµo nh÷ng ng­êi cña c«ng liªn. Nh­ vËy, c¸c nghÞ quyÕt cña ®¹i héi c¸c ®¹i biÓu c«ng nh©n ®Þa ph­¬ng, th× ban chÊp hµnh ®Þa ph­¬ng nµy sao l¹i cã thÓ ®­îc coi lµ b¾t buéc ®èi víi c¸c c«ng nh©n kh«ng ®· tuyªn bè r»ng, lÇn nµy c¸c tæ chøc x· héi chñ nghÜa vµ c¸c tæ ph¶i lµ ng­êi cña nh÷ng c«ng liªn, hoÆc ®èi víi nh÷ng ng­êi x· héi chøc c«ng nh©n n­íc Ph¸p ®Òu thùc tÕ, chø kh«ng ph¶i chØ bÒ chñ nghÜa, - ®ã lµ ®iÒu bÝ mËt ®èi víi t«i. §¹i héi c«ng liªn cã thÓ ngoµi, ®­îc phÐp tham dù ®¹i héi. Khi nh÷ng kÎ cÇm ®Çu ph¸i Kh¶ triÖu tËp ®¹i héi c«ng liªn kh¸c, nh­ng kh«ng thÓ h¬n thÕ ®­îc. n¨ng ë Pa-ri hiÓu r»ng ®iÒu ®ã kh«ng ph¶i lµ chuyÖn ®ïa, hä thÊy B»ng hµnh ®éng triÖu tËp ®¹i héi c«ng nh©n, nã ®· v­ît quyÒn h¹n tèt nhÊt lµ tõ bá ®¹i héi cña chÝnh m×nh, h¬n lµ ph¶i gÆp nh÷ng cña nã; sù viÖc nµy tù nã lÏ ra cã thÓ t¹o nªn sù th«ng c¶m cña ng­êi theo chñ nghÜa tËp thÓ vµ nh÷ng ng­êi theo ph¸i Bl¨ng-ki chóng t«i, v× nã ®¸nh dÊu th¾ng lîi tr­íc nh÷ng thµnh kiÕn c«ng ®Õn häp ë T¬-roay-¬ vµ tiÕn hµnh ®¹i héi – mét ®¹i héi do ph¸i liªn qu¸ lçi thêi, nh­ng sù thËt vÉn lµ sù thËt: viÖc triÖu tËp ®¹i Kh¶ n¨ng triÖu tËp, nh­ng l¹i hñy bá ®i, vµ vÒ thùc chÊt bÞ hä héi kh«ng thuéc thÈm quyÒn c¸c ®¹i biÓu Lu©n §«n, vµ v× vËy, viÖc chiÕm lÊy tõ tay ph¸i Kh¶ n¨ng. triÖu tËp Êy chØ cã ý nghÜa mét sù mong muèn. Nh­ vËy, vÒ “sù thËt hiÓn nhiªn” cho r»ng ph¸i Kh¶ n¨ng lµ Ch¾c ch¾n r»ng c¶ ®¹i héi ë Boãc-®« còng chØ lµ ®¹i héi c«ng tuyÖt ®èi m¹nh nhÊt, cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ còng ngang nh­ nh÷ng lêi ®oµn, vµ do ®ã nghÞ quyÕt cña nã vÒ viÖc triÖu tËp ®¹i héi c«ng tuyªn bè lín tiÕng cña b¶n tuyªn ng«n vÒ sù vÜ ®¹i vµ søc m¹nh cña Liªn ®oµn d©n chñ – x· héi. nh©n quèc tÕ còng kh«ng cã hiÖu lùc. Nh­ng vµo th¸ng Ch¹p còng n¨m ®ã, nghÞ quyÕt nµy ®­îc ®¹i héi x· héi chñ nghÜa ë T¬-roay-¬ Tuy nhiªn, bÊt kÓ lµ hä cã m¹nh hay kh«ng, hä “coi nhiÖm vô phª duyÖt, mµ ngay c¶ ph¸i Kh¶ n¨ng còng kh«ng thÓ ph¶n ®èi cña m×nh lµ triÖu tËp ®¹i héi ë Pa-ri”. nh÷ng nghÞ quyÕt cña ®¹i héi nµy víi lý lÏ v÷ng ch¾c ®­îc, v× chÝnh §iÒu ®ã ®Æt ra tr­íc chóng ta c©u hái vÒ tÝnh chÊt cã thùc cña hä triÖu tËp nã, vµ nÕu hä kh«ng cã mÆt t¹i ®¹i héi Êy, th× ®ã lµ lçi nh÷ng thÈm quyÒn dµnh cho hä ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých Êy. T¹i héi cña chÝnh hä. nghÞ Pa-ri n¨m 1886, sè ®¹i biÓu c¸c n­íc kh¸c tham dù – nãi chung khã gäi lµ héi nghÞ ®¹i biÓu – Ýt ®Õn nçi nghÞ quyÕt cña nã Do cè ý kh«ng cho phÐp c¸c ®¹i biÓu §øc vµ ¸o – ë nh÷ng n­íc chØ cã ý nghÜa nh÷ng sù mong muèn; trong tr­êng hîp tèt nhÊt nã nµy, sè ®¶ng viªn ®¶ng x· héi chñ nghÜa hÇu nh­ b»ng tæng sè cã thÓ ®­îc coi lµ b¾t buéc ®èi víi nh÷ng ai bá phiÕu t¸n thµnh nã, ®¶ng viªn c¸c n­íc ch©u ¢u cßn l¹i - ®Õn dù ®¹i héi Lu©n §«n, nªn nghÜa lµ ®èi víi ph¸i Kh¶ n¨ng vµ c¸c c«ng liªn Anh. Nh÷ng ng­êi ®¹i héi ®ã trë thµnh ®¹i héi côt, ®ã lµ “sù thËt hiÓn nhiªn”, “sù thËt nµy ®· ®o¹n tuyÖt víi c¸c nghÞ quyÕt Pa-ri t¹i ®¹i héi gÇn ®©y cña kh«ng thÓ b¸c bá ®­îc”; ngay c¶ b¶n tuyªn ng«n còng kh«ng b¸c bá hä ë Hun. Nh­ vËy, chØ cßn sù thËt lµ t¹i Pa-ri, n¨m 1886, ph¸i ®iÒu ®ã, nã chØ than phiÒn r»ng, nh÷ng ng­êi §øc ®· cho ®¹i héi ®ã Kh¶ n¨ng ®· uû quyÒn cho chÝnh m×nh triÖu tËp ®¹i héi ë Pa-ri
  2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 780 Lêi nhµ xuÊt b¶n 396 781 chän: hoÆc chÊp nhËn nh÷ng ®iÒu kiÖn cña h¾n, hoÆc chÕt ®ãi. ViÖc ®¹i c¸i tªn gäi Êy, ®· gäi sù vËt b»ng ®óng c¸i tªn cña nã. héi Êy - ®­îc tiÕn hµnh trong hoµn c¶nh nh­ vËy – sÏ ®­îc nh¾c tíi H¬n n÷a, ®¹i héi côt (tuy vËy thiÓu sè cña nã ®· gióp nhiÒu cho trong biªn niªn sö cña phong trµo c«ng nh©n, còng ®· lµ sù viÖc kh¸ sù nghiÖp x· héi chñ nghÜa ë n­íc Anh) kh«ng ®­îc tù do trong nhôc nh·; nh­ng tuyÖt ®èi kh«ng ®­îc cho phÐp triÖu tËp thªm mét ®¹i nh÷ng ho¹t ®éng cña m×nh. Ngay trong cuéc bÊt ®ång nghiªm héi n÷a còng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn nh­ vËy hoÆc t­¬ng tù! träng ®Çu tiªn gi÷a nh÷ng c«ng liªn Anh theo SÝp-t¬n vµ nh÷ng BÊt chÊp mäi ®iÒu ®ã, ph¸i thiÓu sè x· héi chñ nghÜa t¹i ®¹i héi ®¶ng viªn ®¶ng x· héi chñ nghÜa th× nh÷ng phÇn tö theo SÝp-t¬n, nµy ®· gi¸ng ®ßn vµo ph¸i ®a sè cña SÝp-t¬n ®Õn nçi Uû ban nghÞ b»ng lêi lÏ cña chÝnh SÝp-t¬n, ®· tuyªn bè r»ng, nÕu cø tiÕp tôc viÖn ®· nhanh chãng l¹nh nh¹t víi dù ®Þnh Êy. Nã ®· c«ng khai tá t×nh h×nh nh­ vËy, hä sÏ gi¶i t¸n ®¹i héi; hä cã quyÒn lµm ®iÒu ®ã, th¸i ®é ®èi víi nh÷ng nghÞ quyÕt cña ®¹i héi, vµ tr­íc tiªn, víi nghÞ v× phßng häp lµ do hä thuª. Nh­ vËy, ng­êi ta ngay tõ ®Çu ®· cho quyÕt vµ triÖu tËp ®¹i héi Pa-ri, coi nh÷ng nghÞ quyÕt Êy nh­ nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa c¶m thÊy r»ng, hä ë vµo t×nh c¶nh m¶nh giÊy lén. cña nh÷ng ng­êi t¸ ®iÒn Ai-r¬-len, vµ l·nh chóa SÝp-t¬n cña hä Nh­ vËy, giÊy ñy nhiÖm mµ ph¸i Kh¶ n¨ng nhËn cña ®¹i héi s½n sµng, trong tr­êng hîp cÇn thiÕt, thùc hiÖn quyÒn cña m×nh lµ Lu©n §«n lµ sai tr¸i, thø nhÊt, bëi v× giÊy uû nhiÖm ®ã lµ do ®¹i trôc xuÊt, víi sù gióp ®ì cña lùc l­îng vò trang cña n÷ hoµng. héi c«ng liªn cÊp; ®¹i héi nµy l¹i kh«ng cã quyÒn rµng buéc nh÷ng c«ng nh©n kh«ng tham gia c¸c c«ng liªn hoÆc nh÷ng ng­êi x· héi Nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa ®· khuÊt phôc, vµ trong hoµn chñ nghÜa nãi chung; hai lµ, v× ®¹i héi Lu©n §«n lµ mét ®¹i héi côt, c¶nh nh­ thÕ, hä ®· hµnh ®éng ®óng; nh­ng hä ®· kh«ng lªn tiÕng do nã kh«ng cho phÐp nh÷ng ng­êi §øc vµ nh÷ng ng­êi kh¸c tham ph¶n ®èi chÝnh thøc vµ ®iÒu ®ã lµ sai lÇm. Song, hä vÉn kh«ng dù; ba lµ, v× ®¹i héi ®ã ®· kh«ng ®­îc tù do trong nh÷ng ho¹t ®éng quªn viÖc ng­êi ta ®· ®èi xö víi hä nh­ thÕ nµo ®Ó khen th­ëng hä, cña m×nh, vµ bèn lµ, v× nh÷ng ng­êi triÖu tËp ®¹i héi nµy – vµ lµ v× ®· thÓ hiÖn lßng tin vµ ®· quyÕt ®Þnh døt kho¸t - ®iÒu nµy ®· phe ®a sè t¹i ®¹i héi – lµ nh÷ng ng­êi ®Çu tiªn thñ tiªu ñy nhiÖm biÓu lé râ qua phÇn phô lôc trong cuèn s¸ch nµy – kh«ng ®Ó x¶y ra th­ ®ã. tr­êng hîp t­¬ng tù n÷a. Nãi chung cã thÓ t«i ®· kh«ng tham gia cuéc tranh luËn nµy, Ngoµi ra, ñy ban nghÞ viÖn ®· chuÈn bÞ cho ®¹i héi mét bé thÓ lÖ vµ nÕu nh­ ph¸i Kh¶ n¨ng vµ ®ång minh cña hä trong Liªn ®oµn d©n chØ thÞ, nhê ®ã, nã hy väng bÞt miÖng nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa vµ chñ – x· héi kh«ng lu«n måm nh¾c ®i nh¾c l¹i vÒ sù uû quyÒn cña buéc hä ph¶i v©ng lêi. ViÖc kiÓm tra uû nhiÖm th­, ch­¬ng tr×nh nghÞ ®¹i héi Lu©n §«n nh­ vÒ mét c¸i g× thiªng liªng vµ kh«ng chª vµo sù, ph­¬ng ph¸p bá phiÕu – toµn bé c¸c quy t¾c ®Æt ra thùc tÕ ®· ®­îc ®©u ®­îc. Sù uû quyÒn nµy ®­îc ®Æt cao h¬n hÕt th¶y; dÜ nhiªn nã nh÷ng ng­êi cña SÝp-t¬n th¶o ra tõ tr­íc vµ ¸p ®Æt cho nh÷ng ng­êi xo¸ bá nghÞ quyÕt ®· ®­îc th«ng qua tr­íc ®ã t¹i ®¹i héi Boãc-®«, tham dù ®¹i héi, víi sù ®e däa lËp tøc bÞ ®uæi ra ®¹i héi nÕu kh«ng tu©n vµ sau ®ã ®­îc ®¹i héi T¬-roay-¬ phª duyÖt; nã cã tÝnh chÊt b¾t theo. §¹i héi Lu©n §«n ®­îc tù do ë møc ®é kh«ng lín h¬n ng­êi c«ng buéc kh«ng chØ ®èi víi nh÷ng ai ®· bá phiÕu t¸n thµnh nã ë ®¹i héi Lu©n §«n, mµ c¶ ®èi víi nh÷ng ng­êi kh«ng cã mÆt ë ®Êy, vµ ngay nh©n lµm thuª cho t­ b¶n, hay ng­êi n«ng d©n Ai-r¬-len lÜnh canh ba – c¶ ®èi víi nh÷ng ng­êi mµ ng­êi ta cè ý kh«ng cho phÐp hä ®Õn dù bèn a-cr¬ ruéng ®Êt cña tªn l·nh chóa hót m¸u vµ ®øng tr­íc sù lùa
  3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 782 Lêi nhµ xuÊt b¶n 397 783 ® ¹i héi nµy. Vµ khi nh÷ng lêi khiÕu n¹i Êy ®­îc nªu ra th× viÖc x¸c tranh c·i sau nµy, cßn th¸i ®é kh«ng muèn tõ bá c¸c yªu s¸ch ®ã, ®Þnh gi¸ trÞ thùc sù cña ñy quyÒn ®ã trë thµnh viÖc nhÊt thiÕt ph¶i b»ng nh÷ng lêi ph¸t biÓu râ rµng vµ døt kho¸t, ®· dÉn tíi sù ph©n lµm. liÖt vµ viÖc triÖu tËp ®¹i héi thø hai. PhÇn lín c¸c ®¶ng x· héi chñ nghÜa ch©u ¢u kh«ng muèn mét lÇn n÷a – lÇn nµy th× më to m¾t – Ph¶i nãi r»ng, mÆc dÇu sù ñy quyÒn ë ®¹i héi Lu©n §«n, xÐt bÞ m¾c bÉy. theo thùc chÊt cña nã, lµ kh«ng cã gi¸ trÞ, mÆc dÇu nã lµ sù l¨ng nhôc c«ng nhiªn ®èi víi nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa Ph¸p Nh­ vËy, ®èi t­îng g©y ra tranh c·i l¹i chñ yÕu kh«ng ph¶i lµ kh¸c vµ ®èi víi ®¹i héi Boãc-®«, tuy nhiªn, ®©y lµ mét sù l¨ng nhôc sù ñy quyÒn cña ®¹i héi Lu©n §«n – trong vÊn ®Ò nµy kh«ng kh«ng cè ý cña ®a sè nh÷ng ng­êi ®· bá phiÕu t¸n thµnh nã, - vÉn khã tháa thuËn – mµ chñ yÕu lµ c¸ch thøc mµ ph¸i Kh¶ n¨ng sö nh÷ng ng­êi, nh­ ta thÊy, kh«ng tham dù vµo viÖc trao uû quyÒn dông ñy quyÒn ®ã, nh÷ng ®ßi hái cña hä muèn ®­a ra c¸c luËt lÖ cã ®ã l¹i hÕt søc t«n träng nã, vµ rèt cuéc, cã thÓ nã lÏ ra ®· ®­îc mäi tÝnh chÊt b¾t buéc ®èi víi ®¹i héi Lu©n §«n, vµ qua ®ã, biÕn hµnh ng­êi thùc tÕ th«ng qua, nÕu nh­ kh«ng cã th¸i ®é v« nguyªn t¾c ®éng léng hµnh cña ñy ban nghÞ viÖn ®èi víi ®¹i héi Lu©n §«n cña chÝnh ph¸i Kh¶ n¨ng. thµnh mét tiÒn lÖ ®èi víi c¸c ®¹i héi tiÕp sau. Th«ng b¸o ®Çu