Bài giảng: Đường lối cách mạng

Chia sẻ: Nguyen Ngoc Son Son | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:54

Thêm vào BST

Báo xấu

113
lượt xem 32
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo sách 'bài giảng: đường lối cách mạng', khoa học xã hội, tư tưởng hcm phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng: Đường lối cách mạng

…………..o0o………….. Bài giảng: Đường lối cách mạng 1
Chương mở đầu ĐỐI TƯỢNG, NHIỆM VỤ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIấN CỨU MễN ĐƯỜNG LỐI CÁCH MẠNG CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM I. ĐỐI TƯỢNG VÀ NHIỆM VỤ NGHIấN CỨU 1. Đối tượng nghiờn cứu a) Khỏi niệm đường lối cỏch mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam - Đảng Cộng sản Việt Nam là đội tiờn phong của giai cấp cụng nhõn, đồng thời là đội tiờn phong của nhõn dõn lao động và c ủa dõn t ộc Vi ệt Nam; đại biểu trung thành lợi ớch của giai cấp cụng nhõn, nhõn dõn lao động và của dõn tộc. Đảng Cộng sản Việt Nam lấy chủ nghĩa Mỏc-Lờnin và tư tưởng Hồ Chớ Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành đ ộng, l ấy tập trung dõn chủ làm nguyờn tắc tổ chức cơ bản. - Đường lối cỏch mạng của Đảng là hệ thống quan điểm, chủ trương, chớnh sỏch của Đảng về mục tiờu, phương hướng, nhiệm vụ và giải phỏp của cỏch mạng Việt Nam. Đường lối cỏch mạng của Đảng được thể hiện qua cương lĩnh, nghị quyết, chỉ thị ...của Đảng. b) Đối tượng nghiờn cứu mụn học - Đối tượng của mụn học là sự ra đời của Đảng và hệ th ống quan điểm, chủ trương, chớnh sỏch của Đảng trong tiến trỡnh cỏch mạng Việt Nam - từ cỏch mạng dõn tộc, dõn chủ nhõn dõn đến cỏch mạng xó h ội chủ nghĩa. - Môn Đường lối cách mạng Đảng có mối quan hệ mật thiết với môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin và môn Tư tưởng H ồ Chí Minh. Do đó nắm vững hai môn học này sẽ trang bị cho sinh viên c ơ s ở khoa học và phương pháp luận để nghiên cứu môn học. - Môn Đường lối cách mạng Đảng không chỉ phản ánh sự vận dụng sáng tạo môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin và môn Tư t ưởng 2
Hồ Chí Minh, mà còn bổ sung phát triển và làm phong phú ch ủ nghĩa Mác- Lênin đồng thời làm tăng tính thuyết phục của hai môn lý luận chính trị này. 2. Nhiệm vụ nghiờn cứu - Làm rừ sự ra đời tất yếu của Đảng Cộng sản Việt Nam - chủ th ể hoạch định đường lối cỏch mạng Việt Nam. - Làm rừ quỏ trỡnh hỡnh thành, phỏt triển và kết quả thực hiện đ ường lối cỏch mạng của Đảng trong đú đặc biệt chỳ trọng thời kỳ đổi mới II. PHƯƠNG PHÁP NGHIấN CỨU VÀ í NGHĨA CỦA VIỆC HỌC TẬP MễN HỌC 1. Phương phỏp nghiờn cứu a) Cơ sở phương phỏp luận Nghiờn cứu, học tập mụn Đường lối cỏch mạng của Đ ảng C ộng s ản Việt Nam phải trờn cơ sở thế giới quan, phương phỏp luận của chủ nghĩa Mỏc-Lờnin và cỏc quan điểm cú ý nghĩa phương phỏp luận của Hồ Chớ Minh. b) Phương phỏp nghiờn cứu Phương phỏp nghiờn cứu chủ yếu là phương phỏp lịch sử và phương phỏp lụgic, ngoài ra cú sự kết hợp cỏc phương phỏp kh ỏc như phõn t ớch, tổng hợp, so sỏnh, quy nạp và diễn dịch, cụ thể hoỏ và trừu tượng húa... thớch hợp với từng nội dung của mụn học. 2. í nghĩa của học tập mụn học Trang bị cho sinh viờn những hiểu biết cơ bản về đường lối của Đảng trong thời kỳ cỏch mạng dõn tộc, dõn chủ nhõn dõn và trong thời kỳ xõy dựng chủ nghĩa xó hội. Bồi dưỡng cho sinh viờn niềm tin vào sự lónh đạo của Đảng theo mục tiờu, lý tưởng của Đảng, nõng cao ý thức trỏch nhiệm của sinh viờn trước những nhiệm vụ trọng đại của đất nước. Giỳp sinh viờn vận dụng kiến thức chuyờn ngành để chủ động, tớch cực trong giải quyết những vấn đề kinh tế, chớnh trị, văn hoỏ, xó h ội theo đường lối, chớnh sỏch của Đảng. 3
