Bài giảng Kinh tế tài nguyên: Chương 6 - Trần Thị Thu Trang

CHƢƠNG 6: KTTN KHÔNG THỂ TÁI TẠO<br /> 6.1. Giới thiệu chung về kinh tế tài nguyên không thể<br /> tái tạo<br /> - TN không thể tái tạo gồm: quặng, than,hoá<br /> thạch, dầu mỏ,…<br /> - Các hãng khai thác không chỉ quyết định điểm<br /> tối ưu dựa trên các đầu vào tối ưu và đầu ra tối ưu mà<br /> còn quyết định các vấn đề liên quan tới việc cạn kiệt<br /> của nguồn TN trong tương lai do quá trình khai thác<br /> hiện nay.<br /> => Vấn đề cần quan tâm là: khai thác với tốc độ nào?<br /> Sản lượng là bao nhiêu? để đạt hiệu quả kinh tế cao<br /> nhất và thời gian tồn tại của TN là lâu dài nhất.<br /> <br /> CHƢƠNG 6<br /> KINH TẾ TÀI NGUYÊN<br /> KHÔNG THỂ TÁI TẠO<br /> <br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> 1<br /> <br /> CHƢƠNG 6: KTTN KHÔNG THỂ TÁI TẠO<br /> <br /> 2<br /> <br /> CHƢƠNG 6: KTTN KHÔNG THỂ TÁI TẠO<br /> <br /> 6.2. Các vấn đề cần quan tâm trong quản lý, khai thác<br /> và sử dụng nguồn tài nguyên không thể tái tạo<br /> <br /> 6.2.1.2. Những quan tâm chính tới NRR<br /> Một số lý thuyết xung quanh vấn đề NRR<br /> <br /> 6.2.1. Vấn đề khai thác và sử dụng NRR<br /> <br /> - Các nhà kinh tế học quan tâm tới vai trò của TNTN<br /> <br /> 6.2.1.1. Các vấn đề cơ bản của NRR<br /> <br /> thì tập trung vào 3 yếu tố của quá trình sản xuất là: đất<br /> <br /> - Là loại TN có giới hạn về mặt trữ lượng trong lòng đất<br /> trong thời gian ngắn => mô hinh khai thác phải trả lời<br /> được câu hỏi: khi nào thì NRR bị cạn kiệt?Bao lâu nữa<br /> thì con người lại có thể khai thác và sử dụng NRR trong<br /> lòng đất?<br /> <br /> đai, vốn, lao động.<br /> - L.C.Gray và Harold Hotelling là 2 nhà kinh tế học<br /> đầu tiên đặt nền móng cho việc phân tích một cách hệ<br /> thống tỉ lệ sử dụng tối ưu NRR .<br /> <br /> - Xét về trữ lượng và chất lượng thì NRR ngày càng<br /> giảm sút do hoạt động khai thác của con người.<br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> 3<br /> <br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> 4<br /> <br /> 1<br /> <br /> CHƢƠNG 6: KTTN KHÔNG THỂ TÁI TẠO<br /> <br /> CHƢƠNG 6: KTTN KHÔNG THỂ TÁI TẠO<br /> Mô hình của Hotelling được đặt trong các điều kiện cơ bản sau:<br />  Doanh thu khai thác giảm dần do lượng khai thác giảm dần<br /> theo thời gian<br />  Tổng sản lượng khai thác bằng tổng sản lượng khai thác từ<br /> các năm cộng lại<br /> Q = q1 + q2 + q3 + …+ qn<br />  Thời gian thể hiện vai trò rất quan trọng trong phân tích khai<br /> thác NRR vì thời gian không những ảnh hưởng tới sản lượng,<br /> chất lượng khai thác mà còn ảnh hưởng tới giá cả thị trường<br /> do lạm phát<br />  Hiệu quả ròng khai thác NRR, sản lượng khai thác ngày hôm<br /> nay là bao nhiêu và ảnh hưởng đến tương lai như thế nào?