Ạ Ọ Ộ Ố Đ I H C QU C GIA HÀ N I
ƯỜ Ạ Ọ Ộ Ọ TR NG Đ I H C KHOA H C XÃ H I VÀ NHÂN VĂN
Ậ PHAN NH T HUÂN
(Thích Thanh Huân)
Ả
ƯỞ
Ố Ớ
Ủ
Ậ
NH H
NG C A VĂN HÓA PH T GIÁO Đ I V I
Ầ
Ệ
Ả Ồ Ờ VĂN HÓA VI T NAM TH I LÝ TR N VÀ B O T N,
Ậ
Ị
PHÁT HUY GIÁ TR VĂN HÓA PH T GIÁO
Ạ
Ệ
TRONG GIAI ĐO N HI N NAY
Chuyên ngành: CNDVBC & CNDVLS
Mã s : ố 62.22. 03. 02
Ắ Ế Ọ Ế Ậ TÓM T T LU N ÁN TI N SĨ TRI T H C
1
Hà N i ộ 2016
2
ượ ạ Công trình đ c hoàn thành t i:
ườ ạ ọ ọ ộ Tr ng Đ i h c Khoa h c Xã h i và Nhân văn,
ạ ọ ộ ố Đ i h c Qu c gia Hà N i
ẫ ọ Ng ườ ướ i h ng d n khoa h c:
ễ 1. PGS. TS. Nguy n Thúy Vân
ầ ị 2. PGS. TS. Tr n Th Kim Oanh
ệ ả Ph n bi n 1:
ệ ả Ph n bi n 2:
ệ ả Ph n bi n 3:
́ ậ ượ ả ệ ạ ộ ồ ế ấ Lu n án đ c b o v t ơ ở ậ i H i đ ng ch m lu n án ti n sĩ câp c s
ườ ạ ọ ọ ồ ờ Tr ộ ng Đ i h c Khoa h c Xã h i & Nhân văn vào h i: ....... gi ....
ngày ..... tháng ...... năm 2016.
ể ể ậ ạ Có th tìm hi u lu n án t i:
ư ệ ố ệ Th vi n Qu c gia Vi t Nam
ạ ọ ố ộ ư ệ Trung tâm Thông tin Th vi n, Đ i h c Qu c gia Hà N i
3
4
M Đ UỞ Ầ
ế ủ ề ậ ấ t c a đ tài lu n án
ậ ậ ệ ữ
1. Tính c p thi Ph t giáo du nh p vào Vi ử ơ ờ
ậ ừ
ủ
ị ộ ề ừ Ấ n Đ hay t ữ ể ộ
ệ ự ự ủ ố Ph t giáo trong m i quan h v i văn hóa Vi
ệ ầ ừ nh ng năm đ u Công nguyên, t Nam t ề ủ ể ộ ả tr i qua h n 2000 năm l ch s m t chi u dài th i gian khá đ đ cho ề ượ ả ạ c b n Trung Hoa sang, đ u đ đ o Ph t, dù là truy n t ế ậ ị ệ ị đ a hóa, Vi t Nam hóa, đ nh ng giá tr tinh hoa c a Ph t giáo bi n ở ữ t Nam. thành s h u th c s c a dân t c Vi ậ ế ứ t Nam đ ệ ượ ầ ề
văn hóa bình dân, dân gian t
ợ ừ ể ế ậ ọ
ệ ề
ậ ể ệ ậ ạ
ỗ ứ ộ ậ ữ ờ ỳ ầ ặ ượ ố ộ ổ ệ ể ậ
ự ế ạ
ứ ệ
ưỡ
ờ ộ ớ
ệ ể ệ ớ c bi u ớ ạ hi n h t s c đa d ng và phong phú trên nhi u bình di n và t ng l p ớ ộ văn hóa. Đó là m t quá trình hòa h p t i ừ ể văn hóa v t th đ n văn hóa phi v t th . Trong văn hóa bác h c, t ả ắ ố ử ờ ỳ ị m i th i k l ch s khác nhau, m i quan h đó đ u th hi n b n s c, ệ m c đ đ m nh t khác nhau. Ngay th i k đ u du nh p, m i quan h c đ t trong m t t ng th hài t Nam đ gi a Ph t giáo và văn hóa Vi ệ ứ ể ộ i, có th ch ng minh ý ki n trên qua truy n hòa, s tác đ ng qua l “Man N ngươ ” v i s xu t hi n c a “T pháp”. Đó là d u son đánh ấ ớ ự ấ ủ ộ ậ ủ ấ ự ng và văn hóa dân t c, d u s hòa mình c a Ph t giáo trong tín ng ậ ủ ự ỗ ồ đ ng th i, cũng là s h n dung c a văn hóa dân t c v i văn hóa Ph t giáo.
ố ầ ệ ữ
ỉ ủ ự ỗ ả ế ệ ờ ỳ ớ ạ ế
ậ ữ t Nam m i đ t đ n đ nh cao c a s h n dung. S ễ
ạ ế
ệ ặ
ầ
ộ t Nam lòng t
ẻ ấ ị
ờ ạ ữ ị ấ ầ
ự ự ể ể ậ ậ
ể ạ i cho th h con cháu sau này. ậ Tuy nhiên, ph i đ n th i k Lý Tr n, m i quan h gi a Ph t ự giáo và văn hóa Vi ầ ế ợ k t h p nhu n nhuy n gi a hai dòng văn hóa (văn hóa Ph t giáo và ệ ộ ứ ộ ề t Nam), đã t o nên m t n n văn hi n chói lòa và m t s c văn hóa Vi ạ ự ị ả ự ạ ố m nh vô đ ch trong s nghi p xây d ng, ch ng gi c ngo i xâm, b o ờ ạ ườ ỗ ệ ấ ướ ỉ ể ạ i v đ t n i cho m i con ng c. Th i đ i Lý Tr n không ch đ l ư ỏ ự ệ ộ ấ ướ c tuy nh bé nh ng Vi hào dân t c. Đó là, m t đ t n ạ ớ ướ ụ ấ c nh ng k thù l n m nh r t anh hùng, không ch u khu t ph c tr ữ ể ạ nh t. Th i đ i Lý Tr n cũng đ l i nh ng giá tr văn hóa vô cùng quý ả giá. Đây th c s là “kho báu” di s n văn hóa v t th và phi v t th mà ế ệ cha ông chúng ta đã đ l 1
ờ ớ ệ ủ
ữ ộ ờ ỳ
ầ
ị ứ ả
ậ
ậ ệ ệ t Nam bi u hi n qua di s n văn hóa v t th và phi v t th . Trên c
ụ ể ữ ệ ố ớ ể ậ ị
ệ ệ ệ
ế ơ ặ ằ ờ ỳ t h n bao gi h t. Đ c bi
ệ ơ ờ
ọ ị ướ ớ c l n nh ể ể ố
ễ
ủ ẽ
ố ủ ề ứ ố ơ ợ ạ ủ ư ạ
ế
ự
ữ ả ả ố ẹ ừ ả t đ p t
Tuy nhiên, hi n nay, cùng v i th i gian và do tác đ ng c a quá ầ ả trình CNH HĐH và ĐTH, nh ng di s n văn hóa th i k Lý Tr n ậ ơ ị ấ ộ đang d n b mai m t và có nguy c b m t đi nhanh chóng. Vì v y, ậ ớ ưở ng văn hóa Ph t giáo v i văn hóa Vi nghiên c u nh h t Nam, phân ủ ưở ả ữ ng c a văn hóa Ph t giáo đ i v i văn hóa tích, đánh giá nh ng nh h ơ ả ể Vi ậ ả ồ ở s đó, nh m m c đích b o t n và phát huy nh ng giá tr văn hóa Ph t ấ ộ ầ giáo th i k Lý Tr n trong xã h i Vi t Nam hi n nay là vi c làm c p ở ề ệ ờ ế t, đi u này càng tr nên quan tr ng và thi ư ầ t Nam luôn b n có ý nghĩa h n khi th i gian g n đây Vi ờ ự ủ Trung Qu c gây r i trên bi n Đông. Tình hình th i s c a Bi n Đông ở ộ ệ ở ố ế t Nam. M t Vi và đã tr thành ch đ nóng trên di n đàn qu c t ộ ự ề ữ ầ hào c a dân t c l n n a, nghiên c u này cũng s kh i g i l i ni m t ọ ặ ệ ề ự v s nghi p ch ng gi c ngo i xâm c a cha ông ta, nh ng quan tr ng ờ ỳ ị ế ơ t phát huy nh ng giá tr văn hóa th i k Lý h n, n u chúng ta bi ắ ệ ự ầ ệ ấ ướ Tr n trong s nghi p xây d ng và b o v đ t n c ngày nay, ch c ậ ế ữ ạ ắ ẽ ch n s đem l c hai phía Ph t giáo và dân i nh ng k t qu t t c.ộ
ộ ế ế ố ế ướ , tr
ứ qu c t ả ở
ọ
ỉ ệ ử ậ ớ Ph t giáo Vi ậ ệ ả ị i
ệ ề ị ầ
ề ề ế
ệ ớ ị
ự ứ ộ ấ ữ t.
ố ớ ưở ủ ậ
lu n án c a tôi v ệ ả ồ ị ữ ầ c nh ng Trong xu th toàn c u và h i nh p kinh t ắ ợ ệ ơ ộ t Nam ph i tr thành s i xo n c h i và thách th c m i, ộ ữ ả ắ gìn b n s c văn hóa dân t c văn hóa quan tr ng trong vi c b o v , gi ả ệ ạ . Theo tinh th nầ ố không ch trong su t chi u dài l ch s , mà c hi n t ấ ươ ứ ộ ủ ng khóa c a Văn ki n H i Ngh l n th năm, Ban Ch p hành Trung ậ ả ắ ệ t Nam tiên ti n đ m đà b n s c dân VIII v xây d ng n n văn hóa Vi ử ướ ậ ố ộ c t c, nghiên c u m i quan h Ph t giáo v i văn hoá trong l ch s n ế Vì nh ng lý do nêu trên, đ tài ề ế ứ ầ ề nhà là m t v n đ h t s c c n thi ề “ nh h ủ Ả ờ th i Lý t Nam
hoá Vi ậ ệ
ệ ị ớ ữ ậ
ậ ng c a văn hóa Ph t giáo đ i v i văn Tr n ầ và b o t n, phát huy giá tr văn hóa ề ạ là công vi c có ý nghĩa n n Ph t giáo trong giai đo n hi n nay” ẳ ị ả t ng, kh ng đ nh nh ng giá tr l n lao mà Ph t giáo đóng góp cho di óa dân t c.ộ ả s n văn h
2
ứ ủ ụ ệ ậ ụ 2. M c đích và nhi m v nghiên c u c a lu n án
ứ ụ
ậ
ề ưở
ấ
ứ
ặ ế ử ữ
ườ ờ ộ ị ộ i Vi
ể
ướ ợ
c có chung l ơ ở ưở ủ ả 2.1. M c đích nghiên c u: ứ ủ ụ M c đích nghiên c u c a lu n án: ằ ậ ậ ủ ả ỉ ứ ấ : đ tài lu n án nh m ch ra nh h Th nh t ng c a văn hóa Ph t ể ự ỡ ở ờ ỳ ố ớ ờ ệ t Nam giáo đ i v i văn hóa Vi th i k phát tri n r c r nh t: th i ố ớ ậ ủ ị ẳ ồ ầ Lý Tr n, đ ng th i qua đó, kh ng đ nh vai trò c a Ph t giáo đ i v i ố ơ ợ ạ ả ề i m i quan n n văn hóa dân t c. K t qu nghiên c u cũng kh i g i l ộ ề ệ ậ ệ ố ẹ t, nó đ cao t đ p trong l ch s gi a Ph t giáo và dân t c. Đ c bi h t ờ ỳ ề ộ ệ ự ỗ t Nam v m t th i k hào dân t c trong m i con ng lòng t ệ ộ ư ướ ả ủ c âm m u hi n nay vàng son, hào hùng c a dân t c và c nh báo tr ế ố ệ ủ ữ ủ ng mu n chi m lĩnh Bi n Đông c a Vi c a nh ng th l c bành tr t ả ể i ích bi n đ o. Nam và các n ứ Th hai
ẽ ư ờ
ữ ệ ậ ằ
ệ ả ồ ạ ệ ầ
ứ ệ
ệ ậ
ế ỷ ệ ậ ầ t Nam th i Lý Tr n (th k XI XIV).
ờ ủ ưở ế ậ ng c a văn hóa Ph t giáo đ n văn hóa Vi Ch ra nh ng nh h ệ t
ế ự ướ ng c a văn hóa : trên c s phân tích, đánh giá nh h ậ ậ ầ ố ớ t Nam th i Lý Tr n, lu n án s đ a ra Ph t giáo đ i v i văn hóa Vi ờ ị ữ nh ng bi n pháp nh m b o t n, phát huy nh ng giá tr Ph t giáo th i ỳ k Lý Tr n trong giai đo n hi n nay. ụ 2.2. Nhi m v nghiên c u: ộ ố Làm rõ m t s khái ni m văn hóa, văn hóa Ph t giáo, khái quát tình hình Ph t giáo Vi ữ ả ầ ỉ ờ ỳ Nam th i k Lý Tr n.
ự ả
ậ ạ ệ ầ ị Ph t giáo th i Lý Tr n trong giai đo n hi n nay.