Chương I SỰ RA ĐỜI CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM VÀ CƯƠNG LĨNH CHÍNH TRỊ ĐẦU TIấN CỦA ĐẢNG I. HOÀN CẢNH LỊCH SỬ RA ĐỜI ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM 1. Hoàn cảnh quốc tế cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX a) Sự chuyển biến của chủ nghĩa tư bản và hậu quả của nú - Sự chuyển biến của chủ nghĩa tư bản từ tự do cạnh tranh sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa và chớnh sỏch tăng cường xõm lược, ỏp bức cỏc dõn tộc thuộc địa. - Hậu quả chiến tranh xõm lược của ch ủ nghĩa đế quốc: Mõu thu ẫn giữa cỏc dõn tộc bị ỏp bức với chủ nghĩa đế quốc ngày càng gay gắt, phong trào đấu tranh chống xõm lược diễn ra mạnh mẽ ở cỏc nước thuộc địa. b) Chủ nghĩa Mỏc-Lờnin - Chủ nghĩa Mỏc-Lờnin là h ệ tư tưởng của Đảng Cộng sản.. Nhi ệm v ụ chủ yếu của có tính quy luật mà chính đảng của giai cấp công nhân th ực hi ện là:tổ chức, lãnh đạo cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân để th ực hiẹn m ục đích giành chính quyền và xây dựng xã hội mới. - Chủ nghĩa Mỏc-Lờnin được truyền bỏ vào Việt Nam, thỳc đẩy phong trào yờu nước và phong trào cụng nhõn phỏt triển theo khuynh h ướng cỏch mạng vụ sản, dẫn tới sự ra đời của Đảng cộng sản Việt Nam c) Cỏch mạng Thỏng Mười Nga và Quốc tế Cộng sản - Cỏch mạng Thỏng Mười Nga m ở đầu một thời đại mới “thời đại cỏch mạng chống đế quốc, thời đại giải phúng dõn tộc”1. - Sự tỏc động của Cỏch mạng Thỏng Mười Nga 1917 đối với cỏch mạng Việt Nam - Quốc tế Cộng sản: Đối với Việt Nam, Quốc tế Cộng sản cú vai trũ quan trọng trong việc truyền bỏ chủ nghĩa Mỏc-Lờnin và chỉ đạo về vấn đề thành lập Đảng Cộng sản ở Việt Nam. 1 4
2. Hoàn cảnh trong nước a) Xó hội Việt Nam dưới sự thống trị của thực dõn Phỏp - Chớnh sỏch cai trị của thực dõn Phỏp Về chính trị, thực dân Pháp tước bỏ quyền lực đối nội và đối ngoại của chính quyền phong kiến nhà Nguyễn; chia Việt Nam thành 3 xứ: Bắc kỳ, Trung Kỳ, Nam Kỳ và thực hiện mỗi kỳ có một chế độ cai trị riêng. Về kinh tế, thực dân Pháp tiến hành cướp đoạt ruộng đất lập đồn đi ền, khai thác tài nguyên (than, thiếc, kẽ), cho xây dựng một số cơ sở công nghiệp…. Về văn hoá, thực hiện chính sách văn hoá giáo dục thực dân; dung túng , duy trì các hủ tục lạc hậu… - Tỡnh hỡnh giai cấp và mõu thuẫn cơ bản trong xó hội + Giai cấp địa chủ Việt Nam + Giai cấp nông dân + Giai cấp công nhân + Giai cấp tư sản + Tầng lớp tiểu tư sản Việt Nam Tóm lại: Chính sách cai trị của thực dân Pháp đã tác động mạnh mẽ đến xã hội Việt nam trên tất cả các lĩnh vực kinh tế văn hoá xã hội. Trong đó đ ặc biệt là sự ra đời hai giai cấp mới giai cấp công nhân và giai cấp tư sản. Trong xã hội Việt Nam ngoài mâu thuẫn chủ yếu cơ bản giữa nông dân Việt Nam với giai cấp địa chủ phong kiến , đã nảy sinh ra mâu thuẫn vừa là cơ bản vừa là chủ yếu và ngày càng gay gắt trong đời sống dân tộc đó là mâu thuẫn giữa toàn thể nhân dân Việt Nam với thực dân Pháp xâm lược. Thực tiễn lịch sử Việt Nam đặt ra hai yêu cầu:, một là phải đánh đuổi th ực dân Pháp xâm l ược, hai là xoá bỏ chế độ phong kiến, giành quyền dân chủ cho nhân dân. Trong đó chống đế quốc phong kiến là nhiệm vụ hàng đầu. b) Phong trào yờu nước theo khuynh hướng phong ki ến và t ư s ản cu ối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX - Phong trào Cần Vương (1885-1896) - Cuộc khởi nghĩa Yên Thế (1884-1913) 5
- Phong trào Đông Du của Phan Bội Châu - Phong trào duy tân (cải cách) của Phan Châu Trinh - Tân Việt Cách mạng Đảng ra đời - Việt Nam quốc dân Đảng - Nguyờn nhõn thất bại và ý nghĩa lịch sử của phong trào - Sự khủng hoảng về con đường cứu nước và nhiệm vụ lịch sử đặt ra c) Phong trào yờu nước theo khuynh hướng vụ sản - Nguyễn Ái Quốc chuẩn bị cỏc điều kiện về chớnh trị, tư tưởng, tổ chức cho việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam - Sự phỏt triển phong trào yờu nước theo khuynh h ướng v ụ s ản; s ự ra đời cỏc tổ chức cộng sản ở Việt Nam. - Tháng 6-1925 thành lập Hội Vệt Nam cách mạng thanh niên. - Tháng 5-1929 ra đời ba tổ chức Đảng. + Đông Dương cộng sản Đảng + An Nam Cộng sản Đảng + Đông Dương Cộng sản Đảng liên đoàn * ý nghĩa và hạn chế của sự ra đời ba tổ chức Đảng II. HỘI NGHỊ THÀNH LẬP ĐẢNG VÀ CƯƠNG LĨNH CHÍNH TRỊ ĐẦU TIấN CỦA ĐẢNG 1. Hội nghị thành lập Đảng a) Hợp nhất cỏc tổ chức cộng sản thành Đảng Cộng sản Việt Nam - Đến cuối 1929 những người cọng sản trong ba tổ ch ức Đảng đã nhân thấy sự cần thiết cấp bách phải thành lập một Đảng thống nhất - Ngày 27-10, Quốc tế cộng sản yêu cầu những nguời cộng sản Đông Dương phảI khắc phục các nhóm Cộng sản thành một tổ chức. - Hồ Chí Minh đã chủ trì Hội nghị hợp nhất Đảng (Hương Cảng-Trung Quốc) b) Thảo luận xỏc định và thụng qua cỏc văn kiện của Đảng Chỏnh cương vắn tắt của Đảng; Sỏch lược vắn tắt của Đảng; 6