tiªn, mµ trong ®ã ph¸i Kh¶ n¨ng c«ng bè vÒ viÖc 5. “Nh÷ng ng­êi m¸c-xÝt, mÆc dÇu bÞ rµng buéc bëi phiÕu biÓu quyÕt cña Ph¸c-gia, triÖu tËp ®¹i héi, ®· chØ râ r»ng hä kh«ng chØ kh«ng lªn ¸n ph­¬ng ®· ph¶n ®èi ®iÒu ®ã vµ thóc ®Èy ng­êi §øc còng ph¶n ®èi, v×, theo lêi hä, ph¸i Kh¶ n¨ng ph¸p mµ ñy ban nghÞ viÖn ®· dïng ®Ó trãi buéc sù tù do cña ®¹i cã ý ®Þnh kh«ng cho phÐp nh÷ng ®èi ph­¬ng cña hä tíi ®¹i héi vµ sö dông ®¹i héi ®ã vµo héi Lu©n §«n, mµ cßn lµm cho hµnh ®éng tù ý ¸p ®Æt ®ã mang tÝnh nh÷ng môc ®Ých riªng. Lêi buéc téi nµy do hä ®­a ra, mÆc dÇu cho tíi nay, ph¸i Kh¶ chÊt mét tiÒn lÖ, vµ hä còng cã tham väng h­ëng nh÷ng quyÒn n¨ng ch­a bao giê g¹t bá sù tham gia cña mét nhãm ®¶ng viªn x· héi chñ nghÜa nµo vµo hµnh mµ uû ban nghÞ viÖn ®· chiÕm ®o¹t. Hä ®· Ên ®Þnh tr­íc bÊt cø ®¹i héi nµo, vµ tuyÖt nhiªn kh«ng cã g× chøng tá hä cã ý ®Þnh hµnh ®éng nh­ vËy ch­¬ng tr×nh nghÞ sù, c¸ch thøc bá phiÕu vµ c¸ch thøc kiÓm tra c¸c trong tr­êng hîp nµy. GiÊy mêi ®· ®­îc göi ®Õn tÊt c¶ c¸c tæ chøc x· héi chñ nghÜa”. uû nhiÖm th­, h¬n n÷a, tõng nhãm quèc gia ph¶i kiÓm tra uû P hÇn chÝnh cña “sù thËt hiÓn nhiªn” nµy ®· bÞ chóng t«i b¸c nhiÖm th­ riªng. Kh«ng mét lêi nµo nãi r»ng, tÊt c¶ c¸i ®ã chØ bá. Nh­ng lêi kh¼ng ®Þnh cho r»ng, “cho tíi nay ph¸i Kh¶ n¨ng mang tÝnh chÊt t¹m thêi vµ ph¶i ®­îc ®¹i héi phª chuÈn. ch­a bao giê g¹t bá sù tham gia cña mét nhãm ®¶ng viªn x· héi chñ nghÜa nµo vµ bÊt cø ®¹i héi nµo, vµ tuyÖt nhiªn kh«ng cã g× Nh­ng ®¹i héi Lu©n §«n kh«ng thÓ trao cho ph¸i Kh¶ n¨ng bÊt chøng tá hä cã ý ®Þnh hµnh ®éng nh­ vËy trong tr­êng hîp nµy”, cø thÈm quyÒn nµo mµ chÝnh nã kh«ng cã. Kh«ng mét ®¹i héi nµo - lêi kh¼ng ®Þnh ®ã hoÆc lµ mét sù dèi tr¸ khñng khiÕp cã ý thøc, cã thÓ ra nh÷ng nghÞ quyÕt mµ ®¹i héi sau l¹i kh«ng cã quyÒn b·i hoÆc lµ ®iÒu ®ã chøng minh r»ng nh÷ng t¸c gi¶ cña b¶n tuyªn bá. Bëi vËy, ®¹i héi Lu©n §«n kh«ng cã quyÒn uû nhiÖm ph¸i Kh¶ ng«n hoµn toµn kh«ng biÕt g× vÒ nh÷ng ®iÒu hä viÕt. T¹i ®¹i héi n¨ng th¶o ra thÓ lÖ vµ chØ thÞ mµ ®¹i héi Pa-ri ph¶i theo. V¶ l¹i, nã vïng lÇn thø ba cña Liªn minh liªn bang cña trung t©m (Ph¸p) còng kh«ng hÒ lµm mét c¸i g× t­¬ng tù. Nh­ng ph¸i Kh¶ n¨ng ®ßi häp vµo th¸ng N¨m 1882, ph¸i Kh¶ n¨ng ®· tuyªn bè lµ tÊt c¶ mäi ®¶ng viªn x· héi chñ nghÜa ®Òu ®­îc ®Õn dù ®¹i héi. Nh­ng hái nh÷ng thÈm quyÒn nh­ vËy. Nh÷ng ®ßi hái tr¾ng trîn ®ã cña lóc ba m­¬i ng­êi theo chñ nghÜa tËp thÓ (tøc lµ nh÷ng ng­êi ph¸i Kh¶ n¨ng chÝnh ®· g©y nªn tÊt c¶ nh÷ng mèi bÊt hßa vµ
  4. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 784 Lêi nhµ xuÊt b¶n 398 785 gäi lµ m¸c-xÝt) tin vµo lêi tuyªn bè Êy, xuÊt hiÖn t¹i ®¹i héi th× ®ã, ®iÒu mµ «ng ®· thµnh c«ng. Ph¸i Kh¶ n¨ng kh«ng ph¶i lµ ng­êi ta ®· ®uæi hä mét c¸ch kh«ng th­¬ng tiÕc, viÖn c¸i cí lè “nh÷ng ng­êi cuèi cïng” trong sè nh÷ng ng­êi ®­îc mêi, mµ ®­îc bÞch lµ, víi c¸i tªn gäi “FÐdÐration du centre”1* , hä ®· c¹nh mêi ®ång thêi víi mäi ng­êi kh¸c. Nh­ vËy, “sù thËt hiÓn nhiªn” sè tranh bÊt chÝnh víi “Union FÐdÐrative” 2* cña ph¸i Kh¶ n¨ng. 6 lµ sù dèi tr¸ tõ ®Çu ®Õn cuèi; nh­ng ngay c¶ nÕu nh­ tÊt c¶ ®iÒu T¹i ®¹i héi vïng lÇn thø t¸m cña Liªn minh nµy, n¨m 1887, ®ã lµ sù thËt, th× c¸i ®ã chøng minh ®iÒu g×? 7. “Héi nghÞ ë N¨ng-xi kh«ng häp ®­îc, vµ héi nghÞ ë La Hay ®· ®­îc triÖu tËp thay 1* - “Liªn bang trung t©m” 2* - “Liªn minh liªn bang” thÕ nã. Ph¸i Kh¶ n¨ng còng ®­îc mêi sau chãt tíi dù héi nghÞ. §¸p l¹i lêi mêi, hä ®· viÕt mét sè bøc th­ ®Ò cËp hµng lo¹t vÊn ®Ò rÊt quan träng. Nh÷ng bøc th­ Êy ®· kh«ng khi m­êi hai ®¹i biÓu cña ph¸i tËp thÓ cã mÆt ®óng theo nh÷ng lêi ®­îc tr¶ lêi, vµ héi nghÞ ®· tiÕn hµnh ngay kh«ng cã sù tham dù cña hä”. tuyªn bè ®­îc lÆp l¹i nhiÒu lÇn r»ng tÊt c¶ mäi ®¶ng viªn x· héi chñ Vµ mét lÇn n÷a, lêi kh¼ng ®Þnh cho r»ng ph¸i Kh¶ n¨ng ®­îc nghÜa ®Òu ®­îc mêi, th× ng­êi ta ®· ®ãn tiÕp hä b»ng nh÷ng lêi hß la mêi ®Õn sau cïng, lµ sù dèi tr¸. Hä ®­îc mêi ®ång thêi víi mäi vµ chÕ nh¹o, vµ hä buéc ph¶i rêi khái ®¹i héi; ngoµi ra, mét nghÞ quyÕt ng­êi kh¸c; chóng t«i ®Æc biÖt ®· lµm s¸ng tá vÊn ®Ò nµy, mÆc dÇu ®· ®­îc th«ng qua nãi r»ng “kh«ng bao giê cho phÐp nh÷ng ®¶ng viªn b¶n th©n nã kh«ng cã ý nghÜa g× lín. Héi nghÞ ®­îc Ên ®Þnh vµo x· héi chñ nghÜa ®­îc dù mét ®¹i héi nµo cña chóng ta”. Vµ cßn cã sù ngµy 28 th¸ng Hai, vµ ph¸i Kh¶ n¨ng vµo ngµy 17 th¸ng Hai t¹i viÖc hay h¬n: n¨m 1888, khi ban chÊp hµnh ®Þa ph­¬ng- nãi ®­îc giao héi nghÞ uû ban toµn quèc cña m×nh, ®· cã kh«ng nh÷ng giÊy mêi, nhiÖm vô tæ chøc ®¹i héi toµn quèc cña ph¸i Kh¶ n¨ng ë T¬-roay-¬ - mµ c¶ th­ tr¶ lêi cña LÝp-nÕch cho nh÷ng bøc th­ cña hä ®Ò cËp “hµng lo¹t vÊn ®Ò rÊt quan träng”, nghÜa lµ cho chÝnh nh÷ng bøc ®e do¹ lÇn nµy sÏ thùc hiÖn c©u nãi ®­îc nh¾c l¹i mu«n thuë lµ mäi th­, mµ theo lêi cña b¶n tuyªn ng«n, “®· kh«ng ®­îc tr¶ lêi”. ®¶ng viªn x· héi chñ nghÜa ®Òu ®­îc dù ®¹i héi, th× ph¸i Kh¶ n¨ng, nh­ ChÝnh hä nãi r»ng, LÝp-nÕch “®· kh«ng tr¶ lêi nh÷ng c©u hái cña ta ®· thÊy, ®· lùa chän viÖc rêi bá ®¹i héi cña chÝnh m×nh, miÔn lµ kh«ng hä vÒ ch­¬ng tr×nh nghÞ sù cña héi nghÞ”1*. Theo chç t«i ®­îc biÕt, ph¶i thùc hiÖn lêi høa kho¸c l¸c cña hä. «ng LÝp-nÕch ®· th«ng b¸o cho hä r»ng, hä sÏ nhËn ®­îc th­ tr¶ lêi nh÷ng c©u hái ®ã ngay t¹i héi nghÞ. Cã thÓ ph¸i Kh¶ n¨ng, muèn Sau tÊt c¶ nh÷ng chuyÖn ®ã, lÏ nµo l¹i ng¹c nhiªn tr­íc viÖc tiÕn hµnh mét cuéc trao ®æi dµi dßng vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn s¬ bé, vµ ph¸i theo chñ nghÜa tËp thÓ tin ch¾c r»ng “ph¸i Kh¶ n¨ng cã ý b»ng c¸ch ®ã, tr× ho·n héi nghÞ ®Õn lóc kÕt thóc ®¹i héi, nh­ng ®ã ®Þnh kh«ng cho phÐp hä tíi ®¹i héi vµ sö dông ®¹i héi ®ã vµo hoµn toµn l¹i kh«ng ph¶i lµ sù mong muèn cña nh÷ng ai cã ý ®Þnh nh÷ng môc ®Ých riªng”. nghiªm chØnh ®¹t ®­îc mét sù tho¶ thuËn danh dù cho tÊt c¶ c¸c 6 . “Dï thÕ nµo ®i n÷a, La-ph¸c-g¬, Ghª-®¬ vµ nh÷ng ng­êi m¸c-xÝt kh¸c, ®ång lßng bªn liªn quan. Dï thÕ nµy hay thÕ kh¸c, sau ®ã ph¸i Kh¶ n¨ng ®Òu kh«ng cã mÆt t¹i héi nghÞ, vµ do ®ã héi nghÞ buéc ph¶i tiÕn hµnh nhÊt trÝ víi nh÷ng ng­êi §øc cña ®¶ng ë trong quèc héi vµ nh÷ng b¹n cña hä, ®· triÖu ®óng lµ kh«ng cã sù tham dù cña hä. tËp héi nghÞ ë N¨ng-xi. Ph¸i Kh¶ n¨ng lµ nh÷ng ng­êi cuèi cïng trong sè nh÷ng ng­êi ®­îc mêi tíi dù héi nghÞ nµy, chØ mét tuÇn ngay tr­íc khi héi nghÞ häp”. 8. “Héi nghÞ nµy häp thiÕu ®¹i biÓu cña Anh, I-ta-li-a, T©y Ban Nha vµ mét vµi n­íc kh¸c. Ngay c¶ Liªn ®oµn d©n chñ – x· héi còng kh«ng ®­îc biÕt vÒ viÖc sÏ triÖu tËp héi Héi nghÞ ë N¨ng-xi do nh÷ng ng­êi §øc, chø kh«ng ph¶i do La- nghÞ s¾p tíi. ChØ nh÷ng ng­êi râ rµng thï ®Þch víi ph¸i Kh¶ n¨ng míi nhËn ®­îc lêi mêi. ph¸c-g¬, triÖu tËp; «ng La-ph¸c-g¬, tr¸i l¹i, ®· ph¶n ®èi thêi gian Riªng La-ph¸c-g¬ lµ ®¹i biÓu duy nhÊt cña Ph¸p, mÆc dÇu «ng ta cã cuéc c·i cä gay g¾t vµ ®Þa ®iÓm triÖu tËp héi nghÞ vµ t×m mäi c¸ch ®Ó huû bá héi nghÞ
  5. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 786 Lêi nhµ xuÊt b¶n 399 787 v× phe ®a sè nµy ®· tõ bá c­¬ng lÜnh cña m×nh vµ ­a thÝch thµnh nhiÒu n¨m, mang tÝnh chÊt c¸ nh©n, víi ph¸i Kh¶ n¨ng! B¶n tæng kÕt ®Çy ®ñ vÒ héi nghÞ lËp mét ®¶ng hoµn toµn kh«ng cã c­¬ng lÜnh. ®· kh«ng ®­îc c«ng bè vµo lóc ®ã, còng nh­ sau ®ã”. 9. “Mét héi nghÞ nh­ héi nghÞ nµy th× kh«ng ph¶i lµ c¸i g× kh¸c h¬n lµ mét cuéc tô tËp §iÒu ®óng duy nhÊt ë môc 8 vµ 9 lµ héi nghÞ häp “bÝ mËt”, v× bÝ mËt ®eo ®uæi nh÷ng môc ®Ých, theo chóng t«i nghÜ, ch¼ng tèt ®Ñp g×. §ång nã kh«ng c«ng khai. C«ng chóng vµ c¸c ®¹i diÖn b¸o chÝ, tÊt nhiªn, kh«ng ®­îc mêi dù héi nghÞ. NÕu nã lµ “bÝ mËt” ®èi víi 1* Xem tê “ProlÐteriat”590, c¬ quan ng«n luËn chÝnh thøc cña hä, sè ra ngµy 23 t h¸ng ph¸i Kh¶ n¨ng th× chØ lµ hä kh«ng thÊy cÇn thiÕt ph¶i ®Õn häp. Hai. Nh­ng nh÷ng nghÞ quyÕt cña héi nghÞ ®­îc th«ng qua mét c¸ch cè ý, cèt sao cho ph¸i Kh¶ n¨ng biÕt vÒ nh÷ng nghÞ quyÕt ®ã, chÝ §«-me-la Niu-ven-h©y cao quý cña chóng ta, - mµ chóng t«i rÊt lÊy lµm tiÕc vµ th«ng qua V«n-®Ðc-x¬, ®· ®­îc th«ng b¸o ngay cho hä. NÕu vËy ph¶i th«ng b¸o ®iÒu nµy - ®· nãi trong bøc th­ cña m×nh göi Liªn ®oµn d©n chñ – x· héi th× nh÷ng lêi cµu nhµu vÒ héi nghÞ “bÝ mËt” liÖu cã ý nghÜa g×? Héi r»ng, héi nghÞ nµy ®· ®­îc trï tÝnh häp bÝ mËt. nghÞ nµy, kh«ng nghi ngê g× n÷a, ®©u ®· “bÝ mËt” b»ng nh÷ng cuéc V× héi nghÞ La Hay ®­îc ng­êi §øc triÖu tËp, nªn hä mêi nh÷ng häp cña hai c¬ quan bÝ Èn ®· nhËn tr¸ch nhiÖm vÒ b¶n tuyªn ng«n. ®¶ng viªn x· héi chñ nghÜa ngo¹i quèc nµo mµ hä vÉn gi÷ mèi liªn ThÕ giíi kh«ng chØ biÕt nh÷ng nghÞ quyÕt cña héi nghÞ ®ã, v× nh÷ng hÖ nh­: nh÷ng ng­êi Hµ Lan, ng­êi BØ, ng­êi §an M¹ch vµ ng­êi nghÞ quyÕt Êy cã thÓ lµm cho c«ng chóng chó ý, mµ cßn biÕt c¶ hä tªn c¸c ®¹i biÓu. Cßn nÕu mêi c¸c ®¹i biÓu b¸o chÝ tíi dù c¸i héi Thuþ SÜ, vµ c¶ hai ®¶ng Ph¸p mµ hä ph¶i ®ãng vai trß ng­êi trung nghÞ tù ®Æt cho m×nh môc ®Ých lµm trung gian gi÷a hai nhãm x· gian gi÷a