<br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> 6.3. Các mô hình kinh tế cơ bản trong quản lý, khai thác<br /> và sử dụng NRR<br /> 6.3.1. Mô hình cơ bản của lý thuyết khai thác NRR (trong<br /> thị trường CTHH)<br /> 6.3.1.1. Hướng khai thác của một hãng tư nhân (chấp nhận<br /> giá cả thị trường)<br /> * Những vấn đề đặt ra cho mô hình phải trả lời đó là:<br /> - Khai thác NRR trong bao lâu nữa?(Xu hướng thời gian)<br /> - Khai thác với sản lượng nào? (Xu hướng sản lượng)<br /> - Điều gì sẽ xảy ra đối với giá cả thị trường trong tương lai?<br /> (Xu hướng giá)<br /> - Chi phí của người sử dụng là bao nhiêu? Chi phí khan<br /> hiếm được quan tâm và tính toán như thế nào?<br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> 5<br /> <br /> 6<br /> <br /> CHƢƠNG 6: KTTN KHÔNG THỂ TÁI TẠO<br /> <br /> CHƢƠNG 6: KTTN KHÔNG THỂ TÁI TẠO<br /> <br /> Mô hình cơ bản<br /> <br /> * Các điều kiện cho mô hình lý thuyết<br /> <br /> Hãng khai thác với mục tiêu quan trọng nhất là tối đa hoá<br /> lợi nhuận (Prmax) , do vậy hãng sẽ đầu tư tại điểm MR = MC<br /> <br /> - Hãng khai thác chấp nhận giá thị trường,<br /> - Hãng khai thác ước tính chính xác lượng tài nguyên<br /> <br /> - Giả sử hãng khai thác sở hữu mỏ có trữ lượng S0 thì cùng<br /> với quá trình khai thác thì trữ lượng mỏ sẽ giảm dần theo<br /> sản lượng khai thác hiện hành.<br /> <br /> trong lòng đất trong giai đoạn khai thác<br /> - Mỏ bao gồm tài nguyên có chất lượng như nhau (từ<br /> <br /> St – St+1 = qt<br /> <br /> dưới lên trên)<br /> <br /> - Gọi P là giá của NRR<br /> <br /> - Chi phí khai thác sẽ tăng dần do khó khăn hơn, sâu<br /> <br /> - Ct là chi phí khai thác NRR trong giai đoạn t<br /> <br /> hơn, khan hiếm hơn.<br /> <br /> - Qt là lượng khai thác tài nguyên NRR trong giai đoạn t<br /> - Lợi nhuận trong 1 giai đoạn là : P.qt – C(qt)<br /> <br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> 7<br /> <br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> 8<br /> <br /> 2<br /> <br /> CHƢƠNG 6: KTTN KHÔNG THỂ TÁI TẠO<br /> Trong trường hợp mô hình khai thác nhiều giai đoạn thì tổng<br /> lợi nhuận của hãng qua các giai đoạn là:<br /> TPr = P.q0 – C(q0) + 1/(1+r)1.(P.q1 – C(q1)) +<br /> 1/(1+r)2.(P.q2 – C(q2)) + …+ 1/(1+r)t.(P.qt – C(qt))<br /> Lấy đạo hàm riêng theo qt tìm điều kiện cần tối đa hoá lợi ích<br /> của hãng:<br /> 1/(1+r)t.(P– MC(qt)) = 1/(1+r)t+1.