Chương trỡnh túm tắt của Đảng Điều lệ vắn tắt 2. Cương lĩnh chớnh trị đầu tiờn của Đảng (gồm cỏc văn kiện: Chỏnh cương vắn tắt của Đảng; Sỏch lược vắn tắt của Đảng; Điều lệ vắn tắt Chương trỡnh túm tắt của Đảng) a) Phương hướng chiến lược và nhiệm vụ cỏch mạng Vi ệt Nam: Cấch mạng Việt Nam là cuộc Cách mạng tư sản dân quyền cách mạng và thổ địa cách mạng. Nhiệm vụ: Đánh đổ chủ nghĩa Pháp và phong kiến; làm cho nước Việt Nam được độc lập. Tịch thu ruộng đất, xoá bỏ tô thuế; mở mang công nghi ệp, nông nghiệp; nam nữ bình quyền; phổ thông giáo dục… b) Lực lượng cỏch mạng:Thu phục cho được đại bộ phận dân cày nghèo làm thổ địa cách mạng, đoàn kết toàn dân. c) Lónh đạo cỏch mạng: Giai cấp vô sản là lực lượng lãnh dạo các mạng Việt Nam. Đảng cộng sản là đội tiên phong của giai cấp vô s ản ph ải thu phục cho được đại bộ phận của giai cấp mình, phải làm cho giai c ấp mình lãnh đạo được dân chúng. d) Quan hệ với phong trào cỏch mạng thế giới : Cách mạng Việt Nam là một bộ phận của cách mạng thế giới. 3. í nghĩa lịch sử sự ra đời Đảng Cộng sản Việt Nam và C ương lĩnh chớnh trị đầu tiờn của Đảng a) Xỏc lập sự lónh đạo của giai cấp cụng nhõn Việt Nam; ch ứng tỏ giai cấp cụng nhõn Việt Nam đó trưởng thành và đủ sức lónh đạo c ỏch mạng; thống nhất tư tưởng, chớnh trị và tổ chức phong trào cộng sản Việt Nam. b) Xỏc định đỳng đắn con đường giải phúng dõn tộc và phương h ướng phỏt triển của cỏch mạng Việt Nam; giải quyết được cuộc kh ủng hoảng về đường lối cỏch mạng Việt Nam; nắm ngọn cờ lónh đạo cỏch mạng Việt Nam. c) Cỏch mạng Việt Nam trở thành một bộ ph ận của cỏch m ạng th ế giới, tranh thủ được sự ủng hộ của cỏch mạng thế giới. 7
Chương II ĐƯỜNG LỐI ĐẤU TRANH GIÀNH CHÍNH QUYỀN (1930- 1945) I. CHỦ TRƯƠNG ĐẤU TRANH TỪ NĂM 1930 ĐẾN NĂM 1939 1. Trong những năm 1930-1935 a) Luận cương Chớnh trị thỏng 10-1930 - Nội dung Luận cương + Luận cương chính trị đã phân tích đặc di ểm, tình hình xã h ội thu ộc địa nửa phong kiến và nêu lên những vấn đề cơ bản của cách mạng dân tộc dân chủ ở Đông Dương do giai cấp công nhân lãnh đạo. + Mâu thuẫn giai cấp diễn ra gay gắt giữa một bên là thợ thuy ền, dân cày và các phần từ lao khổ với một bên là địa chủ phong kiến và tư bản đế quốc. + Phương hướng chến lược cách mạng Đông Dương: Từ tư sản dân quyền thắng lợi sẽ bỏ qua thời kỳ tư bản mà tranh đấu th ẳng lên con đ ường xã hội chủ nghĩa. + Nhiệm vụ cách mạng tư sản dân quyền: Đánh đổ phong kiến, thực hành cách mạng ruộng đất và đánh đổ chủ nghĩa Pháp, làm cho Đông Dương hoàn toàn độc lập. + Về lực lượng cách mạng: Giai cấp vô sản là động lực chính của cách mạng vô sản nhân quyền. + Phương pháp cách mạng : Ra sức chuẩn bị cho quàn chúng về con đường “võ trang cách mạng”. + Về quan hệ quốc tế: Cách mạng Đông Dương là một bộ phận của Cách mạng thế giới. + Vai trò lãnh đạo của Đảng: Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản là điều kiện cốt yếu cho thắng lợi của cách mạng. - í nghĩa của Luận cương + Luận cương chính trị đã khẳng định lại nhièu vấn đề cách mạng mà Chánh cương vắn tắt và Sách lược vắn tắt nêu ra. 8
+ Không đề ra đuợc một liên minh dân tộc và giai cấp rộng rãi trong cuộc đấu tranh chống đế quốc xâm lợc và tay sai Luận cương chính trị và Chánh cương vắn tắt , Sách lược vắn tắt có những điểm khác nhau: + Luận cương chưa tìm ra và nắm vững những đặc điểm của xã hội thuộc địa, nửa phong kiến Việt Nam. + Do nhận thức giáo điều, máy móc về ván đề dân t ộc và giai c ấp ở cách mạng thuộc địa và chịu ảnh hưởng trực tiếp cuat khuynh hướng “tả” của Quốc tế cộng sản. b) Chủ trương khụi phục tổ chức đảng và phong trào cỏch mạng - Đấu tranh chống khủng bố trắng + Phong trào cách mạng Xôviết Nghệ- Tĩnh đang dâng cao, đế quốc Pháp và tay sai thẳng tay đàn áp, hòng dập tắt phong trào cách mạng Việt Nam. + Hàng nghìn chiến sĩ cộng sản, hàng vạn quần chúng yêu nư ớc bị bắt, bị giết. Toàn bộ Ban chấp hành Trung ương bị bắt. - Chủ trương khụi phục tổ chức đảng + Tháng 6-1932, Ban lãnh đạo Trung ương đã công bố chương trình hành động của Đảng cộng sản Đông Dương + Đánh giá 2 năm đấu tranh của quần chúng công nông + Chương trình hành động đề ra những yêu cầu cụ thể cho từng giai c ấp và tầng lớp nhân dân + Tháng 3-1935. Đại hội đại biểu lần thứ nhất của Đảng h ọp ở Ma Cao (Trung Quốc). Đại hội khẳng định thắng lợi của cuộc đấu tranh khôi phục phong trào cách mạng và hệ thống tổ chức Đảng. 2. Trong những năm 1936-1939 a) Hoàn cảnh lịch sử - Tỡnh hỡnh thế giới + Cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới năm 1929-1933, dẫn đến sự ra đời của chủ nghĩa phát xít + Đại hội lần thứ VII của Quốc tế Cộng sản họp t ại Mátxc ơva (tháng 7/1935). Đại hội đã chỉ ra kẻ thù nguy hiểm trớc mắt của giai cấp vô sản và nhân dân thế giới là chủ nghĩa phát xít. - Tỡnh hỡnh trong nước + Pháp ra sức bóc lột, vơ vét, bóp nghẹt quy ền tự do, dân ch ủ và thi hành những chính sách khủng bố đàn áp. + Hệ thống tổ chức của Đảng và các cơ sở cách mạng quần chúng đ ược khôi phục 9