hai bªn. Liªn ®oµn d©n chñ – x· héi, mµ U.M«-ri-x¬ lµ héi chñ nghÜa bÊt hßa víi nhau, th× tÊt nhiªn ®ã lµ ®iÒu phi lý. ®¹i diÖn, lµ do La-ph¸c-g¬ mêi; vµ còng chÝnh theo c¸ch ®ã, ph¸i Kh¶ n¨ng cã thÓ mêi Liªn ®oµn d©n chñ – x· héi; bÊt luËn thÕ nµo 10. “Cuéc tô tËp bÝ mËt nµy nh­ vËy lµ ®· häp sau nh÷ng c¸nh cöa ®ãng kÝn, ®· th× ë ®©y, t¹i Lu©n §«n, kh«ng mét ng­êi nµo râ vÒ viÖc ai ®­îc vµ th«ng qua mét lo¹t nghÞ quyÕt kh«ng bÞ ph¶n ®èi g× ®¸ng kÓ. Song, V«n-®Ðc-x¬ ®­îc cö ai kh«ng ®­îc mêi, vµ ai ®­îc uû quyÒn mêi ai. ThËt lµ kh«ng ®óng ®Õn Pa-ri ®Ó buéc ph¸i Kh¶ n¨ng chÊp nhËn nh÷ng nghÞ quyÕt Êy, y nh­ thÕ Ýt ra ®ã lµ sù thËt nÕu nãi r»ng chØ nh÷ng ng­êi râ rµng lµ thï ®Þch víi ph¸i nh÷ng s¾c lÖnh cña héi ®ång gi¸m môc, vµ ë Lu©n §«n, BÐc-stanh còng viÕt víi tinh Kh¶ n¨ng míi ®­îc mêi. Nh÷ng ng­êi BØ ®· nhiÒu n¨m gi÷ mèi thÇn t­¬ng tù. Nh÷ng bøc th­ cña c¸c l·nh tô §øc, hy väng r»ng chóng t«i sÏ kh«ng quan hÖ h÷u nghÞ víi hä, th× t¹i ®¹i héi toµn quèc cña m×nh häp buéc ph¶i c«ng bè chóng – còng ®­îc viÕt víi giäng rÊt ®éc ¸c vµ hèng h¸ch, ®ång thêi vµo lÔ Phôc sinh n¨m nay, ®· chøng minh r»ng hä lµ nh÷ng ng­êi cßn ®e däa triÖu tËp mét ®¹i héi ®èi lËp trong tr­êng hîp nÕu nh÷ng mÖnh lÖnh cña hä hoµn toµn kh«ng muèn lµm cho nh÷ng ng­êi ®ã bÊt m·n bëi mét kh«ng ®­îc thùc hiÖn ngay”. ®iÒu g× ®ã591. Nh÷ng ng­êi Hµ Lan, §an M¹ch, vµ Thôy SÜ kh«ng Sau tÊt c¶ nh÷ng sù vu khèng ¸c ý Êy vÒ thµnh phÇn ®¸nh tr¸o hÒ ®èi xö thï ®Þch víi hä vµ v« luËn thÕ nµo còng kh«ng “râ rµng” cña héi nghÞ vµ cuéc tô tËp bÝ mËt, ®éc gi¶ cã mäi c¬ së ®Ó chê ®îi lµ thï ®Þch. NÕu La-ph¸c-g¬ lµ ®¹i biÓu duy nhÊt cña Ph¸p, th× nh÷ng vô v¹ch trÇn ®Çy chÊn ®éng vÒ c¸c téi lçi nhôc nh· vµ hoµn toµn do lçi cña ph¸i Kh¶ n¨ng, v× hä kh«ng muèn nhËn lêi nh÷ng téi ¸c ®ª tiÖn cña cuéc häp bän ©m m­u nµy, mét cuéc häp mêi. ThËt lµ kh«ng ®óng sù thËt nÕu b¶o r»ng “cuéc c·i lén gay g¾t “®eo ®uæi nh÷ng môc ®Ých mµ chóng t«i cho lµ ch¼ng tèt ®Ñp g×”. nhiÒu n¨m cña La-ph¸c-g¬” víi ph¸i Kh¶ n¨ng lµ mang tÝnh chÊt c¸ nh©n. La-ph¸c-g¬, Ghª-®¬, §ª-vin vµ nhiÒu nhãm ®¶ng viªn x· Cßn kÕt côc ra sao? ë L a Hay, “mét lo¹t nghÞ quyÕt kh«ng bÞ ph¶n héi chñ nghÜa vµ c«ng ®oµn ®· ®o¹n tuyÖt víi phe ®a sè trong ®¶ng, ®èi g× ®¸ng kÓ” ®· ®­îc th«ng qua! Ph¶i ch¨ng Ban quèc tÕ vµ Tæng
  6. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 788 Lêi nhµ xuÊt b¶n 400 789 tæ chøc cã ®¹i biÓu ë héi nghÞ sÏ triÖu tËp mét ®¹i héi kh¸c, chÝnh héi ®ång cña Liªn ®oµn d©n chñ – x· héi kh«ng cßn tÝ chót tÝnh hµi lµ ®¹i héi mµ viÖc triÖu tËp nã ®· thµnh nghÞ quyÕt ë Boãc-®« vµ ë h­íc nµo? T¬-roay-¬. §èi víi ph¸i Kh¶ n¨ng, ®iÒu ®ã cã thÓ lµ “rÊt ®éc ¸c vµ Nh­ng t¸c gi¶ cña chóng ta cè duçi ra khái nh÷ng nghÞ quyÕt Êy hèng h¸ch”, nh­ng ®ã lµ ph­¬ng tiÖn duy nhÊt lµm hä tØnh ngé, cµng nhanh cµng tèt. Nh÷ng nghÞ quyÕt ®ã qu¶ ®· nh­îng bé nÕu ®iÒu ®ã nãi chung lµ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc. nhiÒu h¬n lµ ph¸i Kh¶ n¨ng cã thÓ hy väng ®¹t ®­îc. C¶ nh÷ng Vµ tiÕp sau lµ ®iÒu hay ho h¬n c¶ - ®óng lµ tinh hoa cña toµn bé ng­êi §øc kh«ng ®­îc phÐp ®Õn dù ®¹i héi Lu©n §«n, c¶ nh÷ng b¶n tuyªn ng«n. ng­êi theo chñ nghÜa tËp thÓ Ph¸p, mµ ®¹i héi coi th­êng, ®Òu ®· tá ý s½n sµng c«ng nhËn ñy nhiÖm th­ Lu©n §«n, cho phÐp – v× 11. Tuy vËy, ph¸i Kh¶ n¨ng thùc tÕ ®· c«ng nhËn mäi nghÞ quyÕt ®· ®­îc th«ng qua vµ ®­îc ®Ò nghÞ víi hä theo c¸ch thøc kÓ trªn. lý do ®ã – hñy bá nh÷ng nghÞ quyÕt ®­îc th«ng qua t¹i Boãc-®« vµ T¬-roay-¬, vµ duy tr× thÈm quyÒn cña ph¸i Kh¶ n¨ng vÒ viÖc triÖu 12. “MÆc dÇu cã sù c«ng nhËn nh­ vËy vµ mÆc dÇu ®¹i héi do ph¸i Kh¶ n¨ng triÖu tËp vµ tæ chøc ®¹i héi sau, víi ®iÒu kiÖn lµ hä sÏ tõ chèi, b»ng tËp sÏ ®­îc häp, vµ trong mäi hoµn c¶nh, ®¹i héi nµy cã thÓ cã chñ quyÒn ®èi víi mäi nh÷ng lêi lÏ râ rµng vµ rµnh m¹ch, mäi ®ßi hái ®­îc ®Ò ra nh÷ng c«ng viÖc néi bé cña m×nh, mÆc dÇu mçi bªn cã thÓ tr×nh bµy bÊt kú tr­êng hîp tranh thÓ thøc b¾t ®¹i héi ®ã ph¶i theo, vµ “sö dông nã vµo nh÷ng môc chÊp nµo ®Ó ®­a ra toµn ®¹i héi gi¶i quyÕt, nh­ng nh÷ng kÎ g¾n bã víi cuéc tô tËp bÝ ®Ých cña m×nh”. Tuy vËy, cÇn ghi nhËn r»ng thËm chÝ b¶n tuyªn mËt ë La Hay lóc nµy vÉn triÖu tËp ®¹i héi thø hai ë Pa-ri”. ng«n còng kh«ng thÓ vÆn vÑo bÎ häe c¸c nghÞ quyÕt La Hay. Nh÷ng ng­êi tham gia héi nghÞ La Hay tuyªn bè r»ng, hä s½n sµng liªn kÕt víi cuéc tô tËp bÝ mËt cña ph¸i kh¶ n¨ng víi hai ®iÒu Nh­ng ®iÒu tai h¹i chñ yÕu l¹i Èn n¸u kh«ng ph¶i ë trong c¸c kiÖn. Thø nhÊt, ph¸i Kh¶ n¨ng ph¶i triÖu tËp ®¹i héi víi sù tho¶ nghÞ quyÕt, mµ trong viÖc ng­êi ta m­u toan nh­ thÕ nµo hßng b¾t thuËn cña c«ng nh©n vµ nh÷ng tæ chøc x· héi chñ nghÜa Ph¸p vµ ph¸i Kh¶ n¨ng th«ng qua chóng. Vµ sù bÞa ®Æt l¹i b¾t ®Çu ë ®©y. c¸c n­íc kh¸c, nh÷ng ®¹i biÓu cña hä ph¶i cïng víi ph¸i Kh¶ n¨ng V«n-®Ðc-x¬ ®­îc cö ®i ®Ó “buéc ph¸i Kh¶ n¨ng nhËn nh÷ng nghÞ ký vµo b¶n th«ng b¸o vÒ viÖc triÖu tËp ®¹i héi. Ph¸i Kh¶ n¨ng ®· quyÕt Êy”. V«n-®Ðc-x¬ ®­îc cö ®Õn ®Êy, v× trong tÊt c¶ c¸c ®¹i biÓu mét mùc tõ chèi thùc hiÖn ®iÒu kiÖn Êy; dï ai ký còng ®­îc, miÔn kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ®¹i biÓu cña nhãm Ph¸p k×nh ®Þch víi hä. kh¸c cña héi nghÞ La Hay, «ng lªn tiÕng b¶o vÖ hä kiªn quyÕt h¬n NÕu nh÷ng t¸c gi¶ b¶n tuyªn ng«n kh«ng biÕt ®iÒu ®ã, xin h·y hái c¶! §iÒu mµ “BÐc-stanh viÕt”, kh«ng buéc ai ph¶i theo, trõ b¶n «ng chñ biªn b¸o “justice”1*, ng­êi biÕt rÊt râ ®iÒu Êy. th©n «ng ta, vµ ®· ®Õn lóc c¸c t¸c gi¶ b¶n tuyªn ng«n ph¶i biÕt nh­ §iÒu kiÖn thø hai lµ ®¹i héi ph¶i cã chñ quyÒn ®èi víi kiÓm vËy. Vµ mÆc dÇu t«i kh«ng cã quyÒn nãi thay “c¸c l·nh tô §øc”, tra ñy nhiÖm th­ vµ ®Þnh ra ch­¬ng tr×nh nghÞ sù. Ph¸i Kh¶ song t«i tin r»ng hä kh«ng tõ chèi t«i, nÕu t«i ®Ò nghÞ Liªn ®oµn n¨ng còng kh«ng hÒ chÊp nhËn ®iÒu kiÖn nµy vÒ “thùc tÕ”, hoÆc d©n chñ – x· héi vµ nh÷ng ®ång minh Pa-ri cña tæ chøc nµy c«ng theo c¸ch nµo kh¸c. Tho¹t ®Çu, hä quyÕt ®Þnh lµ tõng nhãm quèc bè bÊt kú bøc th­ nµo nhËn ®­îc cña hä. gia riªng biÖt sÏ kiÓm tra uû nhiÖm th­. VÒ tuyªn bè cña phÝa NghÞ quyÕt La Hay ®­îc c«ng bè, vµ ph¸i Kh¶ n¨ng ®­îc b¸o ®èi lËp cho r»ng quyÕt ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy nªn trao cho toµn thÓ tr­íc r»ng, nÕu hä kh«ng chÊp nhËn nh÷ng nghÞ quyÕt Êy, th× c¸c ®¹i héi, ph¸i Kh¶ n¨ng tr¶ lêi lµ cã thÓ chuyÓn nh÷ng tr­êng
  7. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 790 Lêi nhµ xuÊt b¶n 401 791 h îp ®Æc biÖt cho ®¹i héi gi¶i quyÕt, nh­ng hä ch¼ng gi¶i thÝch c¸ch ng©y th¬ r»ng, nÕu thËm chÝ cã nh÷ng lý do ®Ó bÊt b×nh, mét lêi xem nh÷ng tr­êng hîp nµo ®­îc coi lµ ®Æc biÖt. Kh«ng, th× “nh÷ng ng­êi §øc vµ nh÷ng ®ång chÝ kh¸c cña chóng t«i hä vÉn tiÕp tôc tranh luËn vôn vÆt vÒ chç xÐt xem quyÒn nµo lÇn nµy cã thÓ chÊp thuËn ®iÒu ®ã”. C¸c anh h·y lµm theo c¸ch th× trao cho ®¹i héi, cßn quyÒn nµo th× kh«ng, vµ chØ sau khi cña chóng t«i “chØ lÇn nµy” th«i, cßn lÇn sau c¸c anh cã thÓ nhËn ®­îc th«ng t­ vÒ viÖc triÖu tËp “®¹i héi ®èi lËp” th×, hµnh ®éng nh­ c¸c anh muèn, - dÜ nhiªn ®Ò nghÞ qu¶ lµ quyÕn rò, song, tiÕc thay, ng­êi ta ®· m­u toan tiÕn hµnh ®­êng lèi Êy ë Lu©n §«n n¨m ngo¸i, vµ “trong lÇn Êy” ®iÒu ®ã thÕ lµ qu¸ 1* - Hai-n¬-man ®ñ råi. c uè i cïn g, hä bué c ph ¶i tuyª n bè râ rµ ng vµ kh« ng ó p më r »n g, ®¹ i h éi sÏ gi¶ i q uyÕ t mäi tr ­ên g hîp , khi uû n hiÖm ChØ cÇn ph¸i Kh¶ n¨ng nãi mét lêi th«i lµ tháa thuËn xong th­ b Þ nhã m qu èc gia ph ñ nhË n. NÕ u hä tuyªn bè ® iÒu ® ã ngay, - hä nªn ®Æt thªm tõ “t¹m thêi”, “cÇn ®­îc ®¹i héi phª mét c¸ ch ®ón g lóc th× khã kh¨ n chñ yÕ u c ã lÏ ®· ®­ îc chuÈn” vµo tÊt c¶ nh÷ng thÓ lÖ vµ chØ thÞ cña m×nh. Nh­ng ngay c¶ kh¾c phô c r åi; cß n b© y giê, tÊ t nh iªn, ® · qu¸ muén . ®iÒu ®ã, còng kh«ng thÓ giµnh ®­îc ë hä b»ng bÊt kú søc m¹nh Ngay trong vÊn ®Ò ch­¬ng tr×nh nghÞ sù, hä còng m­în thñ nµo, vµ do ®ã, ®¹i héi lÇn thø hai trë nªn cÇn thiÕt ®èi víi tÊt c¶ nh÷ng ai kh«ng muèn bÞ SÝp-t¬n ho¸ lÇn thø hai. ®o¹n quanh co nh­ vËy. Hä kh«ng coi m×nh lµ nh÷ng ng­êi ®­îc ñy quyÒn v¹ch ra nh÷ng biÖn ph¸p vµ ®Ò nghÞ t¹m thêi – mµ ®¹i V× phÇn lín cuéc tranh luËn nµy diÔn ra trªn nh÷ng trang b¸o héi cã quyÒn chuÈn y hay b¸c bá - ®Ó gióp cho c«ng viÖc cña ®¹i héi “Justice”, nªn hoµn toµn râ rµng lµ nh÷ng ng­êi thay mÆt cho Liªn tiÕn triÓn dÔ dµng; tr¸i l¹i, hä hµnh ®éng nh­ nh÷ng kÎ n¾m quyÒn ®oµn d©n chñ – x· héi tuyªn bè nh÷ng lêi nªu ë § 12, hoÆc kh«ng lùc huyÒn bÝ nµo ®ã vµ thùc chÊt lµ v« h¹n ®èi víi ®¹i héi s¾p tíi, ®äc tê b¸o chÝnh thøc cña chÝnh m×nh, hoÆc cè ý kh¼ng ®Þnh nh÷ng nh÷ng kÎ nµy, nÕu muèn, cã thÓ nh­êng mét phÇn nh÷ng quyÒn ®iÒu m©u thuÉn víi sù thùc. hµnh cña hä ®Ó tá ra lÞch thiÖp víi nh÷ng tæ chøc ngo¹i quèc, vµ ®æi 13. “Hä ®Þnh ra thêi gian häp ®¹i héi cña m×nh còng chÝnh lµ thêi gian mµ ph¸i Kh¶ l¹i, nh÷ng tæ chøc nµy ph¶i c«ng nhËn nh÷ng ®ßi hái cßn l¹i cña hä