ữ ề ờ Đ ra các gi ị ố t
ủ Đánh giá các giá tr văn hóa và th c tr ng các di s n văn hóa c a ạ ả ồ ầ ả i pháp c n b o t n và phát huy nh ng giá tr t ậ ầ ờ ệ ạ ẹ ủ đ p c a văn hóa Ph t giáo th i Lý Tr n trong giai đo n hi n nay.
ố ượ ạ ứ ủ ậ 3. Đ i t
ưở ủ ố ượ ng và ph m vi nghiên c u c a lu n án Ả ứ nh h ng c a văn hóa ậ Ph t giáo
ng nghiên c u: ệ 3.1. Đ i t ố ớ đ i v i văn hóa Vi t Nam.
ưở ạ ủ ậ
ả ứ : nh h 3.2. Ph m vi nghiên c u ấ ệ ề ể ệ ố ng c a văn hóa Ph t giáo đ i ạ t Nam có r t nhi u bi u hi n phong phú và đa d ng ớ v i văn hóa Vi
3
ể
ế
ậ ậ ỉ ậ ậ ự ậ ế ọ , đ tài ch t p trung gi ắ ớ ạ ủ ậ i h n c a lu n án ủ ưở ả nh h ng c a ộ ố ế đ n m t s lĩnh i h n ầ (Ph t giáo B c tông)
ệ
ụ ậ ị ng chính tr , phong t c t p quán
ể ư ưở t ọ ễ ộ và l
t h c ờ t Nam ậ h i dân gian, văn h c. ể ộ ọ
ậ ậ ậ ể ả trên c hai lĩnh v c v t th và phi v t th . Trong gi ớ ạ ề Ti n sĩ ngành Tri văn hóa Ph t giáo th i Lý Tr n ự ủ v c c a văn hóa Vi , đó là: ề + V văn hóa phi v t th : t ố ố i s ng, l ề ắ ế + V văn hóa v t th : ki n trúc, h i h a, điêu kh c. ứ ủ ươ ơ ở 4. C s lý lu n và ph
ng pháp nghiên c u c a lu n án ự ệ ề ể ự 4.1. C s lý lu n:
ồ
ơ ở ậ ữ ng H Chí Minh v ả ườ ể ố
ề ề ứ ậ
ướ ủ ậ ọ ậ Đ th c hi n đ tài này, chúng tôi d a trên ề ư ưở ủ ủ ơ ở c s lý lu n c a Ch nghĩa Mác Lênin, t t ủ tôn giáo; nh ng quan đi m, đ i, chính sách c a Đ ng v tôn ng l giáo nói chung và Ph t giáo nói riêng; các công trình nghiên c u v tôn giáo và Ph t giáo c a các nhà khoa h c trong và ngoài n
ế ườ ươ ệ i vi c. t quán tri
ng pháp nghiên c u: ươ ứ ủ ệ
ủ ứ ng ủ ờ ử ụ
ậ ươ ọ ươ ng pháp tôn giáo h c; ph
ươ ị ử ử ư ệ ươ ng pháp l ch s ; s lý t
ữ t nh ng 4.2. Ph ắ ậ ng pháp lu n c a Ch nghĩa Duy v t bi n ch ng và nguyên t c ph ậ ị ử ồ Ch nghĩa Duy v t l ch s , đ ng th i s d ng các ph ng pháp nghiên ư ụ ể ứ ọ ng pháp c u khoa h c c th nh : ph ổ ớ ế ợ lôgíc k t h p v i ph li u, phân tích và t ng h p…ợ
ậ ủ
ậ ậ ỏ ự ả
ế 5. Đóng góp c a lu n án Lu n án phân tích và làm sáng t ờ ỳ ệ s nh h ầ ưở t Nam th i k Lý Tr n (t
ề ộ ố
ậ ữ ờ ủ ng c a văn hóa Ph t giáo ế ỷ ừ ế ỷ th k XI đ n th k ộ ố ả ả ằ i pháp nh m b o ầ ệ t Nam th i Lý Tr n
ố ả
ố ớ đ i v i văn hóa Vi ự ụ ể XIV), trên m t s lĩnh v c c th , qua đó đ ra m t s gi ị ồ t n và phát huy nh ng giá tr văn hóa Ph t giáo Vi trong b i c nh hi n nay. ậ
ư ự
ế ệ ố ế ả
ể ậ ờ ỳ
ố ớ ơ ở ế ự ờ
ủ ả i và th c t ệ ủ 6. Ý nghĩa c a lu n án ế Ý nghĩa lý lu nậ : d a trên lý thuy t giao l u và ti p bi n văn hóa, ưở ộ ộ ậ ng lu n án tìm hi u và phân tích m t m t cách có h th ng nh h ủ ầ ệ t Nam th i k Lý Tr n. c a văn hóa Ph t giáo đ i v i văn hóa Vi ế ề ả ồ ứ ả ồ Đ ng th i, d a trên c s k t qu nghiên c u và lý thuy t v b o t n ệ ự ế ủ ế ớ ọ t c a Vi di s n văn hóa c a các nhà khoa h c trên th gi 4
ậ ạ ư ạ ộ ố đánh giá v công tác
ề ầ ậ ờ
ệ ả ồ b o t n Nam, lu n án m nh d n đ a ra m t s ạ ị và phát huy các giá tr văn hóa Ph t giáo th i Lý Tr n trong giai đo n hi n nay.
ậ ệ ả
ạ
t h c, ệ ậ
ễ : lu n án có th làm tài li u tham kh o cho công ể ế ọ tôn giáo và văn hóa nói ề tri ệ t Nam nói riêng; cho vi c ả ố ớ ướ ủ ạ ị ự Ý nghĩa th c ti n ả ứ tác nghiên c u và gi ng d y v ậ chung; Ph t giáo, Ph t giáo và văn hóa Vi ho ch đ nh chính sách đ i v i tôn giáo c a Đ ng và Nhà n c.
ậ ồ ệ ủ
ệ
ầ ề ề ị ng lo i chí, Vi
ấ ủ ạ ươ ế ươ ụ 7. Ngu n tài li u c a lu n án ư ệ ữ ậ ậ li u Ngu n tài li u quan tr ng b c nh t c a lu n án là nh ng t ạ ư ệ ử t s ký toàn th , Đ i ạ ệ ử t s thông ệ ử ạ ể ụ Đ i Vi t s ồ ế ượ c, Ki n văn ti u l c, t s ký ti n biên, L ch tri u hi n ch ng m c, An Nam chí l
ọ ồ ổ ử ế ề ờ ỳ c s vi t v th i k Lý Tr n g m: Đ i Vi ệ ử Vi giám c c ượ … l
ậ t c các công trình, sách, các bài báo, t
Lu n án cũng k th a t ố ế ừ ấ ả ề ề ờ ế ậ ư đã công b liên quan đ n đ tài lu n án nói chung, v th i Lý
li u…ệ ầ Tr n nói riêng.
ậ ế ừ ờ
ề ạ ế ầ ệ Lu n án cũng k th a các tài li u bi ký, các di tích th i Lý Tr n i đ n ngày nay
ậ
ở ầ ụ ả ậ ầ ộ (đ n, chùa, lăng m …) còn l ế ấ ủ 8. K t c u c a lu n án ế Ngoài ph n m đ u, k t lu n, danh m c tài li u tham kh o và
ộ ủ ậ ồ ệ ươ , 9 ti ng t.ế
ụ ụ m c l c, n i dung chính c a lu n văn g m 04 ch
ươ Ch ng 1
Ổ Ậ Ệ Ế T NG QUAN TÀI LI U LIÊN QUAN Đ N LU N ÁN
Ơ Ở Ứ Ế VÀ C S LÝ THUY T NGHIÊN C U
ổ ế ệ ậ 1.1. T ng quan tài li u liên quan đ n lu n án
ổ ệ ổ ử
ự
ể ự ệ ử ệ ử ế ề 1.1.1.T ng quan tài li u c s ệ ổ ử Đ th c hi n lu n án, chúng tôi d a vào nh ng tài li u c s sau : ể ụ , , Ki n văn ti u l c ữ t s ký ti n biên ậ ệ t s ký toàn th ạ ư, Đ i Vi ạ Đ i Vi
5
ế ị ệ ử t s thông giám c ươ ng
ị ụ ươ ượ ề L ch tri u hi n ch m c, An Nam chí l ạ ng lo i chí , Khâm đ nh Vi ệ ệ c, Vi t đi n u linh.
ổ ứ ế ậ
ậ ạ ế
ệ ệ ể ệ
ủ ề ề ủ ề
ổ ệ ủ ề ệ ề ậ ầ
ệ ậ ờ
ế ề ị
ờ ệ th i Lý Tr n.
1.1.2. T ng quan các nghiên c u liên quan đ n lu n án ấ Tài li u liên quan đ n lu n án r t phong phú và đa d ng, chính vì ệ ậ v y đ ti n cho vi c theo dõi t ng quan chúng tôi chia các tài li u ờ ệ t Nam th i thành các ch đ chính: Các tài li u v ch đ văn hóa Vi ộ ự Lý Tr n; Các tài li u v ch đ văn hóa Ph t giáo và s tác đ ng ầ ủ c a văn hóa Ph t giáo đ n văn hóa Vi t Nam nói chung, th i Lý Tr n ủ ề ả ồ nói riêng; Các tài li u v ch đ b o t n và phát huy các giá tr văn ậ hóa Ph t giáo ấ ứ ầ ệ ề ủ ề ờ ệ Th nh t: Các tài li u v ch đ văn hóa Vi t Nam th i Lý
Tr n:ầ
ớ ầ ữ ờ ạ
ụ ử ọ
ấ ề ể ế ự ừ ự ọ ự
ố ể
ể ộ ề Tìm hi u xã h i Vi
ệ ỷ ệ
ấ ả ạ ứ ệ ử ọ ủ c a Vi n s h c năm 1980 ộ
ươ ố ọ
ự
ầ ố
ươ ị
ượ ấ
ờ ỳ ủ ử ọ ộ ậ ệ ị
ệ
t Nam ủ ầ ế ủ
ử ủ ề
ọ ề ị ứ
ể ủ ươ ả t” ờ Th i Lý Tr n là th i đ i “chói lòa” v i nh ng thành t u v a nêu ế ọ ọ ế đã khi n các nhà s h c, kinh t h c, giáo d c h c, quân s h c…, ự ể ố t bao nhiêu gi y m c đ tìm hi u v các lĩnh v c chuyên t n không bi ế ắ ọ ủ sâu c a mình. M t cu n sách quan tr ng không th không nh c đ n ờ ộ t Nam th i khi nghiên c u v giai đo n này đó là “ Lý Tr n” ầ , Năm 2010, nhân k ni m 1.000 ộ ấ năm Thăng Long Hà N i, nhà xu t b n Hà N i n hành cu n sách ễ ề ủ ng tri u Lý V (1009 1226) do GS. TS. Nguy n Quang Ng c (ch ầ ứ ế ệ ề ờ t v th i Tr n trên các lĩnh v c kinh t , biên). Nghiên c u chuyên bi ờ ế ế ộ ư Kinh t ộ , xã h i th i Tr n (Th văn hóa, xã h i có các cu n sách nh : ấ ả ễ ủ ỷ k XIIIXIV) ng Chi (xu t b n năm 2009). Ngoài c a Nguy n Th Ph ề ậ ầ ế ề c đ c p , văn hóa, xã h i th i k Tr n còn đ ra, các v n đ kinh t ộ L ch s Vi ế ử ệ đ n trong b (15 t p) c a Vi n S h c do PGS.TS. ứ ổ ườ ầ Tr n Đ c C ng làm t ng ch nhi m... ế ả ờ ề ậ t c a các h c gi Đ c p đ n th i Lý Tr n còn có các bài vi ạ ế ộ ộ ư: ”M t vài suy nghĩ v ch đ khoa c c a tri u đ i ướ c ngoài nh n ử ạ ủ ở ệ t Nam” nhà Lý Vi c a Song Jung Nam (T p chí Nghiên c u L ch s , ố The Rise of the Coast: Trade, state, and culture in Early s 12012); ” ướ ự ạ Đ i Vi c ệ (S phát tri n c a vùng duyên h i: Th ạ ng m i, nhà n
6
ờ ạ ệ ỳ ầ
ủ
ị ế ỷ ủ
ị ề ữ t Nam th k XIV ệ ệ ử ệ
ẻ ồ
ả ậ t th i k đ u), Journal of the Southeast Asian Sự ” c a Olivers Wolters, ư Nguy t san X a & Nay Nxb. ự ế ề Lu t pháp tri u Lý s ti p c aủ ậ i hình lu t tri u Lê
ươ và văn hóa Đ i Vi studies, vol. 37 (1), United Kingdom, 2006 c a John K. Whitmore; ” ủ th nh tr v văn hóa c a Vi ề ị ấ trong: Nh ng v n đ l ch s Vi Tr , Tp. H Chí Minh, 2001; cu n sách ườ thu lu t nhà Đ ng và nh h Yu Insun, trong : V t Nam, ố ậ ề ớ ủ ưở ng c a nó t ộ ề ng tri u Lý , Nxb. Hà N i, Hà N i, 2010...