(P– MC(qt+1))<br /> Từ phương trình trên ta suy ra:<br /> [(P – MC(t+1)) – (P – MCt )]/(P – MCt) = r<br /> Công thức trên được gọi là luật Hottelling phần trăm lãi suất<br /> (Пt+1 – пt)/ пt = r<br /> Trong đó: r là lãi suất tiền vay trên thị trường<br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> 9<br /> <br /> CHƢƠNG 6: KTTN KHÔNG THỂ TÁI TẠO<br /> Từ mô hình trên, các quyết định khai thác của hãng<br /> dựa trên quy luật Hottelling phần trăm lãi suất được kết luận<br /> như sau:<br /> • Nếu tỉ lệ tăng trưởng của lợi nhuận lớn hơn r thì hãng sẽ<br /> quyết định không khai thác vì nếu lấy tiền gửi vào ngân<br /> hàng chỉ được lãi suất là r<br /> <br /> (P – MCt+1) phải lớn hơn (P – MCt) là r phần trăm. Doanh<br /> nghiệp sẽ điều chỉnh qt và qt+1 để thoả mãn quy tắc này.<br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> 10<br /> <br /> CHƢƠNG 6: KTTN KHÔNG THỂ TÁI TẠO<br /> 6.3.1.2. Hướng khai thác của một ngành (không còn chấp<br /> nhận giá thị trường vì khai thác của ngành đủ lớn làm thay<br /> đổi giá thị trường)<br /> * Xây dựng mô hình<br /> Giả sử mô hình gồm 2 giai đoạn khai thác là t và t1<br /> Lợi nhuận của ngành đạt tối đa là Prmax<br /> <br /> • Nếu tỉ lệ tăng trưởng của lợi nhuận nhỏ hơn r thì hãng<br /> quyết định khai thác<br /> <br /> Ràng buộc: S = q0 + q1<br /> S: nguồn dự trữ tài nguyên lúc chưa khai thác<br /> <br /> • Nếu tỉ lệ tăng trưởng của lợi nhuận bằng với r thì hãng có<br /> thể quyết định khai thác hoặc không.<br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> Để tối đa hoá lợi nhuận qua các giai đoạn thì thặng dư<br /> <br /> 11<br /> <br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> 12<br /> <br /> 3<br /> <br /> CHƢƠNG 6: KTTN KHÔNG THỂ TÁI TẠO<br /> <br /> CHƢƠNG 6: KTTN KHÔNG THỂ TÁI TẠO<br /> <br /> Sử dụng hàm lagrange<br /> Kết luận:<br /> <br /> L = P.q0 – C(q0)) + 1/(1+r)1.(Pq1 – C(q(1))) + λ(S – q0 – q1)<br /> <br /> Để tối đa hoá lợi nhuận, đòi hỏi giá của giai đoạn<br /> <br /> Điều kiện cần tối đa hoá lợi nhuận của ngành:<br /> ∂L/∂q0 = P0 – C0 – λ = 0<br /> <br /> đầu trừ chi phí biên của giai đoạn đầu và chiết khấu của<br /> <br /> ∂L/∂q1 = (P1 – C1)/(1+r) – λ = 0<br /> <br /> giá giai đoạn 2 trừ chi phí của giai đoạn 2 phải bằng λ và<br /> <br /> ∂L/∂λ = S0 – q0 – q1 = 0<br /> <br /> bằng nhau. Hay nói cách khác là giá trị hiện tại ròng của<br /> <br /> Ta có:<br /> <br /> lợi nhuận đơn vị trong các giai đoạn liên tiếp bằng nhau<br /> <br /> P0 – C0 = (P1 – C1)/(1+r)<br /> <br /> (λ: giá bóng).<br /> <br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> 13<br /> <br /> CHƢƠNG 6: KTTN KHÔNG THỂ TÁI TẠO<br /> Ví dụ: Giả sử một mỏ tài nguyên có lượng cố định là 2.500<br /> tấn. Hàm cầu loại khoáng sản này là P1 = 700 – 0,25qt.<br /> <br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> 14<br /> <br /> CHƢƠNG 6: KTTN KHÔNG THỂ TÁI TẠO<br /> Từ phương trình 6.9 ta có:<br /> <br /> Giả sử đường cầu không đổi trong mỗi giai đoạn. Chi<br /> <br /> P0 – C0 = (500 - 0,25q1)/(1+r) =(500 - 0,25q0)/1,05 =<br /> <br /> phí khai thác mỗi đơn vị là $200, trong trường hợp này<br /> <br /> 525 – 0,2625q1 = 476,2 – 0,238q1 = 476,2 – 0,238.