n¨ng còng Ên ®Þnh cho ®¹i héi cña hä, mÆc dÇu ë La Hay hä ®· nhÊt trÝ th«ng qua nghÞ vÒ quyÒn hµnh ®èi víi ®¹i héi. H·y lÊy vÝ dô ngay chÝnh nh÷ng quyÕt trong ®ã nãi r»ng cuèi th¸ng B¶y lµ thêi gian kh«ng thÝch hîp vµ kh«ng cã lîi cho nghÞ quyÕt cuèi cïng cña hä ®­a ra ngµy 13 th¸ng N¨m, lµ khi hä viÖc tæ chøc ®¹i héi c«ng nh©n ë Pa-ri, vµ mÆc dÇu An-xen trong th­ göi cho Liªn ®oµn ®· nhËn ®­îc th«ng t­ vÒ viÖc triÖu tËp ®¹i héi ®èi lËp (xem b¸o d©n chñ – x· héi ®· x¸c nhËn r»ng, nÕu ®¹i héi thø hai ®­îc triÖu tËp, nã sÏ häp vµo “Justice” ngµy 25 th¸ng N¨m). Hä vÉn mÆc c¶ víi nh÷ng ng­êi th¸ng ChÝn, cßn LÝp-nÕch nãi r»ng ®¹i héi sÏ häp hoÆc trong n¨m nay, hoÆc sau nµy”. §an M¹ch vÒ ch­¬ng tr×nh nghÞ sù, nh­ thÓ hä hoÆc nh÷ng ng­êi Nh­ vËy, ta thÊy r»ng c¸c ®¹i biÓu ®¹i héi La Hay tuång nh­ ®· §an M¹ch ®· ®­îc trao quyÒn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò chØ thuéc thÈm long träng høa víi ph¸i Kh¶ n¨ng vÒ viÖc triÖu tËp ®¹i héi cña quyÒn cña chÝnh ®¹i héi. Sau ®ã hä l¹i chiÕu cè ®ång ý th«ng qua m×nh kh«ng vµo th¸ng B¶y, mµ vµo “th¸ng ChÝn”, “hoÆc trong n¨m ®Ò nghÞ cña ñy ban ph¶n ®èi cña c¸c c«ng liªn Anh vÒ viÖc ®­a vµo nay, hoÆc sau nµy”. Nh­ng tuÇn lÔ thø ba cña th¸ng B¶y dÜ nhiªn ch­¬ng tr×nh nghÞ sù nh÷ng thÓ lÖ triÖu tËp vµ tæ chøc nh÷ng ®¹i lµ “trong n¨m nay” ®Êy, cho nªn trong bÊt kú tr­êng hîp nµo còng héi sau nµy. Thªm vµo ®iÓm nµy, b¸o “Justice” cßn nãi thªm mét
  8. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 792 Lêi nhµ xuÊt b¶n 402 793 lµm dÞu nh÷ng nçi bÊt ®ång ®ang tån t¹i, vµ «ng Hai-n¬-man ®· k h«ng thÓ quë tr¸ch LÝp-nÕch vµo ®©u ®­îc. Do kÝnh träng c¸c ®éc høa víi nã vÒ sù ñng hé ®ã. gi¶ cña chóng t«i, chóng t«i sÏ kh«ng ®i vµo tranh luËn vÒ c¸c yªu s¸ch trÎ con ®ã. Tuy thÕ, t«i cã thÓ nãi r»ng thêi gian tõ ngµy 14 Cuèi b¶n tuyªn ng«n cã lêi chó gi¶i ng¾n nh­ sau: ®Õn ngµy 21 th¸ng B¶y ®· ®­îc chän tr­íc hÕt ®Ó tho¶ m·n sù ®ßi “§o¹n v¨n trªn ®©y sÏ ®­îc dÞch ra mét sè thø tiÕng ch©u ¢u vµ göi ®Õn tÊt c¶ c¸c hái nhÊt trÝ cña nh÷ng ng­êi Ph¸p, vµ thø hai, lµ v× ph­¬ng ph¸p n­íc”. ®éc nhÊt ch­a ®­îc thö th¸ch ®Ó hoµ hai ®¹i héi lµm mét, nÕu ph­¬ng ph¸p Êy, nãi chung, cã thÓ cã ®­îc - ®ã lµ buéc hä häp ®ång Nh÷ng ch÷ ký trong tµi liÖu ®Ýnh kÌm theo ®· chøng minh thêi. r»ng ë hÇu hÕt c¸c n­íc ch©u ¢u, vÊn ®Ò thËt ra ®· ®­îc gi¶i quyÕt. §¹i ®a sè nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa ë lôc ®Þa ®· ph¸t 14. “La-ph¸c-g¬, Ghª-®¬, bµ £-lª-«-n«-ra M¸c-£-v¬-linh (chÞ cña bµ, con g¸i cña biÓu t¸n thµnh ®¹i héi do nh÷ng ng­êi theo chñ nghÜa tËp thÓ vµ C¸c M¸c, lµ vî cña La-ph¸c-g¬), BÐc-stanh (chñ biªn b¸o “Sozialdemokrat”), Bª-ben vµ nh÷ng ng­êi theo thuyÕt Bl¨ng-ki triÖu tËp, vµ hä chèng l¹i ®¹i héi LÝp-nÕch lµ nh÷ng kÎ chñ x­íng chÝnh cña cuéc tô tËp bÝ mËt ë La Hay vµ ®¹i héi ®èi do ph¸i Kh¶ n¨ng triÖu tËp. N­íc Anh lµ n­íc duy nhÊt mµ ë ®ã, lËp ë Pa-ri. Phri-®rÝch ¡ng-ghen ®· hoµn toµn t¸n thµnh c¸ch thøc hµnh ®éng cña hä”. c¸c ®¶ng viªn x· héi chñ nghÜa, vµ nãi chung c«ng nh©n, cho tíi Rèt cuéc, mét phÇn nhá sù thËt ®· thËt sù chøa ®ùng c¸c “sù nay vÉn bÊt ®ång ý kiÕn. V× vËy, bµi tr¶ lêi nµy sÏ kh«ng ®­îc dÞch thËt hiÓn nhiªn” cuèi cïng nµy. Kh«ng mét ai phñ nhËn sù thËt lµ ra mét thø tiÕng n­íc ngoµi nµo. chÞ cña bµ £-lª-«-n«-ra M¸c-£-v¬-linh lµ con g¸i cña C¸c M¸c vµ T«i xin tãm t¾t: lµ vî cña La-ph¸c-g¬; tuy vËy, c¸c t¸c gi¶ b¶n tuyªn ng«n tr×nh bµy t­ t­ëng ®ã theo c¸ch cã thÓ hiÓu r»ng bµ La-ph¸c-g¬ lµ con 1. N¨m 1889 ë Pa-ri sÏ häp hai ®¹i héi: ®¹i héi thø nhÊt theo g¸i cña C¸c M¸c, cßn ng­êi chÞ em cña bµ ta th× kh«ng. Vµ dÉu cã quyÕt ®Þnh cña ®¹i héi c¸c c«ng ®oµn Ph¸p ë Boãc-®« ®· häp vµo th¸ng M­êi – M­êi mét n¨m 1888, ®­îc ®¹i héi c¸c ®¶ng viªn x· ®iÒu hoµn toµn kh«ng ®óng sù thËt lµ: BÐc-stanh hoÆc ng­êi nµo héi chñ nghÜa Ph¸p ë T¬-roay-¬ phª chuÈn chuyÓn vµo dÞp lÔ Gi¸ng ®ã ë Lu©n §«n – bÊt kÓ ë møc ®é nµo - ®Òu lµ “nh÷ng kÎ chñ x­íng sinh; ®¹i héi thø hai, theo quyÕt ®Þnh, ®­îc ®¹i héi quèc tÕ c¸c c«ng cña héi nghÞ La Hay”, mµ hä kh«ng cã mét chót liªn quan nµo ®Õn ®oµn ë Lu©n §«n th«ng qua mét tuÇn sau, vµ ph¸i Kh¶ n¨ng ®­îc viÖc triÖu tËp vµ x¸c ®Þnh thµnh phÇn héi nghÞ ®ã – nh­ng, t«i giao nhiÖm vô tæ chøc ®¹i héi Êy. nghÜ, kh«ng mét ai trong sè nh÷ng ng­êi kÓ trªn sÏ phñ nhËn sù thËt lµ hä ®· gãp phÇn triÖu tËp “®¹i héi ®èi lËp ë Pa-ri”, nh­ng hä 2. ViÖc hîp nhÊt hai ®¹i héi ®ã lÏ ra ®· ®­îc thùc hiÖn hÇu nh­ kh«ng bÞ c¶n trë g×, nÕu nh­ ph¸i Kh¶ n¨ng, ngay trong nh÷ng lêi hµnh ®éng nh­ vËy chØ sau khi th¸i ®é cña ph¸i Kh¶ n¨ng lµm cho th«ng b¸o ®Çu tiªn vÒ viÖc triÖu tËp ®¹i héi, ®· kh«ng yªu s¸ch vÒ sù gãp phÇn ®ã trë nªn tÊt nhiªn. C¸c t¸c gi¶ b¶n tuyªn ng«n h¼n nh÷ng thÈm quyÒn mµ ®¹i héi Lu©n §«n tù nã kh«ng cã, vµ do ®ã, biÕt râ r»ng bµ £.M¸c-£-v¬-linh vµ BÐc-stanh ®· ë nhµ «ng Hai- kh«ng thÓ trao cho hä ®­îc, cô thÓ lµ yªu s¸ch vÒ quyÒn l·nh ®¹o n¬-man vµo håi ®Çu th¸ng T­– ngay sau khi giäng ®iÖu cña b¸o c«ng viÖc néi bé cña ®¹i héi, ®Ò ra tr­íc ph­¬ng ph¸p kiÓm tra c¸c “Justice” trë nªn bít “®éc ¸c” vµ bít tÝnh “c¸ nh©n” ®«i chót, víi uû nhiÖm th­, ch­¬ng tr×nh nghÞ sù vµ toµn bé thÓ lÖ, nãi mét c¸ch môc ®Ých b¶o ®¶m cã ®­îc sù ñng hé tr­íc cña «ng nµy trong viÖc
  9. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 794 Lêi nhµ xuÊt b¶n 403 795 k h¸c, yªu s¸ch ®ßi cã còng chÝnh nh÷ng thÈm quyÒn mµ Uû ban nghÜa tËp thÓ Ph¸p - ®­îc sù ®ång ý cña mét sè tæ chøc quèc gia – nghÞ viÖn t¹i ®¹i héi Lu©n §«n ®· yªu s¸ch vµ ®· thùc hiÖn. quyÕt ®Þnh triÖu tËp ®¹i héi vµo ngµy 14 th¸ng B¶y, nghÞ quyÕt vÒ ®¹i héi nµy ®· ®­îc th«ng qua ë Boãc-®« vµ ë T¬-roay-¬. 3. Do ho¹t ®éng cña ph¸i Kh¶ n¨ng tr­íc ®©y vµ hiÖn nay hoµn toµn ®· t­íc mÊt kh¶ n¨ng cña nh÷ng nhãm x· héi chñ nghÜa 7. Nh­ ®· râ qua b¶n phô lôc, ®¹i ®a sè c¸c tæ chøc x· héi Ph¸p cßn l¹i cã thÓ tham gia ®¹i héi mµ hä triÖu tËp, cho nªn chñ nghÜa vµ ®¹i biÓu cña nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa ch©u nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa §øc lµ ®¹i biÓu quèc héi ®Þnh ®øng ¢u ®· tá ý t¸n thµnh tiÕn hµnh ®¹i héi nµy, v× hä kh«ng muèn ra lµm trung gian gi÷a hai ®¶ng víi sù gióp søc cña nh÷ng ng­êi mét lÇn n÷a ph¬i bµy tr­íc thÕ giíi c¶nh t­îng ®¸ng buån - l·nh ®¹o c¸c ®¶ng c«ng nh©n cña c¸c n­íc mµ hä cã quan hÖ. Do ®ã xuÊt hiÖn héi nghÞ La Hay (ngµy 28 th¸ng Hai) mµ nh÷ng nghÞ ®¹i héi c«ng nh©n häp nhê sù chiÕu cè cho phÐp cña mét ng­êi quyÕt cña nã, thËm chÝ theo ý kiÕn cña b¶n tuyªn ng«n mµ chóng nµo ®ã vµ bÞ trãi buéc bëi nh÷ng thÓ lÖ mµ nh÷ng ng­êi tæ chøc ra t«i ®ang ph©n tÝch, “vÒ nguyªn t¾c ®· kh«ng g©y ra sù ph¶n ®èi nã ¸p ®Æt. ®¸ng kÓ”. ChÝnh ph¸i Kh¶ n¨ng ®· xÐ to¹c ra tõng m¶nh ñy nhiÖm th­ 4. Trong nh÷ng nghÞ quyÕt ®ã, ñy nhiÖm th­ mµ ®¹i héi Lu©n Lu©n §«n ®­îc héi nghÞ La Hay c«ng nhËn, hä kh«ng chØ ®ßi tæ §«n trao cho ph¸i Kh¶ n¨ng hoµn toµn ®­îc c«ng nhËn vµ ®­îc chøc ®¹i héi s¾p tíi, mµ cßn ®ßi kiÓm so¸t nã vµ n¾m quyÒn ra lÖnh phª chuÈn víi ®iÒu kiÖn lµ ph¸i Kh¶ n¨ng tõ bá nh÷ng yªu s¸ch t¹i ®¹i héi ®ã. cña m×nh vÒ quyÒn lùc ®èi víi ®¹i héi s¾p tíi. Ng­êi BØ, ng­êi Hµ Vµ b©y giê xin phÐp ®­îc kÕt thóc b»ng nh÷ng lêi lÏ trong b¶n Lan, ng­êi §øc, ng­êi Thôy SÜ vµ ngay c¶ nh÷ng ng­êi Ph¸p Tuyªn ng«n: kh«ng thuéc ph¸i Kh¶ n¨ng ®· tá ý s½n sµng tham gia ®¹i héi do ph¸i Kh¶ n¨ng triÖu tËp, víi ®iÒu kiÖn nÕu ®ã lµ ®¹i héi tù do. Nh­ “C¸c ®ång chÝ vµ ®ång bµo, c¸c vÞ ®· râ sù thËt. C¸c ®ång chÝ ph¶i quan t©m sao cho vËy, hä chØ ®Æt ra cã mét ®iÒu kiÖn, nh­ng tÝnh hîp lý cña nã th× sù nghiÖp cña c¸c ®ång chÝ, sù nghiÖp c«ng nh©n toµn thÕ giíi, kh«ng bÞ lµm tæn h¹i mét thËt hiÓn nhiªn vµ kh«ng cßn ph¶i bµn c·i n÷a. c¸ch cè ý bëi nh÷ng con ng­êi mµ chÝnh hä ph¶i tr­íc tiªn h·y v× chñ nghÜa x· héi mµ tõ bá nh÷ng lîi Ých c¸ nh©n”. 5. MÆc dÇu vËy, ph¸i Kh¶ n¨ng ®· tõ chèi c«ng nhËn nh÷ng nghÞ quyÕt Êy vµ trong nh÷ng th«ng t­ tiÕp sau chØ nªu nh÷ng 1 t h¸ng S¸u 1889 nh­îng bé h×nh thøc mµ trªn thùc tÕ cã còng nh­ kh«ng. VÒ vÊn ®Ò c¬ b¶n, tøc lµ chñ quyÒn cña ®¹i héi ®èi víi c«ng viÖc néi bé cña §· in thµnh s¸ch máng ë Lu©n §«n vµo In theo b¶n in trong cuèn s¸ch nã, hä vÉn gi÷ ý kiÕn cña m×nh; nh­ng cuéc th­¬ng l­îng kÐo dµi th¸ng S¸u 1889 máng ®Õn tËn cuèi th¸ng T­, nh­ng kh«ng ®i ®Õn kÕt qu¶ nµo c¶. Nguyªn v¨n lµ tiÕng Anh 6. Rèt cuéc, khi thÊy r»ng ph¸i Kh¶ n¨ng kh«ng muèn ®­a ra c©u tr¶ lêi râ rµng vµ mang tÝnh chÊt cam kÕt nh»m b¶o ®¶m tr¸nh lÆp l¹i c¸ch ®èi xö tai tiÕng cña nh÷ng ng­êi khëi x­íng ®¹i héi Lu©n §«n ®èi víi nh÷ng ng­êi tham dù nã, nh÷ng ng­êi theo chñ