b) Chủ trương và nhận thức mới của Đảng Ban chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Đông Dương đã họp Hội ngh ị lần hai (7-1936), lần thứ ba (3-1937), lần thú tư ( 9-1937) và lần thứ năm (3-1938) … đề ra chủ trương đổi mới và chính trị, tổ chức và hình th ức đ ấu tranh phù hợp. - Chủ trương đấu tranh đòi quyền dân chủ, dân sinh. Về kẻ thù cách mạng: là bọn phản động thuộc địa và bè lũ tay sai. Về nhiệm vụ cách mạng trớc mắt: Đòi tự do, dân chủ, cơm áo và hoà bình. Về đoàn kết quốc tế: Đoàn kết với giai cấp công nhân và nhân dân yêu chuộng hoà bình trên toàn thế giới. Về hình thức tổ chức và biện pháp đấu tranh: Phải chuyển hình thức tổ chức bí mật không hợp pháp sang các hình thức đấu tranh công khai và nửa công khai, hợp pháp và nửa hợp pháp. Nhận thức mới của Đảng về mối quan hệ giữa nhiệm vụ dân tộc và dân chủ Văn kiện của Đảng “Chung quanh vấn đề chiến sách mới” (10/1936) đã nhận thức lại mối quan hệ hai nhiệm vụ chiến lựơc cách mạng Việt Nam: nhiệm vụ dân tộc và dân chủ, phản đế và điền địa’ Tháng 7/1939 Tổng Bí th ư Nguyễn Văn Cừ cho xuất bản cuốn Tự chỉ trích có tác dụng lớn trong việc khắc phục những lệch lạc,, sai lầm trong phong trào vận động dân chủ, tăng cường đoàn kết trong nội bộ Đảng. Tóm lại: Các nghị quyết của BCH TW trong thời kỳ này đã đánh d ấu bước trưởng thành của Đảng ta về chính trị tư tưởng, th ể hiện bản lĩnh và tinh thần độc lập tự chủ, sáng tạo của Đảng, mở ra một cao trào mới trong cả nước. II. CHỦ TRƯƠNG ĐẤU TRANH TỪ NĂM 1939 ĐẾN NĂM 1945 1. Hoàn cảnh lịch sử và sự chuyển hướng ch ỉ đ ạo chi ến l ược c ủa Đảng a) Tỡnh hỡnh thế giới và trong nước - Chiến tranh thế giới lần thứ hai bựng nổ - Ngày 1-9-1939, Đức tấn công Ba Lan; 6-1939, Đức tấn công Pháp; ngày 22-6-1941, Đức tấn công Liên Xô. - Tỡnh hỡnh trong nước. Thực dân Pháp thi hành chính sách th ời chi ến tr ắng tr ợn. Chúng phát xít hoá bộ máy thống trị, thẳng tay đàn áp phong trào cách mạng. Chúng ban bố lệnh tổng động viên và bắt h ơn 7 v ạn thanh niên b ị b ắt đi Pháp và bia đỡ đạn. Ngày 23-9-1940 tại Hà Nội, Pháp ký hiệp ước đầu hàng Nhật, nhân dân ta chịu cảnh một cổ hai tròng áp bức bóc lột là đế quốc phát xít Pháp- Nhật. 10
b) Nội dung chủ trương chuyển hướng chỉ đạo chiến lược - Đưa nhiệm vụ giải phúng dõn tộc lờn hàng đầu - Thành lập Mặt trận Việt Minh, để đoàn k ết, t ập h ợp c ỏc l ực l ượng cỏch mạng nhằm mục tiờu giải phúng dõn tộc - Quyết định xỳc tiến chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang là nhi ệm v ụ trung tõm c) í nghĩa của sự chuyển hướng chỉ đạo chiến lược Về lý luận: Gương cao ngọn cờ dân tộc, đặt nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên hàng đầu, tập hợp rộng rãi mọi người yêu nước Việt Nam trong mặt trận Việt Minh Về thực tiễn: Năm 1941 Mặt trận Việt Minh ra đời, 1944 đội V ệt Nam tuyên truyền giải phóng quân ra đời. 2. Chủ trương phỏt động Tổng khởi nghĩa giành chớnh quyền a) Phỏt động cao trào khỏng Nh ật, c ứu nước và đ ẩy m ạnh kh ởi nghĩa từng phần - Ngày 12/3/1945, Hội nghị BTV TW Đảng họp tại (Từ Sơn, Bắc Ninh) đưa ra Chỉ thị “Nhật-Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” - Chỉ thị nhận định: Đây là điều kiện khởi nghĩa chưa thực sự chín muồi, đang có những cơ hội tốt cho tổng khởi nghĩa khi có điều kiện. - Chỉ thị xác định: Sau đảo chính Nhật là kẻ thù chính, là kẻ thù trước mắt và duy nhất của nhân dân Đông Dương. - Chỉ thị chủ trương: Phát động cao trào kháng Nhật cứu nước bằng nhiều hình thức đấu tranh. - Chỉ thị nêu rõ phơng châm đấu tranh; là phát động chiến tranh du kích, giải phóng từng vùng, mở rộng căn cứ địa. - Phong trào diễn ra ở nhiều nơi; t ừ mi ền núi, trung du, đ ồng b ằng c ả thành thị lẫn nông thôn. - Cao trào kháng Nh ật cứu n ước diễn ra sôi nổi, mạnh mẽ phong phú về nội dung và hình thức. b) Chủ trương phỏt động Tổng khởi nghĩa - Chủ trương - Ngày 9/5/1945 phát xít Đức đầu hàng không đi ều ki ện. ở Châu á phát xít Nhật đi đến gần chỗ thất bại hoàn toàn. - Hội nghị toàn quốc của Đảng tại Tân Trào (Tuyên Quang) ngày 13 đ ến 15/8/1945 ra nhận định: “Cơ hội tốt cho ta giành chính quyền đã tới” và quyết định phát động toàn dân Tổng khởi nghĩa, giành chính quy ền t ừ tay phát xít Nhật và tay sai trớc khi quân Đồng Minh tiến vào Đông Dơng. 11