ứ ề ủ ề ự ệ ộ ậ
ủ ệ ế Th hai, Các tài li u v ch đ văn hóa Ph t giáo và s tác ờ t Nam nói chung, th i ậ ộ đ ng c a văn hóa Ph t giáo đ n văn hóa Vi
ầ
ả ưở ự nghiên c u v tôn giáo và nh h Lý Tr n nói riêng: lĩnh v c
ườ i Vi
ủ ữ
ợ ề
ệ ủ ủ t Nam
ồ ễ ủ ố ng c a tôn giáo đ i ủ ưở Ả ộ có các công trình nh : ư nh h ng c a ố ớ ệ ệ t Nam hi n nay ng và tôn giáo đ i v i con ng ạ ộ ự i gi a văn hóa S tác đ ng qua l ậ ố Truy n th ng văn hóa và Ph t giáo ệ ớ ố Tôn giáo trong m i quan h v i văn ươ “Tôn c a Nguy n H ng D ng (2004);
c a Minh Chi (2003); ủ Vi ỹ
ứ t Nam ươ ậ
ể ử ứ ủ ư
ễ ễ
ị L ch s
ủ
ủ ậ ả Ở ứ ề ớ ờ ố v i đ i s ng văn hóa xã h i ệ ư ưở các h t t ư ễ (Nguy n Tài Th ch biên, 1997); và tôn giáo c a Lê Văn L i (1999); Vi ể ở ệ hóa và phát tri n ủ giáo và văn hóa” c a Tr ề ư L ch s Ph t giáo Vi ậ ệ ị t Nam ệ ậ ư ưở t Nam” ng Ph t giáo Vi ủ ậ ễ ậ ) c a Nguy n Lang (2000); ử ậ ạ ậ c a Lê M nh Thát (2001); ệ t Nam (2 t p) ể (2 t p) c a Thích Trí Qu ng (2008
ộ
ấ
ề ệ ủ ư ự ể ể ậ ặ
ng S Hùng (2007),… ộ ố Nghiên c u v Ph t giáo có m t s công trình nghiên c u tiêu ủ c a Nguy n Tài Th (ch biên, bi u nh : ủ 1988); T t c a Nguy n Duy Hinh (1999); ử ệ t Nam Ph t giáo s lu n (2 t p Vi ậ ậ ậ Ph t giáo nh p Ph t giáo Vi ộ ậ ế ); “B m t tông” th và phát tri n” ủ ố ồ ậ c a Giáo h i Ph t giáo thành ph H Chí Minh (1996) (do Thích Viên ứ ị Đ c d ch)…, Các công trình nêu trên đã phân tích r t rõ v quá trình du ậ nh p, phát tri n và đ c đi m cũng nh s khác bi t c a Ph t giáo ệ Vi
ậ t Nam. Nghiên c u văn hóa Ph t giáo, có m t s lu n án ti n sĩ Tri
ả
ủ ệ ệ ị ứ nh : “ư Quan ni m v gi ề ả ệ ườ ố ớ ờ ố đ i v i đ i s ng ng ộ ố ậ ế ậ i thoát trong Ph t giáo và nh h i Vi t Nam hi n nay ế ọ t h c ưở ủ ng c a nó ễ ” c a Nguy n Th Toan;
7
ạ ề ề t Nam” (qua tri u đ i Lý)
ở ệ Vi ế ọ ủ
ờ ầ ệ ậ ng tri ọ t h c c a Thi n phái Trúc Lâm” ạ ậ
ễ ủ
ậ ậ ạ ủ “V vai trò Ph t giáo c a Ph m Văn ươ c aủ Tr ề ư ưở Sinh; “T t ng Văn ể ặ Chung; “Văn h c Ph t giáo th i Lý Tr n, di n m o và đ c đi m” ệ ữ (lu n án ti n sĩ Ng văn) c a Nguy n công Lý… M i quan h gi a ộ Ph t giáo đ i v i n n văn hóa dân t c còn ít đ
ế ữ ố ớ ề ạ ả ưở ng nh h
c đ c p. ộ ố Bên c nh đó, còn có m t s công trình đ c p đ n ầ ố ớ ờ ỳ ậ
ố ượ ề ậ ề ậ ế ệ t Nam . ả ế đăng t ọ ộ
ự ậ
ệ ộ t Nam t
ứ ệ ứ ờ ậ ờ ả ậ ộ ủ c a Ph t giáo th i k Lý Tr n đ i v i xã h i Vi ạ ề i trên các t p t, Ngoài ra, còn có nhi u công trình, bài vi ả ộ ỷ ế “H i th o ư ị ộ ỷ ế ệ do ầ ộ ổ ộ ệ t Nam và Giáo h i Ph t giáo Vi ớ ộ ỷ ế “H i th o Ph t giáo th i Lý v i 1.000 năm
ả chí, k y u các h i ngh , h i th o khoa h c nh : K y u Đ c Vua Ph t Hoàng Tr n Nhân Tông cu c đ i và s nghi p” ọ Vi n Khoa h c Xã h i Vi ch c năm 2008; K y u Thăng Long Hà N i”ộ ,...
ứ ệ ề ủ ề ả ồ Th ba, c ác tài li u v ch đ b o t n và phát huy các giá tr ị
ầ ậ ờ văn hóa Ph t giáo
ả ứ th i Lý Tr n ề Các công trình nghiên c u v di s n văn hóa Ph t giáo th
ậ ỹ
ờ ỹ ỹ ậ ậ M thu t th i Tr n
ế ủ
ệ ứ
ấ ạ ấ ọ t Nam ễ ế
ề Chùa, Đình, Đ n Hà N i (
ộ
ắ ộ
ể
ệ ời Lý ố M thu t Lý Tr n, M thu t Ph t giáo ậ ậ ầ ồ ầ Tr n đáng chú ý g m cu n: ầ , Nxb, Văn Hóa (Hà ứ ủ (2012), c a Chu Quang Tr ế cu n sách ố ứ ễ ộ Ti p đ n, N i), 1977 do Nguy n Đ c Nùng (Ch biên). ả Hà Văn ủ ầ “Chùa Vi ” (in l n th nh t) năm 1992, c a các tác gi ạ ễ ự . Nguy n Th Long và Ph m T n, Nguy n Văn K , Ph m Ng c Long ộ 1992), ấ ả Mai Hùng cũng xu t b n công trình: ả Doãn Đoan Trinh cũng cho ra Nxb. Văn hóa Thông tin (Hà N i); tác gi ử ố ờ ị Hà N i, di tích l ch s văn hóa và danh th ng, năm đ i cu n sách: ộ ả ồ 2000, do Trung tâm UNESCO b o t n và phát tri n văn hóa dân t c Vi
ạ
ế ươ ễ ề ễ ọ ỳ
ữ ầ ậ
ữ ọ ấ ả t Nam xu t b n. Các công trình là các bài báo đăng trên các t p chí chuyên ngành uy tín: Nguy n Qu H ng, Nguy n Ng c Qu nh (2005), "V công tác ả ồ ị b o t n và phát huy giá tr di tích Ph t giáo trong nh ng năm g n đây", ễ ộ (1), tr 6978; Nguy n H u Oanh (2009), ạ T p chí Khoa h c Xã h i
8
ụ ệ ộ ọ
ệ ạ ả ấ ậ "B o v , phát huy văn hóa Ph t giáo m t nhi m v quan tr ng và c p (1), tr 622... thi ả t", ế T p chí Di s n văn hóa
ữ ứ ể ấ ậ ượ ế ậ Đánh giá chung ậ ề * Nh ng v n đ , lu n c , lu n đi m đ c lu n án ti p thu, k ế
th aừ
ộ ể ữ ẩ ạ Nhìn m t cách t ng th , nh ng công trình, tác ph m, sách, bài t p
ề
ượ ế ề ầ ờ ế ừ ấ c chúng tôi k th a v n đ sau: ộ , văn hóa, xã h i th i Lý Tr n
ứ ậ ổ ứ chí... nghiên c u trên đ ấ Các v n đ kinh t Các nghiên c u tôn giáo, và văn hóa tôn giáo nói chung, Ph t giáo
nói riêng.
ả ứ ủ ưở ố ớ ng c a tôn giáo đ i v i
ậ ủ Các công trình đ c p đ n nh h ầ ng c a Ph t giáo Lý Tr n
ế ả ườ ề Các nghiên c u v tôn giáo và nh h ộ ờ ố đ i s ng văn hóa xã h i. ề ậ ng và con ng
t ấ ố ớ ệ ư ưở đ i v i h t ữ
ọ ứ ỏ ố ữ ưở t Nam. ứ ậ c Lu n án nghiên c u ố
ệ i Vi ượ ề * Nh ng v n đ còn b tr ng đ Qua đ c và phân tích nh ng công trình nghiên c u, cu n sách, các ấ ạ ưở Ả ề ấ bài t p chí... nêu trên, chúng tôi th y v n đ : nh h
ậ ố ớ ờ ệ ầ hóa Ph t giáo đ i v i văn hoá Vi
ệ ậ ạ
ứ ử ệ ặ ị ứ c nghiên c u, đ c bi
ề ấ ộ ộ
ờ ị
ầ ữ
ề ấ ầ ủ ẽ ậ ỏ
ủ ng c a văn ả ồ t Nam th i Lý Tr n và b o t n, còn ch aư phát huy giá tr văn hóa Ph t giáo trong giai đo n hi n nay ượ ư ị t trong l ch s nghiên c u, chúng tôi ch a đ ề ả ấ th y có m t công trình nào đánh giá m t cách xác đáng v v n đ b o ệ ậ ạ ồ t n các giá tr văn hóa Ph t giáo th i Lý Tr n trong giai đo n hi n ầ ượ ấ c nghiên nay, trong khi đó, đây là v n đ r t hay và h u ích, c n đ ỏ ề ỏ ấ ứ v n đ còn b c u. Lu n án c a tôi s góp ph n nh bé làm sáng t ố tr ng nêu trên. ơ ở ứ
ậ
ậ ậ ả ồ ị ệ Văn hóa, Ph t giáo , ; M t s khái ni m liên quan đ n b o t n giá tr văn ị ế 1.2. C s lý thuy t nghiên c u ệ ử ụ 1.2.1. Các khái ni m s d ng trong lu n án ộ ế Lu n án đ c p đ n n i hàm các khái ni m: ộ ố ế ệ ị : Giá tr , giá tr văn hóa ề ậ ậ Văn hóa Ph t giáo ậ hóa Ph t giáo , B o tả ồn, Phát huy... ụ ế ậ 1.2.2. Các lý thuy t áp d ng trong lu n án
9
ế ế ế
ư ờ ở ố ế ư *Lý thuy t giao l u và ti p bi n văn hóa Lý thuy t này ra đ i vào cu i th k XIX ế ỷ ộ ề ề ượ ộ ề ấ ủ ủ ề ả
ươ ứ ể i có ba quan đi m (t ớ ng ng v i ba mô ế Anh. Giao l u ti p ả ế bi n văn hóa là quá trình trong đó m t n n văn hóa thích nghi, nh ưở ặ ằ h ng c a m t n n văn hóa khác b ng cách vay m n nhi u nét đ c ư tr ng c a n n văn hóa đ y. ế ề ả ồ *Lý thuy t v b o t n di s n ế ớ Hi n nay trên th gi ả ể B o t n nguyên v n ẩ ườ ượ ả ồ ủ ẹ ệ ề ả ồ ả ồ ả ể ạ ứ ả ả ế ấ ị ộ ỗ ả ế t m t cách c ợ ể ể ữ hình) v b o t n di s n văn hoá đó là: ằ ẹ : Nh ng ng ữ i theo quan đi m này cho r ng, ư ứ ữ c b o t n nguyên v n nh nó nh ng s n ph m c a quá kh nên đ ạ ị ế ệ ệ ạ ố i làm méo mó, bi n d ng v n có đ tránh tình tr ng b th h hi n t ị ữ ự di s n. M i di s n ch a đ ng nh ng giá tr văn hóa nh t đ nh, mà ụ ể ể ế ệ ệ ạ i cũng có th hi u bi không ph i lúc nào th h hi n t ị ấ th đ có th phát huy nh ng giá tr y m t cách thích h p. ự ộ ể ơ ở ế ừ : Quan đi m lý thuy t này d a trên c ả ầ ụ ị ệ ể ả ồ ả ả ấ ồ ạ ở ờ ế ử ủ i ị ệ ạ ệ ộ ạ ỏ ữ ớ ợ
ơ B o t n trên c s k th a ở ộ ệ ự ở ỗ m t s m i di s n c n ph i th c hi n nhi m v l ch s c a mình ụ ể ờ th i gian và th i gian và không gian c th . Khi di s n y t n t ả ấ ầ ộ không gian hi n t i, di s n y c n phát huy giá tr văn hóa xã h i phù ầ ớ ợ h p v i xã h i hi n nay và c n lo i b nh ng gì không phù h p v i xã ộ ấ h i y. ể ể ủ ệ ả ồ ừ ứ quá kh mà đ t tr ng tâm vào vi c, ả ồ ậ ế ừ ả ụ ố ượ ườ ả ậ ứ ằ : Quan ư ệ làm ặ ọ ờ ố c tác d ng trong đ i s ng ẩ ả i ta coi di s n là s n ph m ầ i, phát tri n nh m m c đích đáp ng nhu c u và đòi ể ượ ị ầ ấ Quan đi m b o t n phát tri n c a Gregory J. Ashworth ể đi m này không b n tâm vào vi c tranh cãi nên b o t n y nguyên nh ế th nào, nên k th a cái gì t ể ế th nào đ di s n s ng và phát huy đ ạ . Theo cách ti p c n này, ng ế ươ ng đ i đ ụ ệ ạ ờ ủ c a th i hi n t ệ ạ ỏ ủ h i c a hi n t i và đ ươ ở c đ nh hình b i yêu c u y. ng 2 Ch
Ậ Ệ VĂN HÓA PH T GIÁO VÀ VĂN HÓA VI T NAM
Ờ Ầ TH I LÝ TR N
ờ ầ ậ 2.1. Văn hóa Ph t giáo th i Lý Tr n
ự ờ ậ ầ 2.1.1. S hình thành văn hóa Ph t giáo th i Lý Tr n
10
ầ ậ ượ
ế
ậ ề ờ ự ể ệ ệ t Nam th i Lý Tr n. S h p th
ờ ậ ầ ệ
ờ ầ ườ ng xã h i Vi ạ
ớ ậ ờ ỳ
ị ầ ậ ấ ứ ờ
ầ ạ ậ
ể ừ ủ ể ấ ư ặ ử ệ ỉ ắ ả ủ ậ ệ khi Ph t giáo du nh p vào Vi
ế
ự ế ừ ủ
ươ ả ượ ể ắ ị
ờ ỳ ớ ấ ể ị
ủ
t lý nhân sinh c a Ph t giáo ữ ọ ổ ng tr ng y u là:
ậ ư ưở t ề
ế Kh , Không, ườ i. Hay nói cách , . Ph t giáo cũng đ cao con ng ữ ệ ườ ố i s ng hi n h u.