  10. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 796 Lêi nhµ xuÊt b¶n 404 797 th¶o luËn t¹i héi nghÞ ë BÐc-n¬, do ®¹i biÓu c¸c chÝnh phñ ch©u ¢u triÖu tËp vµo th¸ng ChÝn n¨m nay. Bän t­ b¶n mêi bän giµu sang vµ bän cÇm quyÒn tíi TriÓn l· m quèc tÕ ®Ó ng¾m ng hÝa vµ vui thó tr­íc nh÷ng t¸c phÈm lao ®éng cña nh÷ng c«ng nh©n bÞ ®Èy vµo t×nh tr¹ng khèn quÉn gi÷a c¶nh giµu cã cïng cùc, mµ x· héi loµi ng­êi ch­a cã ®­îc tr­íc kia. Chóng t«i, nh÷ng ng ­êi x· héi chñ nghÜa, mong muèn gi¶i phãng lao ®éng, tiªu diÖt chÕ ®é n« lÖ lµm thuª vµ thiÕt lËp mét chÕ ®é x· héi trong ®ã toµn thÓ c«ng nh©n, kh«ng ph©n biÖt nam, n÷ vµ d©n téc, ®Òu cã quyÒn h­ëng nh÷ng cña c¶i do lao ®éng chung cña hä lµm ra, - chóng t«i mêi nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt ch©n chÝnh ra nh÷ng cña c¶i ®ã tíi gÆp gì chóng t«i ë Pa-ri vµo ngµy 14 th¸ng B¶y. th«ng b¸o cña ban tæ chøc vÒ viÖc Chóng t«i kªu gäi hä h·y cñng cè mèi t×nh anh em, v× nã sÏ thèng nhÊt mäi cè g¾ng cña v« s¶n tÊt c¶ c¸c n­íc, sÏ lµm cho sù ra ®êi cña triÖu tËp ®¹i héi c«ng nh©n x· héi thÕ giíi míi mau ®Õn. chñ nghÜa quèc tÕ592 “V« s¶n tÊt c¶ c¸c n­íc, ®oµn kÕt l¹i! ” § ø c 1 * - thay mÆt cho ®¶ng d©n chñ – x· héi: A.Bª-ben, §i-x¬, Phr«-me, Gri-len-bÐc-g¬, H¸c-m¬, Quyn, V.LÝp-nÕch, Mai-xt¬, Da- Anh em c«ng nh©n vµ ®¶ng viªn c¸c ®¶ng x· héi chñ nghÜa ch©u ¢u bo, Su-ma-kh¬, Din-ghe – c¸c nghÞ sÜ x· héi chñ nghÜa. vµ ch©u Mü! A n - d a - x ¬ - L o - r e n - n ¬ - thay mÆt Héi céng hoµ x· héi chñ § ¹i héi c«ng nh©n ë Boãc-®« gåm c¸c ®¹i biÓu thay mÆt cho h¬n 200 nghÜa: Gi¾c-la-r¬. héi xanh-®i-ca ë tÊt c¶ c¸c trung t©m c«ng nghiÖp n­íc Ph¸p vµ ®¹i héi C h © u M ü – thay mÆt c¸c nhãm x· héi chñ nghÜa ë Bu-ª-nèt Ai- ë T¬-roay-¬ gåm c¸c ®¹i biÓu thay mÆt cho ba tr¨m nhãm c«ng nh©n vµ rÐt: A -lÕch-xan-®r¬ P©y-re. nhãm x· héi chñ nghÜa c¸ch m¹ng Ph¸p, ®· quyÕt nghÞ triÖu tËp §¹i A n h – thay mÆt liªn ®oµn x· héi chñ nghÜa:U.M«-ri-x¬, Ph. KÝt- héi quèc tÕ t¹i Pa-ri trong thêi gian diÔn ra TriÓn l·m quèc tÕ, víi sù x¬; thay mÆt Héi c«ng nh©n: R.B.Can-ninh-ghªm-Grª-hªm, ®¹i biÓu tham dù cña v« s¶n toµn thÕ giíi. x· héi chñ nghÜa t¹i h¹ nghÞ viÖn: U.P¸c-nen, Gi.B©y-t¬-man, C¸c ®¶ng viªn, c¸c ®¶ng x· héi chñ nghÜa ch©u ¢u vµ ch©u Mü vui G.Sam-pi-«ng, T«m-man; thay mÆt liªn minh c¸c thî má E-r¬-sia: Gi.C©y-r¬ H¸c-®i. s­íng chµo ®ãn quyÕt ®Þnh ®ã, hä hµi lßng ®ãn nhËn kh¶ n¨ng xum häp l¹i vµ bµy tá mét c¸ch râ rµng nh÷ng yªu s¸ch cña giai cÊp c«ng nh©n ¸ o – thay mÆt §¶ng c«ng nh©n x· héi chñ nghÜa: G i.Pèp, trong lÜnh vùc x©y dùng bé luËt c«ng nh©n quèc tÕ – vÊn ®Ò nµy sÏ ®­îc V. ¸ t-le, E.Cra-lÝch, A.Xin-ram, N.Hèp-man, A.Cr© y-d¬, Vin-
  11. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 798 Lêi nhµ xuÊt b¶n 405 799 d Ýt, G.Pèp-p¬ ( Viªn); M a-c¸c-t¬, G.Phlèc-kin-ghe, K.Dam-x¬ N a U y : C¸c GiÐp-pª-xen thay mÆt §¶ng d©n chñ – x· héi Na ( In-xbróc); A .V©y-gu-ni, Di-gl¬ ( Lin-x¬); A .Phri-men, T.H©y-x¬, Uy. Vi-ne, A.B«-trÐc ( Stª-ri-a), K.Snª-v©y-x¬, A.Cl«-ph¸t ,A.X«-bèt-ca, B a L a n – X.Men-®en-x¬n (nhãm “§Êu tranh giai cÊp”); L.A-nª- Gi.Hy-bÐc (Bruyn); Stuèc-x¬, Ph.§«-sÐc, lÐp-xki (ñy ban c«ng nh©n cña nhãm “V« s¶n” ë V¸c-sa-va). Bå §µo N h a – C¸c-va-l« (c¸c héi c«ng nh©n x· héi chñ 1 * Trong th«ng b¸o, tªn gäi cña c¸c n­íc ®­îc ghi theo thø tù b¶ng ch÷ c¸i cña tiÕng nghÜa). Ph¸p T.Nª-mª-trÐc (Pra-ha); T.DÐt-ni-trÐc; R.Da-han-ca ( Pr«-xnÝt-x¬); N g a - thay mÆt Liªn minh nh÷ng ng­êi d©n chñ – x· héi Nga: V ª- A .Ghª-rin, K.U-xª-ca, L¾c (T¬-ri-e-xt¬); §a-ni-lóc ( Lvèp); Ph.A-®ª- ra Da-xu-lÝc, Plª-kha-nèp, ¸ c-xen-rèt, XtÐp-nhi-¸c. Thay mÆt Héi nau ( Cla-ghen-phuèc); E.Ri-ghÐc (Cr¸t-xau); Xim-m¬-man (E-ghÐc- nh÷ng c«ng nh©n Nga ë Pa-ri, thay mÆt héi xuÊt b¶n x· héi chñ nghÜa ®oãc-ph¬). Nga ë Xuy-rÝch, thay mÆt Ban biªn tËp t¹p chÝ Nga “Ng­êi x· héi chñ nghÜa”, thay mÆt nhãm nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa c¸ch m¹ng Pª- B Ø – thay mÆt ®¶ng x· héi chñ nghÜa cña Gan-®¬: An-xen, Van- tÐc-bua, thay mÆt nhãm “ý d ©n” ë n­íc ngoµi: Pi-èt La-vrèp. Bª-ve-ren. T h ô y § i Ó n - thay mÆt §¶ng d©n chñ - x· héi :Au-gu-xt¬ Pan- T © y B a n N h a – thay mÆt ®¶ng c«ng nh©n x· héi chñ nghÜa: m¬, I-an-m¸c Bran-tinh, ¸ c-xen §a-ni-en-x¬n. P a-bl« I-gle-si-¸t, Phran-xi-xc« Di-ª-g«. T h ô y S Ü - Bran-t¬, Phã chñ tÞch Liªn minh Gri-ót-li; thay mÆt P h ¸ p – thay mÆt liªn ®oµn c¸c héi xanh-®i-ca vµ c¸c nhãm c«ng §¶ng c«ng nh©n x· héi chñ nghÜa: A.R©y-sen, A.StÕch. Thay mÆt c¸c nh©n c¸c ngµnh n­íc Ph¸p: R.La-vinh ; thay mÆt Liªn ®oµn x· héi chñ c«ng ®oµn Thôy SÜ : MÐc. nghÜa Ph¸p: Ba-ti-x¬. Ban tæ chøc triÖu tËp §¹i héi: H y L ¹ p – thay mÆt nhãm nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa thuéc T hay mÆt Liªn ®oµn c¸c héi xanh-®i-ca ë Pa-ri: Bu-le, Be-xe, Rót- ph¸i Hy L¹p: Pla-t«n, E.§ra-cu-lÝt, chñ biªn c¬ quan x· héi chñ xen, Phª-lin. nghÜa “¸c ®en” ë A-ten. T hay mÆt c¸c tæ chøc x· héi chñ nghÜa ë Pa-ri: Vai-¨ng, Ghª-®¬, H µ L a n – thay mÆt §¶ng d©n chñ x· héi: §«-me-la Niu-ven- §ª-vin, Gi¾c-la-r¬, Ma-l«ng, La-ph¸c-g¬. h©y – nghÞ sÜ, Cr«n. T hay mÆt nhãm x· héi chñ nghÜa trong Héi ®ång thÞ chÝnh thµnh H u n g - g a - r i – thay mÆt §¶ng c«ng nh©n x· héi chñ nghÜa: phè Pa-ri: §«-ma, An-ph«ng-x¬ Hum-bÐc, L«ng-ghª, S«-vi-e, Vai- L ª-« Phran-ken. ¨ng, Crª-panh – c ¸c cè vÊn t¹i tßa thÞ chÝnh. I - t a - l i - a : A-min-ca-re, Si-pri-a-ni, An-®i-xi-« Xam-mi-t« Thay mÆt nhãm x· héi chñ nghÜa trong h¹ nghÞ viÖn: Ba-xli, Ca- ( c¸c nhãm x· héi chñ nghÜa ë Xi-xin); Giu-dÐp-p¬ §ª-phran-se-xki, mª-li-na, Boay-e, Cluy-de-r¬, Phe-run. Phi-lÝp-p« Tu-ra-ti, En-ri-k« Xª-xa-na, Nèc-ki Vi-a-ni (c¸c nhãm x· héi chñ nghÜa ë Mi-la-n«).
  12. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 800 Lêi nhµ xuÊt b¶n 406 801 § · in vµo ®Çu th¸ng S¸u 1889 thµnh In theo b¶n in trong cuèn s¸ch truyÒn ®¬n b»ng tiÕng Anh vµ tiÕng Nguyªn v¨n lµ tiÕng Ph¸p Ph¸p, còng nh­ ®¨ng trªn b¸o x· héi chñ nghÜa c¸c n­íc vµ in thµnh s¸ch máng CongrÌs International ouvrier Socialiste de Paris . Paris, 1889 Chó thÝch Th©n thÕ vµ sù nghiÖp Cña ph. ¨ng-ghen C¸c b¶n chØ dÉn
  13. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 802 Lêi nhµ xuÊt b¶n 407 803 » c ña Ghª-oãc VÐc-th¬ (1846) . N¨m 1856, sau khi VÐc-th¬ mÊt Ýt l©u, M¸c dù ®Þnh viÕt bµi ®iÕu tang, nh­ng ®· kh«ng thùc hiÖn ®­îc ý ®Þnh cña m×nh, v× kh«ng thÓ c«ng bè bµi b¸o ®ã trong hoµn c¶nh chÕ ®é ph¶n ®éng ngù trÞ ë §øc vµo nh÷ng n¨m 50. ý ® å cña ¨ ng-ghen muèn thøc tØnh sù quan t©m cña c«ng nh©n vµ nh÷ng ng­êi d©n chñ – x· héi §øc tíi phong trµo c«ng nh©n c¸ch m¹ng ®· qua cña §øc lµ mét trong nh÷ng nguyªn cí ®Ó viÕt bµi b¸o nµy. §Çu ®Ò cña bµi b¸o ®· ®­îc ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c Lª-nin trùc thuéc Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng céng s¶n Liªn X« (cò) ®æi l¹i cho hîp víi néi dung cña nã. « »« » Der Sozialdemokrat ( Ng­êi d©n chñ – x· héi ) lµ tuÇn b¸o tiÕng §øc, c¬ quan trung ­¬ng cña §¶ng d©n chñ – x· héi §øc, xuÊt b¶n vµo thêi kú ®¹o luËt ®Æc biÖt chèng nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa, ®­îc ban hµnh tõ th¸ng ChÝn 1879 ®Õn th¸ng ChÝn 1888 ë Xuy-rÝch vµ tõ th¸ng M­êi 1888 ®Õn 27 th¸ng ChÝn 1890 ë Lu©n §«n. Nh÷ng n¨m 1879 – 1880 tê b¸o ®­îc in d­íi sù chñ biªn cña G.Ph«n-ma, cßn tõ n¨m 1881 ®Õn 1890 d­íi sù chñ biªn cña E.BÐc-xtanh, M¸c vµ ¡ng-ghen – ng­êi ®· céng t¸c víi tê b¸o trong suèt c¶ thêi kú xuÊt b¶n cña nã - ®· tÝch cùc gióp ®ì ban biªn tËp cña tê b¸o thùc hiÖn ®­êng lèi v« s¶n cña ®¶ng, phª b×nh vµ uèn n¾n mét sè sai lÇm vµ do dù cña nã. – 13. 4. G.Weerth. “ Leben und Thaten des ber ü hmten Ritters Schapphahnski”. Hamburg, 1849; trªn tê “Neue Rheinische Zeitung” t¸c phÈm nµy cña VÐc-th¬ chó thÝch ®­îc in d­íi d¹ng mét lo¹t tiÓu phÈm kh«ng ký tªn t¸c gi¶ vµo th¸ng T¸m – th¸ng ChÝn, th¸ng Ch¹p 1848 vµ vµo th¸ng Giªng 1849. « » 1. L êi tùa nµy viÕt cho t¸c phÈm Tuyªn ng«n cña §¶ng céng s¶n (xem C.M¸c vµ ( B¸o míi vïng Ranh. C¬ N eue Rheinische Zeitung. Organ der Demokratie Ph. ¨ ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, quan cña ph¸i d©n chñ) ra hµng ngµy ë Khuªn d­íi sù chØ ®¹o cña M¸c tõ 1 1995, t.4, tr.591-646), ®©y lµ lÇn xuÊt b¶n thø ba b»ng tiÕng §øc víi sù ®ång ý th¸ng S¸u 1848 ®Õn 19 th¸ng N¨m 1849. Tham gia ban biªn tËp cßn cã ¡ng- cña t¸c gi¶ vµ lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt do ¡ng-ghen so¸t l¹i sau khi M ¸c mÊt. – ghen vµ c¶ V.V«n-ph¬, G.VÐc-th¬, Ph.V«n-ph¬, E.§ron-ke, Ph.Phrai-li-gr¸t vµ 11. G.Buya-ghÐc-x¬. Lµ c¬ quan chiÕn ®Êu cña c¸nh v« s¶n thuéc ph¸i d©n chñ, tê “Neue Rheinische Zeitung” ®ãng vai trß ng­êi gi¸o dôc quÇn chóng nh©n d©n, 2. X em C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc ®éng viªn hä ®Êu tranh chèng thÕ lùc ph¶n c¸ch m¹ng. Nh÷ng bµi x· luËn, x¸c gia, Hµ Néi, 1995, t.2, tr.317-698. – 12. ®Þnh lËp tr­êng cña tê b¸o ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt cña c¸ch m¹ng 3. B µi b¸o nµy Ph.¡ng-ghen viÕt vµo cuèi th¸ng N¨m 1883 vµ ®¨ng trªn b¸ o §øc vµ ch©u ¢u th­êng do M¸c vµ ¡ng-ghen viÕt. « » «« » Sozialdemokrat n gµy 7 th¸ng S¸u 1883 d­íi ®Çu ®Ò Bµi ca ng­êi thî b¹n
