Bình giảng đoạn thơ sau trong bài thơ ''Bên kia sông Đuống" (Hoàng Cầm): "Em ơi buồn làm chi... Sao xót xa như rụng bàn tay"

Đề bài: Bình giảng đoạn thơ sau trong bài thơ ''Bên kia sông Đuống" (Hoàng Cầm):  <br /> Em ơi buồn làm chi... Sao xót xa như rụng bàn tay<br /> <br /> Bài làm<br /> <br /> Trong vườn thơ  ca kháng chiến chống Pháp, Bên kia sông Đuống của Hoàng Cầm được  <br /> sáng tác tháng 4 năm 1948 nổi lên như  một bông hoa thắm sắc ngát hương. Bài thơ  đã <br /> diễn tả  được một cách khá thấm thía và cảm động tấm lòng của nhà thơ  đối với quê <br /> hương Kinh Bắc nói riêng, quê hương nước Việt nói chung với những tình cảm yêu <br /> thương, tự hào về  quê hương giàu đẹp, có nền văn hoá nghìn đời đáng yêu và niềm căm  <br /> giận trước tội ác kẻ  thù đã giày xéo quê hương một cách phũ phàng qua những vần thơ <br /> như những lời tâm sự của tác giả.<br /> <br /> Em ơi buồn làm chi<br /> <br /> ...<br /> <br /> Sao xót xa như rụng bàn tay<br /> <br /> Hoàng Cầm là một thi sĩ đa tài: làm thơ, viết kịch, diễn kịch. Ông thân sinh ra nhà thơ  là <br /> một nhà nho nghèo đã từng thi trường Nam Định vài ba khoa nhưng không đậu nên phải đi <br /> dạy chữ Nho, bốc thuốc ở các nơi trong tỉnh Bắc Ninh. Mẹ Hoàng Cầm vốn là một cô gái  <br /> xinh đẹp có tài hát dân ca Quan Họ, quê làng Bửu Xim, huyện Tiên Du, Hoàng cầm đã <br /> từng giới thiệu:<br /> <br /> Tôi người làng Quan Họ<br /> <br /> Quê mẹ bên này sông<br /> <br /> Cách quê cha một dòng<br /> <br /> Nước trắng<br /> <br /> Bên kia sông Đuống ra đời vào tháng 4/1948 và được đăng lần đầu tiên trên báo "Cứu <br /> quốc". Sông Đuống còn gọi là sông Thiên Đức chia tỉnh Bắc Ninh ra làm 2 phần, Nam  <br /> (hữu ngạn), Bắc (tả ngạn). Quê hương của Hoàng Cầm ở bên này hữu ngạn sông Đuống. <br /> Khi giặc Pháp chiếm đóng vùng đất này thì Hoàng Cầm đang công tác văn nghệ   ở  Việt <br /> Bắc. Hay tin giặc tàn phá quê hương mình, ông xúc động viết một mạch từ  12 giờ  đêm  <br /> đến gần sáng bài thơ nói trên với tâm trạng "niềm căm giận và thương cảm sâu sắc" như <br /> chính nhà thơ đã có lần tâm sự:<br /> <br /> Em ơi buồn làm chi<br /> <br /> Anh đưa em về sông Đuống<br /> <br /> Ngay  ở  đoạn thơ  đầu tiên mở  đầu bài thơ  gồm 10 câu mở  ra một cái nhìn toàn cảnh từ <br /> bên này nhìn sang bên kia, toàn cảnh về không gian và thời gian:<br /> <br /> Em ơi buồn làm chi<br /> <br /> Anh đưa em về sông Đuống<br /> <br /> Ngày xưa cát trắng phẳng lì<br /> <br /> Đoạn thơ mở đầu bằng một tiếng gọi trìu mến thân thương để bày tỏ sự vỗ về an ủi của  <br /> tác giả  đối với một người "em" nào đó. Có thể  đây là người em tưởng tượng nhưng  <br /> thường trực trong trái tim tác giả. Phải chăng một cô gái nào đó cùng quê Bên kia sông  <br /> Đuống với Hoàng Cầm? Điều đó làm cho lời thơ  của tác giả  trở  nên trữ  tình, thơ  mộng  <br /> hơn và dễ gây được sự đồng cảm sẻ chia đối với người đọc. Và phải chăng đại từ  "em"  <br /> trong câu thơ  trên còn là sự  phân thân của tác giả  để  tạo cớ  hoài niệm, vừa cụ  thể  vừa  <br /> phiếm chỉ tạo cảm giác ảo thực rất thi vị?