- Ngày 16/8/1945 Thành lập uỷ ban giải phóng dân tộc Việt nam. Ngày 19/8/1945 thắng lợi khởi nghĩa ở Hà Nội có tính chất quyết định đối với cả n - ước. - í nghĩa c) Kết quả, ý nghĩa, nguyờn nhõn thắng lợi và bài học kinh nghiệm của cuộc Cỏch mạng Thỏng Tỏm - Kết quả và ý nghĩa + Xoá bỏ áp bức thực dân Pháp, lật nhào ch ế độ quân ch ủ, ch ấm d ứt ách thống trị của phát xít Nhật + Đưa dân tộc bớc vào kỷ nguyên mới: Độc lập tự do và CNXH + Góp phần làm phong phú lý luận Mác- Lênin + Cổ vũ mạnh mẽ nhân dân các nước thuộc địa và nửa thuộc địa đấu tranh chống CNĐQ giành độc lập. - Nguyên nhân thắng lợi + Cách mạng diễn ra trong bối cảnh quốc tế thuận lợi. + Cách mạng thành công là kết quả tổng hợp của 15 đ ấu tranh c ủa toàn Đảng, toàn dân. + Cách mạng thành công là do Đảng ta chuẩn bị đ ược lực lượng tổng hợp của nhân dân thống nhất dưới Mặt trận Việt Minh. + Đảng có đường lối cách mạng đúng đắn. - Bài học kinh nghiệm + Gương cao ngọn cờ độc lập dân tộc, kết hợp đúng đắn giữa hai nhiệm vụ: Chống đế quốc và phong kiến + Toàn dân nổi dậy trên nền tảng khối liên minh công-nông. + Lợi dụng mâu thuẫn trong hàng ngũ kẻ thù. + Kiên quyết dùng bạo lực cách mạng và biết sử dụng bạo lực một cách thích hợp. + Nắm vững nghệ thuật khởi nghĩa, nghệ thuật chọn đúng thời cơ. + Xây dựng một Đảng Mác- Lênin đủ sức lãnh đạo cách mạng. 12
Chương III ĐƯỜNG LỐI KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP VÀ ĐẾ QUỐC MỸ XÂM LƯỢC (1945-1975) I. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG, BẢO VỆ CHÍNH QUYỀN VÀ KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP XÂM LƯỢC (1945-1954) 1. Chủ trương xõy dựng và bảo vệ chớnh quyền cỏch mạng (1945- 1946) a) Hoàn cảnh lịch sử nước ta sau Cỏch mạng Thỏng Tỏm - Thuận lợi: - Hệ thống XHCN do Liên Xô đứng đầu được hình thành. Phong trào giải phóng dân tộc có điều kiện phát triển và trở thành dòng thác cách mạng. - Trong nước chính quyền dân chủ nhân dân được thành lập. Toàn dân tin tưởng và ủng hộ Việt Minh, ủng hộ Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hoà - Khú khăn: - Hậu quả chế độ cũ để lại còn nặng nề (nạn đói, nạn dốt, ngân sách hạn hẹp…). - Nền độc lập của nớc ta chưa được một quốc gia nào trên thế giới công nhận và đặt quan hệ ngoaị giao. - Quân Anh, Pháp nổ súng đánh chiếm Sài Gòn, hòng tách miền Nam ra khỏi Việt Nam. - Giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm là hiểm hoạ đối với xã hội mới. b) Chủ trương “khỏng chiến kiến quốc” của Đảng - Nội dung chủ trương Ngày 25-11-1945, BCHTW Đảng ra Chỉ thị Kháng chiến kiến quốc. Chủ trương là: - Về chỉ đạo chiến lược: Xác định mục tiêu vẫn là dân tộc giải phóng, nhưng không phải là giành độc lập dân tộc mà là giữ vững độc lập. 13
- Về xác định kẻ thù: Kẻ thù chính lúc này là thực dân Pháp, vì vậy ph ải mở rộng Mặt trận Việt Minh thu hút mọi tầng lớp chống Pháp xâm lược. - Về phương hướng, nhiệm vụ: Củng cố chính quyền, chống thực dân Pháp, bài trừ nội phản, cải thiện đời sống nhân dân. Thêm bạn bớt thù “Hoa- Việt thân thiện” đối với quân đội Tưởng Giới Thạch “độc lập chính trị nhân nhượng về kinh tế” đối với Pháp - í nghĩa của chủ trương - Chỉ thị đã xác định đúng kẻ thù của Việt Nam là thực dân Pháp xâm l- ược. - Kịp thời đưa ra những vấn đề cơ bản về chiến l ược và sách lược cách mạng, nhất là nêu rõ hai nhiệm vụ chiến l ược cách mạng là xây dựng và bảo vệ tổ quốc. - Đề ra những nhiệm vụ, biện pháp cụ thể về đối nội và đối ngoại để khắc phục, nạn đói, giặc dốt, chống thù trong giặc ngoài. c) Kết quả, ý nghĩa nguyờn nhõn thắng lợi và bài học kinh nghiệm - Kết quả Về chính trị-xã hội: Xây dựng được một nền móng xã hội mới với đầy đủ những yếu tố cấu