  14. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 804 Lêi nhµ xuÊt b¶n 408 805 M Æc dï bÞ truy bøc vµ bÞ c¶nh s¸t g©y khã dÔ, tê “Neue Rheinische Zeitung” 8. § ©y muèn nãi ®Õn ch­¬ng hai vµ ba “Kh¶i thÞ cña Th¸nh I-«-an”. – 20. vÉn dòng c¶m b¶o vÖ lîi Ých cña giíi d©n chñ c¸ch m¹ng, lîi Ých cña giai cÊp v« 9. Ph¸i kh¾c kû - ®¹i biÓu cña tr­êng ph¸i triÕt häc xuÊt hiÖn ë cæ Hy L¹p vµo cuèi s¶n. Vµo th¸ng N¨m 1849, nh©n dÞp cuéc tæng tÊn c«ng ph¶n c¸ch m¹ng, chÝnh thÕ kû thø IV tr­íc c«ng nguyªn vµ tån t¹i ®Õn thÕ kû thø VI sau c«ng nguyªn; phñ Phæ lÊy cí M¸c kh«ng chÞu nhËn quèc tÞch Phæ ®· ra lÖnh trôc xuÊt «ng ra nh÷ng ®¹i biÓu cña tr­êng ph¸i nµy chao ®¶o gi÷a chñ nghÜa duy vËt vµ chñ nghÜa khái n­íc Phæ. ViÖc trôc xuÊt M¸c vµ ®µn ¸p c¸c biªn tËp viªn kh¸c cña tê duy t©m. Trong thêi ®¹i §Õ chÕ La M·, triÕt häc cña ph¸i kh¾c kû biÕn thµnh häc “Neue Rheinische Zeitung” lµ nguyªn nh©n ®­a ®Õn viÖc ®×nh b¶n tê b¸o. Tê thuyÕt duy t©m – t«n gi¸o ph¶n ®éng. Quan t©m ®Æc biÖt ®Õn c¸c vÊn ®Ò ®¹o ®øc, “Neue Rheinische Zeitung” cuèi cïng, sè 301, in mÇu ®á, ra ngµy 19 th¸ng N¨ m ph¸i kh¾c kû lý gi¶i nh÷ng vÊn ®Ò ®ã theo tinh thÇn thuyÕt thÇn bÝ vµ thuyÕt ®Þnh 1849. – 15. mÖnh; hä bªnh vùc thuyÕt linh hån tån t¹i ngoµi thÓ x¸c, sïng b¸i thuyÕt con 5. B ¸o chÝ chèng B«-na-p¸c-t¬ gäi Na-p«-lª-«ng lµ Xu-lu-c¬, t ªn cña tæng thèng ng­êi phôc tïng sè phËn, thuyÕt kh«ng chèng l¹i c¸i ¸c, thuyÕt v« ng·, chñ nghÜa n­íc Céng hoµ Ha-i-ti x­ng vua ngµy 26 th¸ng T¸m 1849, næi tiÕng tµn ¸c vµ khæ h¹nh v.v.; häc thuyÕt cña ph¸i kh¾c kû cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn viÖc h×nh hiÕu danh. – 16. thµnh ®¹o C¬ §èc. – 21. 6. Trong bµi b¸o: “S¸ch kh¶i thÞ” (ý nãi vÒ “Kh¶i thÞ cña Th¸nh I-«-an”, theo tiÕng Hy 10. I -ri-n©y. “N¨m cuèn s¸ch chèng c¸c dÞ gi¸o”, q.V, ch. 28-30. L¹p “A-p«-ka-lÝp-x¬”, mét trong nh÷ng cuèn Kinh th¸nh), Ph.¡ng-ghen nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò lÞch sö ®¹o C¬ §èc thuë ban ®Çu mµ theo lêi «ng, «ng ®· quan t©m ®Õn Trong tµi liÖu dÉ n chøng cña ¡ng-ghen vÒ Ta-xÝt, cã lÏ ®· cã mét ®iÒu tõ n¨m 1841, vµ nh÷ng vÊn ®Ò nµy ®· ®­îc «ng ®Ò cËp mét phÇn trong bµi b¸o kh«ng chÝnh x¸c: ë chç ®ã trong luËn v¨n cña Ta-xÝt “An-nan” cã nãi ®Õn Nª-r«n, “Bru-n« Bao-¬ vµ ®¹o C¬ §èc thuë ban ®Çu” (xem C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµ n nh­ng vÒ mét vÊn ®Ò kh¸c; cßn nh÷ng sù kiÖn ®­îc nh¾c tíi ®ã th× ®­îc nãi ®Õn tËp, tiÕng Nga, Nhµ xuÊt b¶n s¸ch chÝnh trÞ M¸t-xc¬-va, 1961, t.19, tr.306-314). trong luËn v¨n kh¸c cña Ta-xÝt – “LÞch sö”, q.II, ch.8 – 25. Sau nµy, vµo n¨m 1894, ¡ng-ghen tr×nh bµy tØ mØ h¬n nh÷ng vÊn ®Ò nµy trong 11. Trong t¸c phÈm cña m×nh “VÒ lÞch sö cña ®¹o C¬ §èc thuë ban ®Çu” viÕt n¨ m t¸c phÈm “VÒ lÞch sö cña ®¹o C¬ §èc thuë ban ®Çu” ( xem C.M¸c vµ Ph.¡ng- 1894 (xem C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng Nga, Nhµ xuÊt b¶n s¸ch ghen, Toµn tËp, tiÕng Nga, Nhµ xuÊt b¶n s¸ch chÝnh trÞ, M¸t-xc¬-va, 1962, chÝnh trÞ, M¸t-xc¬-va, 1962, t.22), ¡ng-ghen lµm s¸ng tá vÊn ®Ò vÒ nh÷ng ng­êi t.22). Bµi b¸o ®­îc ®¨ng trªn t¹p chÝ “Progress”. cÇm ®Çu c¸c qu©n ®oµn lª d­¬ng khëi nghÜa. – 26. (“TiÕn bé”) lµ t¹p chÝ tiÕng Anh ra hµng th¸ng vÒ c¸c vÊn ®Ò khoa Progress 12. Bµi b¸o do ¡ng-ghen viÕt cho tê M ¸c vµ b¸o N eue Rheinische Zeitung häc, chÝnh trÞ vµ v¨n häc, xuÊt b¶n ë Lu©n §«n tõ n¨m 1883 ®Õn n¨m 1887. Mét “Sozialdemokrat” nh©n dÞp kû niÖm lÇn thø nhÊt ngµy M¸c tõ trÇn. – 28. thêi gian tê b¸o nµy gÇn gòi víi giíi x· héi chñ nghÜa. Céng t¸c víi tê b¸o cã £- lª-«-no-ra M ¸c vµ Ðt-uèt £-v¬-linh. – 19. 13. C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen. “Tuyªn ng«n cña §¶ng céng s¶n” (xem C.M ¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 7. § ©y muèn nãi ®Õn T r­êng ph¸i thÇn häc Tuy-bin-ghen – p h¸i nghiªn cøu vµ phª 1995, t.4, tr.614-615); ch÷ in ng¶ trong ®o¹n trÝch nµy lµ do Ph. ¡ng-ghen nhÊn ph¸n Kinh th¸nh, do Ph.K.Ba-ua s¸ng lËp vµo nöa ®Çu thÕ kû XIX. Nh÷ng ng­êi g¾n bã víi tr­êng ph¸i nµy phª ph¸n nh÷ng m©u thuÉn vµ nh÷ng ®iÒu m¹nh. – 29. kh«ng phï hîp víi lÞch sö cña bé Kinh T©n ­íc, nh­ng l¹i muèn gi÷ l¹i mét sè 14. X em C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc luËn ®iÓm trong Kinh th¸nh mµ hä cho lµ x¸c thùc vÒ lÞch sö. Tuy nhiªn, bÊt gia, Hµ Néi, 1995, t.4, tr. 645-646. – 29. chÊp ý muèn cña m×nh, nh÷ng nhµ nghiªn cøu ®ã ®· gãp phÇn vµo viÖc lµm tæn th­¬ng uy tÝn cña Kinh th¸nh. – 19.
  15. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 806 Lêi nhµ xuÊt b¶n 409 807 1 5. ë ®©y vµ d­íi n÷a víi Bé luËt Na-p«-lª-«ng, ¡ng-ghen kh«ng chØ nãi Bé d© n 20. A.Bougeart. “Marat, l’Ami du Peuple”. T.I, II, Paris, 1865 (A.Bu-gi¸c “Ma-r¸t, luËt do Na-p«-lª-«ng ban hµnh n¨m 1804 vµ næi tiÕng d­íi c¸i tªn “Bé luËt Na- b¹n d©n”, t. I-II, Pa-ri, 1865). p«-lª-«ng”, mµ cßn dïng theo nghÜa réng chØ toµn bé hÖ thèng ph¸p luËt t­ s¶n (“B¹n d©n”) – tê b¸o do mét trong nh÷ng l·nh tô ph¸i L Ami d u Peuple thÓ hiÖn b»ng n¨m bé luËt (bé d©n luËt, bé luËt tè tông d©n sù, bé luËt th­¬ng Gia-c«-banh Gi¨ng P«n Ma-r¸t xuÊt b¶n tõ 12 th¸ng ChÝn 1789 ®Õn 14 th¸ng m¹i, bé luËt h×nh sù vµ bé luËt tè tông h×nh sù) mµ Na-p«-lª-«ng ban hµnh B¶y 1793; d­íi tªn gäi ®ã, tê b¸o ph¸t hµnh tõ ngµy 16 th¸ng ChÝn 1789 ®Õn 21 trong nh÷ng n¨m 1804 –1810. Nh÷ng bé luËt nµy ®­îc ®­a vµo nh÷ng tØnh th¸ng ChÝn 1792, ë tê b¸o cã ký tªn: Marat, l’Ami du Peuple. – 36. miÒn t©y vµ t©y nam n­íc §øc bÞ n­íc Ph¸p thêi Na-p«-lª-«ng chiÕm vµ tiÕp 21. Nãi vÒ bµi b¸o cña C.M¸c “C¸ch m¹ng th¸ng S¸u” (xem C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, tôc ®­îc ¸p dông ë tØnh Ranh ngay c¶ sau khi tØnh nµy ®­îc s¸p nhËp vµo n­íc Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1993, t.5, tr. Phæ n¨m 1815. ¡ng-ghen gäi bé d©n luËt cña Ph¸p (tøc lµ “Bé luËt Na-p«-lª- 165-170). – 37. «ng”) lµ “bé l uËt kinh ®iÓn cña x· héi t­ s¶n” (xem tËp nµy, tr. 442-443). – 32. 22. Ngµy 24 th¸ng Hai 1 848 lµ ngµy lËt ®æ chÕ ®é qu©n chñ Lu-i Phi-lÝp ë Ph¸p. 16. S inh viªn d©n chñ §øc G.A.Sluª-phen, xuÊt b¶n ë BÐc-lin sau c¸ch m¹ng th¸ng Ba 1848 tê b¸o “Volksfreund” (“B¹n d©n”), bÞ ®­a ra xö ë toµ ¸n vµo th¸ng T­ n¨m 1848 N gµy 24 th¸ng Hai t heo lÞch cò (7 th¸ng Ba) n¨m 1848, Ni-c«-lai ®Ö nhÊt khi vµ bÞ kÕt ¸n 6 th¸ng tï giam ë ph¸o ®µi vÒ téi xói giôc næi lo¹n, do viÖc ®¨ng trong sè nhËn ®­îc tin vÒ th¾ng lîi cña c¸ch m¹ ng th¸ng H ai ë Ph¸p ®· ra lÖnh cho bé 5 tê b¸o ra ngµy 19 th¸ng T­ hai bµi b¸o cña m×nh, trong ®ã anh ph¸t biÓu bªnh tr­ëng chiÕn tranh tiÕn hµnh ®éng viªn côc bé ë Nga nh»m chuÈn bÞ vùc c¸c quyÒn cña quÇn chóng lao ®éng. – 32. chèng l¹i cuéc c¸ch m¹ng ë ch©u ¢u. – 37. 17. (“B¸o ch÷ thËp”) – tªn gäi tê b¸o §øc hµng ngµy “Neue Kreuz-Zeitung 23. M ét lo¹t bµi b¸o cña Vin-hem V«n-ph¬ lµ b¹n vµ ®ång chÝ cña M¸c vµ ¡ng-ghen Rheinische Zeitung” (“B¸o phæ míi”) xuÊt b¶n ë BÐc-lin tõ th¸ng S¸u 1848 ®Õn mang tªn “Die schlesische Milliarde” ®­îc ®¨ng trªn tê “Neue Rheinische n¨m 1939; lµ c¬ quan cña bÌ lò nÞnh thÇn ph¶n c¸ch m¹ng vµ giai cÊp ®Þa chñ Zeitung” c¸c sè 252, 255, 256, 258, 264, 270 – 272 vµ 281, tõ 22 th¸ng Ba ®Õn 25 Phæ, sau ®ã cña giíi cùc h÷u thuéc ®¶ng b¶o thñ §øc; ë nhan ®Ò cã h×nh vÏ ch÷ th¸ng T­ 1849. Vµo n¨m 1886 nh÷ng bµi b¸o nµy ®­îc xuÊt b¶n thµnh tËp thËp – biÓu t­îng cña lan-ve. – 34. riªng, cã söa ®æi ®«i chç, víi lêi tùa cña ¡ng-ghen (xem tËp nµy, tr.356-371). ¡ng-ghen ph©n tÝch tØ mØ nh÷ng bµi b¸o nµy trong t¸c phÈm cña m×nh “Vin- 18. ý nãi bµi b¸o cña Ph-¡ng-ghen “Quèc héi Phran-phuèc” (xem C.M¸c vµ hem V«n-ph¬” (xem C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng Nga, Nhµ xuÊt b¶n Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, s¸ch chÝnh trÞ, M¸t-xc¬-va, 1961, t.19, tr.57-97). – 38. 1993, t.5, tr.20-24). – 34. 24. X em C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc 19. ¡ ng-ghen muèn nãi ®Õn nh÷ng bµi b¸o trªn tê “Neue Rheinische Zeitung” phª gia, Hµ Néi, 1993, t.6, tr. 537-576. – 38. ph¸n Quèc héi Phran-phuèc vµ BÐc-lin, mµ phÇn lín nh÷ng bµi ®ã do M¸c viÕt (xem C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ 25. X em bµi b¸o “Göi c«ng nh©n Khuªn” trong “Neue Rheinische Zeitung” sè 301, quèc gia, Hµ Néi, 1993, c¸c tËp 5 vµ 6); sù phª ph¸n nµy còng ®· ®­îc ¡ng-ghen ngµy 19 th¸ng N¨m 1849 cã ký tªn Ban biªn tËp (xem C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, dÉn ra mét c¸ch kh¸i qu¸t trong t¸c phÈm cña m×nh “C¸ch m¹ng vµ ph¶n c¸ch Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1993, t.6, m¹ng ë §øc” (xem C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n tr.702). – 39. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1993, t.8, tr. 113-114). – 36.