(2500 – q0)<br /> <br /> giả sử chi phí biên cho mỗi đơn vị khai thác là $200,<br /> <br /> Mặt khác: P0 – C0 = (700 – 0,25q0) – 200 = 500 - 0,25q0<br /> <br /> chiết khấu đơn vị là 5%.<br /> <br /> Nên ta có: 476,2 – 0,238.(2500 – q0) = 500 – 0,25q0<br /> <br /> Thay các dữ liệu trên vào mô hình ta có:<br /> <br /> Tính được: q0 = 1268 tấn, q1 = 1232 tấn<br /> <br /> P0 - MC = (700 – 0,25q0) – 200 = 500 - 0,25q0<br /> <br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> => P0 = 383$ và P1 = 392$<br /> <br /> 15<br /> <br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> 16<br /> <br /> 4<br /> <br /> CHƢƠNG 6: KTTN KHÔNG THỂ TÁI TẠO<br /> - Nếu lấy giá trừ đi chi phí khai thác cho mỗi tấn<br /> quặng (200$) mỗi giai đoạn thì ta thấy giá trị hiện tại ròng<br /> của lợi nhuận qua mỗi giai đoạn đều bằng 183$. Nếu sử<br /> dụng luật phần trăm lãi suất của Hottelling ở đây chúng ta<br /> có thể tìm được:<br /> (192 – 183)/183 = 0,05 = 5%<br /> <br /> Kết luận:<br /> Trong mô hình khai thác tài nguyên không thể tái tạo trong thị<br /> trường CTHH thì:<br />  Giá quặng khai thác lên tăng theo thời gian nhưng chậm hơn<br /> lãi suất<br />  Tốc độ tăng của lợi nhuận đơn vị (chưa chiết khấu) bằng với<br /> tỉ lệ lãi suất<br /> <br /> (tốc độ tăng của lợi nhuận đơn vị bằng với lãi suất NH)<br /> - Tốc độ tăng giá của khoáng sản:<br /> <br />  Giá trị hiện tại ròng của lợi nhuận đơn vị là không đổi theo<br /> thời gian<br /> <br /> (P2 – P1)/P1 = (392 – 383)/383 = 2,3% < 5%<br /> (khi chi phí không tăng thì tốc độ tăng giá nhỏ hơn lãi suất).<br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> CHƢƠNG 6: KTTN KHÔNG THỂ TÁI TẠO<br /> <br /> 17<br /> <br />  Sản lượng khai thác trong mỗi giai đoạn giảm theo thời gian.<br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> 18<br /> <br /> CHƢƠNG 6: KTTN KHÔNG THỂ TÁI TẠO<br /> 6.3.2. Mô hình phân tích hướng thời gian, hướng khai thác<br /> và hướng giá trong khai thác TN không thể tái tạo<br /> - Khai thác TN đạt hiệu quả kinh tế cao nhất khi và chỉ khi<br /> giá tài nguyên khoáng sản đạt tới giá cao nhất (lượng cầu =<br /> 0) thì nguồn TN dự trữ trong lòng đất cũng sẽ hết. Khi mà<br /> giá quá cao, nguồn tài nguyên trong lòng đất vẫn còn cũng<br /> sẽ gây lãng phí nguồn tài nguyên.<br /> <br /> Hình 6.2 Mô hình khai thác tài nguyên theo hướng giá và hướng khai thác<br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> 19<br /> <br /> Trần Thị Thu Trang - Bài giảng KTTN - 2009<br /> <br /> 20<br /> <br /> 5<br /> <br />