thành cần thiết (Quốc hội, HĐND các cấp thông qua bầu cử, Hiến pháp, Bộ máy chính quyền, các tổ chức đoàn thể…) Về kinh tế, văn hoá: Phát động phong trào tăng gia sản xuất, xoá bỏ các thứ thuế, ban hành ra tiền giấy của của Nhà nước. Tổ chức khai giảng năm học mới, cuộc vận động toàn dân xây dựng đời sống văn hoá m ới. Phong trào diệt giặc dốt, bình dân học vụ diễn ra sôi nổi. Về bảo vệ chính quyền Cách mạng: ở miền Nam, Đảng lãnh đạo nhân dân kháng chiến. ở miền Bắc bằng chủ trương lợi dụng mâu thuận trong nội bộ kẻ thù Đảng thực hiện chính sách nhân nhượng với Tư ởng. Sau đó Đảng lại chuyển hướng chỉ đạo chiến lược và ký với Pháp. Hiệp định sơ bộ 6-3- 1946, Tạm ước 14-9-1946 để có thêm thời gian chuẩn bị cho cuộc chi ến đ ấu mới. - í nghĩa - Những thành quả nói trên đã bảo vệ được độc lập của đất nước, giữ vững chính quyền cách mạng; xây dựng được nền móng cho xã hội mới, chuẩn bị được những điều kiện cần thiết để b ước vào cuộc kháng chiến toàn quốc sau đó. - Nguyờn nhõn thắng lợi + Đảng ta đánh giá đúng tình hình nước ta sau Cách mạng tháng Tám. 14
+ Kịp thời đưa ra chủ trương phù hợp vừa kháng chiến vừa kiến quốc. + Xây dựng và phát huy được sức mạnh của khối đại đoàn kết dân tộc. + Lợi dụng được mâu thuẫn trong hàng ngũ kẻ thù địch. - Bài học kinh nghiệm + Phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc, dựa vào dân để xây dựng và bảo vệ chính quyền Cách mạng. + Triệt để lợi dụng mâu thuẫn trong nội bộ kẻ thù, chỉa mũi nhọn vào kẻ thù chính, coi sự nhân nhượng có nguyên tắc với kẻ địch là một biện pháp đấu tranh cách mạng cần thiết trong hoàn cảnh cụ thể. Tận dụng khả năng hoà hoãn để xây dựng, củng cố lực lượng, đề cao cảnh giác, ứng phó với khả năng chiến tranh lan rộng cả nước. 2. Đường lối khỏng chiến chống thực dõn Phỏp xõm lược và xõy dựng chế độ dõn chủ nhõn dõn (1946-1954) a) Hoàn cảnh lịch sử - Thuận lợi + Cuộc kháng chiến của nhân dân ta là cuộc kháng chiến chính nghĩa. + Bước vào cuộc kháng chiến ta đã có sự chuẩn bị cần thiết về mọi mặt, sẵn sàng cho cuộc kháng chiến lâu dài. + Pháp đang có nhiều khó khăn về chính trị, quân sự, kinh tế trong n ước và tại Đông Dương chưa thể khắc phục ngay được. - Khú khăn + Chính trị: Nước Việt Nam mới ra đời, đang đứng trước nhiều khó khăn và thử thách lớn. + Kinh tế: Nền kinh tế còn nhỏ bé, nghèo nàn, lạc hậu lại vừa kh ắc phục nạn đói năm 1945. + Quân sự: Ta yếu hơn địch, quân Pháp đã có căn cứ tại các đô thị, ở các nước Lào, Cămpuchia. + Ngoại giao: Chưa được nước nào công nhận, giúp đỡ. b) Quỏ trỡnh hỡnh thành và nội dung đường lối - Đường lối kháng chiến được thể hiện qua ba văn kiện của Đảng: Văn kiện Toàn dân kháng chiến của TW Đảng (12-12-1946), Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Hồ Chí Minh (19-12-1946) và tác phẩm Kháng chiến nhất định thắng lợi của Trường Chinh. * Nội dung của đường lối: 15
Mục đích kháng chiến: Kế tục và phát triển sự nghiệp Cách mạng Tháng Tám: “Đánh phản động thực dân Pháp xâm l ược, giành thống nhất và độc lập” - Tính chất kháng chiến: Đó là cuộc kháng chiến có tính chất dân tộc giải phóng và dân chủ mới. - Chính sách kháng chiến: Đoàn kết quốc tế, đoàn kết toàn dân, thực hiện toàn dân kháng chiến…Phải tự cấp tự túc vầ mọi mặt. - Chương trình và nhiệm vụ kháng chiến: Đoàn kết toàn dân, động viên nhân lực, vật lực, tài lực, thực hiện toàn dân kháng chi ến, toàn di ện kháng chiến, trường kỳ kháng chiến. Tăng gia sản xuất thực hiện kinh tế tự túc.... Phương châm tiến hành kháng chiến: Tiến hành cuộc chiến tranh nhân dân, thực hiện kháng chiến toàn dân, toàn diện, lâu dài, dựa vào sức mình là chính. - Kháng chiến toàn dân: Bất kỳ đàn ông, đàn bà không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc, bất kỳ người già, người trẻ. Hễ là người Việt Nam đứng lên chống Pháp” - Kháng chiến toàn diện: Đánh địch về mọi mặt: chính trị, quân sự, kinh tế, văn hoá, ngoại giao. - Về chính trị: Đoàn kết toàn dân, đoàn kết quốc tế, xây dựng Đảng, chính quyền, các đoàn thể nhân dân… -Về kinh tế: Tiêu thổ kháng chiến, xây dựng kinh tế tự cung, tự cấp. Phát triển nông, công, thương nghiệp và công nghiệp quốc phòng. - Về văn hoá: Xây dựng nền văn hoá mới theo ba nguyên tắc: dân tộc, khoa học, đại chúng. - Về ngoại giao: Thực hiện thêm bạn bớt thù, biểu dương thực lực. - Kháng chiến lâu dài (trường kỳ): Là để chống lại âm mưu đánh nhanh, thắng nhanh của Pháp, để có thời gian phát triển các yếu tố có lợi cho ta, ta càng đánh càng mạnh, địch càng đánh càng yếu. - Dựa vào sức mình là chính: Phải tự cấp , tự túc vầ l ương thức trong điều kiện ta bị ba vây bốn phía ch ưa có nước nào giúp đỡ phải tự lực cánh sinh. Triển vọng kháng chiến: Mặc dù lâu dài, gian khổ, khó khăn, song nhất định thắng lợi. Đầu năm 1951. Tình hình Đông Dương có nhiều chuyển biến mới: Các nước XHCN công nhận và đặt quan hệ ngoại giao . Cuộc kháng chi ến các n - 16