  16. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 808 Lêi nhµ xuÊt b¶n 410 809 ®Ò xuÊt vµ nh÷ng quan ®iÓm vÒ x· héi nguyªn thuû ®· h×nh thµnh ë hai «ng. 2 6. ( “B¸o Khuªn”) – tê b¸o §øc hµng ngµy, ph¸t hµnh tõ n¨ m K ö lnische Zeitung ¡ng-ghen thÊy cÇn ph¶i viÕt mét t¸c phÈm ®Æc biÖt, trong ®ã «ng sö dông réng 1802 d­íi tªn gäi ®ã; trong thêi kú c¸ch m¹ng 1848 – 1849 vµ thêi kú ph¶n ®éng r·i nh÷ng nhËn xÐt cña M¸c vµ c¶ mét sè kÕt luËn vµ tµi liÖu thùc tÕ nªu trong tiÕp theo sau ®ã, b¸o nµy ph¶n ¸nh chÝnh s¸ch hÌn nh¸t vµ ph¶n béi cña giai cuèn s¸ch cña Moãc-gan. ¡ng-ghen coi ®ã lµ “phÇn nµo thùc hiÖn di chóc” cña cÊp t­ s¶n tù do Phæ; ®· liªn tôc ®Êu tranh ¸c liÖt chèng tê “Neue Rheinische M¸c. Trong khi biªn so¹n, ¡ng-ghen ®· sö dông nhiÒu tµi liÖu phong phó do Zeitung”. – 39. «ng tù nghiªn cøu vÒ lÞch sö n­íc H y L¹p vµ La M·, Ai-r¬-len cæ ®¹i, nh÷ng 27. N gµ y 13 th¸ng S¸u 1849, ë Pa-ri, ph¸i Nói tiÓu t­ s¶n ®· tæ chøc mét cuéc biÓu ng­êi §øc cæ ®¹i v.v. (xem nh÷ng t¸c phÈm cña ¡ng-ghen “M¸c-c¬”, “VÒ lÞch sö t×nh hoµ b×nh ph¶n ®èi viÖc ®­a qu©n ®éi Ph¸p sang ®µn ¸p c¸ch m¹ng I-ta-li-a, ng­êi §øc cæ ®¹i” vµ “Thêi kú Phr¨ng-c¬” in trong C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, vi ph¹m hiÕn ph¸p n­íc Céng hoµ Ph¸p cÊm kh«ng cho sö dông binh lÝnh Ph¸p Toµn tËp, tiÕng Nga, Nhµ xuÊt b¶n s¸c h chÝnh trÞ M ¸t-xc¬-va, 1961, t.19 vµ chèng l¹i nÒn tù do cña d©n téc kh¸c. ThÊt b¹i cña c uéc biÓu t×nh nµy, do bÞ nh÷ng t¸c phÈm kh¸c). qu©n ®éi gi¶i t¸n, ®· x¸c nhËn sù ph¸ s¶n cña giíi d©n chñ tiÓu t­ s¶n ë Ph¸p. Sau ngµy 13 th¸ng S¸u, nhiÒu l·nh tô cña ph¸i Nói vµ c¶ nh÷ng nhµ d©n chñ Lóc ®Çu ¡ng-ghen ®Ò nghÞ in t¸c phÈm cña m×nh trong t¹p chÝ lý luËn hîp tiÓu t­ s¶n n­íc ngoµi cã quan hÖ víi hä ®· bÞ b¾t vµ bÞ trôc xuÊt hoÆc buéc ph¶i ph¸p “Neue Zeit” (“Thêi míi”) cña ®¶ng d©n chñ – x· héi §øc, nh­ng vÒ sau «ng rêi khái n­íc Ph¸p. – 39. bá kÕ ho¹ch ®ã v× cho r»ng t¸c phÈm nµy, do khuynh h­íng chÝnh trÞ cña nã, sÏ 28. VÒ viÖc ¡ng-ghen tham gia cuéc khëi nghÜa Ba-®en – Pphan-x¬ n¨m 1849 trong hµng kh«ng thÓ ®­îc Ên hµnh ë ® øc trong ®iÒu kiÖn ®¹o luËt ®Æc biÖt chèng nh÷ng ngò ®éi qu©n t×nh nguyÖn cña Vi-lÝch, xin xem t¸c phÈm cña «ng “Phong trµo ®ßi hiÕn ng­êi x· héi chñ nghÜa ®ang cã hiÖu lùc. Cuèn s¸ch ra m¾t ë Xuy-rÝch vµo ®Çu ph¸p ®Õ chÕ ë §øc” (C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n th¸ng M­êi 1884. Thêi gian ®Çu, bän cÇm quyÒn §øc g©y trë ng¹i cho viÖc ph¸t ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1993, t.7, tr.151-276). – 40. hµnh cuèn s¸ch ®ã, nh­ng vÒ sau nh÷ng khã kh¨n ®ã ®· ®­îc kh¾c phôc vµ hai 2 9. l µ mét trong N guån gèc cña gia ®×nh, cña chÕ ®é t­ h÷u vµ cña nhµ n­íc lÇn sau (lÇn thø hai vµo n¨m 1886 vµ lÇn thø ba vµo n¨m 1889) s¸ch ®­îc xuÊt nh÷ng t¸c phÈm chñ yÕu cña chñ nghÜa M¸c. T¸c phÈm nµy ®· ph©n tÝch mét b¶n ë Stót-g¸t. So víi lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt kh«ng thÊy cã nh÷ng söa ®æi g× ë c¸ch khoa häc lÞch sö loµi ng­êi ë nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn sím nhÊt cña nã, nh÷ng lÇn sau. Nh÷ng b¶n dÞch ®Çu tiªn ra tiÕng n­íc ngoµi – tiÕng Ba Lan, lµm s¸ng tá qu¸ tr×nh tan r· cña chÕ ®é c«ng x· nguyªn thuû vµ h×nh thµnh x· tiÕng Ru-ma-ni vµ tiÕng I-ta-li-a – xuÊt hiÖn vµo n¨m 1885, v¶ l¹i b¶n dÞch héi cã giai cÊp dùa trªn chÕ ®é t­ h÷u, v¹ch ra nh÷ng ®Æc ®iÓm chung cña x· tiÕng I-ta-li-a do chÝnh ¡ng-ghen hiÖu ®Ýnh. ¡ng-ghen hiÖu ®Ýnh c¶ b¶n dÞch héi ®ã, gi¶i thÝch ®Æc ®iÓm cña sù ph¸t triÓn nh÷ng quan hÖ gia ®×nh ë c¸c h×nh tiÕng §an M¹ch xuÊt b¶n n¨m 1888. LÇn xuÊt b¶n thø nhÊt cßn ®­îc dÞch ra th¸i kinh tÕ – x· héi kh¸c nhau, v¹ch râ nguån gèc vµ b¶n chÊt cña nhµ n­íc tiÕng XÐc-bi n÷a. vµ chøng minh tÝnh tÊt yÕu lÞch sö cña sù mÊt ®i cña nhµ n­íc khi x· héi céng s¶n kh«ng cã giai cÊp th¾ng lîi hoµn toµn. ¡ng-ghen viÕt cuèn “Nguån gèc cña N¨m 1890, do tÝch lòy thªm nhiÒu tµi liÖu vÒ lÞch sö x· héi nguyªn thñy, ¡ng- gia ®×nh, cña chÕ ®é t­ h÷u vµ cña nhµ n­íc” trong hai th¸ng – tõ cuèi th¸ng ghen b¾t ®Çu chuÈn bÞ cho lÇn xuÊt b¶n míi cuèn s¸ch cña «ng. Trong qu¸ tr×nh Ba ®Õn cuèi th¸ng N¨m 1884. Khi s¾p xÕp c¸c b¶n th¶o cña M¸c, ¡ng-ghen viÕt cuèn nµy, «ng ®· nghiªn cøu toµn bé Ên phÈm míi nhÊt thuéc vÊn ®Ò nµy, ®Æc ph¸t hiÖn b¶n tãm t¾t tØ mØ cuèn s¸ch cña nhµ b¸c häc tiÕn bé Mü L.G.Moãc- biÖt lµ t¸c phÈm cña nhµ b¸c häc Nga M.M.C«-va-lÐp-xki, ®­a vµo b¶n ban ®Çu gan “X· héi cæ ®¹i” do M¸c biªn so¹n vµo nh÷ng n¨m 1880 – 1881, cã nhiÒu nhiÒu thay ®æi vµ söa ch÷a, vµ c¶ nh÷ng ®iÓm bæ sung quan träng, ®Æc biÖt ë nhËn xÐt phª ph¸n cña «ng vµ nh÷ng luËn ®iÓm cña b¶n th©n «ng cïng nhiÒu ch­¬ng vÒ gia ®×nh, cã chó ý ®Õn nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt cña kh¶o cæ häc vµ ®iÒu bæ sung lÊy tõ c¸c nguån kh¸c. T×m hiÓu b¶n ghi cña M¸c vµ thÊy râ r»ng d©n téc häc (trong tËp nµy, nh÷ng söa ®æi c¨n b¶n nhÊt ®­a vµo lÇn xuÊt b¶n thø cuèn s¸ch cña Moãc-gan x¸c nhËn quan niÖm duy vËt vÒ lÞch sö do M¸c vµ «ng t­ ®Òu ®­îc chó thÝch ë cuèi trang). Tuy nhiªn, nh÷ng ®iÓm söa ®æi vµ nh÷ng ®iÒu
  17. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 810 Lêi nhµ xuÊt b¶n 411 811 x¸c minh thªm kh«ng ®ông ch¹m g× ®Õn nh÷ng kÕt luËn cña ¡ng-ghen, cµng ®­îc 33. Pu-e-bl« - t ªn mét nhãm bé l¹c da ®á ë B¾c Mü tõng sèng ë l·nh thæ cña Mª-hi- nh÷ng thµnh tùu míi cña khoa häc x¸c nhËn thªm. Nh÷ng kÕt luËn nµy hoµn toµn c« míi (nay lµ T©y Nam Mü vµ B¾c Mª-hi-c«) vµ cã chung lÞch sö vµ v¨n ho¸. gi÷ nguyªn ý nghÜa cña chóng c¶ sau nµy n÷a; sù ph¸t triÓn tiÕp theo cña khoa Tªn gäi ®ã nguyªn lµ tiÕng T©y Ban Nha pueblo (nh©n d©n, lµng, c«ng x·) do häc ®· chøng tá toµn bé sù chÝnh x¸c cña nh÷ng luËn ®iÓm c¬ b¶n trong t¸c phÈ m bän chiÕm ®ãng T©y Ban Nha ®Æt cho hä do tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña c¸c lµng cña cña ¡ng-ghen, mÆc dÇu mét sè chi tiÕt lÊy ë s¸ch cña Moãc-gan cÇn ®­îc lµm s¸ng hä, ®ã lµ nh÷ng nhµ - ph¸o ®µi lín cã tíi 5 – 6 tÇng, chøa ®­îc tíi ngh×n ng­êi; tá thªm phÇn nµo d­íi ¸nh s¸ng cña nh÷ng tµi liÖu khoa häc míi (thÝ dô, viÖc tªn gäi nµy còng ®­îc ¸p dông ®èi víi lµng cña nh÷ng bé l¹c Êy. – 50. ph©n chia cña Moãc-gan thµnh c¸c giai ®o¹n lÞch sö nguyªn thuû, nh÷ng thuËt ng÷ mµ «ng ¸p dông cã liªn quan tíi ®iÒu nµy v.v.). 34. ¡ng-ghen cã ý nãi ®Õn luËn v¨n cña Cai-ót I-u-li-ót Xª-da “Bót ký vÒ cuéc chiÕn Cuèn s¸ch cña ¡ng-ghen ®­îc xuÊt b¶n lÇn thø t­ cã söa ®æi vµ bæ sung ë tranh cña ng­êi G«-loa” vµ cña Pu-bli Coãc-nª-li Ta-xÝt “N­íc §øc”. – 53. Stót-g¸t vµo cuèi n¨m 1891 vµ sau nµy kh«ng cßn söa ®æi g× n÷a; ¡ng-ghen 35. K hi biªn so¹n t¸c phÈm cña m×nh ë lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt, ¡ng-ghen ®· sö dông còng viÕt cho cuèn nµy lêi tùa míi, ®­îc c«ng bè d­íi h×nh thøc mét bµi b¸o nh÷ng s¸ch sau ®©y cña M¾c Len-nan: “Primitive Marriage. An inquiry into the riªng d­íi ®Çu ®Ò “VÒ lÞch sö x· héi nguyªn thñy” (xem C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Origin of the Form of Capture in Marriage Ceremonies”. Edinburgh,1865 (“H«n nh©n Toµn tËp, tiÕng Nga, Nhµ xuÊt b¶n s¸ch chÝnh trÞ, M¸t-xc¬-va, 1962, t. 22). thêi nguyªn thuû. Nghiªn cøu nguån gèc tôc b¾t cãc trong c¸c ®¸m c­íi xin”. E-®in- Khi ¡ng-ghen cßn sèng, cßn hai lÇn xuÊt b¶n – thø n¨m (1892) vµ thø s¸u bua, 1865; “Studies in Ancient History comprising a Reprint of “Primitive Marriage. (1894), chØ lµ in l¹i lÇn xuÊt b¶n thø t­. Tõ lÇn xuÊt b¶n ®ã cã nh÷ng b¶n dÞch An Inquiry into the Origin of the Form of Capture in Marriage Ceremonies””. London, ®Çu tiªn ra tiÕng Ph¸p (n¨m 1893, b¶n dÞch ®­îc L«-ra La-ph¸c-g¬ hiÖu ®Ýnh vµ 1876 (“Kh¶o luËn lÞch sö cæ ®¹i, phô lôc b¶n in l¹i cuèn “H«n nh©n thêi nguyªn thñy. ¡ng-ghen so¸t l¹i), tiÕng Bun-ga-ri (1893), tiÕng T©y Ban Nha (1894); cuèn Nghiªn cøu nguån gèc tôc b¾t cãc trong c¸c ®¸m c­íi xin”. Lu©n §«n, 1876); vÒ sau, khi s¸ch b»ng tiÕng Anh m·i ®Õn n¨m 1902 míi ra m¾t. Cuèn s¸ch cña ¡ng-ghen chuÈn bÞ cho lÇn xuÊt b¶n thø t­ (1891), ¡ng-ghen còng cã chó ý ®Õn cuèn s¸ch sau cña M¾c-Len-nan ®­îc t¸i b¶n ë Lu©n §«n vµ ë Niu Oãc n¨m 1886. – 56. b»ng tiÕng Nga lÇn ®Çu ®­îc xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua n¨m 1894, b¶n dÞch dùa vµo cuèn tiÕng §øc xuÊt b¶n lÇn thø t­; ®ã lµ t¸c phÈm ®Çu tiªn cña ¡ng-ghen ®­îc 36. L.H.Morgan. “Ancient Society”. London, 1877, p.435. – 57. xuÊt b¶n hîp ph¸p ë n­íc Nga. Tr­íc C¸ch m¹ng th¸ng M­êi, trong nh÷ng n¨ m 37. C.M¸c. “B¶n tãm t¾t cuèn s¸ch cña Lu-i G.Moãc-gan “X· héi cæ ®¹i”” (xem “Tµi 1894 –1910 cuèn s¸ch ®­îc in tíi 10 lÇn. VÒ sau, s¸ch nhiÒu lÇn ®­îc xuÊt b¶n liÖu l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr.21). – 57. b»ng tiÕng Nga vµ nh÷ng tiÕng kh¸c, mét lo¹t lÇn xuÊt b¶n cuèn nµy do ViÖn 38. § ©y muèn nãi ®Õn cuèn s¸ch: J.J.Bachofen. “Das Mutterrecht. Eine nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c – Lª-nin chuÈn bÞ. – 41. Untersuchung ü ber die Gynaikokratie der alten Welt nach ihrer religiosen und 30. § ©y muèn nãi ®Õn “B¶n tãm t¾t cuèn s¸ch cña Lu-i G.M oãc-gan “X· héi cæ ®¹i”” rechtlichen Natur”. Stuttgart, 1861 (J.G.B¾c-h«-phen”. ChÕ ®é mÉu quyÒn. do M¸c ghi; c«ng bè trong cuèn “Tµi liÖu l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, Nghiªn cøu chÕ ®é n÷ trÞ cña thÕ giíi cæ ®¹i trªn c¬ së b¶n chÊt t«n gi¸o vµ ph¸p quyÒn cña nã”. Stót-g¸t, 1861). – 59. 1941, tr.1 – 192. – 44. 39. Ch. Letourneau. “L’Ðvolution du mariage et de la famille”. Paris, 1888.-60. 31. § ©y muèn nãi ®Õn cuèn s¸ch E.A.Freeman. “Comparative Politics”. London, 1873 (E.O.Phri-men. “ChÝnh s¸ch so s¸nh”. Lu©n §«n,1873).-45. 40. Lêi nµy cña X«-xuya ®­îc dÉn trong cuèn: A.Giraud-Teulon. “Les origines du mariage et de la famille”. GenÌve, Paris, 1884, p.XV (A.Gi-r« T¬-l«ng. “Nguån 32. X em L.H.Morgan. “Ancient society”. London, 1877, p.19, vµ “Tµi liÖu l­u tr÷ cña gèc h«n nh©n vµ gia ®×nh”. Gi¬-ne-v¬, Pa-ri, tr. XV). – 61. M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr. 4 – 46.