ế ề ả c hình thành trên n n t ng Văn hóa Ph t giáo th i Lý Tr n đ ủ ậ ữ ơ ở ủ t lý nhân sinh c a Ph t c s c a Ph t giáo, là s th hi n nh ng tri ụ ầ ự ấ ờ ệ giáo trong đi u ki n văn hóa Vi ữ ớ ộ t Nam th i Lý Tr n v i nh ng Ph t giáo c a môi tr ớ ắ ặ đ c đi m r t riêng đã t o nên văn hóa Ph t giáo th i Lý Tr n v i s c ể thái đ c tr ng r t riêng, khác v i các th i k khác. Và trên quan đi m ẳ ị l ch s bi n ch ng, cũng c n kh ng đ nh, văn hóa Ph t giáo th i Lý ệ ộ Tr n ch là m t giai đo n trong dòng ch y c a văn hóa Ph t giáo Vi t ế ậ ồ t Nam đ n nay, và Nam b t ngu n k t ậ ế ụ ẫ ng lai. Chính vì th , xem xét văn hóa Ph t v n đang ti p t c trong t ậ ờ ầ c nhìn nh n trong s k th a c a các giai giáo th i Lý Tr n ph i đ ữ ử ụ ể ướ ạ đo n tr c, và trên quan đi m l ch s c th xem xét g n v i nh ng ữ ộ ế ủ ư ặ đ c tr ng c a kinh t , chính tr , xã h i th i k đó đ tìm th y nh ng ư ặ ủ ắ s c thái đ c tr ng c a nó. ế 2.1.1.1. Tri ậ ế ớ Tri t lý Ph t giáo v i nh ng t ườ ậ ng, vô ngã vô th ậ ấ ề ề khác, ti n đ xu t phát c a Ph t giáo là con ng Thuy t T Di u đ (Kh , T p, di
ậ ẩ ắ ụ ế . ạ ệ t, đ o đ ) ự ế ợ ủ
ấ ả ậ ứ ầ ủ ổ ậ ườ ế ố ồ
ế ứ ệ ớ V i Ph t giáo, con ng ứ ng, hành, th c 5 y u t ượ ẩ ủ ưở t ả ph i là s n ph m c a th
ườ ả Đ t tr ng tâm vào con ng
i là s k t h p c a ngũ u n (s c, th , g m c v t ch t và tinh th n) ch không ế ng đ . ườ i trên con đ ậ ng gi ế ả ặ ọ ệ
ả ế ố ườ ể ả ạ ứ ổ ủ i cái kh c a con ng i qua các ki p s ng khác
ư i thoát cũng nh ồ ệ trong vi c rèn luy n đ o đ c, Ph t đã dùng thuy t Nhân qu , luân h i, ệ nghi p báo đ lý gi nhau.
ọ ư ậ
ộ ế ạ ố ứ ệ ậ ạ ộ ệ ứ ân,
ạ ứ ứ Coi tr ng m t n p s ng đ o đ c, Đ c Ph t đã đ a ra m t h ư ụ ộ ụ ố th ng các ph m trù đ o đ c nh L c đ , L c hòa, Th p thi n, T Ngũ gi iớ ....
ư ưở ố ủ ế ầ ờ 2.1.1.2. T t ậ ng ti p n i c a Ph t giáo th i Lý Tr n
11
ờ ậ ầ ề ơ ở
ậ ế ế ư ưở t
ả ờ ỳ ố
ỉ
ả ậ ậ ề ầ ộ
ầ ự ế Xét v c s hình thành văn hóa Ph t giáo th i Lý Tr n không ể ố ủ th không xét đ n t ng ti p n i c a Ph t giáo th i k này, không ể ậ ỏ ờ th tách r i ra kh i dòng ch y Ph t giáo đã có truy n th ng trong các ộ ở ờ ỳ ướ th i k tr c, b i xét cho cùng, Ph t giáo Lý Tr n cũng ch là m t ờ ỳ th i k trong dòng ch y văn hóa Ph t giáo c a dân t c. ờ ậ
ậ ả ể ừ ố ủ ậ
ủ
ướ ệ ệ ệ ậ ậ ậ ự ủ ủ ệ t Nam th i Lý Tr n là s ti p n i c a Ph t giáo Ph t giáo Vi khi Ph t giáo du nh p Ph t giáo t Nam trong dòng ch y k t ị ế ụ ự ư ờ ỳ ắ t Nam th i k B c thu c và ti p t c s h ng th nh c a Ph t giáo ộ ậ ỷ ể ừ ch qua khi n t Nam k t c sang k nguyên đ c l p, t
ạ ề ộ c ta b ề
Vi Vi ướ Vi các tri u đ i Ngô, Đinh, Ti n Lê. ậ ờ ắ ầ
ự ể ầ ị
ế
ứ ị ứ ệ ớ
ư ầ ạ
ậ ề ộ ố ầ ề ư ữ
ộ ờ ậ
2.1.2. S c thái văn hóa Ph t giáo th i Lý Tr n ậ ấ ờ Th nh t, Ph t giáo th i Lý Tr n là s phát tri n toàn th nh, ị ủ ạ ệ ư ưở chi m đ a v ch đ o trong h t ng Tam giáo. t ầ ậ ụ ầ ờ t Nam th i Lý Tr n v i tinh th n tùy t c, Th hai, Ph t giáo Vi ạ ế ạ ồ tùy duyên, hòa quang đ ng tr n, c tr n l c đ o, nh p th hành đ o ả ướ nên đã s n sinh ra nh ng Thi n s luôn luôn h ng v cu c s ng, hòa ớ nh p v i cu c đ i. ứ
Ấ Th ba, khác v i Thi n tông n Đ và Trung Qu c, Thi n Vi ả ớ ế ố ầ ưỡ ộ ị ng b n đ a, v i y u t ệ ề ố t ậ ủ th n thu t c a
ạ ớ ề ớ ế ợ Nam đã k t h p v i tín ng ậ Đ o giáo pháp thu t.
ậ ề ạ ầ , Ph t giáo Lý Tr n đ cao trí tu , t
ầ ờ ệ ừ bi và sáng t o: ủ ố ế t lý s ng c a toàn dân.
ậ ậ ậ
ứ ư Th t ứ Th năm, Ph t giáo th i Lý Tr n là tri ộ ề ứ Th sáu, Ph t giáo Lý Tr n là m t n n Ph t giáo tinh hoa ầ ầ ờ ệ t Nam th i Lý Tr n 2.2. Văn hóa Vi
ơ ở ờ ệ ầ
ệ ế 2.2.1. C s hình thành văn hóa Vi Th i Lý Tr n là th i k kinh t
t Nam th i Lý Tr n ộ t Nam b , xã h i Vi ệ ờ ớ ầ ị ể ộ ướ c sang m t ề ọ ượ ậ t b c v m i
ờ ỳ ử ớ ự trang m i trong l ch s , v i s phát tri n toàn di n, v m t:ặ
ề ầ ờ
ệ ạ c Đ i Vi ộ ướ ể ắ ặ ậ ỉ ạ V kinh t ế đ n nông nghi p. ộ ru ng, xem g t, ki m tra đ p n ề ế, nhà n ướ t th i Lý Tr n đã quan tâm nhi u ệ Nh ng hành đ ng nhà vua Lý, Tr n tr c ti p đi cày ầ ữ ữ ướ ề c đ u ế n
ự c, ch đ o dân đ p đê, gi 12
Ngụ Bên c nh đó, chính sách “ ầ ờ th i Tr n. ạ i th i Lý và duy trì
ầ ằ nông ề ủ
ở ờ ề ủ ệ
ề
ỹ ự ề ủ Các ngh th công khác nh ệ
ờ ầ ạ ể ộ ố
ấ ệ ườ ắ ấ ỗ cũng r t phát tri n. ệ ướ i th i Lý Tr n cũng phát tri n m nh. M t s ở ph Thăng Long xu t hi n.
ể ừ ư
ộ ề ề ế ậ
ầ ầ ạ ề t
ề ả ồ
ầ ể ị i dòng h duy trì b n v ng, m t ch đ c
ề ợ ầ ộ ặ ượ ế ụ không n m ngoài m c đích khuy n nông. ượ ệ ướ ư ự binh c th c hi n d ” cũng đ ấ ờ ướ ệ i th i Lý Tr n ngành ngh th công r t V th công nghi p, d ạ ồ ố ư ệ ụ ạ đa d ng nh d t l a, nung g ch ngói, làm đ g m, luy n kim, đúc ư ế ạ ưở ng ch t o vũ khí… chuông, đúc ti n, x ề ạ ủ ạ ộ ngh xây d ng, m c, kh c ch m đá, th công m ngh , đúc kim lo i, ề ắ ể ngh kh c in g ... ươ ng nghi p d Th ủ ng th công Về chính tr ,ị xã h iộ : Nhà Lý chuy n đô t Hoa L ra Thăng Long, ế t l p m t tri u đình t p trung quy n hành vào tay Hoàng Đ . ể ướ và các ng t ngướ . Các vua Tr n đ cao v trí b n thân, đ ng nh t ngôi vua v i ớ ấ ọ ế ộ ề ữ c th c hi n nghiêm ng t.
ệ ề t, d
Tăng ban. Tăng ầ ặ Đ c bi ộ ệ ướ ấ ờ ỉ ban là m t trong b n ban ch xu t hi n d
ậ thi ứ Trong tri u đình, đ i th n đ ng đ u hai ban văn võ là á t ấ ướ , ngoài ra, đ quy n l đ t n ọ ủ ộ n i hôn dòng h c a nhà Tr n cũng đ ướ i tri u Lý Tr n t n t ố ặ ư ệ ự ầ ồ ạ ệ ố i h th ng i th i Lý Tr n, ờ ệ ầ
ữ ệ ờ 2.2.2. Đ c tr ng văn hóa Vi ầ Th i Lý Tr n, n n văn hóa Vi t Nam th i Lý Tr n t Nam có nh ng b
ữ ề
ề ặ ạ Ở ờ ỳ ế ệ th i k này đ i s ng văn hóa xã h i Vi ế
ặ ị ữ
ạ
ể ự ỡ ệ ế ề ệ ệ ậ ấ ớ
ẳ ạ ộ ị
ờ ỳ ủ ộ ộ ể ướ c phát tri n ị ọ ự ỡ ố r c r trên nhi u m t, t o nên nh ng m c son vàng chói l i trong l ch ộ ộ ử ờ ố t Nam s văn hóa dân t c. ộ ề ọ ạ ắ ấ r t đa d ng và phong phú, ti n b v m i m t: điêu kh c, ki n trúc, ư ưở ộ thi văn, t ng tôn giáo, hành chính, n i tr ..., nh ng gì đã có trong t ờ ỳ ề ộ văn hóa dân t c đ n th i k này đ u phát tri n r c r , bên c nh đó ạ còn xu t hi n nhi u lo i hình văn ngh , ngh thu t m i làm phong ờ ố ứ phú, đa d ng thêm đ i s ng văn hóa dân t c, kh ng đ nh, minh ch ng ể cho m t th i k phát tri n vàng son c a dân t c.
ể ế ươ Ti u k t ch ng 2:
13
ậ ế Tri
ậ ầ ầ ắ ờ ỳ
ệ ự ề ằ
ặ ờ ể
ầ ệ c nh ng đ c đi m riêng bi ậ
ẽ bi cao c . Chính vì l
ề ệ ạ
c v th , ch đ ng c a mình trong n n văn hóa Đ i Vi ủ ạ ữ ả ỗ ứ ệ ư ưở t ờ ể ệ ậ
ưở ế ứ ộ ố ớ ự ả ầ ậ
ự
ờ ư ưở t ế ề ọ ố ố ệ ắ ồ ạ t lý Ph t giáo giàu tính nhân văn, nhân đ o đã góp ph n b i ệ ạ t th i k Lý Tr n mang đ m s c thái trúc cho n n văn hóa Đ i Vi ậ ộ ớ ộ t Nam th i Lý Tr n, Ph t dân t c. B ng s dung h i v i văn hóa Vi ệ ữ ượ ỉ ạ t, hình t Nam không ch t o ra đ giáo Vi ầ ế ộ ắ thành s c thái dân t c cho tôn giáo này, đó là tinh th n nh p th và ừ ẳ ậ đó, văn hóa Ph t giáo đã kh ng lòng nhân ái, t ộ ượ ị ế ủ ị đ nh đ t, m t ệ ố ắ ị ế ữ ng ch đ o trong h th ng Tam giáo (Nho, v th v ng ch c, h t ậ ủ ờ ỳ ấ . Nh ng bi u hi n c a văn hóa Ph t giáo Ph t, Lão) th i k b y gi ủ trong văn hóa dân t c, hay nói cách khác chính là s nh h ng c a ộ văn hóa Ph t giáo đ i v i văn hóa dân t c th i Lý Tr n là h t s c đa ụ ị ạ ng chính tr ; phong t c d ng và phong phú trên nhi u lĩnh v c: t ậ t p quán và l ậ i s ng; văn h c ngh thu t và ki n trúc điêu kh c…
ươ Ch ng 3.