ước Đông Dương giành được những thắng lợi quan trọng, đế quốc Mỹ can thiệp trực tiến vào cuộc chiến tranh Đông Dương. Để đáp ứng với yêu cầu của Cách mạng, tháng 2-1951, Đảng Cộng sản Đông Dương đã họp Đại hội đại biểu lần thứ II (Tuyên Quang). Tách Đảng Cộng sản Đông Dương thành ba đảng. ở Việt Nam lấy tên là Đảng Lao động Việt Nam. Đường lối cách mạng thời kỳ này được phản ánh trong Chính c- ương của Đảng Lao động Việt Nam. Tính chất xã hội: Xã hội Việt Nam gồm ba tính chất: dân chủ nhân dân, một phần thuộc địa và nửa phong kiến . Ba tính ch ất đ ấu tranh l ẫn nhau. Nh - ưng mâu thuẫn chủ yếu vẫn là mâu thuẫn giữa dân tộc Việt Nam v ới th ực dân Pháp và can thiệp Mỹ. Đối tượng cách mạng: Đối tượng chính là đế quốc Pháp và can thiệp Mỹ, đối tượng phụ là phong kiến phản động. Nhiệm vụ cách mạng: Đánh đuổi đế quốc xâm lược, giành độc lập cho tổ quốc, xoá bỏ phong kiến, người cày có ruộng làm cơ sở cho CNXH. Động lực Cách mạng: Nền tảng của nhân dân là công, nông và lao động trí thức. - Đặc điểm của cách mạng: Lấy nhân dân lao động làm động lực, công nông và lao động trí thức làm nền tảng và giai cấp công nhân lãnh đạo, cách mạng Việt Nam là một cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân. Triển vọng của cách mạng: Cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân Việt Nam nhất định thắng lợi sẽ đưa Việt Nam tiến lên xây dựng CNXH. Con đường đi lên CNXH: Gồm 3 giai đoạn: Giai đoạn 1: Hoàn thành giải phóng dân tộc: Giai đoạn 2: Xoá bỏ những di tích phong kiến và nửa phong kiến, thực hiện người cày có ruộng, phát triển kỷ nghệ, hoàn thiện chế độ dân chủ nhân dân; Giai đoạn 3 Xây dựng cơ sở cho CNXH, ti ến lên th ực hi ện CNXH. Ba giai đoạn ấy không tách rời nhau. Giai cấp lãnh đạo và mục tiêu của Đảng: Người lãnh đạo Cách mạng là giai cấp công nhân. Mục đích của Đảng là phát triển chế độ dân ch ủ nhân dân, tiến lên CNXH ở Việt Nam. Chính sách lớn của Đảng: Đưa ra nhiều chính sách nhằm phát triển chế độ dân chủ nhân dân.(15 chính sách: kháng chiến, chính quy ền, m ặt trân, quân đội, kinh tế, văn hoá giáo dục, tôn giáo, dân tộc, ngoại giao….). Quan hệ quốc tế: Việt Nam đứng về phe hoà bình và dân chủ, phải tranh thủ sự giúp đỡ các nước XHCN. Đường lối chính sách của Đại hội đã được bổ sung và phát triển qua các hội nghị TW tiếp theo. 17
Hội nghi TW lần 1 (3/1951), Hội nghi TW lần 2 (10/1951), H ội nghi TW lần 4 (1/1953), Hội nghị TW lần 5 (11/1953). Đường lối hoàn thành giải phóng dân tộc, phát triển chế độ dân chủ nhân dân, tiến lên CNXH của Đ ảng được thực hiện trên thực tế trong giai đoạn 1951-1954. 3. Kết quả, ý nghĩa lịch sử, nguyờn nhõn th ắng l ợi và bài h ọc kinh nghiệm a) Kết quả và ý nghĩa thắng lợi của việc thực hiện đường lối - Kết quả - Về chính trị: Đảng hoạt động công khai, dần kiện toàn tổ chức. Bộ máy chính quyền năm cấp được củng cố. Khối đại đoàn kết toàn dân đ ược phát triển. -Về quân sự: Thắng lợi chiến dịch Trung Du, Đường 18, Hà-Nam-Ninh, hoà Bình, Tây Bắc, Thượng Lào,.... Chiến thắng Điện Biên Ph ủ ngày 7-5- 1954 đã đi vào lịch sử dân tộc và thế giới. - Ngoại giao: Về ngoại giao: Ngày 20-7-1954, các văn bản của Hiệp định Giơnevơ về chấm dứt chiến tranh, lập lại hoà bình ở Đông Dương được ký kết, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm l ược quân dân ta kết thúc thắng lợi. - í nghĩa + Đối với nước ta: Kết thúc chiến tranh, lập lại hoà bình ở Đông Dương; giải phóng hoàn toàn miền Bắc, tạo điều kiện miền Bắc tiến lên CNXH, làm căn cứ địa, hậu thuẫn cho cuộc đấu tranh ở miền Nam; tăng thêm niềm tự hào dân tộc của nhân dân ta, nâng cao uy tín của Việt Nam. + Đối với quốc tế: Cổ vũ mạnh mẽ phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới; mở rộng địa bàn tăng cường lực lượng cho CNXH và cách mạng thế giới, đánh đổ thực dân kiểu cũ. b) Nguyờn nhõn thắng lợi và bài học kinh nghiệm - Nguyờn nhõn thắng lợi - Có sự lãnh đạo vững vàng của Đảng, với đ ường lối chỉ đạo kháng chiến đúng đắn. - Đã xây dựng được lực l ượng vũ trang đủ mạnh để quyết định tiêu diệt địch trên mọi chiến trường. - Có chính quyền, dân chủ, của dân, do dân và vì dân đư ợc giữ vững củng cố và xây dựng chế độ mới. - Có liên minh đấu tranh giữa dân tộc Việt Nam-Lào- Cămpuchia, đ ược sự giúp đỡ các nớc XHCN và nhân dân yêu chuộng hoà bình trên thế giới. 18