<br /> <br /> Thông qua niềm hoài niệm  ấy, nhà thơ  đã trở  về  với con sông Đuống trong cuộc sống  <br /> thanh bình ngày xưa của mình. Dòng Sông Đuống vốn êm đềm yên  ả, lặng lẽ "trôi" bất <br /> tận giữa lòng đất nước từ bao đời nay với cái màu "cát trắng phẳng lì" rất mực bình yên <br /> thơ mộng. Nhưng nay trong cái cảm giác mất hay còn, nhà thơ cảm thấy Sông Đuống như <br /> "lấp lánh" sắc màu hơn, hắt ánh sáng cầu vồng lên quê hương rực rỡ, lộng lẫy:<br />  Sông Đuống trôi đi một dòng lấp lánh<br /> <br /> Nằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kỳ<br /> <br /> Cái dáng nằm nghiêng nghiêng của Sông Đuống<br /> <br /> Cái dáng nằm "nghiêng nghiêng"  ấy của Sông Đuống làm cho nó trở  thành một sinh thể <br /> xinh xắn, duyên dáng, lãng mạn mà có tâm trạng như  khắc khoải lo âu hơn, vì bên kia  <br /> sông quân giặc đã tràn về. Đó là con sông hiện lên trong tâm tưởng của nhà thơ.<br /> <br /> Qua tấm lòng yêu thương đầy tiếc nuối về quê hương Kinh Bắc của tác giả, cảnh bờ bãi <br /> ven sông cứ trải ra với một màu xanh trù phú, màu mỡ, bát ngát "Xanh xanh bãi mía bờ dâu <br /> ­ Ngô khoai biêng biếc". Tác giả không dùng chữ "xanh", chữ "biếc" mà dùng từ láy "xanh <br /> xanh", "biêng biếc" làm cho cái màu xanh thanh bình, sự sống và hy vọng cứ mở ra vô tận, <br /> hút tầm mắt trong niềm nhớ tỉếc khôn nguôi xen lẫn tự  hào của thi nhân về  quê hương <br /> giàu đẹp. Hình ảnh thơ do đó vừa mang giá trị tạo hình, vừa có ý nghĩa biểu cảm:<br /> <br /> Đứng bền ni đồng ngó bên tê đồng mêng mông bát ngát<br /> <br /> Đứng bèn tê đồng ngó bên ni đồng cũng bát ngát mênh mông<br /> <br /> (Ca dao)<br /> <br /> Như  vậy chỉ  bằng mấy câu thơ  đơn sơ  mà Hoàng cầm đã tạo dựng lên được một bức <br /> tranh quê hương xứng đáng là một bức tranh sơn mài với những đường nét, màu sắc hài  <br /> hoà tuyệt đẹp. Bức tranh được phác thảo bằng một vài nét chấm phá tài hoa với cái màu <br /> "cát trắng phẳng lỳ" xen lẫn với cái "xanh xanh bãi mía bờ dâu" trải dài nỐi tiếp với cái <br /> "Biêng biếc ngô khoai". <br /> <br /> Nhưng giờ đây từ Việt Bắc, từ bên này nhìn về chỉ còn là một "nỗi nhớ tiếc". Cho nên tác  <br /> giả  có cảm giác "sao xót xa như  rụng bàn tay". Điệp từ  "sao" được nhắc lại "sao nhớ <br /> tiếc", "sao xót xa" như  một nốt nhạc láy lại hằn sâu thêm nỗi day dứt chồng chất, dồn  <br /> nén nỗi đau đến bàng hoàng quặn thắt khi quê hương thanh bình giàu đẹp bỗng chốc bị <br /> chìm trong máu lửa. "Như rụng bàn tay" là một hình ảnh thơ tuyệt hay. Trước hết nó diễn  <br /> đạt một cảm xúc rất cảm động: giặc chiếm quê hương là như chiếm một phần thân thể, <br /> như đứt tay rụng chân của mình vậy. Đúng như Tố Hữu đã viết:<br /> <br /> Giặc về giặc chiếm đau xương máu<br /> <br /> Đau cả lòng sông, đau cỏ cây<br /> <br /> Sau nữa, qua hình  ảnh thơ, Hoàng Cầm dường như  đã biến nỗi đau tinh thần thành nỗi  <br /> đau thể xác như cảm giác được.<br /> <br /> Đoạn thơ trên đây của Hoàng Cầm là sự  cảm nhận tình thế, sự  thể hiện tài hoa của nhà <br /> thơ về sông Đuống ­ quê hương Kinh Bắc của tác giả, có sức lay động mạnh mẽ đối với <br /> trái tim người đọc. Đoạn thơ cũng đã thể hiện được tình cảm yêu nước sâu sắc, mãnh liệt <br /> và sự căm giận trước tội ác của giặc Pháp xâm lược của nhà thơ  nói riêng và con người <br /> Việt Nam nói chung.<br />