Ả ƯỞ Ậ Ế NH H
NG VĂN HÓA PH T GIÁO Đ N Ờ Ầ Ệ VĂN HÓA VI T NAM TH I LÝ TR N
ị ậ ế ộ ủ ưở
ọ Ả 3.1. nh h ệ ng c a văn hóa Ph t giáo đ n chính tr , xã h i và ậ
ị ậ ế ủ ưở
ể ưở ủ
ậ ầ ị ng c a văn hóa ượ ậ c t p t
văn h c ngh thu t ộ Ả ng c a văn hóa Ph t giáo đ n chính tr , xã h i 3.1.1. nh h ấ ả ổ ộ ể Có th nhìn m t cách t ng th cho th y nh h ờ ộ ố ớ ư ưở ng chính tr xã h i th i Lý Tr n đ Ph t giáo đ i v i t ể ấ trung trong m y đi m sau: ậ ừ ể
Văn hóa Ph t giáo Lý Tr n l y tiêu đi m “t ị ơ ở ệ
ậ ể ư ưở ị ạ
ự ng chính tr Đ i Vi ồ t ộ ị ế ớ ớ ầ ệ ờ
ế ậ ầ ấ bi”, “nh p th ” ứ ệ ạ t o c s lý lu n hi n th c cho ý th c h chính tr và trong quá trình ầ ế ờ ệ t (th i Lý Tr n). Nó đã chi m phát tri n t ớ ấ ị ố m t v th l n, đ ng th i cũng có m i liên h nh t đ nh v i t ng l p nhân dân.
ậ ệ ờ
Văn hóa Ph t giáo Vi ế ừ ố ộ
ạ ệ ị ử ế ề ố ầ t Nam th i Lý Tr n đã tùy duyên mà ầ ấ không ng ng bi n hóa trong cu c đ u tranh ch ng ngo i xâm (ba l n ễ ch ng quân Nguyên Mông), luôn di n bi n theo đi u ki n l ch s . Vì
14
ủ
ươ ế ọ
ể ề , vì v ậ
ố ệ c bi u hi n ch y u ậ ứ ầ ạ
ng ch ch t bên c nh Nho và Lão giáo; ề ế
ủ ề
ệ ả ệ
ộ ớ l p trong xã h i ủ ọ ế ậ ộ ạ ầ ệ ụ t Lý Tr n là vô cùng quan th , tác d ng c a nó trong xã h i Đ i Vi ặ m t làộ ề ủ ế ở ượ ng quy n ba m t: tr ng và đ ệ ư ọ ự ọ ế chuyên ch mà đ ra lu n c th n h c l a ch n Ph t giáo làm h t ộ ố ưở ủ hai là, m t s danh tăng t ế ế ự ế ự ba là, tr c ti p hi n k cho tri u đình, tham d quy t sách quân chính; ườ ứ ỷ ừ i lòng ng i, t c là thông qua vi c tuyên truy n giáo lý “t bi, h an ậ ườ ế ầ ả x ”, tinh th n nh p th , “nhân qu nghi p báo”, “vô th ng” “vô ọ ầ ố ớ ngã”,… đ i v i m i t ng ưở Ả 3.1.2. nh h ng c a văn hóa Ph t giáo đ n văn h c ngh ệ
thu tậ
ờ ọ ệ D i th i Lý Tr n, n n văn h c Đ i Vi
ề ố ầ ấ ướ ự ự ỡ
ị ề ự ư
ự ổ ậ
ậ ủ ự ệ
ệ ả ng th c gi ng kinh c a t ọ ệ ả t Nam ngày càng có nh h
ề ố ớ ặ ng l n. Đ c bi ế ề ọ
ế ầ ậ ọ ỉ
ậ ờ ầ ọ
ượ ữ ọ
ứ ạ i quan, nhân sinh quan và tri
ướ
ớ ộ ấ ủ t đ p nh t c a con ng
ệ
ườ t Nam. ủ ưỡ ưở ế ạ ượ ạ ề t đã đ t đ c nhi u ử ị ọ ệ ọ i trong l ch s văn h c Vi t thành t u r c r , đánh d u m c son chói l ư ể ậ ủ Nam. Theo s phiên d ch và l u truy n c a Ph t đi n, s giao l u ề ữ ự gi a tăng nhân và văn nhân danh sĩ ngày càng nhi u, s ph c p trong ờ ỳ ứ ươ vi n Ph t giáo th i k này đ i v i các ph ớ ưở ặ m t trong văn h c Vi t là ề t lý và tinh Thi n Tông, đã hình thành n n văn h c Thi n mang tri ậ ọ ắ Văn h c Ph t giáo, mà đ nh cao là văn h c Ph t th n nh p th sâu s c. ệ ủ ỉ ậ t giáo th i Lý Tr n là tinh hoa, đ nh cao c a văn h c Ph t giáo Vi ế ỉ ể ệ ậ Nam. Nh ng sáng tác văn h c Ph t giáo không ch th hi n đ c th ậ ớ ế t lý, đ o đ c Ph t giáo mà còn giáo gi ọ ữ ộ ướ ả ị ụ i nh ng giá ng cho dòng ch y văn h c dân t c h d c, đ nh h ng t ị ố ẹ ỗ ứ ọ ạ tr t i cho văn h c dân t c ch đ ng i, mang l ề trong n n văn hoá Vi Ả 3.2. nh h ng, phong
ậ ng c a văn hóa Ph t giáo đ n tín ng ạ ứ ố ố i s ng
ế ưỡ ụ ậ t c t p quán và đ o đ c, l ủ ưở ậ ng c a văn hóa Ph t giáo đ n tín ng ng,
Ả 3.2.1. nh h ụ ậ phong t c t p quán ế ưở ng đ n tín ng Ả * nh h ưỡ : ng
15
ị ả ầ ạ Ở ờ ỳ
ọ
ậ ườ
ố ề ệ ủ ng c a ng ả
ị ậ
ố ậ ả ả
ữ ưở ự ế
ậ ầ ư
ủ ứ
ờ ầ ườ ờ ệ ố ụ ậ ữ ấ ủ ệ i Vi
ạ ẫ ự
ưở
ưỡ ưở ổ ứ ể ệ ng đó th hi n rõ nét ờ ng th cúng t
th i k Lý Tr n, ngoài tôn giáo b n đ a, các tôn giáo ngo i lai ờ ố ế ứ ậ ư nh Ph t giáo cũng đóng vai trò h t s c quan tr ng trong đ i s ng tín ớ ứ ả ự ậ ưỡ thích ng v i i dân. Khi du nh p, Ph t giáo ph i t ng ề ẫ ươ ị ng tác l n nhau n n văn hóa b n đ a. Đó là m i quan h hai chi u, t ị ả ữ gi a tôn giáo du nh p và tôn giáo b n đ a, trong đó, tôn giáo b n đ a ị ữ ị ộ ng sâu r ng và gi đ a v Ph t giáo nh h đóng vai trò chi ph i chính. ậ ộ ạ ế đã có nh ng bi n d ng đ c tôn và tuy tôn giáo này thâm nh p th c t ứ ộ ế ủ ở ườ m đ t ng ch p nh n các th n linh c a dân chúng, nh ng m c đ tri ẫ trong phong t c t p quán lý tôn giáo c a nó v n còn đ s c uyên áo. ầ ự ủ c a ng t th i Lý Tr n có s tôn th h th ng cho nh ng th n ổ ậ n i b t, dù mang d ng Phúc th n c a Nho giáo, v n ch a đ ng tín ở ưỡ ng các ngày l tiên và các tín ng
ả ưở ế ng đ n phong t c, t p quán :
ệ ẫ ụ ậ ườ i Vi
ủ ầ ự ả ả S nh h ộ ơ ậ ng Ph t giáo là tr i h n c . ễ ế ả trong năm, nh h ng đ n tín ng ưỡ ị ng b n đ a khác... Ả * nh h Trong th i ờ Lý Tr n ầ ng ờ ố ể
ủ ư ướ ụ
ờ ờ
ưỡ
ủ ậ ụ
ưỡ
ộ
ứ ớ ư ị
ậ ưỡ ụ ế ạ ủ ng c a ng
ộ ổ ế t Nam v n duy trì và ph bi n ừ phong t c, ụ t p ậ quán, tiêu bi u có t ữ ủ trong đ i s ng c a mình nh ng ưỡ c a c dân nông ắ phong t c tín ng ậ ng c đó, mang đ m màu s c tr ự ờ ự ụ ậ ệ nghi p. Đó là các phong t c t p quán tôn th t nhiên, sùng bái t ư ậ ụ ậ ố ờ nhiên: nh t p t c th cây, th đá, th sông, su i. Sau này khi Ph t ự ỗ ậ ượ ẫ ng này có s h n dung và vay m n l n giáo du nh p vào, các tín ng ự ể ạ ầ ờ ướ nhau. D i th i Lý Tr n bên c nh s phát tri n c a t p t c, tín ổ ế ộ ề ượ ư ệ ườ c l u truy n ph bi n r ng t đã đ ng i Vi ng trong tâm th c ng ừ ấ ế ọ ầ rãi trong m i t ng l p nhân dân t th p đ n cao trong xã h i, thì nay ả ậ ủ ể ớ ự v i s phát tri n h ng th nh c a Ph t giáo nên Ph t giáo đã nh ưở ườ ệ ố h i ệ Vi ng và làm “bi n d ng” h th ng giáo d c tín ng t m t cách sâu s c.
ủ ế ạ ứ ố ố ắ ưở
ậ ng c a văn hóa Ph t giáo đ n đ o đ c, l ủ ế ố ố ậ i s ng c a ng i s ng ườ i
ự ả ờ ủ ư ệ Ả 3.2.2. nh h ưở ng c a văn hóa Ph t giáo đ n l S nh h ầ t th i Lý Tr n nh sau: Vi
16
ề
ờ ậ ị Th nh t ố ượ ự ế ụ
ự ế i s ng nh p th tích c c. Không có s giác ng ộ ố ng (r t ráo) n i nh ng ý đ nh xa r i cu c s ng th t c. Trái l ự
ừ ầ ẫ ệ
ở ờ
ộ ố ế ộ ạ i, ệ ộ ơ ng th a) chính là s giác ng n i nghi p ấ t và tranh đ u ụ ế ng y m th , thoát t c ạ ề bi c a Thi n tông Đ i ữ ư ưở b bên kia là t t ừ ả t lý nhân b n nhân sinh t i m t cu c s ng v i tri
ứ ấ : đ cao l ố ố ơ ố ữ t i th ượ ấ ố ộ ự s giác ng cao nh t (t i th ộ ố ế ả c nh th gian. Xa lánh cu c s ng đ y r y nh ng phân bi ế ộ ể ầ ớ đ c u t ủ ạ ớ hoàn toàn xa l th a.ừ
ố ầ ố ố ả ừ ứ Th hai: l
i s ng, cách s ng đ y nhân b n t ở ỗ ự ộ
bi, s c m thông tình yêu th ợ
ỷ ả ủ bi, h x c a ộ ố ề ầ ch xây d ng m t cu c s ng nhân qu n trong đó Thi n tông chính là ườ ươ ươ ự ả ừ ẽ ố ng ng con ng s ng t i, yêu th l ấ ệ ữ ậ ạ v n v t là s i dây thiêng liêng xâu chu i nh ng phân bi t và tranh đ u. ế ỗ ậ ưở ủ ế ng c a văn hóa Ph t giáo đ n ki n trúc và điêu Ả 3.3. nh h
kh cắ
ế ế ủ ưở
ố ạ
ầ ể
ị
ư ầ ữ ậ ẫ ộ ạ ờ ỳ ư ặ ờ ỳ ờ
ắ ủ ộ ơ ậ ự ả
ả ự ả ờ ỳ ữ ể
ầ ờ
ề ố ủ ể
ổ ộ ẫ ủ ị ươ ả ng.