- Bài học kinh nghiệm - Đề ra đường lối đúng đắn và quán triệt đường lối sâu rộng cho toàn Đảng toàn dân, toàn quân. - Kết hợp chặt chẽ nhiệm vụ chống đế quốc, phong kiến và xây dựng tổ quốc, giải phóng dân tộc bảo vệ chính quyền cách mạng. Thực hiện phương châm “vừa kháng chiến vừa kiến quốc” xây dựng chế độ mới, xây dựng hậu phương ngày càng vững mạnh đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của cuộc kháng chiến. Quán triệt tư tưởng vừa kháng chiến vừa kiến quốc, lâu dài, gian khổ chủ động đề ra các phương thức tiến hành chiến tranh và sáng tạo trong nghệ thuật quân sự, ngoại giao… Tăng cường công tác xây dựng Đảng, nâng cao sức chiến đấu và hiệu lực lãnh đạo của Đảng trong chiến tranh. II. ĐƯỜNG LỐI KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸ, THỐNG NHẤT ĐẤT NƯỚC (1954-1975) 1. Giai đoạn 1954-1964 a) Hoàn cảnh lịch sử cỏch mạng Việt Nam sau thỏng 7- 1954 - Thuận lợi + Hệ thống các nước XHCN tiếp tục lớn mạnh cả về chính trị, kinh tế, quân sự, ngoại giao. + Phong trào giải phóng dân tộc tiếp tục phát triển ở Châu á, châu Phi và Mỹ Latinh. + Miền Bắc hoàn toàn được giải phóng, làm căn cứ chung cho cả nước + Thế và lực Cách mạng lớn mạnh sau 9 năm kháng chiến. + Có ý chí độc lập thống nhất Tổ quốc của nhân dân cả nước. - Khú khăn + Đế quốc Mỹ có tiềm lực kinh tế, quân sự hùng mạnh với âm m ưu bá chủ thế giới. + Thế giới bước vào thời kỳ chiến tranh lạnh, chạy đua vũ trang giữa hai phe CNXH và CNTB. + Xuất hiện sự bất đồng giữa các nước XHCN. + Đất nước bị chia cắt hai miền, kinh tế miền Bắc nghèo nàn lạc hậu, miền Nam trở thành thuộc địa kiểu mới của Mỹ. b) Quỏ trỡnh hỡnh thành, nội dung và ý nghĩa đường lối 19
- Quỏ trỡnh hỡnh thành và nội dung đường lối + Tháng 9-1954, Bộ chính trị ra Nghị quyết về tình hình mới, nhiệm vụ mới và chính sách mới của Đảng. Nghị quyết chỉ ra đặc điểm và tình hình cách mạng Việt Nam. + Hội Nghị lần bảy (3-1953), lần thứ Tám (8-1955) dã nhận đ ịnh và đ ư a ra chiến lược cho cách mạng hai miền. + Tháng 1-1959, Hội nghị TW lần thứ 15 họp bàn về Cách mạng miền Nam trong giai đoạn mới. Đại hội lần thứ III của Đảng họp tại thủ đô Hà Nội từ ngày 5 đ ến 10-9- 1960. Đại hội đã hoàn chỉnh đường lối chiến lược chung của Cách mạng Việt Nam trong giai đoạn mới. Nhiệm vụ chung: Tăng cường đoàn kết toàn dân, đẩy mạnh cách mạng XHCN ở miền Bắc, thực hiện Cách mạng dân tộc dân ch ủ ở miền Nam, th ực hiện thống nhất đất nước. Nhiệm vụ chiến lược: Tiến hành cách mạng XHCN ở miền Bắc; giải phóng miền Nam thống nhất nước nhà. Mối quan hệ của cách mạng hai miền: Có mối quan hệ mật thiết và tác dụng thúc đẩy lẫn nhau. Nhiệm vụ cách mạng mỗi miền: Miền Bắc có nhiệm vụ xây dựng tiềm lực và bảo vệ căn cứ địa cả n ước, hậu thuẫn cho miền Nam chuẩn bị cho cả nước đi lên CNXH về sau. Miền Nam quyết định trực tiếp đối v ới s ự nghi ệp giải phóng dân Con đường thống nhất đất nước: Kiên trì con đường hoà bình thống nhất theo tinh thần Hiệp nghị Giơnevơ, sẵn sàng hiệp th ương tổng tuyển cử hoà bình thống nhất Việt Nam. Nh ưng cũng phải luôn cảnh giác cao độ tr ước âm mưu của đế quốc Mỹ. Triển vọng cách mạng Việt Nam : Cuộc đấu tranh gay go, gian khổ, phức tạp và lâu dài song thắng lợi cuối cùng nh ất định thu ộc v ề nhân dân ta. Nam, Bắc sum họp một nhà cả nước tiến lên CNXH ý nghĩa đường lối - Đường lối đó thể hiện tư tưởng chiến lược của Đảng: Gương cao ngọn cờ độc lập dân tộc và CNXH, vừa phù hợp với cả hai mi ền Nam, B ắc, phù hợp với tình hình quốc tế. - Đường lối Cách mạng Việt nam thể hiện tinh thần độc lập, tự chủ và sáng tạo của Đảng ta, phù hợp với thực tiễn, lợi ích của nhân loại và xu th ế thời đại. 20