  18. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 812 Lêi nhµ xuÊt b¶n 412 813 4 1. E.Westermarck. “The History of H uman M arriage”. London and New York, Nh÷ng bµi ca “Ðt-®a” ph¶n ¸nh t×nh h×nh x· héi miÒn Xc¨ng-®i-na-v¬ vµo thêi 1891. – 61. kú tan r· cña chÕ ®é thÞ téc vµ sù di c­ cña c¸c d©n téc. Trong ®ã ta thÊy nh÷ng h×nh ¶nh vµ ®Ò tµi lÊy trong s¸ng t¸c d©n gian cña ng­êi §øc cæ ®¹i. 42. C h.Letourneau. “L’Ðvolution du marriage et de la famille”. Paris, 1888, p.41. – 61. “E-ghÝt-x®rª-ca” lµ mét trong c¸c bµi h¸t “Cùu Ðt-®a” cã liªn quan víi b¶n v¨n sau nµy cña tuyÓn tËp. ¡ng-ghen dÉn ra ë ®©y nh÷ng chç lÊy ë ®o¹n 32 vµ 43. A.Espinas. “Des sociÐtÐs animales”, Paris, 1877; ¡ng-ghen dÉn E-xpi-n¾c theo 36 bµi h¸t nµy. – 67. tr. 518 s¸ch cña Gi-r« T¬-l«ng (xem chó thÝch 40) trong ®ã phÇn phô lôc cã ®o¹n trÝch tõ t¸c phÈm ®ã. – 61. 49. A-x¬ vµ V a-n¬ l µ hai nhãm thÇu trong thÇn tho¹i miÒn Xc¨ng-®i-na-v¬. 44. H .H. Ba ncr oft “The Native Races of the Pacific States of Nor th America”. - truyÖn ®Çu tiªn trong s¸ch vÒ c¸c vua chóa Na Uy (tõ TruyÖn In-ghin-ghi Vol.I – V, New York, 1875. – 65. thêi th­îng cæ ®Õn thÕ kû XII) cña nhµ th¬ vµ nhµ chÐp sö Ai-r¬-len Xnèp-ri 45. X em E.Westermarck. “The History of H uma Marriage”. London and New York, Xtua-lu-x«n” “Heimskringla” (“Vßng tr¸i ®Êt”) biªn so¹n vµo nöa ®Çu thÕ kû 1891, p. 70 –71. – 66. XIII dùa vµo sö biªn niªn vÒ c¸c vua Na Uy vµ c¸c truyÖn d©n gian thuéc c¸c thÞ téc Ai-r¬-len vµ Na Uy. ¡ng-ghen trÝch mét ®o¹n trong ch­¬ng 4 truyÖn nµy. – 46. B øc th­ nµy cña M¸c cho tíi nay ch­a t×m thÊy. ¡ng-ghen nh¾c ®Õn bøc th­ ®ã 67. trong th­ göi cho Cau-xki ®Ò ngµy 11 th¸ng T­ 1884. – 67. 50. L.H.Morgan. “Ancient Society”. London, 1877, p.425. – 68. 47. § ©y muèn nãi ®Õn vë ca kÞch ba thiªn cña R.V¸c-ne-r¬ “ChiÕc vßng cña Ni-bª- lung-g¬” do chÝnh nhµ so¹n nh¹c viÕt trªn c¬ së b¶n anh hïng ca miÒn Xc¨ng- 51. X em J.J.Bachofen. “Das Mutterrecht”. Stuttgart, 1861, S. XXIII, 385 vµ nh÷ng ®i-na-v¬ “ Ð t-®a” vµ b¶n anh hïng ca §øc “Bµi ca Ni-bª-lung-g¬”. Xem trang kh¸c. – 71. R.Wagner. “Der Ring des Nibelungen, erster Tag, die Walkure”, zweiter Aufzug 52. C.M¸c. “B¶n ghi tãm t¾t cuèn s¸ch cña Lu-i H.Moãc-gan “X· héi cæ ®¹i”” (xem (R.V¸c-ne-r¬. “ChiÕc vßng cña Ni-bª-lung-g¬, ngµy ®Çu tiªn, Van-quya-r¬”, håi “Tµi liÖu l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr. 187). – 71. thø hai). 53. X ª-da. “Bót ký vÒ cuéc chiÕn tranh G«-loa”, q. V, ch. 14. – 71. l µ di tÝch lín nhÊt cña anh hïng ca d©n gian §øc B µi ca Ni-bª-lung-g¬ 54. “ The People of India”. Edited by J.F. Watson and J.W.Kaye. Vol.I – VI, London, ®­îc s¸ng t¸c trªn c¬ së nh÷ng chuyÖn thÇn tho¹i vµ chuyÖn cæ tÝch n­íc §øc ë 1868 – 1872 (“D©n c­ Ê n §é”. Do G.Ph.O¸t-x¬n vµ G. u. C©y xuÊt b¶n. TËp I – thêi kú ®­îc gäi lµ cuéc ®¹i di d©n cña c¸c d©n téc (thÕ kû III – V). D­íi d¹ng VI, Lu©n §«n, 1868 – 1872); ¡ng-ghen dÉn ®o¹n trÝch lÊy ë quyÓn II lÇn xuÊt nh­ hiÖn nay, truyÖn th¬ anh hïng ca nµy h×nh thµnh vµo kho¶ng n¨m 1200. – b¶n nµy, tr.85. – 72. 67. 55. § ©y muèn nãi ®Õn c¸c líp h«n nh©n, tøc c¸c ph©n chi – nh÷ng nhãm ®Æc biÖt mµ ®a sè c¸c bé l¹c ¤-xt¬-r©y-li-a ph©n chia thµnh. §µn «ng ë mçi nhãm chØ cã thÓ 48. “ Ðt-®a” lµ tËp chuyÖn cæ tÝch thÇn tho¹i vµ anh hïng ca cña c¸c d©n téc thuéc kÕt h«n víi ®µn bµ ë mçi nhãm kh¸c ®· Ên ®Þnh, mçi bé l¹c cã tõ 4 ®Õn 8 nhãm b¸n ®¶o Xc¨ng-®i-na-v¬, ®­îc b¶o tån d­íi h×nh thøc b¶n th¶o ë thÕ kû XIII, do nh­ vËy. – 72. gi¸o chñ ng­êi Ai-r¬-len lµ Xv©y-x¬n t×m thÊy n¨m 1643 (®­îc gäi lµ Cùu Ðt- ®a), vµ d­íi h×nh thøc luËn v¨n vÒ th¬ ca cña c¸c thi sÜ B¾c ¢u do nhµ th¬ vµ nhµ viÕt sö Xn«-ri Xtua-lu-x«n biªn so¹n vµo ®Çu thÕ kû XIII (T©n Ð t-®a).
  19. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 814 Lêi nhµ xuÊt b¶n 413 815 5 6. L .H.Morgan. “Systems of Consanguinity ani Affinity of the Human Family”. 63. ý nãi ®Õn c¸i gäi lµ “QuyÕt ®Þnh Goa-®¬-lóp” ngµy 21 th¸ng T­ 1486 – quyÕt Washington, 1871 (L.H.Moãc-gan. “HuyÕt thèng vµ ®Æc tÝnh cña gia ®×nh vµ con ®Þnh träng tµi cña vua T©y Ban Nha PhÐc-®i-n¨ng V.Ca-t«-lÝch, do nhµ vua ng­êi”. Oa-sinh-t¬n, 1871). – 74. th«ng qua bëi ¸p lùc cuéc khëi nghÜa cña n«ng d©n ë Ca-ta-l«-nh¬; ë ®©y vua ph¸t biÓu víi danh nghÜa träng tµi gi÷a nh÷ng n«ng d©n khëi nghÜa vµ c¸c chóa 57. K Õt qu¶ nghiªn cøu cña Phai-x¬n, cïng tiÕn hµnh víi Hau-Ýt ®­îc tr×nh bµ y phong kiÕn. QuyÕt ®Þnh ®Ò ra viÖc b·i bá viÖc cét chÆt n«ng d©n vµo ruéng ®Êt trong quyÓn: L.Fison and A.W.Howitt. “Kamilaroi and Kurnai”. Melbourne, vµ viÖc thñ tiªu c¶ mét lo¹t nghÜa vô phong kiÕn bÞ n«ng d©n c¨m ghÐt nhÊt, Sydney, Adelaide, and Brisbane, 1880 (L.Phai-x¬n vµ A.U.Hao-Ýt. “Ka-mi-la-r«- trong ®ã cã quyÒn h­ëng ®ªm ®Çu tiªn; n«ng d©n ph¶i nép mãn tiÒn chuéc lín vÒ i vµ Cu-r¬-nai”, Men-buèc, XÝt-n©y, A-®ª-lai-®¬ vµ Bri-xben, 1880). – 75. nh÷ng kho¶n ®ã. – 87. 58. X em L.H.Morgan. “Ancient Society”. London, 1877, p.459; ¡ng-ghen dÉn c© u trÝch nµy trong luËn v¨n cña M¸c (xem “Tµi liÖu l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, 64. S .Sugenheim. “Geschichte der Aufhebung der Lebeigenschaft und Horigkeit in t.IX, tr. 28). – 80. Enropa bis um die Mitte des neunzehnten Jahrhunderts”. St. Petersburg, 1861 (X.Du-ghen-hai-m¬. “LÞch sö viÖc b·i bá chÕ ®é n«ng n« vµ sù lÖ thuéc c¸ nh©n ë 59. ¡ng-ghen dÉn bøc th­ cña A.Rai-t¬ theo ®o¹n trÝch trong s¸ch cña Moãc-gan ch©u ¢u cho ®Õn gi÷a thÕ kû XIX”. X. Pª-tÐc-bua, 1861). – 87. (xem L.H.Morgan. “Ancient Society”. London, 1877, p.455, vµ “Tµi liÖu l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr.26-27). Toµn v¨n bøc th­ nµy (ngµy th¸ng ®óng 65. C.M¸c. “B¶n ghi tãm t¾t cuèn s¸ch cña Luy-x¬ H.Moãc-gan “X· héi cæ ®¹i” (xem cña bøc th­ lµ 19 th¸ng N¨m 1874; ë Moãc-gan lµ 1873) ®­îc c«ng bè trªn t¹p “Tµi liÖu l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr.111). – 93. chÝ “American Anthropologist”. New Secies. Manasha. Wisconsin, U.S.A., 1933, 66. C.M¸c. “B¶n ghi tãm t¾t cuèn s¸ch cña Luy-x¬ H.Moãc-gan “X· héi cæ ®¹i”” N o 1, p.138 – 140 (“Nhµ nh©n lo¹i häc Mü”. Lo¹t míi, Mª-na-sa, Vi-xc«n-xin, (xem “Tµi liÖu l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr.112). – 93. H.C.Q., 1933, sè 1, tr.138-140).-83. 67. M .Kovalevsky. “Tableau des origines et de l’Ðvolution de la famille et de la 60. H .H.Bancroft. “The Native Races of the Pacific States of North America”. Vol.1, propriÐtД. Stockholm, 1890. – 93. New York, 1875, p.352 – 353. – 84. 68. X em L.H.Morgan. “Ancient Society”. London, 1877, p.465-466, vµ c¶ “Tµi liÖu 61. L Ô héi Thæ tinh – lÔ héi hµng n¨m ë La M· cæ ®¹i thê thÇn Thæ tinh, tæ chøc vµo l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr.29. – 94. thêi kú ®«ng chÝ nh©n dÞp c«ng viÖc ®ång ¸ng ®· xong. Trong thêi gian lÔ héi nµy 69. X em L.H.Morgan. “Ancient Society”. London, 1877, p.470, vµ c¶ “Tµi liÖu l­u tr÷ cã tæ chøc nh÷ng b÷a tiÖc lín vµ chÌ chÐn say s­a ®«ng ng­êi; trong nh÷ng ngµy cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr. 31. – 94. héi cã c¶ nh÷ng n« lÖ tham dù, hä ®­îc phÐp ngåi cïng bµn víi nh÷ng ng­êi tù do. Tù do ¨n n»m gi÷a nam n÷ thÞnh hµnh trong nh÷ng ngµy héi Thæ tinh. Tõ 70. C.M¸c. “B¶n ghi tãm t¾t cuèn s¸ch cña Luy-x¬. H.Moãc-gan “X· héi cæ ®¹i”” (xem “Tµi liÖu l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr.31). – 94. “LÔ héi Thæ tinh” ®· trë thµnh danh tõ chung ®Ó chØ nh÷ng b÷a tiÖc tïng, ®¸nh chÐn linh ®×nh. – 85. 71. § ©y muèn nãi ®Õn t¸c phÈm cña M.M. C«-va-lÐp-xki “ChÕ ®é nguyªn thuû, thiªn I. ThÞ téc”. M., 1886. Trong t¸c phÈm nµy, C«-va-lÐp-xki dùa vµo nh÷ng tµi liÖu 62. § ©y muèn nãi ®Õn cuèn s¸ch cña L.A-g¸t-xÝt, cïng viÕt víi vî «ng: Professor and Mrs. Louis Agassiz: “A.Journey in Brazil”. Boston and New York, 1886; lÇn vÒ c«ng x· gia ®×nh ë Nga do Oãc-san-xki th«ng b¸o n¨m 1875 vµ A.I.E-phi- xuÊt b¶n thø nhÊt cña t¸c phÈm nµy ra m¾t vµo n¨m 1868. – 86. men-c« th«ng b¸o n¨m 1878. – 96.
  20. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 816 Lêi nhµ xuÊt b¶n 414 817 (“N­íc ngoµi”) – t¹p chÝ §øc vÒ c¸c vÊn ®Ò ®Þa lý, d©n téc häc Das Ausland 7 2. Ph¸p ®iÓn I-a-r«-xl¸p, tªn cña phÇn ®Çu b¶n cæ nhÊt cña “Ph¸p ®iÓn Nga”- vµ khoa häc tù nhiªn, lóc ®Çu ra hµng ngµy, tõ n¨m 1853 ra hµng tuÇn, xuÊt b¶n tuyÓn tËp nh÷ng ®¹o luËt n­íc Nga cæ ®¹i, xuÊt hiÖn vµo thÕ kû XI - XII dùa vµo nh÷ng n¨m 1828 – 1893; tõ n¨m 1873 xuÊt b¶n ë Stót-g¸t. – 97. trªn nh÷ng luËt th«ng th­êng håi ®ã vµ ph¶n ¸nh c¸c quan hÖ kinh tÕ vµ xem x· héi cña x· héi, håi ®ã. – 96. 78. § ©y muèn nãi ®Õn ®iÒu 230 cña bé D©n luËt ban hµnh d­íi thêi Na-p«-lª-«ng n¨m 1804. – 100. 73. l µ tËp c¸c ®¹o luËt ban hµnh håi thÕ kû XV – XVII ë C¸c ®¹o luËt §an-ma-xi P«-lÝt-xa (mét bé phËn cña §an-ma-xi); næi tiÕng d­íi tªn §iÒu lÖ P«-lÝt-xa. – 79. X em C.M¸c. “B¶n ghi tãm t¾t cuèn s¸ch cña Luy-x¬ H.Moãc-gan “X· héi cæ ®¹i”” 96. (“Tµi liÖu l­u tr÷ cña M¸c vµ ¡ng-ghen”, t.IX, tr.32). – 100. 74. X em A.Heusler. “Institutionen des Deutschen Privatrechis”. Bd. II, Leipzig, 80. H «-me. “¤-®i-xª”, ca khóc thø nhÊt. – 100. 1886, S.271 (A.Hoi-xl¬, “Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ph¸p quyÒn §øc”. Q.II, 81. £-si-l¬. “¤-re-xte. A-ga-m¬-n«ng”. – 100. Lai-pxÝch, 1886, tr.271). – 96. 82. Pl u-t¸c-c¬. “Nh÷ng c©u c¸ch ng«n cña phô n÷ Xp¸c-ta”, ch­¬ng V; xem thªm 75. T h«ng b¸o ®­îc nh¾c ®Õn cña Nª-¸c-c¬ xem trong s¸ch: Xt¬-ra-b«n “§Þa lý”, G.F.Schoemann. “Griechische Alterthumer”. Bd. I, Berlin, 1855, S.268 q.XV, ch­¬ng I. – 97. (G.Ph.Suª-man. “Thêi cæ Hy L¹p”. T.I, BÐc-lin, 1855, tr. 268). – 102. 76. l µ nh÷ng c«ng x· gia ®×nh cña ng­êi da ®á ë Mª-hi-c« trong thêi kú bÞ Calpullis 83. Xp¸c-t¬ - n h÷ng c«ng d©n cã toµn quyÒn ë n­íc Xp¸c-ta. ng­êi T©y Ban Nha chiÕm ®ãng; mçi c«ng x· gia ®×nh (calpulli), mµ tÊt c¶ c¸c thµnh viªn ®Òu cã mét nguån gèc chung, lµm chñ mét khu ®Êt chung, ®Êt ®ã I-lèt – n h÷ng ng­êi d©n kh«ng cã quyÒn ë cæ Xp¸c-ta, bÞ cét chÆt vµo ruéng kh«ng thÓ chuyÓn nh­îng, còng kh«ng thÓ chia cho ng­êi thõa kÕ. A-l«ng-x« §¬ ®Êt vµ ph¶i lµm nh÷ng nghÜa vô nhÊt ®Þnh cã lîi cho bän chóa ®Êt. T×nh c¶nh Xu-ri-ta m« t¶ c¸c calpulli trong t¸c phÈm cña m×nh “Rapport sur les DiffÐrentes nh÷ng ng­êi i-lèt vÒ thùc chÊt kh«ng kh¸c tÝ nµo t×nh c¶nh nh÷ng ng­êi n« lÖ. – classes de chefs de la Nouvelle – Espagne sur les lois, le moeurs des habitants, sur 102. les imp«ts Ðtablis avant et depuis la conquÌte etc., etc.” (“B¸o c¸o vÒ c¸c thñ lÜnh 84. A-ri-xt«-phan. “Phô n÷ trong ngµy héi Phe-xm«-ph«-ri”. – 102. kh¸c nhau ë T©n T©y Ban Nha, vÒ c¸c luËt lÖ, vÒ phong tôc cña c­ d©n, vÒ c¸c 85. H ª-r«-®èt. “LÞch sö”, q. VIII, ch­¬ng 105; xem c¶ W.Wachsmuth. “Hellenische thuÕ m¸ ban hµnh tr­íc vµ tõ khi bÞ chinh phôc v.v., v.v.), lÇn ®Çu tiªn ®­îc c«ng Alterthumskunde aus dem Gesichtspunkte des Staates”. Th.II, Abth.II, Halle, bè trong cuèn s¸ch: “Voyages relations et mÐmoires originaux pour servir µ 1830, S.77 (V.V¾c-xmót. “Nghiªn cøu thêi cæ Hª-len trªn gãc ®é tÝnh nhµ n­íc l’histoire de la dÐcouverte de l’ AmÐrique, publiÐs pour la premiÌre fois en cña nã”. Ph.II, ch.II, Ha-le, 1830, tr.77). – 102. français, par H.Ternaux-Compans”. Vol. 11, Paris, 1840, pp. 50-64. (“C¸c chuyÕn ®i, nh÷ng quan hÖ vµ ký øc thËt gãp vµo lÞch sö kh¸m ph¸ ch©u Mü, c«ng bè lÇn 86. Ðp-pi-pÝt. “O-re-xt¬”. – 102. ®Çu tiªn b»ng tiÕng Ph¸p bëi A.TÐc-n« Com-pan” t.11, Pa-ri, 1840, tr. 50-64). – 87. ¡ng-ghen dÉn t­ t­ëng nªu trong t¸c phÈm cña M¸c vµ ¡ng-ghen “HÖ t­ t­ëng 97. §øc” (xem C.M¸c vµ ¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ 77. § ©y muèn nãi ®Õn bµi b¸o cña G.Cu-nèp “Die altperuanischen Dorf-und Néi, 1986, t.3, tr. 53-54). – 104. Markgenossenschaften” (“Nh÷ng c«ng x· n«ng th«n vµ m¸c-c¬ Pª-ru cæ ®¹i”) in trªn 88. L.H.Morgan. “Ancient Society”. London, 1877, p.504. – 105. t¹p chÝ “Ausland” ngµy 20 vµ 27 th¸ng M­êi vµ 3 th¸ng M­êi mét 1890.
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2