ậ Ả ng c a văn hóa Ph t giáo đ n ki n trúc 3.3.1. nh h ộ ủ ừ Ấ ế ậ ưở ả n Đ và Trung ng c a văn hóa ki n trúc Ph t giáo t Do nh h ườ ệ ồ ợ ủ ưỡ ớ ệ t nên i Vi ng c a ng t Nam r i dung h p v i tín ng Qu c vào Vi ả ệ ủ ể ặ ắ ậ ộ t Nam. Tr i đã t o thành m t nét văn hóa v t th đ c s c riêng c a Vi ấ ẩ ượ ử ủ ị c th m th u vào qua quá trình phát tri n c a l ch s , nó đã d n đ ờ ỳ ể ệ lòng dân t c t o thành văn hóa Vi t Nam. Chuy n qua th i k Lý Tr n, th i k h ng th nh c a Ph t giáo thì chùa tháp th i k này đã có nh ng nét đ c tr ng riêng l ng l y. Chùa tháp ngoài th Ph t, nó còn là danh lam th ng c nh, n i hành cung và c s hình dân, s dân dã, ở ớ b i th i k này ngoài chùa tháp l n còn có c nh ng ti u danh lam, ể ữ nh ng am và chùa làng. Chùa làng v cu i th i Tr n càng phát tri n, là ộ ụ ự ả m t c m trong t ng th xóm làng, c a dân làng và c khi có s b o ợ ủ tr c a quý t c v n là trung tâm văn hóa c a đ a ph ế ủ ưở
ờ ỳ ờ ỳ ể ắ
Ả 3.3.2. nh h Điêu kh c Vi ủ ệ ệ ệ
ế ẩ ậ
ậ ủ ạ ề ị ả ưở ng, mang h i h ắ ậ ng c a văn hóa Ph t giáo đ n điêu kh c ế ầ t Nam th i k Lý Tr n là th i k phát tri n đ n ắ ắ ỉ t Nam. Trong đó, điêu kh c đ nh cao c a ngh thu t điêu kh c Vi ậ ắ ữ Ph t giáo chi m ch đ o, còn nh ng tác ph m điêu kh c ngoài Ph t ậ ủ ơ ướ ề ng c a Ph t giáo cũng ít nhi u đ u ch u nh h 17
ắ ầ ể ờ ỳ
ượ ườ
ờ ậ ư ủ
ỉ ạ ổ ọ ầ ế ố bác h c hòa quy n v i tính dân gian t o nên ch nh th
ở ệ ề
ệ ủ ừ ờ t Nam.
ủ ơ ở ể ữ ệ t Nam th i k Lý Tr n, nh ng gì còn giáo. Có th nói, điêu kh c Vi ề ế ng ra đ n ngày nay, dù không còn nhi u nh ng đã giúp ta m ng t ị ượ c ph n nào bu i huy hoàng cũ c a th i Ph t giáo toàn th nh. đ ể ớ ữ Nh ng y u t ể ố đăng đ i, hài hòa còn l u truy n cho muôn đ i sau và tr thành bi u ắ ậ ượ T đây, điêu kh c t ệ Vi
ể ế ư ầ ng cho tinh th n bác ái c a Ph t giáo Vi t Nam có đ c s đ đi lên. ươ
ừ ầ ng 3 ướ
ả ưở
ệ ể đ u Công nguyên) và phát tri n ắ ậ Ph t giáo có nh h ng sâu s c ờ ỳ t Nam th i k này.
ng Ti u k t ch ấ ớ ậ c ta r t s m (t Du nh p vào n ầ ở ờ ỳ ự th i k Lý Tr n, văn hóa c c th nh ặ ủ ế đ n m i m t c a văn hóa Vi t
ờ ế ượ
ậ ầ ỏ ố ớ ờ ố
ọ ọ ề V m t t ủ quan tr ng c a ki n trúc th quan tr ng không nh đ i v i đ i s ng chính tr xã h i c a đ t n ủ ưở V văn h c
ả ọ : nh h ầ ố ớ ầ ế ờ
ầ ề ư ậ
ạ ngh thuệ ươ ch quan l
ị ọ ề ặ ư ưở , văn hóa Ph t giáo là m t b ph n t ộ ộ ậ ư ưở t ng ầ ữ ng t ng th i Lý Tr n và gi vai trò ị ộ ủ ấ ướ c. ọ ậ ng c a văn hóa Ph t giáo đ i v i văn h c ấ ớ ật Lý Tr n là r t l n. Văn h c đ i Lý Tr n h u h t là văn ọ ả ạ ộ ậ ng Ph t giáo. Tác gi đ i b ph n là các Thi n s , hay là vua chúa, ậ ạ ề i sùng tín đ o Ph t. ụ ố ố ờ i s ng,
ậ V phong t c, t p quán, tín ng ể ướ ưở ư ả
ị ưỡ ầ ế ệ ộ i Vi
i th i Lý Tr n là th ưở ưỡ ưỡ ng và l ậ ủ ườ ủ ng c a ng ệ ướ ườ t d i Vi ng này cũng ch u s nh h
ể ệ ờ
ậ ề ờ
ậ ậ
ưở V ki n trúc, h i h a, điêu kh c
d i th i Lý ớ ự Tr n, v i s phát tri n h ng th nh c a Ph t giáo đã nh h ng và làm ạ ệ ố ắ “bi n d ng” h th ng tín ng t m t cách sâu s c. ờ ờ ấ ủ ộ ụ ầ Phong t c quen thu c nh t c a ng ị ự ả ạ ắ ổ ng sâu s c tiên. Lo i hình tín ng cúng t ộ ụ ậ ộ ậ ủ Ngoài ra, trong các h i làng, h i chùa có phong t c t p c a Ph t giáo. ầ ừ ễ ả “phóng sinh” th hi n tinh th n t quán th chim cũng là m t nghi l ỉ ả ủ ầ ờ ự ủ c a các th n linh th i Lý Tr n có bi h x c a nhà Ph t. N i th t ờ ả ế ượ khi đ c th c trong chùa theo ậ ể ki u “Ti n Ph t h u th n” hay “Ti n th n h u Ph t”. ủ ng c a văn hóa ự ầ ượ ậ ầ ề ắ , ảnh h ể ệ ướ ượ ế
ầ ộ ọ c ta còn đ ể ự ộ ơ c th trong đ n mi u, cũng có khi đ ề Ph tậ ề ế ớ c th hi n ra trên lĩnh v c ki n trúc, giáo v i văn hoá n ữ ệ ạ ệ ắ ộ ọ h i h a, điêu kh c, và nó bi u hi n thông qua vi c t o d ng nh ng
18
ế ờ ự ậ ng Ph t... Do nh h
nh đình, chùa, mi u đi n, t ậ ả ố
ưỡ ệ ạ ồ ưở ng ệ t t nên đã t o thành
ượ ệ ộ ừ Ấ n Đ và Trung Qu c vào Vi ườ ủ ng c a ng ệ ủ ộ ư ơ n i th t ế ủ c a văn hóa ki n trúc Ph t giáo t ớ ợ Nam r i dung h p v i tín ng ể ặ ắ ậ m t nét văn hóa v t th đ c s c riêng c a Vi i Vi t Nam.
ươ Ch
Ả Ồ Ậ ng 4 Ị B O T N VÀ PHÁT HUY GIÁ TR VĂN HÓA PH T GIÁO
Ờ Ầ Ề Ệ TH I LÝ TR N TRONG N N VĂN HÓA VI T NAM
Ệ HI N NAY
ị ạ ủ ậ 4.1. Đánh giá vai trò và th c tr ng c a giá tr văn hóa Ph t ầ ệ ờ giáo th i Lý Tr n trong giai đo n hi n nay ậ ầ ờ
ả
ờ ấ ầ ề ứ ự ạ ị ủ 4.1.1. Đánh giá vai trò c a giá tr văn hóa Ph t giáo th i Lý Tr n ậ ể * V di s n văn hóa v t th : ậ Th nh t, văn hóa Ph t giáo th i Lý Tr n đã đ l ỗ ớ ề ể ạ ệ ự ử ệ ạ ộ ứ ữ ị ế ủ ị ứ ể ạ ộ ữ t Nam. Nó là ch ng minh cho b dày l ch s văn hóa dân t c. Th hai, văn hóa Ph t giáo th i Lý Tr n đã đ l ậ ấ ấ ử ầ ị ộ ữ ệ ề ế ệ ệ ậ ộ ế ậ ế ừ ạ ự ộ ể ị ồ ử ệ ổ ấ ề ế ộ ề i nhi u công ụ ể ề ắ trình tôn giáo, m i di tích đ u g n v i nh ng câu chuy n c th v ị l ch s xây d ng, ho t đ ng, vai trò và v th c a di tích trong văn hóa ề Vi ờ i nh ng công ờ ỳ ị trình tôn giáo, mang d u n th i k th nh tr (chùa, tháp, lăng m , bi ạ ỉ ký…). Đây là nh ng công trình đ t đ nh cao v ngh thu t ki n trúc, ọ ể ạ ắ ngh thu t điêu kh c đ c đáo…, đ l i cho th h sau k th a, h c ấ ữ ậ i các chùa, t p và phát huy. Ngoài ra, nh ng t m bi ký, c t đá d ng t ể tháp là ngu n s li u c vô cùng có giá tr , giúp cho chúng ta hi u hi u bi ứ ắ ổ ậ ậ ề ỹ ữ ầ ờ ờ ỳ t các v n đ xã h i th i k này ữ ị ề ế Th ba, ngoài giá tr v ki n trúc, m thu t, điêu kh c, nh ng ơ ư nhi u c v t và bi ký có chùa, tháp th i Lý Tr n còn là n i l u gi giá tr . ị ờ ứ ứ ư Th t , nghiên c u h th ng t ượ ề ự ệ ố ể ợ ữ ậ ờ ng th trong các ngôi chùa th i ữ ỳ k này cho phép chúng ta hi u rõ v s dung h p gi a các tông phái trong Ph t giáo; gi a Ph t giáo v i các tôn giáo khác cùng th i. ớ ờ ỳ ầ ỉ ề ộ ờ ứ ờ ỳ ị ể ề ế ệ ế ờ ầ ộ ậ ứ ị ể ạ ử s , “k ” l i cho các th h ti p sau không ch v m t th i k l ch s ủ hào hùng c a dân t c (th i Lý Tr n) mà còn giúp chúng ta hi u v Th năm, các chùa chi n th i k Lý Tr n là “nhân ch ng’” l ch ử ề
19
ệ ị ộ ủ t Nam, thông qua các
ố quá trình l ch s ti p n i sau đó c a dân t c Vi ớ l p văn hóa x p ch ng lên nhau ậ
ủ
ể: c h t, đó là v h th ng t
ế ả ề ướ ế ể ạ
ề ư ứ
ư ưở t i cho các th h hôm nay, nh ng giá tr đ o đ c, l
ng c a các thi n s Lý ễ ị ạ ữ
ử ế ồ *V di s n văn hóa phi v t th ề ệ ố Tr ế ệ ầ Tr n đ l ộ h i văn hóa... ự ạ ờ ầ ị
ề 4.1.2. Th c tr ng các giá tr văn hóa Ph t giáo th i Lý Tr n Trên th c t ậ ủ , còn r t nhi u ngôi chùa c a Ph t giáo nói chung và ậ ữ ễ ự ế ấ ầ ở ờ Ph t giáo th i Lý Tr n Trong sinh ho t các l ạ ế h i chùa cũng đang có nh ng di n bi n ứ ạ ể ậ ị các làng xã b xâm ph m. ễ ộ ặ ạ ệ ph c t p, bi u hi n trên các m t sau: ạ ụ ậ ườ ế Đó là tình tr ng t ắ t p đông ng ấ ụ ấ ộ ưở ẻ i, chen chúc nhau thi u văn ề ệ ấ ậ ự; Xu t hi n nhi u ế ng đ n v tôn , nh h ủ hóa, gây ách t c giao thông, m t an ninh tr t t ộ ậ ự ả ị d ch v “ăn theo” gây l n x n, m t tr t t ễ ộ h i. nghiêm c a di tích và l ễ ạ ố Tình tr ng đ t vàng mã thái quá gây lãng phí và ô nhi m môi tr ngườ . ộ ố ử ể ế
ể ạ T t ho c l i d ng s s h c a du khách đ r ch túi, móc ả ủ . ậ ị ộ ợ ụ i d ng c a chùa đ hành M t s cá nhân hay nhóm xã h i, l ề ừ ằ ả ế ị ề ngh bói toán, mê tín, d đoan nh m ki m ti n t khách đ n vãn c nh ễ ặ ễ ộ ị ễ ế ấ . h i di n ra chùa, nh t là trong d p l ộ ố ẻ ự ơ ở ủ ợ ụ M t s k gian l ộ ướ p tài s n c a du khách túi, tr m c ả ồ 4.2. Công tác b o t n và phát huy giá tr văn hóa Ph t giáo ờ ệ ầ th i Lý Tr n trong giai đo n hi n nay ạ ố ộ ườ ủ ả i chính sách c a Đ ng và Nhà n ng l 4.2.1. Tác đ ng đ ế ả ồ ậ ị
ướ c ệ ta đ n công tác b o t n và phát huy giá tr văn hóa Ph t giáo hi n nay ả ế ậ ổ ề ủ ữ ấ ượ ể ệ ế ố ế ể ị ủ ố ớ ị ề v tăng c ạ ộ ạ ệ ế ừ ứ T năm 1986 đ n nay, Đ ng ta có nh ng thay đ i v nh n th c ậ ề ộ ố ớ đ i v i tôn giáo, coi tôn giáo là b ph n c u thành c a văn hóa. Đi u ể c th hi n rõ trong quan đi m, chính sách đ i v i tôn giáo, này đ ị ệ tiêu bi u sau: Ngh quy t s 24 thông qua các ngh quy t, văn ki n ườ ộ ng NQ/TW ngày 16101990 c a B Chính tr khóa VI ể công tác tôn giáo trong tình hình m iớ , Đ n Văn ki n Đ i h i đ i bi u
20
ầ ả ầ ứ ị ạ ố ầ ượ c ghi nh n trong Báo cáo Chính tr t ứ ị ậ ầ ng, tôn giáo là nhu c u tinh th n c a m t b ề ướ ệ ủ ự ưỡ ng và không tín ng ớ ấ ể Đ ng toàn qu c l n th VII (1991), l n đ u tiên quan đi m m i y đã ả ạ ộ i Đ i h i Đ ng, chính th c đ ẳ ộ ộ ầ ưỡ ủ Tín ng kh ng đ nh: “ ậ ự ọ ả c ta tôn tr ng quy n t ph n nhân dân. Đ ng và Nhà n do tín ẳ ưỡ ng ng c a nhân dân, th c hi n bình đ ng, đoàn ế ươ k t l ữ ng giáo và gi a các tôn giáo ữ ệ ủ ớ ề ượ ạ c ta đ
ở ướ n ự ơ ạ ả ể ủ ậ ờ ự ề ề (chùa chi n, tháp, lăng m …) đ ớ ở ộ ậ ườ ượ ị ố ữ c là nhân t ế ị ắ ệ ị ờ ỳ ầ ệ ”.... ủ ệ ự Thông qua vi c th c hi n nh ng chính sách m i v tôn giáo c a ẩ ạ ộ ả c đ y m nh, Đ ng nêu trên, ho t đ ng c a các tôn giáo ở ắ ố ớ ủ ồ ờ ố đ i s ng tôn giáo c a đ ng bào có đ o có s kh i s c. Đ i v i di tích ụ ở ạ ậ i đây, l văn hóa v t th c a Ph t giáo, kho ng h n ch c năm tr ộ ổ ượ c tu b xây nhi u công trình th t ướ ữ ự ng chung đó, nh ng d ng m i, m r ng khuôn viên. Và trong xu h ố ơ c quan tâm, chú ý h n. Nh ng đ i, giá tr văn hóa Ph t giáo đ ng l ế ố ủ ướ ả có y u t chính sách đúng đ n c a Đ ng và Nhà n ả ồ ủ quy t đ nh trong vi c b o t n và phát huy các giá tr văn hóa c a tôn ạ ậ giáo nói chung, văn hóa Ph t giáo th i k Lý Tr n trong giai đo n hi n nay nói riêng. ệ ả ồ ự ạ 4.2.2. Đánh giá th c tr ng vi c b o t n và phát huy các giá tr ị ờ ệ ậ ạ văn hóa Ph t giáo th i Lý Tr n trong giai đo n hi n nay ầ ể ấ Qua nghiên c u cho th y, đ các di s n văn hóa Ph t giáo th i k ế ụ ậ t và phát huy h t kh năng, tác d ng ầ ả ả ề ủ ạ ự ờ ỳ ế ụ ầ c n ti p t c ớ ắ c a các tri u đ i Lý Tr n và g n v i
ứ ả ồ ố ầ Lý Tr n b o t n t ữ ụ c m di tích xây d ng nh ng ị ể phát tri n du l ch. ệ ậ ị ầ ượ ệ ế ớ ề ầ ư ề ộ ộ ủ ả ộ ộ ấ ự ủ ệ ự ế ở ế ợ ữ ả ả ồ ắ ậ ể Vi c g n b o t n và phát huy di s n văn hóa v t th và phi v t ướ ể ậ ớ ờ ể ủ ượ th c a Ph t giáo th i Tr n v i phát tri n du l ch đã đ c c Nhà n ả ươ ữ ị ấ ị ng cùng làm và thu đ và đ a ph c nh ng thành qu nh t đ nh. Tuy ự ệ ầ ụ ở ấ ả ể t c các c m di tích Lý Tr n hi n nay, vi c tri n khai d t nhiên, ỉ ắ ầ ạ ấ án nâng c p các khu di tích trong giai đo n ti p theo m i ch b t đ u. ả ự ế , còn nhi u v n đ c n ph i làm nh huy đ ng tài chính, Trên th c t ả nâng cao trình đ , năng l c c a cán b qu n lý di s n, trình đ c a các ơ ở ạ ạ thuy t minh viên, th c hi n trùng tu, tôn t o di tích, m mang c s h ớ ầ t ng, k t h p v i các công ty l hành…
21
ậ ợ ữ ả ồ ự * Nh ng thu n l ậ ệ i, khó khăn khi th c hi n và b o t n và phát ờ ầ huy di s n Ph t giáo th i Lý Tr n ả ữ ả ế i ầ i sau: ậ ứ ả ồ ậ ợ : Khi ti n hành b o t n và phát huy di s n văn Nh ng thu n l ờ ỳ ư ữ ố ố ớ ổ ề ữ ậ ợ hóa Ph t giáo th i k Lý Tr n, có nh ng thu n l ế ừ ấ , nh trên đã trình bày, t Th nh t ườ c ta đã có nh ng thay đ i v quan đi m và đ ả 1986 đ n nay, Đ ng và Nhà ể i đ i v i các ng l
ủ ề ng l ướ n ậ tôn giáo nói chung và Ph t giáo nói riêng. ơ ở ườ , trên c s đ ể ứ Th hai ộ ả ữ ế ị ơ ị ạ ố i chính sách c a Đ ng v tôn giáo nêu trên, B Văn hóa Th Thao và Di l ch là n i ra nh ng quy t đ nh ế x p h ng các di tích. ạ , do đi u ki n kinh t
ề Th baứ ủ ươ c ta cũng ch tr ượ ế ể ầ ư đ đ u t ộ ươ ướ ị ng và đ a ph ầ ươ ờ ỳ ụ ự ượ ổ ệ cho di tích có h n nên Nhà ạ ộ ng cho phép xã h i hóa. Theo đó, các ho t đ ng ệ ự c th c hi n theo ph c và nhân ng châm: “Nhà n ề ơ ở ươ ng cùng làm”. Trên c s đó, nhi u di tích ạ ị ấ i k p c tu b , nâng c p, ph c d ng l ướ n ả ồ b o t n di tích đ dân, Trung ậ Ph t giáo th i k Lý Tr n đã đ th i. ờ
ữ ồ ợ Nh ng khó khăn: Bên c nh nh ng thuân l ữ ạ ả ệ ầ ữ ậ
ả i nêu trên, vi c b o t n và phát huy ờ ữ nh ng di s n văn hóa Ph t giáo th i Lý Tr n có nh ng khó khăn sau đây: ề c: ướ ế ự ệ ệ ề ậ ạ ơ ả V qu n lý nhà n ư + Vi c công nh n x p h ng di tích nhi u n i còn th c hi n ch a nghiêm. ả ở ộ ố ơ ẫ ẻ ỏ ề ả + V n đ qu n lý di s n ồ m t s n i v n còn l ng l o, ch ng ệ ệ ả ấ ế chéo, thi u trách nhi m. ộ ấ ậ ả M t b t c p khác trong qu n lý di s n đó là, vi c đ u t ầ ư ặ ượ ế ể ư nâng ẽ ộ c tri n khai trong m t quy ch ch t ch và
ấ c p các di tích ch a đ toàn di n.ệ ề ể ả ồ ạ V tài chính đ b o t n, nâng c p, ph c d ng l ụ ự ổ ấ ệ ộ ố ạ ụ ự ứ ượ ề ấ ỉ ạ c cung c p kinh phí và ch đ o thi công, v hình th c đ ấ ượ ườ ạ i di tích cũng có ấ ậ b t c p. Trong m t s công trình, vi c tu b , tôn t o, ph c d ng, Nhà ướ ả n c đ m ư ả b o, nh ng ch t l ấ ng r t kém. ng l i th
22
ạ ấ ắ ế ư ượ ậ ạ ơ ụ c kh c ph c tri ờ ỳ ậ N n xâm ph m, l n chi m di tích ch a đ ề ơ ầ ệ ể t đ . Nhi u n i di tích Ph t giáo nói chung, di tích Ph t giáo th i k Lý Tr n nói riêng b nhà dân, c quan xây cao, to h n, che l p c nh quan. ị ị ể ề ự ị ườ ng: ạ ấ ả ế ườ ơ ụ s phát tri n các d ch v du l ch thi u ki m soát ẽ ế ng văn hoá V môi tr ự và s bùng n du khách có tác đ ng m nh m đ n môi tr và môi tr ể ộ i các khu di tích.
ạ : ờ ế ạ ề ể ự ổ ng sinh thái t ươ ng 4 ị ơ ệ ư ưở t ờ ỳ ậ ố ậ ế ổ ề ể ị ể ạ ế ộ ọ ụ ữ
ậ ệ ụ ể ư chùa, tháp, lăng m , bi ký, tranh, t ị ứ ạ ả ủ ệ ậ ả ườ ể ế Ti u k t ch ầ Trong th i gian tr vì h n 300 năm, tri u đ i phong ki n Lý Tr n ả ạ ấ ng chính đ lãnh đ o, xây d ng và b o đã l y Ph t giáo là h t ậ ể ệ ổ v T qu c. Đây cũng là th i k Ph t giáo phát tri n huy hoàng, nh p ộ ờ ố ị ể ế th , và có nhi u công trong phát tri n kinh t , n đ nh đ i s ng xã h i, ớ ề ậ ư ử phát tri n văn hóa. V i b dày l ch s nh trên, văn hóa Ph t giáo Lý ậ ả ồ ộ ố ượ ộ ầ ể i m t kh i l ng đ s các di s n văn hóa v t th và phi Tr n đã đ l ậ ệ ệ ậ ự ươ ể v t th trên các ph ng di n ki n trúc, xây d ng, h i h a, ngh thu t, ỹ ệ ư ưở ọ ạ ng…. m thu t, âm nh c, văn h c, ngôn ng , trang ph c, h t t ồ ờ ượ ể ộ ng, đ th , Bi u hi n c th nh : ụ ậ ự ẩ ọ kinh sách, văn h c, các giá tr chu n m c đ o đ c, phong t c t p ờ ỳ ữ ế ố …. Giá tr c a nh ng di s n Ph t giáo th i k ị ủ quán, l i s ng, n p s ng Lý Tr n th t to l n và là di s n chung c a văn hóa Vi ổ ắ ậ t Nam. ị ủ ố ố ầ ừ ớ ớ ế ậ ầ ứ ờ ỳ ả ệ ữ ờ ỳ ề ệ ả ồ ậ ộ ố ấ ậ ệ ư ệ ạ ế nh : vi c x p h ng di tích ả ồ ườ ư ệ ữ ụ ể ế ạ ứ ng lai, đ kh c ph c nh ng h n ch , làm t ề ẽ ữ ắ ắ ắ ả ề ấ ư ứ ệ ề ẽ ả ậ T sau Đ i m i đ n nay, nh n th c đúng đ n giá tr c a di s n văn hóa tôn giáo nói chung, Ph t giáo th i k Lý Tr n nói riêng, Nhà ể ả ồ ướ c ta đã có nhi u bi n pháp đ b o t n nh ng di s n th i k này. n ả ả Tuy nhiên, vi c b o t n và phát huy di s n văn hóa nói chung và di s n ầ ự ẫ văn hóa Ph t giáo Lý Tr n nói riêng v n còn m t s b t c p khi th c ở ộ ố ơ ể ự ế m t s n i hi n tri n khai trên th c t ả ư còn ch a khách quan, công tác qu n lý di tích còn ch ng chéo, b n thân ả ả i dân ch a có ý th c cao khi tham gia b o v di s n…Trong ng ả ồ ố ơ ươ t t h n công tác b o t n ậ ề và phát huy di s n, chúng tôi hy v ng s có nhi u đ tài, lu n án ườ ng nghiên c u sâu v v n đ này. Trên c s đó, ch c ch n nh ng đ ớ ố l i và bi n pháp đ a ra s sát v i th c t ọ ơ ở ự ế .
23
Ậ Ế K T LU N
ế ươ
ể ữ ươ ề ị trung ạ
ả ề ự ộ ộ ị ng đ n các đ a ph ị i ni m vinh d và t
ờ ỳ ờ ỳ tr vì đã xây d ng m t b máy Nhà ầ ự th i k Nhà Lý Tr n trong ư ừ ộ ạ ữ c v ng m nh, năng đ ng t ng, đ a ồ ạ ệ ạ t phát tri n v ng m nh và ph n th nh. Hai tri u đ i đã c Đ i Vi ự ể ạ ữ t nên nh ng b n anh hùng ca hào tráng, đ l ầ ậ ế ệ Văn hóa Ph t giáo th i k Lý Tr n
ệ nh h
ậ
ẳ ộ ệ ư ưở
ườ t ưở t
ả ầ
ạ ế
ậ ờ ấ ủ ạ
ậ ườ t, trên c s đó, t
ệ ố ứ ỗ
ậ
ạ ắ
ng
ế ạ ượ mang l c), ạ mang l i m t l i ườ Vi tệ ”. ủ ưở ề ậ
ậ ố c t cách ọ : nh h ả ầ ấ ớ ế ờ
ố ớ ầ ư ậ
ả ạ ộ ấ ầ ề ễ ể
ọ ủ
ụ ậ
, th i Lý Tr n ư ự
ờ ự ỗ
ặ ướ n ướ n ế vi hào cho th h con cháu hôm nay. ế ộ ả ưở ng sâu r ng đ n văn hóa Vi t Nam. ế ư ưở ưở ề ả ị ộ , văn hóa Ph t giáo ng đ n t t V nh h ng chính tr xã h i ạ ầ ừ Lý Tr n đã đem l i m t h t bi, bình đ ng, bác ái cho ng t ế ắ ế ư ưở ả ờ ỳ ệ ng, n p nghĩ, t th i k đó. Nó nh h i Vi ng ng sâu s c đ n t ườ ộ ớ ủ ộ i dân. Các và hành đ ng c a c t ng l p vua quan quý t c và ng ầ ư ưở ỷ ừ ầ ề tri u đ i phong ki n Lý Tr n, nh th m nhu n t ng t , bi, h , t ạ ể ị ướ ấ ư ưở ả ủ ạ c, an dân. Đ o x c a đ o Ph t, đã l y t t ng ch đ o đó đ tr n ự ạ ơ ở ệ ế ớ i Vi Ph t giáo cũng đem l i th gi i quan cho ng ề ườ ả i tu nhân, tích đ c, làm nhi u vi c t b n thân m i con ng t, giúp ích, ụ ộ Văn hóa Ph t giáo có tác d ng đoàn ị ự ổ ờ ạ giúp đ i t o nên s n đ nh xã h i. ộ , t o nên s c m nh chi n th ng ngo i xâm (ba l n đánh ế ầ ạ ứ k t dân t c ấ ướ . L nớ i ạ ph n vinh ồ ắ th ng quân Nguyên xâm l c cho đ t n ạ , ộ ố ố ớ ế i s ng nhân văn, nhân đ o h n th , văn hóa Ph t giáo ư ặ mang đ c tr ng “ ọ V văn h c ng c a văn hóa Ph t giáo đ i v i văn h c ọ ậ ệ ngh thu t Lý Tr n là r t l n. Văn h c đ i Lý Tr n h u h t là văn ậ ươ ng Ph t giáo. Tác gi ch đ i b ph n là các Thi n s , vua chúa, ạ ậ ạ i sùng tín đ o Ph t. Tính ch t bác h c mà d hi u, bình dân mà quan l ậ ề ư ộ ế ể ệ ự ể t sâu r ng c a các Thi n s Ph t giáo. uyên thâm th hi n s hi u bi ụ ậ ầ , nh ng phong t c t p quán ờ V phong t c t p quán ụ nhiên: t c th cây, ượ ẫ khi ươ ề ng ề ữ ủ ư ệ c a c dân nông nghi p nh tôn th , sùng bái t ố ờ ờ th đá, th sông, su i… ướ ậ (d ậ Ph t giáo du nh p ờ đã có s h n dung và vay m n l n nhau i các cây c th ổ ụ trong chùa đ u đ t bát h 24
ờ ớ ờ ề ữ ữ
ủ ặ ụ thờ sinh th c khí
ề ự ạ
ầ ả ậ ế ố
ậ ẹ ượ
ủ ườ ch c l
ườ ậ ậ c t ng c a Ph t giáo, ng ở ể ứ c g i vào chùa đ đ c Ph t che ch ….
ậ ự ỗ ng
ệ ưỡ
ả ể ệ ằ
ậ ữ
ồ ng dân gian hòa quy n, đan xen (chúng tôi đã trình bày ưỡ , đã có s h n dung gi a Ph t giáo và tín ữ ậ ễ ủ ế ố ấ c a dân gian đã xu t hi n y u t Ph t ằ ị ễ ế , T t trong năm (đêm 30, ngày r m tháng ễ ộ ủ ậ ượ ạ ữ h i c a Ph t giáo, ngày i, nh ng l c l ế ố ủ ấ ề ễ ộ c a h i chùa…đ u th y nh ng y u t ở ệ
ậ ằ ả th , nhi u chùa còn th nh ng t ng đá l n ho c nh ng con v t b ng ư ậ đá nh : chó đá, nghê đá… c a dân gian , th m chí, t c ố ư: chùa D m, Lý Tri u Qu c ộ ố cượ du nh p ậ vào m t s chùa nh cũng đ ưở ư ờ ộ s , Láng, Th y… Ph t giáo còn nh h ng có th c t đá ). Các y u t ố ế ể ầ ễ ề ư ậ vào trong nghi l đ c u qu c thái dân an, . Các Thi n s l p đàn t ụ ữ ườ ệ ư ầ ặ c tôn i m , đ i ph n ng c u m a thu n gió hòa. Đ c bi t, ng ượ ệ c Ph t hóa, Quan Âm sùng trong văn hóa dân gian Vi t Nam đã đ ưở ế ượ ổ ứ ễ ầ ả i ch t đ hóa... Do nh h c u ậ ượ ử ở chùa và đ siêu ề V tôn giáo, tín ng ề ng ng dân gian. Nhi u nghi l ữ giáo, th hi n qua nh ng d p l giêng, r m tháng b y…); ng ả Vu Lan B n, ngày Ph t Đ n, l tín ng ươ ch
ỉ ạ
ậ
ậ ế ố ứ
ổ ứ ạ ộ ườ ố ọ i. T
ộ ộ ắ ồ ở
ồ ớ ộ ưỡ ữ ệ ầ ạ
ả ờ ầ ậ ơ ỉ
ổ tiên…
ủ
ưở ng c a văn hóa ữ ự ơ
ư ậ
ắ , ảnh h ệ ạ óa bi u hi n thông qua vi c t o d ng nh ng n i th t ng Ph t... Nhìn chung chùa tháp là s ồ ượ ấ ớ ườ ế
ủ ế ậ
ế ố
ng (h , ao, sân, v ầ ặ ậ ộ ượ ượ ư ể ầ ậ ộ ưỡ ng 3). ế ố ầ ề ố ố i s ng, n p s ng, V l Ph t giáo Lý Tr n, không ch t o ra cách ượ ấ ộ ố ố i s ng, n p s ng th m đ m văn hóa Ph t giáo nghĩ, hình thành m t l ỷ ả ừ ớ ố , bi, h , x ”, c u kh , c u n n, mà còn hình thành nên v i c t lõi là “t ừ ế ộ ố ố m t l i s ng, n p s ng, hành đ ng vì c ng đ ng và m i ng lâu, ngôi chùa đã tr nên thân thu c, g n bó v i c ng đ ng làng xã, đáp ứ ng, ch a b nh… cho ng nhu c u tâm linh, sinh ho t văn hóa tín ng ẫ ờ ườ i dân. Chùa không ch là n i th Ph t mà còn c th Th n, M u ng ờ và th cúng t ộ ọ ề ế V ki n trúc, h i h a, điêu kh c ệ ể ớ giáo v i văn h ệ ế nh đình, chùa, mi u đi n, t ậ ổ t ng hòa c a ki n trúc v t ch t v i môi tr ể ạ sông…). Ki n trúc Ph t giáo th i k Lý Tr n đã đ l ả trình đ ệ bi Ph tậ ờ ự ự ườ n, núi, ờ ỳ ữ i nh ng công ặ ố ả c x pt vào hàng di s n qu c gia ho c di s n qu c gia đ c ng Ph t chùa Ph t Tích, qu n th chùa t nh chùa M t C t, t
25
ữ ượ
ề ự c du ủ hào c a t đ n và mãi mãi là ni m t
ắ ể ạ ử tháp Yên T , chùa tháp Ph Minh…Nh ng công trình này đã đ ố ế ế ế ướ khách trong n bi ế ề n n ki n trúc Vi ậ Ph t giáo Lý Tr n cũng đ l
ị ạ ổ c và qu c t ệ t Nam. ầ ữ
ồ ồ ề ố ư
ị ễ ể
ử ướ ử ạ
ứ
ộ ọ i các công trình điêu kh c, h i h a ồ ộ có giá tr . Đó là các n nh c công xiêm y chùng r ng, tóc u n b ng ữ cao, đang ng i b ng b nh gi a các dám mây hay trên l ng chim ư ạ ụ ượ ph ng, bi u di n các nh c c nh đàn, nh , tiêu, sáo…Đó còn là các ữ ầ i là chim n th n mình chim, n a mình trên là nh c công, n a mình d ạ ấ ẹ ượ ng, đang bay múa dâng hoa. Các b c phù điêu r t đ p có ch m ph ộ r ng, ph
ử ầ
ậ ậ ồ ộ
ế
ộ ọ ụ ữ
ậ ệ ụ ể ư chùa, tháp, lăng m , bi ký, tranh, t ị ứ ạ
ả
ố ố ầ ủ ệ ả ậ ớ ượ ng, hoa sen, hoa cúc… ị ớ ề ạ i, v i b dày l ch s g n 400 năm, văn hóa Ph t giáo Lý Tóm l ả ố ượ ộ ể ạ ầ ể i m t kh i l ng đ s các di s n văn hóa v t th và phi Tr n đã đ l ậ ệ ệ ậ ự ươ ể v t th trên các ph ng di n ki n trúc, xây d ng, h i h a, ngh thu t, ỹ ệ ư ưở ọ ạ ng…. m thu t, âm nh c, văn h c, ngôn ng , trang ph c, h t t ộ ồ ờ ượ ể ng, đ th , Bi u hi n c th nh : ự ụ ậ ẩ ọ kinh sách, văn h c, các giá tr chu n m c đ o đ c, phong t c t p ờ ỳ ữ ị ủ ế ố …. Giá tr c a nh ng di s n Ph t giáo th i k quán, l i s ng, n p s ng Lý Tr n th t to l n và là di s n chung c a văn hóa Vi ậ t Nam.
ề
ộ ộ ờ ỳ
ộ ậ ặ ể ữ ầ ầ ộ
ị ề ế
ấ ữ ả ườ ề ố
ế
ộ ị ấ ch t keo ồ k t dính ắ
ườ ườ ế ớ i Vi ng t n dân t c và ti p thu nh ng tinh hoa c a th gi
ậ ố Ngày nay, văn hóa truy n th ng nói chung và văn hóa Ph t giáo ự ể ở th i k Lý Tr n nói riêng, đã tr thành m t trong nh ng đ ng l c đ ệ ố ả t phát tri n xã h i. Trong b i c nh h i nh p và toàn c u hóa, đ c bi ế ế ớ ữ i có nh ng bi n đ ng v chính tr và chi n trong hoàn c nh th gi ả ng đang x y ra, nh ng giá tr văn hóa truy n th ng mà tranh b t th ” tâm h nồ ộ ộ ậ ấ ậ Ph t giáo là m t b ph n c u thành, s là “ ự ệ ủ ng v c i ngu n, vun đ p cho s phát t Nam cùng h c a ng ồ ộ ể i. tri n tr ố ớ ứ ẽ ề ộ ữ ủ
ướ ế ưở Nghiên c u vai trò, nh h ụ ướ ệ ắ ả t Nam cũng có tác d ng đ nh h
ạ ộ ổ
ị ậ ủ ị ố ẹ ả ồ ể ạ ầ ậ
t đ p c a Ph t giáo Lý Tr n đ l ứ ữ ọ ị ủ ậ ng c a văn hóa Ph t giáo đ i v i văn ng đúng đ n cho công tác hóa Vi ơ ả qu n lý các ho t đ ng tôn giáo (Ph t giáo) bùng n ngày nay. Trên c ở s đó, b o t n các giá tr t i. Vì ỉ v y,ậ không ch coi tr ng và đánh giá đúng m c nh ng giá tr văn hóa,
26
ậ ứ ủ
ừ ị ạ ậ ầ ệ ồ ự
ứ ủ ệ ộ
ả ồ ộ ổ ử ụ ể ệ ng đ i m i và h i nh p.
ớ ờ ỳ ữ ụ ủ ườ ậ ỉ
ệ ể ườ ủ ệ t Nam, mà cũng chính là c a toàn th ng i dân Vi
ả ế ớ giá tr đ o đ c c a các tôn giáo (Ph t giáo), mà còn c n ph i ti n t i ủ ữ th a nh n, khai thác, s d ng nh ng “ngu n l c trí tu ” c a các tôn giáo trong vi c phát tri n văn hóa tri th c c a các dân t c hi n nay ị ậ B o t n và phát huy nh ng giá tr trên con đ ầ văn hóa Ph t giáo th i k Lý Tr n không ch là nhi m v c a Giáo ệ ậ ộ h i Ph t giáo Vi t Nam.
Ọ Ụ DANH M C CÔNG TRÌNH KHOA H C
Ủ Ả Ậ Ế C A TÁC GI LIÊN QUAN Đ N LU N ÁN
ề ậ ậ ở Đài Loan”,
1. Phan Nh t Huân (2004), “Vài nét v Ph t giáo
ứ ạ T p chí Nghiên c u Tôn giáo (6), tr. 6370.
ậ ượ ề ị ộ T pạ c bàn v ý nghĩa T nh đ ”,
2. Phan Nh t Huân (2004), “L
ứ chí Nghiên c u Ph t h c ậ ọ (6), tr.1115.
ộ ố ể ệ ủ ậ
3. Phan Nh t Huân (2012), “M t s bi u hi n c a văn hóa Ph t ậ
ưở ế ệ ầ ờ T pạ ả giáo nh h ng đ n văn hóa Vi t Nam (th i Lý – Tr n)”,
ứ chí Nghiên c u Tôn giáo (7), tr.1829.
Ả ậ ưở ậ Phan Nh t Huân (2015), “ nh h ố ng văn hóa Ph t giáo đ i
4.
ụ ậ ố ố ủ ườ ệ ớ v i phong t c t p quán l i s ng c a ng i Vi t Nam th i k ờ ỳ
ả ồ ậ ầ ị Lý – Tr n và b o t n, phát huy các giá tr văn hóa Ph t giáo
ệ ạ ứ ạ T p chí Nghiên c u Tôn giáo giai đo n hi n nay”, (9).
Ả ậ ưở ế ậ ng văn hóa Ph t giáo đ n tín
5. Phan Nh t Huân (2015), “ nh h
ưỡ ườ ờ ỳ ầ ạ ộ T p chí C ng ng ủ ng c a ng i dân (th i k Lý Tr n)”,
S n, ả Http://www.tapchicongsan.org.vn.
